روايت فروپاشي يك شهر بررسي تحولات شهري عصر حاضر در كرمان
محورهای موضوعی : جامعه شناسی، علوم اجتماعی و اقتصاد
1 - استادیار گروه مرمت بناهای تاریخی دانشکده هنر و معماری. دانشگاه شهید باهنر کرمان
2 - استادیار گروه مرمت بناهای تاریخی دانشکده هنر و معماری. دانشگاه شهید باهنر کرمان
کلید واژه: كرمان, منظر شهری, تعريض معابر, عكس‌هاي هوايي قديم, الگوي نادرست توسعه,
چکیده مقاله :
تعارضات ناشی از الگوی نادرست توسعه و عدم مدیریت صحیح در بسیاری از شهرهای ایران به‌وضوح دیده می‌شود. بااین‌حال، شهر کرمان به‌طور ویژه‌ای از این وضعیت متأثر شده و شاید کمتر شهری در ایران وجود داشته باشد که تا این حد تحت تأثیر عوامل مذکور قرارگرفته باشد. کرمان که روزگاری در کنار یزد به‌عنوان یکی از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران شناخته می‌شد، امروز درنتیجه هجمه‌های ناشی از توسعه‌ای که تنها نام آن را یدک می‌کشد، دچار تحولات بنیادین و غیرقابل جبرانی شده است. این دگرگونی‌ها چنان عمیق و وسیع بوده‌اند که ماهیت تاریخی و فرهنگی شهر را به‌طور کامل دگرگون کرده‌اند. اين در حالی است كه اين واقعيت تلخ نه‌تنها به شكل جدي منعكس نشده است بلكه تقلیل یافتن تدريجي شهر به يك مجموعه يا چند اثر خاص، بخش بزرگي از افكار عمومي و حتی نخبگان فرهنگي را همچنان در توهمي از يك شهر تاريخي فروبرده است. این مقاله در تلاش است تا با رویکردی جامع و مستند، روند تغییرات شهری کرمان را طی سده‌ی گذشته بررسی کند. از تحولات اجتناب‌ناپذیر ناشی از مقتضیات دوران مدرن تا زوال مداوم و روزافزون در دهه‌های اخیر برمبنای توالي تاريخي، تمامی این تحولات به شکل دقیق و با استفاده از اسناد تصویری و عکس‌های هوایی در چهار مقطع زمانی مختلف مستندسازی شده‌اند. در هر مقطع، با مقایسه تطبیقی این اسناد، تغییرات و تحولات شهری کرمان بررسی و تحلیل‌شده است. درنهایت، حاصل اين مطالعه، در قالب روندي مستند از فروپاشي كامل يك شهر، آشكار مي‌شود؛ به‌نحوی‌که بتوان آن را به‌عنوان تجربه‌اي تلخ و درعین‌حال خطير به متصدیان و سياست‌گذاران حوزه مديريت شهري متذکر شد
The assaults caused by the wrong model of development and lack of proper management are more or less evident in many cities of Iran. However, perhaps no city can be found that has been affected by these factors as much as Kerman. The onslaught of encroachments caused by the most vulgar form of development has changed the nature of this city, which was once considered as one of the historical cities of Iran, which is practically irreparable. Meanwhile, this bitter reality is not only not seriously reflected, but the gradual reduction of the city to a collection or a few special works, has left a large part of the public opinion and even the cultural elites still in the illusion of a historical city. This article seeks to explain and present the process of urban changes in Kerman in the last century in a comprehensive and documented way, from the inevitable changes caused by the requirements of the modern era, to the continuous and increasing deterioration of the last decades. This path has been investigated based on the historical sequence of photographic documents and aerial photos, in four periods of time, the documentation and developments of each period, with a comparative comparison of the aforementioned documents. In the end, the result of this study is revealed in the form of a documented process of the complete collapse of a city in a way that it can be pointed out as a bitter and at the same time dangerous experience to the practitioners and policy makers in the field of urban management
ابوحامد کرمانی، افضل‌الدین. (1386). سلجوقیان و غّز در کرمان. (تصحیح و مقدمه محمدابراهیم باستانی پاریزی). تهران: نشر علم.
آگاهی‌نامه سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران. (1356). تهران: انتشارات بخش آموزش و پژوهش سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران.
انگلیش، پلوارد. (1394). شهر و روستا در ایران، اقتصاد و سکونت در حوزة کرمان. (ترجمه رویا اخلاص پور). تهران: نشر تاریخ ایران (شرکت سهامی خاص).
براون، ادوارد. (1394). یک سال در میان ایرانیان. ترجمه‌مانی صالحی علامه. چاپ پنجم. تهران: نشر اختران.
راهنمای ایران. (1330). نشریه دایره جغرافیائی. تهران: ستاد ارتش.
زنگی‌آبادی، علی؛ نسترن، مهین؛ و باغ‌راهی، اسماعیل. (1394). تحليل روند و نحو¬ی توسعه فيزيكي ـ كالبدي شهر كرمان از پيدايش تاكنون. نشریه مطالعات نواحی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال دوم، (4). 42-23.
سازمان نقشه‌برداری کشور. 1398.
سعیدنیا، احمد. (1378). طرح‌های توسعه شهری، مشکلات و راهبردها، نشریه شهرداری‌ها، سال اول، (8)، 14-12.
صمدی‌رندی، یونس. (1377). مجموعه قوانین، مقررات، آئین‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و معاهدات میراث فرهنگی کشور. تهران: ناشر سازمان میراث فرهنگی کشور.
گالدیری، اوژن. (1370). مسجد جامع اصفهان. (ترجمه عبدالله جبل عاملی). اصفهان: انتشارات مدیریت میراث فرهنگی اصفهان.
گلچین، حجت. (1379). طرح مرمت و احیای کاروانسرای حاج‌آقا علی در راستای بازار شمالی جنوبی کرمان. پایان‌نامه کارشناسی در رشته مرمت بناهای تاریخی. به راهنمایی علی‌اکبر سعیدی. دانشکده میراث فرهنگی.
گلچین، حجت. (1398). بی‌رحمی به بناهای تاریخ معاصر کرمان. نشریه استقامت. (633).
گلچین، حجت؛ و شهریاری، مژده. (1400). تکیه شفا. میراثی شیرین از حکایت تلخ تکایا در کرمان. نخستین همایش ملی تجلی آیین‌های عاشورا در هنر ایرانی. کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان.
مشهدی‌زاده‌دهاقانی، ناصر. (1390). تحلیلی از ویژگی‌های برنامه‌ریزی شهری در ایران. تهران: نشر دانشگاه علم و صنعت ایران.
مهندسین مشاور داض. (1352). طرح جامع شهر کرمان.