تحلیلی بر شاخص‌های زیست‌پذیری شهری با رویکرد معادلات ساختاری (مطالعه موردی: منطقه 1 تهران)

محورهای موضوعی : جغرافیا و برنامه ریزی شهری

حدیث معظمی گودرزی ¹ , علی توکلان ²

1 - دانشجوی دکترای برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران
2 - نویسنده مسؤل، استاد گروه جغرافیا، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1402/02/06 تاریخ پذیرش : 1402/03/22 تاریخ انتشار : 1402/08/01

کلید واژه: اقتصاد, زیست‌پذیری, کالبد, تهران, تحلیل عاملی,

چکیده مقاله :

تمرکز زیاد مردم و فعالیت‌های اقتصادی در مناطق شهری سبب تقویت ارتباط بین شهر، سلامت و محیط‌زیست می‌شود. شهر زیست پذیر از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت شهری است در آن با آفرینش و گسترش پیوسته شرایط فیزیکی، اجتماعی، زیست‌محیطی و استفاده بهینه از منابع و امکانات موجود، محیطی فراهم شود که در اثر آن مردم جامعه ضمن حمایت یکدیگر و مشارکت گروهی در انجام کلیه امور زندگی، قابلیت‌های خود را به حداکثر ممکن برسانند. اساس شهر زیستپذیر بر این اصل استوار است که سلامتی چیزی بیش از مراقبت‌های پزشکی است. محیط‌زیست سالم و پرورش جامعه نیز ویژگی‌های کلیدی هستند. روش پژوهش توصیفی تحلیلی می باشد. برای شناسائی ابعاد گوناگون زیست پذیری در مناطق شهری تهران با استفاده از آخرین آمار و اطلاعات و ابزار پریسشنامه در قالب 4 مؤلفه و در میان 10 ناحیه منطقه یک تهران، مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج آن با بهره گیری از مدل تحلیل عاملی ارزیابی شده است. نتایج نشان میدهد مولفه های اقتصادی و کالبدی پیش بینی کننده خوبی برای متغیر زیست پذیری به شمار می آیند.

چکیده انگلیسی:

The high concentration of people and economic activities in urban areas strengthens the relationship between the city, health and environment. From the point of view of the World Health Organization, a livable city is a city in which, with the continuous creation and expansion of physical, social, environmental conditions and the optimal use of existing resources and facilities, an environment is provided in which the people of the society support each other and participate in the group in doing all Life matters, maximize their capabilities. The foundation of the livable city is based on the principle that health is more than medical care. Healthy environment and community cultivation are also key features. The research method is descriptive-analytical. In order to identify the various dimensions of livability in the urban areas of Tehran, using the latest statistics and information and the questionnaire tool in the form of 4 components and among the 10 districts of the first district of Tehran, it was studied and the results were evaluated using the factor analysis model. . The results show that the economic and physical components are good predictors for the livability variable.

متن کامل:



35

 فصلنامه جغرافیایی سرزمین، علمی – پژوهشی، سال بیستم، شماره 80، زمستان 1402

 

 

 

تحلیلی بر شاخص‌های زیست‌پذیری شهری با رویکرد معادلات ساختاری 

(مطالعه موردی: منطقه 1 تهران)

 

 

حدیثه معظمی‌گودرزی1، علی توکلان2¹

1. دانشجوی دکترای گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2. استادیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

 

 

تاریخ دریافت مقاله: 06/02/1402                  تاریخ پذیرش مقاله: 22/03/1402

 

 

چکيده 

تمركز زیاد مردم و فعالیت‌های اقتصادی در مناطق شهری سبب تقویت ارتباط بین شهر، سلامت و محیط‌زیست می‌شود. شهر زیست پذیر از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت شهری است در آن با آفرینش و گسترش پیوسته شرایط فیزیکی، اجتماعی، زیست‌محیطی و استفاده بهینه از منابع و امکانات موجود، محیطی فراهم شود که در اثر آن مردم جامعه ضمن حمایت یکدیگر و مشارکت گروهی در انجام کلیه امور زندگی، قابلیت‌های خود را به حداکثر ممکن برسانند. اساس شهر زیستپذیر بر این اصل استوار است که سلامتی چیزی بیش از مراقبت‌های پزشکی است. محیط‌زیست سالم و پرورش جامعه نیز ویژگی‌های کلیدی هستند. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی می‌باشد. برای شناسائی ابعاد گوناگون زیست پذیری در مناطق شهری تهران با استفاده از آخرین آمار و اطلاعات و ابزار پریسشنامه در قالب 4 مؤلفه و در میان 10 ناحیه منطقه یک تهران، مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج آن با بهره گیری از مدل تحلیل عاملی ارزیابی شده است. نتایج نشان میدهد مولفه های اقتصادی و کالبدی پیش‌بینی‌کننده خوبی برای متغیر زیست پذیری به شمار می‌آیند

کليد واژه‌ها: زیست‌پذیری، اقتصاد، کالبد، تحلیل عاملی، تهران.

مقدمه

تمركز زیاد مردم و فعالیت‌های اقتصادی در مناطق شهری سبب تقویت ارتباط بین شهر، سلامت و محیط‌زیست می‌شود. شهر زیست پذیر از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت شهری است در آن با آفرینش و گسترش پیوسته شرایط فیزیکی، اجتماعی، زیست‌محیطی و استفاده بهینه از منابع و امکانات موجود، محیطی فراهم شود که در اثر آن مردم جامعه ضمن حمایت یکدیگر و مشارکت گروهی در انجام کلیه امور زندگی، قابلیت‌های خود را به حداکثر ممکن برسانند. برنامه شهرهای زیستپذیر سبب بهبود وضعیت سلامت و کیفیت زندگی از طریق اصلاح شرایط زندگی، خانه، مدرسه، محل کار، شهر و جایی که مردم زندگی و کار می‌کنند، می‌گردد. شهر زیست پذیر شهری است که در آن با ایجاد و گسترش پیوسته شرایط فیزیکی و اجتماعی زیست‌محیطی و استفاده بهینه از منابع و امکانات موجود، محیطی فراهم می‌شود (Xiao، Chai، Wang، & Huang،2022) که در اثر آن مردم جامعه ضمن حمایت یکدیگر و مشارکت گروهی در انجام کلیه امور زندگی، قابلیت خود را به حداکثر می‌رساند. اساس شهر زیستپذیر بر این اصل استوار است که سلامتی چیزی بیش از مراقبت‌های پزشکی است. محیط‌زیست سالم و پرورش جامعه نیز ویژگی‌های کلیدی هستند (مقدم، 1401).

زیست‌پذیری اصطلاح وسیعی است که تاکنون هیچ تعریف دقیق و مشترکی برای آن ارائه نشده است. این مفهوم شامل مفاهیم شناخته شده ای مانند پایداری، کیفیت زندگی، هویت مکانی و سلامت جوامع است؛ برای مثال زیست‌پذیری به‌عنوان مناسب بودن برای زندگی انسان، کیفیت زندگی که ساکنان یک شهر یا منطقه تجربه کرده اند و استاندارد زندگی یا رفاه عمومی‌جمعیت در یک منطقه است که نشان می‌دهد زیست‌پذیری مفاهیم گستردهای از ویژگی‌های محیطی شهری را دربرمی‌گیرد و به مجموعه ای از عوامل مرتبط است (گودرزی، چشمه، & برزگر، 1402). نظریه زیست‌پذیری بـرای نخسـتین بـار در سـال 1970  توسـط سازمان ملی هنر معرفی شد تا به اهداف و برنامه‌های خود برسند. این ایـده پـس ازآن توسـط سـایر مراکـز تحقیقـاتی وسازمان هایی مانند آژانس حفاظت از محیط‌زیست‌پذیرفته شد که مطالعات گسترده‌ای را در مورد زیست‌پذیری شـهرهای ایالات متحده انجام داده است. زیست‌پذیری شامل احیاو برنامه‌ریزی شهر یا مراکز شهری به‌عنوان محلی برای «زندگی، کار و بازی» در محیطی است که با حضور یا پشتیبانی زیرساخت‌های خوب، امکانات و خدمات عمومی، حمل‌ونقل متنوع و در دسترس، مسکن مقرون‌به‌صرفه، تنوع فرصت‌های شغلی و ساختمان‌ها و محیط طبیعی دلپذیر برای تجربه کیفیت زندگی توسط جوامع محلی یـا بازدیدکننـدگان بـه میـزان یکسان، مطرح شده است. اگرچه زیست‌پذیری به‌عنوان یک مفهوم می‌تواند باتوجه‌به بستر و زمینه ای که در آن تعریف می‌شود، بسیار گسترده و یا محدود باشد. بااین‌وجود کیفیت زندگی در هر مکان در مرکز این مفهوم قرار داشته و شامل نماگرهای قابل اندازه‌گیری بسیار متنوعی است که معمولاً تراکم، حمل‌ونقل، امنیت و پایداری اجزای ثابت آن را تشکیل می‌دهند.اما آنچه همواره در تعریف زیست‌پذیری بر آن تاکید شده است، درنظرگرفتن کلیت آن است. چنانکه» ریبسینزکی» در بیان اهمیت جامع‌نگری در زیست‌پذیری، آن را به یک پیاز تشبیه کرده است. بنابر تعبیر او زیست‌پذیری هم‌چون پیاز است (زیاری & حسینی، 2016)؛ در ظاهر ساده امّا متشکل از لایه‌های متعدد؛ از این‌رو، اگر به هر لایه جداگانه و مجزا از سایر لایه‌ها نگریسته شود کلیت آن از دست می‌رود. به باور «ایوانز» سکه زیست‌پذیری دو رو دارد که یک روی آن معیشت، و پایداری بوم‌شناختی روی دیگر آن است. در معیشت از یک‌سو، مشاغل باید به مسکن مناسب و معقول نزدیک باشد و از سوی دیگر درآمد آن متناسب با کرایه‌ها و تأمین خدمات مختلف باشد. زیست‌پذیری منعکس کننده رفاه یک اجتماع محلی است و مشتمل بر بسیاری از خصوصیاتی است که یک مکان را تبدیل به جایی می‌کند که مردم تمایل به زندگی در آنجا در زمان حال و آینده دارند (نوریان، رزکناری، قاضی، & قضایی، 1400; ویسی‎ناب، قربانی، & بابایی، 1398).

زیست‌پذیری در معنای اصلی و کلی خود به مفهوم دستیابی به قابلیت زندگی اسـت ودر واقـع همان دستیابی به کیفیت برنامه‌ریزی شـهری خـوب یـا مکـان پایـدار اسـت و شامل نماگرهای قابل اندازه‌گیری بسیار متنوعی است که معمولاً تراکم، حمل‌ونقل، امنیت و پایداری اجزای ثابت آن را تشکیل می‌دهند (دوست، رستمی، مرادی، & نظری، 2016; رستمی، موسوی، قدیمی، & میرزایی، 1400).

درنهایت به‌عنوان نتیجه گیری از تعاریف آن می‌توان گفت که زیست‌پذیری به سیستم شهری سالم، امن، بادسترسی مناسب اطلاق می‌شود (Ruszczyk، Halligey، Rahman، & Ahmed، 2023) که کیفیت بالای زندگی و محیطی جذاب برای شهروندان به ارمغان می‌آورد واصول اساسی این مفهوم شامل دسترسی، برابری و مشارکت است که مفاهیم مربوط به زیست‌پذیری بر مبنای آن شکل می‌گیرند و پارامترها و ویژگی‌های رفاه فیزیکی و اجتماعی را برای تقویت و حفظ یک منظر وجودی انسان به‌صورت پربار و پرمعنا گرهم آورده و یکپارچه می‌سازند (م. ع. پور، پوررمضان، & هشجین، 1401; ثابت & مارزی، 1401).

مؤلفه‌های زیست‌پذیری متعدد و پیچیده است که علاوه بر محیط ساخته شده، شامل عوامل اجتماعی، اقتصادی و طبیعی نیز می‌شود. این عوامل در شهرها و فرهنگهای مختلف، تا حـدودی متغیـر هسـتند و مطلـق نیسـتند. در حال حاضر، مفهوم شهرهای زیست‌پذیر، پایداری اجتماعی و زیست‌محیطی را به‌عنوان جنبه‌های مهم تلقی می‌کند (بیرجندی، حسینی، & رئیسی، 1396; ف. س. پور، علیزاده، & مقدم، 1397). ازنظر برخی اندیشمندان زیست‌پذیری به سه بعـد وابسـته بـه هـم تقسـیم می‌شود: اقتصاد، اجتماع و محیط‌زیست. اقتصاد تأمین کننده مشاغل و درآمد بوده و برای سلامتی مردم حیاتی است (مـثلاً توانایی برای تأمین خوراک، پوشاک و مسکن) و همینطور برای تأمین نیازهای سطوح بالاتر ماننـد آمـوزش، بهداشـت و تفریحات. هم‌زمان باید استفاده اقتصاد از منابع موجود در محیط‌زیست به نحوی باشد که اطمینان از وجـود منـابع کـافی برای نسلهای حال و آینده وجود داشته باشد. اما بهزیستی اجتماعی وابسته به عدالت اسـت: توزیـع اجتمـاعی و فضـایی منابع اقتصادی و زیست‌محیطی به‌صورت عادلانـه، هم‌چنین سیستم‌های حکـومتی کـه همـه شـهروندان را محسـوب می‌نماید. آزادی فردی و فرصت‌های برابر از اجزای مهـم تشـکیل دهنده بهزیسـتی اجتمـاعی هسـتند. بعـد سـوم یعنـی محیط‌زیست، زیرساختی است که تأمین کننده منابع طبیعی، ظرفیت دفع زباله و ارتباط بین انسان و محیط طبیعـی اسـت (O’Riordan، Jenzen، & Nelson، 2023). اگر کارکرد هر یک از این سه با اختلال مواجه گردد، سکونتگاه‌های انسانی می‌توانند به سرعت دچـار اضـمحلال شـده و درنتیجه کاهش جمعیت، فقر، تضاد اجتماعی و بالا رفتن میزان مسائل بهداشتی، زیست‌محیطی از عواقب آن خواهد بـود (نجفی، قاسمیان، & صادقی، 1399). این ابعاد سه‌گانه طلایی اهدافی مانند بهره وری اقتصادی، عدالت اجتماعی و حفاظت محیطی را دنبال می‌کند. این اهداف تاکنون و به‌صورت سنتی به‌صورت جداگانه دنبال می‌شدند. اما با این تفکر جایگزین شدند که می‌تواننـد بـدون اینکـه درتضاد باهم دیده شوند؛ دارای قابلیت و اهمیت برابر در نظر گرفته شده، تا از این طریق به اهدافی مانند بهداشت، عـدالت وکار آیی در جوامع نائل گردند. این رویکرد شاید رایج‌ترین رویکرد به ابعاد بهزیستی باشد. ویلر نیز نشان می‌دهد سه عنصر، اساس زیست‌پذیری را شکل می‌دهد: سه عنصر محیطی، اقتصادی، و عدالت اجتماعی باید اظهار داشت یکی از مهم‌ترین بحث‌های موردتوجه در مطالعات علم جغرافیا باتوجه‌به ماهیـت آن؛ توجـه بـه نحـوه تعامل و ارتباط انسان با محیط کالبدی اطراف خود است (عابدینی & کریمی، 1396; کش & صابری، 1401). نحوه درک و نگاه ساکنان در یک محله به محیط کالبدی خـود بر میزان ارتباط آنها با این محیط و هم‌چنین سطح رضایت‌مندی آنان تأثیر می‌گذارد. به عبارتی انسان و محیط کالبدی شهر دارای رابطه ظرف و مظروفی بوده و شـهر به‌عنوان ظرف انسان می‌بایست در جهت آسایش ساکنین خود واجد حداقل استانداردهایی باشـد کـه از ایـن اسـتانداردهاتحت عنوان کیفیت محیط‌زیستی یاد می‌شود؛ لذا محـیط مـادی و کالبـد جغرافیـایی ارتبـاط محوری بازندگی انسانی دارد و یک محیط خوب می‌تواند در شکوفایی ظرفیت‌های درونی فرد مؤثر باشد. چراکه انسان بـا محیط کالبدی به مثابه بخشی متعارف و معمول از زندگی روزمره، واکنش نشان می‌دهد و در تعامل با آن است. بـه دلیـل آثار متقابل و تعامل، محیط مادی و زندگی انسانی قویاً از یکدیگر تأثیرپذیرند و مطالعه محیط مادی (کالبدی)؛ سرنخ‌های مهمی‌در شناخت بهتر زندگی انسان و شیوه‌های زندگی او به ما می‌نمایاند. به دلیل چنین آمیختگی هست که اندیشمندان علوم انسانی به‌ویژه علوم جغرافیا به آن توجه کرده اند. درواقع سطح رضایت فرد از محیط کالبدی، نشان‌دهنده تعامل میان ویژگی‌های ذهنی و عینی فرد و محیط اسـت؛ بنابراین بعـد چهـارم در تحلیـل زیست‌پذیری جوامع بعد کالبدی است. شناسایی عوامل مؤثر در میزان رضایت و نارضایتی سکونتی سـاکنان از محـیط کالبـدی، می‌تواند در جهت تحلیل وضع موجود سکونتی، تصمیمات آینده به‌منظور ارتقاء سطح کیفی محدوده‌های سکونتی افـراد وجلوگیری از تکرار نواقص در سایر مکان‌ها مؤثر واقع گردد (حصاری، موحد، تولایی، & موسوی، 2016; دولتشاه، سرور، & توکلان، 1400).

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1 - تعامل پنج بعد در تشکیل شهر زیست‌پذیر

منبع: (زیاری و همکاران،1398: 48)

تشبیه سکونتگاه زیست‌پذیر به یک ارگانیسم زنده در طی دو دهه گذشته در تحقیقات بین‌المللی، مباحث و ادبیات مربوط به سکونتگاه زیست‌پذیر به‌دفعات مورد اشاره قرار گرفته است. ارائه تعریف از سکونتگاه زیست‌پذیر مستلزم مشارکت طیف متنوعی رشته‌های علمی‌و متخصصان دانشگاهی است. تشبیهات باید همیشه باتوجه‌به این موضوع مورداستفاده قرار بگیرند که احتیاط لازم برای پنهان نماندن ابعاد مختلف پدیده در جریان این تشبیه اتفاق نیفتد. بااین‌وجود تشبیه یک سکونتگاه به یک موجود زنده می‌تواند به‌عنوان یک چارچوب مفهومی‌قوی مورداستفاده و توجه قرار گیرد. این تشبیه امکان و توان سنجش اجزای حیاتی مفهوم زیست‌پذیری را فراهم می‌نماید و هم‌زمان توجه خود را بر روی وابستگی متقابل این اجزا و اهمیت محیط مناسب برای رشد و بالندگی این و وضعیت معطوف می‌کند.

جدول 1 - اجزای ارگانیسم سکونتگاه زیست‌پذیر

تشبیه سکونتگاه زیست‌پذیر	اجزا	توضیح
مغز و سیستم عصبی سکونتگاه زیست‌پذیر	حکمروایی و مشارکت، نظارت، بررسی، یادگیری	یک سکونتگاه زیست‌پذیر، مشارکت فعال مردم را از طریق به‌کارگیری شهروندان در نظارت، برنامه‌ریزی اجزاء و ارزیابی طرح‌های منطقه‌ای و راه‌حل‌های مکان محور برای چالش‌های پیشرو جلب می‌نماید. نظارت بر ظرفیت یک سکونتگاه زیست‌پذیر، قابلیت پیشروی به سمت اهداف خود را توسعه می‌دهد، در جهت تشویق و ترغیب تجربه نمودن ایده‌های جدید و یادگیری از این تجارب، باهدف انطباق راهبردها در جهت شرایط پویا و در حال تحول و نیز اولویت‌های در حال دگرگونی به‌منظور پاسخگویی سریع به فرصت‌ها و چالش‌ها
قلب سکونتگاه زیست‌پذیر	ارزش‌های عام و احساس مکان و هویت	یک سکونتگاه زیست‌پذیر شامل یک قلمرو عمومی‌فعال برای ایجاد و تقویت هویت محلی، برای گفتگو درباره ارزش‌های عمومی، برای یادآوری تاریخ، برای برپایی مراسم‌ها و جشنواره‌ها، و برای اجتماعی نمودن کودکان و جوانان می‌باشد
اعضای بدن سکونتگاه زیست‌پذیر	اجتماعات محلی کامل، فضای سبز، خوشه‌های صنعتی	یک سکونتگاه زیست‌پذیر شامل اجتماعات محلی کامل با کاربردی ترکیبی و مسکن مناسب نزدیک به محل خرید، کار و مراکز فرهنگی می‌باشد. خوشه‌های صنعتی با زیرساخت‌های مشترک و فضاهای سبز و زمین‌های کشاورزی و پارک‌ها
سیستم گردش خون در سکونتگاه زیست‌پذیر	جریان‌های منابع طبیعی، مسیرهای سرسبز، شبکه بهای انرژی، ارتباطات، حمل و نقل	یک سکونتگاه زیست‌پذیر به‌وسیله جریان منابعی شامل آب، مواد، زایدات و فاضلاب که موجب بقای فعالیت‌های درون آن می‌شوند، از طریق دسترسی به منابع انرژی، از طریق مسیرهای سرسبزی که برای حفظ تنوع زیستی و ایجاد فضاهای فراغتی ایجاد می‌شوند، از طریق دسترسی به سیستم‌های اطلاعاتی و فناوری اطلاعت، از طریق شبکه حمل‌ونقلی که به مسیرهای پیاده، حمل‌ونقل عمومی‌و جابه‌جایی در حد کفایت کالاها اولویت می‌دهد دارای پویایی و ارتباط درونی است

منبع: (احمدی، موسوی، پور، & اکبری، 1397; اکبری، آبادی، & موسوی، 1400; ه. د. پور، عزیزی، & اصغرزاده، 1396)

 

اما متاسفانه چنین فرآیندی در تهیه طرح تفصیلی مناطق تهران رعایت نشده است و می‌توان گفت توجه بیشتر به معیارهای کالبدی در ضوابط و مقررات طرح تفصیلی منطقه 1 شهرداری تهران، عدم برخورداری به ارزیابی و بازنگري مستمر در طول تهیه و اجرای طرح، عدم توجه به تجارب جهانی در راستای تهیه و اجرای طرح های توسعه شهری سبب شده است که هم به معیارهای زیست پذیری در تهیه طرح توجه نشود و هم در اجرا با کارآمدی و اثربخشی همراه نباشد. لذا ارزیابی کارآمدی و اثربخشی طرح تفصیلی  منطقه 1 شهر تهران با تاکید بر معیارهای زیست پذیری شهری ضروری می‌باشد. هدف این تحقیق شناسایی شاخص های زیست پذیری در منطقه 1 شهرداری تهران می‌باشد.

تحقيقات داخلی و خارجی متعددی در ارتباط با زیست‌پذیری 

 

نویسندگان	عنوان	یافته‌ها و نتایج
بدلند و همکاران،2014	زیست‌پذیری شهری: درس‌هایی از استرالیا برای کشف شاخص‌های اندازه‌گیری سلامت در کشور استرالیا	اهداف مقاله عبارت‌اند از: 1 جمع‌آوری تعاریف زیست‌پذیری شهری و ویژگی‌های اجتماعی سلامت، 2 ترکیب شاخص‌های مختلف زیست‌پذیری،3 ارزیابی کیفیت زیست‌پذیری هم‌چنین با روش کیفی به ارزیابی پرداخته‌اند و به 11 حوزه کلی در ارتباط با سلامت اجتماعی و رفاه رسیدند که ارتباطشان با سلامت و رفاه تأیید شد. عبارت‌اند از: جرم و امنیت، آموزش، شغل و درآمد، سلامت و خدمات اجتماعی، مسکن، تفریح و فرهنگ، غذای محلی و دیگر کالاها، محیط طبیعی، فضای باز عمومی، حمل‌ونقل انسجام اجتماعی و دموکراسی محلی.
لولبی و همکاران (2010)	ابعاد و ویژگی‌های زیست‌پذیری و اهمیت آنها از نگاه ساکنان	به بررسی موضوع در کشور مالزی با اهداف: 1 مشخص‌کردن ابعاد و ویژگی‌هایی برای ارزیابی میزان زیست‌پذیری از دید ساکنان 2 ارزیابی اهمیت این ابعاد ویژگی‌ها با روش کمی‌پرداخته‌اند و به این نتیجه رسیده است که ابعاد زیست‌پذیری عبارت‌اند از بعد اجتماعی، کالبدی، عملکردی و امنیت و از این میان مهم‌ترین بعد از نگاه ساکنان امنیت و کم‌اهمیت‌ترین آن‌ها بعد اجتماعی است.
لئو و لین  (2017)	زیست‌پذیری شهری و توسعة گردشگری در چین	گردشگری با توجه به کیفیت زندگی محلی خنثی نیست. با تغییر نقش شهرهای سنتی و رونق گردشگری شهری در چین، تعامل گردشگری و قابلیت زندگی محلی به طور فزایندهای برای برنامه های توسعة پایدار مناطق شهری مهم است. از یک طرف قابلیت زندگی شهری و عوامل مرتبط به آن به توسعة گردشگری کمک میکند و از طرف دیگر گردشگری تأثیری معکوس بر قابلیت زندگی در مناطق شهری دارد
سوفسکا (2017)	زیست‌پذیری یک شهر با استفاده از راه‌حل‌های هوشمند و برنامه‌ریزی شهری برای ایجاد آیندة قابل سکونت در شهر اسکوپجه مقدونیه	.وی به‌عنوان نسلی که در قرن شهری زندگی می‌کند، معتقد است که بی‌شک شهر باید تغییر کند تا بتواند پایداری و انعطاف‌پذیری و بیشتر از همه زیست‌پذیری را به دست بیاورد. شهرهای مختلف مراحل متفاوتی برای رسیدن به توسعه دارند، اما حرکت به‌سوی شهرهای زیست‌پذیر در آینده باید از راهکارهای هوشمندانه شهری بهره گیرد و برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با هدف توسعة پایدار به‌سوی ساخت شهرهای سبز حرکت کند
زانگ و همکاران (2018)	در ارزیابی و تعیین رضایتمندی از زیست‌پذیری شهری در چین	نتیجه گرفتند که شش بعد زیست‌پذیری شهری تأثیرات مثبت و معناداری بر رضایت کلی از کیفیت زندگی شهری دارند که از این میان، محیط طبیعی، حمل‌ونقل مناسب و سلامت از عوامل تأثیرگذار هستند. هم‌چنین ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی مانند موقعیت جغرافیایی، نوع مسکن، آموزش، اندازة خانواده، سن و هویت مکانی بر رضایتمندی از کیفیت زندگی شهری تأثیر می‌گذارد، اما میزان تأثیرات آنها به‌مراتب کمتر از سایر ابعاد زیست‌پذیری شهری است

(Badland، Whitzman et al. 2014)، (Zhan، Kwan et al. 2018)، (Sofeska 2017)، (Liu، Nijkamp et al. 2017)

روش پژوهش

روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیفی – تحلیلی می¬باشد که جمع¬آوری اطلاعات بصورت اسنادی – میدانی (پیمایشی) انجام یافته است. جامعه¬ی آماری تحقیق شامل مدیران شهری، نخبگان دانشگاهی و ساکنان مربوط به محلات منطقه یک شهرداری تهران است. در خصوص تعیین حجم نمونه هم از قواعد خاص روش حداقل مربعات جزئی (مدل استفاده شده در این تحقیق) پیروی شده است، بگونه¬ای که حجم نمونه¬ی مورد نیاز در مدل-سازی مسیری روش حداقل مربعات جزئی به طور قابل ملاحظه¬ای کوچکتر از روش معادلات ساختاری است. این روش که یکی از جدیدترین قواعد انتخاب حجم نمونه را دارد قواعدی پیشنهاد می‌کند که حجم نمونه باید برابر یا بزرگتر از این موارد باشد: برابر تعداد شاخص¬های سازه¬ای که دارای بیشترین تعداد معرف¬های ترکیبی است؛ ده برابر بیشترین تعداد مسیرهای ساختاری که به یک سازه خاص در مدل مسیری داخلی ختم می¬شود. با توجه به قاعده مدل حداقل مربعات جزئی حجم نمونه برابر با 100 نفر است.

 

جدول 2 – شاخص‌های زیست پذیری در منطقه یک تهران

مؤلفه	متغیرها
محیط شهری	آلودگی هوا آلودگی صوتی کیفیت جمع‌آوری زباله کیفیت جمع‌آوری آب‌های سطحی کیفیت پیاده‌روها
مدیریت شهری	اعتماد به تصمیمات شورای شهر و شهرداری مشارکت در تصمیمات شورای شهر و شهرداری معبر و خیابان‌های زیبا در محله فرسودگی بافت محله
اجتماعی	حس تعلق به محله شناخت و ارتباط با هم‌محلی‌ها دید مثبت نسبت به محله تمایل به سکونت در محله امیدوار به بهبود شرایط محله عضویت در گروه‌ها و انجمن‌های محله پذیرش مسئولیت در محله
کالبدی	متراژ و مساحت مسکن ایمنی مسکن در برابر حوادث (سیل و زلزله) کیفیت ساختمان مراکز آموزشی محله وجود بیمارستان و درمانگاه در محله کیفیت خدمات بیمارستان و درمانگاه پارک‌ها خوب در محله کتابخانه در محله فضا و امکانات ورزشی در محله امکانات تفریحی و گذران اوقات فراغت مناسب در محله.
اقتصاد شهری	مشارکت مالی در پروژه‌های شهری درآمد سرپرست خانوار فرصت‌های شغلی در محله سرمایه‌گذاری در محله امکان خرید یا اجاره مسکن با قیمت مناسب در محله.

 

نزدیک به پنجاه سال است که تهران، گرفتار مشکلات ناشی از عدم مدیریت گسترش روز افزون خود است. در حال حاضر در ایران به نظر می‌رسد که نگرش راهبردی - ساختاری که یکی از شیوه‌های تهیه طرح‌های توسعه شهری است، بیشتر بتواند خود را به واقعیت نزدیک کرده و نیازهای شهروندان را پاسخگو باشد. طرح راهبردی - ساختاری به شیوه‌های رایج در جهان به صورت به‌کارگیری نظام پهنه‌بندی اراضی پیشنهاد شده است.

در طرح تفصیلی تهران عمدتا جنبه‌های کالبدی تراکم و نوع کاربری (پهنه‌بندی) مورد توجه قرار گرفته و جنبه‌های دیگر حیات شهری لحاظ نشده است و این در حالی است که طرح جامع در فصول مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، محیط‌زیستی و حمل‌ونقل تلاش کرده تا تمام زوایای مختلف شهر را مورد توجه قرار دهد. به‌عنوان مثال در کشور انگلستان بیش از ۸۰ سند مصوب تحت عنوان سند حفاظت و رعایت حریم مسیل‌ها، سند حمل‌ونقل ریلی، سند حفظ و گسترش فضای سبز و... وجود دارد که هنر آن تدقیق مسائل مختلف مرتبط با اسناد بالادست است اما در طرح تفصیلی تهران جای این اسناد خالی است. هم‌چنین چالش مهم دیگر مغایرت طرح تفصیلی با طرح جامع اشاره می‌باشد که این تناقض پهنه‌بندی‌های انجام شده در این طرح با الگوبرداری ناقص از سیستم کدینگ مبتنی بر الگوی برخی شهرهای آمریکایی است که هیچ تطابق اقلیمی، فرهنگی و اقتصادی با محلات و مناطق مختلف تهران ندارد.

وجود مغایرت‌ها وفاداری به طرح تفصیلی جهت جلوگیری از سودجویی، عدالت‌گریزی و هرج و مرج ساختمانی الزامی‌به نظر می‌رسد. از این رو بهتر است اسناد تکمیلی در حوزه‌های مختلف و در مقیاس محله‌ای تهیه، تدوین و به‌عنوان مکمل به قوانین فعلی اضافه شود. طرح جامع تهران ۱۷راهبرد دارد که با آسیب‌شناسی آن می‌توان پی برد تا چه میزان اهداف این طرح‌ها محقق شده و تا چه اندازه در فرآیند زندگی شهری اثرگذار بوده است. اگر بخواهیم طرح تفصیلی را صرفا از جهت پهنه‌بندی بررسی کنیم قریب به ۹۰درصد اهداف محقق نشده و حتی مطالعه و تدقیق هم نشده است. بنابراین آسیب‌شناسی در این زمینه باید به طرح‌های موضعی و موضوعی نیز تسری یابد. طرح‌های موضعی که در تحقق آنها بیشتر در حوزه سخت‌افزاری اقدام شده است. نوسازی بافت فرسوده، تعیین حریم شهر تهران و هویت بخشی در معماری ایرانی و اسلامی‌از جمله همین موارد هستند. 

اين سند، مجموعه ضوابط و مقررات طرح تفصیلي يکپارچه شهر تهران است، که براساس ضوابط و مقررات طرح جامع تهران (بند ششم سند اصلي مصوب شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، آذرماه 1386) تدوين شده و مشتمل بر ضوابط خاص استفاده از اراضي و ساخت و ساز در هريک از پهنه هاي شهر تهران و هم‌چنین ضوابط و مقررات عام ساخت و ساز و شهرسازي در محدوده شهر تهران است. مجموعه ضوابط و مقررات طرح تفصیلي، همراه با کلیه نقشه هاي يکپارچه 1:2000 اين طرح، سند اجرايي و ملاك عمل براي تحقق چشم انداز، اهداف و راهبردها و هم‌چنین تکوين سازمان فضايي طرح جامع، به عنوان الگوي مطلوب توسعه شهر تهران، در افق طرح است. با اجراي طرح تفصیلي يکپارچه شهر تهران و اعمال ضوابط و مقررات آن، موجبات هدايت و کنترل تحولات کالبدي شهر، ساماندهي فضاهاي شهري و دستيابی همزمان به حقوق عمومي و خصوصي در سطح شهر با تلفیق مناسب آن در پیشبرد مديريت توسعه و عمران شهري میسر می‌گردد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 2- موقعیت جغرافیایی منطقه یک تهران

 

یافته‌ها

برای ارزیابی برازندگی الگوی معادلات ساختاری از چند شاخص استفاده می‌شود. یک شـاخص مـورد اسـتفاده، شاخص مجذور کای (۲X) است که یک شاخص برازندگی مطلق مدل به حساب می‌آید و هر چه از صفر بـزرگ تـرباشد برازندگی مدل کمتر است. برای مدل‌های با N بزرگ‌تر، مجذور کای (۲X) تقریباً همیشه ازنظر آماری معنادار اسـت و این موجب می‌شود که آماره مجذور کای (۲X) تقریباً همیشـه مدل را رد کند. از آنجـا کـه مجـذور کـای نسبت به اندازه نمونه بسیار حساس است، بسیاری از پژوهشگران مجذور کای را نسبت بـه درجـه آزادی آن، یعنـی مجذور کای نسبی () می‌سنجند. نسبت این شاخص اثر اندازه نمونه را بر مدل مجذور کای به حداقل می‌رساند.

 

 

شکل 3 - مدل تحلیل مسیر

 

نسبت کای اسکوئر به درجه آزادی 1.338 است که دلالت بر مطلوب بودن مدل است. ریشه میانگین مجذورات خطای برآورد 0.028 است که حاکی از قابل قبول بودن مدل است. شاخص‌ نیکوئی برازش 0.929 و برازش اصلاح شده 0.921 است که نشان می‌دهد این مدل نسبت به عدم وجود آن برازندگی بهتری دارد. شاخص توکر – لوئیس با نمره 0.978 ضمن تأیید شاخص برازندگی هنجار شده، نشان می‌دهد که مستلزم تجدید نظر نیست. در نهایت با توجه به مطالب بالا می‌توان نتیجه گرفت که مدل اندازه گیری (متغیرهای مشاهده شده) از برازش خوبی برخوردار هستند و به این معنی است که متغیرهای آشکار به خوبی می‌توانند متغیرهای پنهان را اندازه گیری کنند. شاخص‌های برازش مدل در این پژوهش عبارتند از:

 

جدول 3 - معیارهای برازش مدل پژوهش

نتیجه	حد قابل قبول	مقدار	معیار برازش مدل	نوع شاخص
		533.880	کای اسکوئر(CMIN)	شاخص‌های مطلق (برازندگی مدل)
		399	درجه آزادی(DF)
قابل قبول	کمتر از 0.05	0.000	سطح معناداری(P)
قابل قبول	بین 1 تا 5	1.338	نسبت کای         اسکوئر به درجه آزادی(CMIN/DF)
قابل قبول	0.1 به پایین	0.028	ریشه میانگین مجذورات خطای برآورد (RMSEA)	شاخص‌های نسبی
قابل قبول	0.9 به بالا	0.929	شاخص نیکویی برازش(GFI)
قابل قبول	نزدیک به یک	0.921	شاخص برازش اصلاح شده(NFI)
قابل قبول	0.9 به بالا	0.978	شاخص توکر - لوئیس(TLI)
قابل قبول	0.9 به بالا	0.981	شاخص برازندگی فزاینده(IFI)
قابل قبول	0.9 به بالا	0.915	شاخص برازندگی تطبیقی(CFI)
قابل قبول	0.6 به بالا	0.934	شاخص برازش نسبی(RFI)
قابل قبول	0.6 به بالا	0.749	شاخص برازش تطبیقی مقتصد(PCFI)
قابل قبول	0.6 به بالا	0.842	شاخص برازش هنجار شده مقتصد (PNFI)

منبع: محاسبات نگارنده

 

بحث و نتیجه‌گیری

در حال حاضر شهر تهران با چنان مسائل پیچیده و گسترده‌ای در جریانات توسعه شهری روبرو است که با زیست شهری را با چالش های متععدی روبرو کرده است. باتوجه‌به تجربیات گذشته در زمینه برنامه‌ریزی و به‌طورکلی هدایت و کنترل توسعه شهری در تهران دیدگاه‌هایی مطرح می‌شوند که در تدوین و انتخاب روش‌های طرح‌ریزی مناطق شهری شهرداری تهران باید موردتوجه قرار گیرند:

1- ضرورت برنامه‌ریزی در مقیاس‌های مختلف از کلان تا خرد و تعیین حدود وظایف و حیطه‌های دخالت و تصمیم‌گیری در هریک از این مقیاس‌ها. در این زمینه ضرورت دارد از یک‌سو جایگاه مسائل توسعه شهر تهران در مقیاس کلانشهر و مجموعه شهری تهران روشن شود و خط‌مشی‌های کلی توسعه در ارتباط با مسائل کلان توسعه تدوین گردد. از سوی دیگر خط‌مشی‌ها و سیاست‌های توسعه در مناطق شهرداری و محلات شهر نیز تنظیم شده و مبنای فعالیت‌های عمرانی و طرح‌های اجرایی و عملیاتی قرار گیرد.

2- ضرورت تجدیدنظر روش‌های برنامه‌ریزی و پرداختن به خط‌مشی‌های اساسی در مقیاس‌های بالاتر و توجه به مسائل کالبدی - فنی در مقیاس‌های پایین‌تر باتکیه‌بر حدود وظایف و اختیارات شهرداری‌ها در تهیه طرح‌های توسعه شهری.

3- ضرورت پویایی برنامه‌ریزی و طرح‌ریزی و حضور مداوم کارشناسان شهرسازی در جریانات توسعه شهری، برقراری رابطه مناسب بین نظام تصمیم‌سازی (مهندسان مشاور) و نظام تصمیم‌گیری (مسئولان و مدیران شهرداری). برقراری ارتباط و تبادل اطلاعات و پیشنهادها بین برنامه‌ریزی حوزه معاونت شهرسازی و معماری شهر تهران و شهرداری مناطق نیز از ضرورت‌های اساسی تحقق طرح‌های پیشنهادی می‌باشد.

4- شرایط بحرانی و تنگناهای موجود شهرداری تهران ایجاب می‌کند که تهیه طرح‌های سطوح مختلف در مقیاس کلان و خرد به طور هم‌زمان صورت گیرد. مشروط بر اینکه روابط متقابل و هماهنگی میان اقدامات برنامه‌ای و اجرایی در سطوح مختلف صورت گیرد. الگوی برنامه‌ریزی ساختاری یا راهبردی تجارب اجرای طرح‌های جامع و تفصیلی، از یک سو، و گسترش نیازها و اهداف جدید در توسعه برنامه‌ریزی از طرف دیگر، لازم است روش «اعتلای کیفیت زندگی شهری» شهری و به‌طورکلی جایگزین الگوی طرح جامع گردد. در این الگو، روش‌ها و فنون «برنامه‌ریزی راهبردی» یا ساختاری جدیدی برای تهیه طرح‌های توسعه و عمران شهری به کار می‌رود که انطباق بیشتری با سرشت پویای شهر و اهداف اجتماعی و اقتصادی توسعه شهری دارد. برنامه‌ریزی طرح‌های جامع اصولاً مبتنی بر مطالعات تفصیلی وضع موجود، و تعیین تکلیف قطعی برای توسعه کالبدی به‌صورت تهیه جدول و نقشه کاربری زمین است. این روند درعمل با تأکید بر توسعه کالبدی نسبت به اهداف اجتماعی، اقتصادی، محیطی، فرهنگی بی‌توجه بود. درحالی که در

الگوی ساختاری، بیشترین تأکید بر هدف‌گذاری تلفیق توسعه کالبدی با توسعه اقتصادی - اجتماعی، مناسب برای تحقق اهداف، استوار می‌باشد. «راهکارها» و ارائه راهبردها و سیاست‌های اجرایی در روند توسعه و عمران محسوب «تصمیم‌سازی» با نگرش راهبردی، هر طرح شهری یک سند را برای مسئولان و مدیران اجرایی فراهم می‌سازد، در «تصمیم‌گیری» می‌شود که دلایل و معیارهای نگرش راهبردی ابتدا، هدف یا منظور اصلی از تهیه طرح شهری، در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، محیطی و غیره تعیین می‌شود، سپس راهبردها و راهکارهای مناسب وصول به اهداف و عملی کردن آنها بیان می‌شود، و سرانجام اشکال تحقق فضایی توسعه و عمران، به‌صورت مطلوب و موردنظر، مشخص می‌گردد.

در این پژوهش 30 متغیر شامل: اقتصادی، مدیریتی، اجتماعی، کالبدی احصا گردید. با استفاده از تکنیک آماری، تحلیل مسیر به تفسیر روابط میان متغیرها و مؤلفه‌ها و ترکیب بهینه آنها در قالب عامل معنادار اقدام شد. به این ترتیب جمع بندی نشان می‌دهد، مؤلفه‌های، اقتصادی در رتبه‌های بهینه قرار گرفته‌اند. در سطح اطمینان 95 درصد رابطه معناداری بین مؤلفه‌های مورد مطالعه وجود دارد.

پیشنهادهای تحقیق در راستای اهداف موضوع ارائه می‌گردد:

•        تحلیل ساختار و نظام مدیریت طرح تفصیلی در ارتباط با قوانین اثرگذار و ملاک عمل بر مدیریت توسعه فضاهای شهری و منطقه ای

•        سنجش اثربخشی قوانین، ضوابط و مقررات ملاک عمل در نماگرهای توسعه محلی کلانشهر تهران

•        ایجاد کمربند سبز حفاظتی شمال تهران

•        طراحی محیط شهری و ایجاد فضای سبز در محدوده های باز

•        تقویت و ساماندهی مراکز محلات به عنوان فضای با هویت شهری

•        تبدیل زمین های بایر وسیع شرق و غرب منطقه به فضای سبز و باز مجهز

•        طراحی محیطی – شهری در محدوده باغ های درکه در راستای زیست پذیری

•        ساماندهی و بهسازی محدوده اطراف و مابین میادین تجریش و قدس و بازار تجریش به عنوان مرکز تجاری شمالی شهر

 

منابع

احمدی، وب؛ موسوی، س. چ؛ اکبری، م، (1397). ارزیابی وضعیت زیست پذیری مناطق کلان شهر شیراز از منظر شهروندان. فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 10(37)، 125-157.

اکبری، ا. ع؛ آبادی، ر. م. م؛ موسوی، س. چ، (1400). تحلیل و ارزیابی شاخص های ادراکی زیست پذیری شهری (مطالعه شهروندان شهر یاسوج). مجله پژوهشهای محیط زیست، 11(22)، 27-44.

بیرجندی، آ. ع؛ حسینی، ا؛ رئیسی، ط، (1396). سنجش و سطح بندی ظرفیت زیست پذیری در نواحی شهری با استفاده از مدل کوپراس (نمونه موردی: شهر بیرجند). فصلنامه دانش انتظامی‌خراسان جنوبی، 5(4)، 44-57.

پور، ف. س؛ علیزاده، س؛ مقدم، ح. ا، (1397). قابلیت سنجی زیست پذیری مناطق شهری ارومیه با مدل RALSPI. فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 18(48)، 241-258.

پور، م. ع؛ پوررمضان، ع؛ هشجین، ن. م، (1401). زیست پذیری اقتصادی سکونتگاه های روستایی پیرامون کلانشهر رشت. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 11(1)، 67-86.

پور، ه. د؛ عزیزی، د؛ اصغرزاده، پ، (1396). سنجش ظرفیت زیست پذیری محله های شهری در کلان شهر تهران (موارد مطالعاتی: محله های هرندی، تختی و کوثر). نشریه جغرافیا و توسعه فضای شهری، 3(2)، 53-68.

ثابت، ن. ش؛ مارزی، ف. ک، (1401). واکاوی عوامل اجتماعی موثر بر زیست پذیری پایدار سکونتگاه های روستایی پیراشهری جیرفت. مجله توسعه فضاهای پیراشهری، 4(2)، 205-222.

حصاری، ا. ر. ا؛ موحد، ع؛ تولایی، س؛ موسوی، م، (1395). تحلیل فضایی منطقه کلانشهری تبریز با رویکرد زیست پذیری. فصلنامه فضای جغرافیایی، 16(54)، 155-176.

دوست، س. ح؛ رستمی، ش؛ مرادی، م؛ نظری، ع، (2016). تحلیل فضایی پهنه های خطر پذیر زیستی و فعالیتی سکونتگاه‌های روستایی مناطق مرزی، مطالعه موردی: سکونتگاه های روستایی شهرستان هیرمند. نشریه اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، 25(99)، 71-92.

دولتشاه، ص؛ سرور، ر؛ توکلان، ع، (1400). ارزیابی زیست پذیری شهری در شهرهای نفتی ایران مطالعه موردی: بندر ماهشهر. فصلنامه شهر پایدار، 4(3)، 69-80.

رستمی، ر. ا؛ موسوی، س. ی؛ قدیمی، ب؛ میرزایی، خ، (1400). تبیین عوامل موثر بر میزان زیست پذیری شهری مطالعه موردی: شهر ایلام. فصلنامه شهر پایدار، 4(2)، 107-124.

زیاری، ک. ا؛ حسینی، س. م، (2016). ارزیابی ارتباط بین زیست پذیری و تاب آوری در محلات کلان شهر مشهد. پژوهشنامه خراسان بزرگ، 7(23)، 11-26.

عابدینی، ا؛ کریمی، ر، (1396). سنجش زیست پذیری در شهرها بر اساس روش F'ANP (مطالعه موردی: نواحی پانزده گانه شهر ارومیه). فصلنامه محیط شناسی، 42(4)، 735-752.

کش، ر. م؛ صابری، ح، (1401). شناسایی شاخص های موثر در زیست پذیری مناطق شهری (مطالعه موردی مناطق 1، 5 و 8 شهرداری اصفهان). نشریه جغرافیا و توسعه فضای شهری، 9(2)، 1-16.

گودرزی، م؛ چشمه، م. م. د؛ & برزگر، ع. (1402). بررسی عوامل موثر بر پراکنده رویی شهر و تاثیر آن بر زیست پذیری در کلان شهر اهواز. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری - منطقه ای، 13(46)، 143-176.

مقدم، م. م، (1401). تبیین رابطه بهزیستی اجتماعی با زیست پذیری شهری (مطالعه موردی: شهر ایلام). نشریه فرهنگ ایلام، 23(74)، 93-123.

نجفی، ا؛ قاسمیان، ه؛ صادقی، ع، (1399). ارزیابی میزان زیست پذیری در فضاهای شهری: مورد پژوهی: بافت قدیم شهر خرم آباد. مجله جغرافیا و روابط انسانی، 2(4)، 401-412.

نوریان، ف؛ رزکناری، س. س. ع. پ؛ قاضی، ر؛ قضایی، م. (1400). ارزیابی تاثیر امنیت بر زیست پذیری بافت های فرسوده شهری و ارائه راهبردهای ارتقای آن، مورد مطالعاتی: محله انصار شهر مشهد. نشریه معماری و شهرسازی آرمان شهر، 13(33)، 279-298.

ویسی‎ناب، ب؛ قربانی، ر؛ بابایی، ف، (1398). تحلیل عوامل اقتصادی اثرگذار بر زیست پذیری شهری (موردمطالعه: کلان‎شهر تبریز). فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، 7(27)، 35-52.

Sofeska, E. (2017). "Understanding the livability in a city through smart solutions and urban planning toward developing sustainable livable future of the city of Skopje." Procedia Environmental Sciences; 37: 442-453.

Badland, H., et al. (2014). "Urban liveability: emerging lessons from Australia for exploring the potential for indicators to measure the social determinants of health." Social science & medicine; 111: 64-73.

Liu, J., et al. (2017). "Urban livability and tourism development in China: Analysis of sustainable development by means of spatial panel data." Habitat international; 68: 99-107.

O’Riordan, K., Jenzen, O., & Nelson, S. (2023). Liveability, environment and policy: Reflections on trans student experience of entering UK higher education. Sexualities; 26(1-2), 211-229.

Ruszczyk, H. A., Halligey, A., Rahman, M. F., & Ahmed, I. (2023). Liveability and vitality: an exploration of small cities in Bangladesh. Cities; 133: 104150.

Xiao, Y., Chai, J., Wang, R., & Huang, H. (2022). Assessment and key factors of urban liveability in underdeveloped regions: A case study of the Loess Plateau, China. Sustainable cities and society; 79: 103674.

Zhan, D., et al. (2018). "Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China." Cities; 79: 92-101.

 

 

 

An analysis of Urban Livability Indicators with the Approach of Structural Equations (Case Study: District 1 of Tehran)

 

 

Hadiseh Moazzami Goudarzi 1, Ali Tavakolan 2

1. PhD student, Department of Geography and Urban Planning, Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran

 2. Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran

 

 

Abstract

The high concentration of people and economic activities in urban areas strengthens the relationship between the city، health and environment. From the point of view of the World Health Organization، a livable city is a city in which، with the continuous creation and expansion of physical، social، environmental conditions and the optimal use of existing resources and facilities، an environment is provided in which the people of the society support each other and participate in the group in doing all Life matters، maximize their capabilities. The foundation of the livable city is based on the principle that health is more than medical care. Healthy environment and community cultivation are also key features. The research method is descriptive-analytical. In order to identify the various dimensions of livability in the urban areas of Tehran، using the latest statistics and information and the questionnaire tool in the form of 4 components and among the 10 districts of the first district of Tehran، it was studied and the results were evaluated using the factor analysis model. The results show that the economic and physical components are good predictors for the livability variable. 

 

Keywords: Livability, Economy, Physical, Factor analysis, Tehran.

---

[1] *نویسنده عهده دار مکاتبات:                                                                                                     [e-mail]