اثر ضوابط شهرسازی در طرح‌های توسعه شهری بر کیفیت محیط شهری (نمونه مطالعاتی: ضوابط طرح جامع و تفصیلی شهر تهران)
محورهای موضوعی : جامعه شناسی، علوم اجتماعی و اقتصاد
1 - دانشجوی دکتری، شهرسازی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه شهرسازی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: ضوابط شهرسازی, شهر تهران, کیفیت محیط شهری, فراتحلیل,
چکیده مقاله :
شهر‌ها محل زیست و حیات جوامع انسانی، در طول تاریخ به خاطر تحولات سیاسی، اقتصادی و ... با تغییرات و تحولات گسترده رو به رو بوده است. چالش‌های شهری که به واسطه تغییرات و تحولات شهری رخ‌داد، سبب کاهش کیفیت محیط شهری شد و نیاز به طرح‌های توسعه شهری را مطرح ساخت. طرح‌های توسعه شهری دارای ضوابط در راستای نظم و انتظام بخشیدن به قواعد کلی است. ضوابط نحوه اقدامات را در چارچوب و ساختار قانونی تعریف می‌کند. کلانشهر تهران نیز برای فایق آمدن به چالش‌های شهری دارای طرح‌های توسعه شهری بوده که برای پیاده سازی و تنظیم روابط بین مولفه‌های طرح، ضوابط و مقرراتی برای طرح‌های توسعه شهری داشته است. هدف پژوهش پیش رو بررسی اثر ضوابط شهرسازی در طرح‌های توسعه شهری بر کیفیت محیط در شهر تهران بوده و روش مورد استفاده کیفی و تکنیک فراتحلیل-مقطعی می‌باشد. منابع مورد استفاده در پژوهش پیش رو متمرکز بر ضوابط طرح تفصیلی شهر تهران است. همچنین برای شناسایی کیفیت محیط شهری به بررسی نظریات در حوزه کیفیت محیط شهری پرداخته شده و دسته ای از نظریات برای قیاس با ضوابط و نحوه اثر گذاری ضوابط بر کیفیت های احصاء شده مورد استفاده قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش پیش رو گویای این است که در صاحت نگرش آرمانگرایانه به موضوع ضوابط و توجه به ماهیت ضوابط در نظم بخشیدین به قواعد اثر گذار بر کیفیت محیط شهری،ضوابط بر کیفیت محیط شهری اثر گذار بوده است و عملا میتواند سبب توسعه کیفیت های محیط شهری شود. بررسی ضوابط فعلی طرح توسعه شهری تهران-طرح تفصیلی با شاخص‌های کیفیت محیط شهری مستخرج از نظریه پردازان حسب نتایج فراتحلیل گویای نمود عینی ضوابط بر کیفیت محیط شهری تهران است؛ اما به واسطه تعدد در بخشنامه و آیین نامه‌ها اغلب ضوابط با تغییرات رو به رو بوده که هر کدام سبب بی اثر شدن ضوابط بر کیفیت محیط شهری در شهر تهران شده است.
Cities, the place of life and livelihood of human societies, have faced extensive changes and developments throughout history due to political, economic, etc. developments. Urban challenges that occurred due to urban changes and developments caused a decrease in the quality of the urban environment and raised the need for urban development plans. Urban development plans have criteria in order to regulate and regulate the general rules. The criteria define the manner of actions within the legal framework and structure. In order to overcome urban challenges, the metropolis of Tehran also has urban development plans that have criteria and regulations for urban development plans to implement and regulate the relationships between the components of the plan. The aim of the present research is to investigate the effect of urban development criteria in urban development plans on the quality of the environment in Tehran, and the method used is qualitative and the cross-sectional meta-analysis technique. The sources used in the present research focus on the criteria of the detailed plan of Tehran. Also, to identify the quality of the urban environment, theories in the field of urban environment quality were examined and a group of theories were used to compare with the criteria and how the criteria affect the measured qualities. The results of the present study indicate that in the spirit of an idealistic attitude towards the subject of criteria and attention to the nature of criteria in organizing the rules affecting the quality of the urban environment, the criteria have been effective on the quality of the urban environment and can practically cause the development of the qualities of the urban environment. The study of the current criteria of the Tehran Urban Development Plan - a detailed plan with urban environment quality indicators extracted from theorists according to the results of meta-analysis illustrates the objective manifestation of the criteria on the quality of the urban environment of Tehran; however, due to the multiplicity of circulars and regulations, most of the criteria have been subject to changes, each of which has caused the criteria to become ineffective on the quality of the urban environment in Tehran.
ارژنگی، حجت و محمدی، علیرضا (1397). ارزيابي کیفیت محیط شهری (مطالعه موردی: منطقه چهار شهر اردبیل)،فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیایی. سال اول، شماره اول، بهار 1938 ، صفحات 1-71
اعتصامی پور، محسن؛ اردشیری، مهیار؛ سعیده زرآبادی، زهراسادات و ماجدی، حمید. (1398). واکاوی و تبیین سیر تحوّل ضوابط شهری در شهرهای ایران، مورد مطالعه: کلانشهر شیراز. فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری.10(37)، 155-170.
براتی، ناصر؛ کاکاوند، الهام(1392)، ارزیابی تطبیقی کیفیت محیط سکونت شهری با تا کید بر تصویر ذهنی شهروندان، نشریه هنر‌های زیبا، تهران. بهروزی نیا، طهمورث، زنگانه، احمد، زنگانه، احمد، محمودی، مهدی وسلیمانی، محمد. (1393). کیفیت محیط شهری: دیدگاه ادراک محیطی مطالعه موردی محله نارمک منطقه چهار شهرداری تهران. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای.
نئوندورف، کیمبرلی ای(1395). «راهنمای تحلیل محتوا»، ترجمه: حامد بخشی و وجیهه جلائیان بخشنده، چاپ اول، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
رفیعیان، مجتبی، مولودي، جمشید. (1390)، رویکردها و روش هاي سنجش کیفیت محیط مسکونی شهري، چاپ اول، دانشگاه تهران، انتشارات آذرخش.
سامی،ابراهیم ؛ فلاح پور، سجاد و جعفرلو، علی اکبر (1396). ارزیابی کیفیت محیط شهری در شهرهای جدید با توجه به رضایتمندی مردم (مطالعه موردی:شهر الوند در استان قزوین) . مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، سال دوازدهم، شماره 38 ،بهار 1396.
صالحی، اسماعیل(1385)، نقش ضوابط و مققرات شهرسازی در تحقق شهر خوب و توسعه پایدار شهری(مطالعه موردی: شهر تهران)، محیط شناسی، سال سی و دوم، شماره 40 ، ص 62-51
علیلو، مهدی؛ و میرغلامی، مرتضی و هاشم پور، پریسا. (1398). واکاوی تاثیر ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری بر سازمان کالبدی محله. دانش شهرسازی، 3(1 )، 71-83.
قدیری مدرس، حمید ؛ مومنی، مهدی و صابری، حمید (1399). واکاوي میزان رضایتمندي شهروندان مناطق 6 و 8 و 14 کلانشهر اصفهان از اجراي ضوابط و مقررات شهرسازي طرح تفصیلی . فصلنامه علمی-پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی،سال نهم ، شماره سی و پنج ، پاییز1399،ص.9-77
مرصوصی، نفیسه و خزائی، کاظم،(1393)،تحلیل سطح پایداری توسعه از نظر کیفیت دسترسی به خدمات شهری (مورد : مناطق شهر تهران)،اولین همایش علوم جغرافیایی ایران 1393،تهران.
موسوی، میرسعید و جعفری، سیدمحمدحسین (1395). نقش طرح تفصیلی در برنامه ریزی و ساماندهی کاربری اراضی شهر زنجان، فصلنامه مطالعات مديريت شهري. سال هفتم، شماره بيستم و چهارم، زمستان 1394.
Akut, K., Adamu, D., Parry, N. N., & Adamu, G. L. (2022). LEGAL, POLICY AND CONSTITUTIONAL FRAMEWORK FOR URBAN PLANNING IN NIGERIA By Kevin Akut, Dan Adamu, Newaya N. Parry & Gloria Lama Adamu. 5(1), 66–75.
Baker, Judy (2009)," Meeting the Challenge of Urban poverty and Slums", The Word Bank.
Ian, W., Li, W., Song, H., & Yue, H. (2022). ScienceDirect Analysis on the difference of regional high-quality development Analysis on the difference of regional high-quality development in Beijing-Tianjin-Hebei city cluster in Beijing-Tianjin-Hebei city cluster. Procedia Computer Science, 199, 1184–1191.
Li, B., Wang, Z., Chai, J., Zhang, D., 2019. Index system to assess implementation of strategic land use plans in China. Land Use Policy 88, 104148.
Mouratidis, K. (2021). Urban planning and quality of life: A review of pathways linking the built environment to subjective well-being.
Ruleslegislation, U. (2015). HABITAT III ISSUE PAPERS 5 – URBAN RULES AND LEGISLATION. 2015(May), 0–7.
TSO, (2008), "creating strong safe and prosperous communities through Local Spatial Planning",TSO,London.