دراسة الدوالّ القصصیة فی سام نامه (رسالة سام)

محورهای موضوعی : النقد الادبي

زهرا دری ¹ (أستاذة مساعدة فی اللغة الفارسیة وآدابها بجامعة آزاد الإسلامیة فی کرج، کرج، إیران)
بریسا ایمانی کورادل ² (خریجة قسم اللغة الفارسیة وآدابها بجامعة آزاد الإسلامیة فی کرج، کرج، إیران)

تاریخ دریافت : 1394/12/25 تاریخ پذیرش : 1394/12/25 تاریخ انتشار : 1394/09/22

کلید واژه:

چکیده مقاله :

تعتبر دراسة الأعمال الملحمیة – البطولیة الشعریة الفارسیة المتأثرة بالشاهنامة والتقالید الروائیة، من المجالات التی یمکننا أن نخضعها للتحلیل معتمدین على وجهات نظر مختلفة. تعرف سامنامه بأنها آخر الملاحم الوطنیة للأدب الفارسی، ومن المعروف أنها نظمت فی أواخر القرن السابع وأوائل القرن الثامن الهجریین – ذلک إن قبلنا أنها من أعمال خواجوی کرمانی – وهی تنتمی إلى مجموعة هذه الأعمال التی تقترب من الشاهنامة بتأثرها بالتقالید الملحمیة من جهة، ومن جهة أخرى فهی تتضمن عنصری العشق والبطل الذی ینجو من الموت بحیل مختلفة لیصل إلى حبیبته، مما یجعل من هذا العمل الأدبی روایة بطولیة. سنحاول فی هذا البحث تحدید وتحلیل الدوالّ القصصیة فی هذا العمل الأدبی لمقارنته مع الأعمال القصصیة والروائیة الأخرى، حتی نتبین منزلته فی تطور الأنواع الأدبیة للغة الفارسیة بشکل أفضل. ونلاحظ فی هذا العمل أن الدوال الخیالیة و الدوال الملحمیة –وقصص الفتوات و الدوال الغرامیة ودوالّ الکرامة من أشهر الدوال الموجودة فی هذا العمل الأدبی حیث سنتطرق إلیها فی هذا البحث. وتتمثل المؤشرات الرئیسة لاختیار الدوال ودراستها فی هذا العمل الأدبی بعاملی التکرار والتحفیز، حیث قمنا بتقدیم جدول النتائج کمعیار مناسب لمقارنة هذا العمل بسائر القصائد الملحمیة أو الغرامیة فی الأدب الفارسی.

چکیده انگلیسی:

Studying Persian heroic epic verses affected by narrative tradition and Shahname is one of the areas that can be analyzed from  different perspectives. Samname which is considered as the last national epic in Persian Literature and apparently is written in late 7th century and early 8th century – if we accept to be written by Khajooye Kermani- is among these works which is similar to Shahname for it is influenced by epic tradition and existence of a romance element on the one hand and a hero who escapes using his own ways to reach his beloved on the other hand and these features make this work a heroic romance. The present study deals with recognition and analysis of fictional motifs of the work in order to compare it to  other fictional and narrative works and therefore to determine better role for Samnameh in evolution of different literary genres in Persian literature. In this study, supernatural motifs including heroic- crafty, romantic and dignity motifs are among most famous motifs applied in this literary genre. Main characteristic of choosing and investigating the motifs in this work is existence of two factors i.e. repetition and motivation which are suitable criteria for offering frequency chart to be compared to other Persian epic or romantic verses. 

منابع و مأخذ:

-اخیانی، جمیله، (2009م)، بزم آرایی در منظومه های داستانی ، طهران؛ زوار.

2 - أسدی طوسی، علی بن احمد، 1975م، کرشاسب نامه، تصحیح حبیب یغمایی، ط1، طهران: طهوری.

3 – امید سالار، محمود، 2002، جستارهای شاهنامه شناسی و مباحث ادبی ، طهران.

4 - بهار، مهرداد، 1972، اساطیر ایران، طهران: توس.

5-بیر، غیلیان.(2007م)، رمانس ، ترجمة سودابه دقیقی، نشر مرکز، طهران.

6 - بارسا نسب، محمد، 2009م، " بن مایه: تعاریف، گونه ها، کارکردها و... " فصلنامه نقد ادبی ، السنة 2. العدد 5. مرکز بحوث اللغة الفارسیة وآدابها، جامعة تربیت مدرس .

7- تقوی، محمد- دهقان، الهام، 2009م، «موتیف چیست و چگونه شکل می‌گیرد »، جامعة تربیت مدرس، السنة 2، العدد 8

8 - خانلری، برویز، 1985، شهر سمک، طهران: آگاه

9 - خواجوی کرمانی، ابوالعطاء کمال الدین محمود، 2003م، سام­نامه، تصحیح میترا مهرآبادی، طهران: دنیای کتاب

10 - دیویدسن، ألغا، 1999م، شاعر و پهلوان در شاهنامه ، ترجمه­ فرهاد عطایی، الطبعة اول، طهران: نشرتاریخ ایران

11- رستکار فسایی، منصور، 2004، پیکرگردانی در اساطیر ، طهران: معهد بحوث العلوم الإنسانیة والدراسات الثقافیة.

12-رویانی، وحید،2011،«بررسی تاثیر شاهنامه بر سام نامه »، مجلة گوهر گویا، السنة 5، العدد 2 (رقم التسلسل 18)، صص 137-164

13 - سرّامی، قدمعلی2004، از رنگ گل تا رنج خار ، ط 2، طهران: علمی و فرهنگی .

14 - سرکاراتی، بهمن، 1971م، «پری: تحقیقی در حاشیه ی اسطوره شناسی تطبیقی »، مجلة کلیة الآداب والعلوم الإنسانیة فی جامعة تبریز، السنة ٢٣، الأعداد ٩٧-١٠٠

15- ------- ،1991م، «سام نمونه ای از یلان سترگ » مجموعة مقالات المؤتمر العالمی لتکریم خواجوی کرمانی، ج 1، کرمان، جامعة الشهید باهنر کرمان.

16 - شمیسا، سیروس، 2002، انواع ادبی ، ط 3، طهران: میترا.

17 - صدیقیان، مهین­دخت، 1996، فرهنگ اساطیری- حماسی ایران ، الجزء الأول: بیشدادیان، طهران: معهد بحوث العلوم الإنسانیة والدراسات الثقافیة.

18 - صفا، ذبیح الله، 2000، حماسه سرایی در ایران ، الطبعة 6، طهران: امیرکبیر.

19 - فرای، نورثراب، 1985، صحیفه های زمینی ، ترجمه هوشنک رهنمای، طهران: هرمس.

20 - فلکی، محمود، 2003م، روایت داستان ، طهران: بازتاب نکار.

21 - قائمی، فرزاد، 2010، (تفسیر انسان شناختی اسطوره ی اژدها و بن مایه ی تکرارشونده ی اژدهاکشی در اساطیر)، جستارهای ادبی، مجلة محکمة، العدد 171، شتاء.

22 - قنبری جلودار، اصغر، 2001، سنجش پری در اساطیر ایرانی با جن ، رسالة ماجستیر فی اللغات القدیمة، معهد بحوث العلوم الإنسانیة والدراسات الثقافیة.

23- کرتیس، وستا، 2002، اسطوره های ایرانی ، ترجمة:عباس مخبر، الطبعة 3، طهران: نشر مرکز.

24- کریستین سن، آرتور امانوئل، (2535)، آفرینش زیان کار در روایات ایرانی ، ترجمة:احمد طباطبایی، تبریز: کلیة الآداب والعلوم الإنسانیة ومعهد التاریخ والثقافة الإیرانیة.

25- غری، مارتین، 2003م، فرهنگ اصطلاحات ادبی در زبان انگلیسی ، ترجمة: منصوره شریف­زاده، طهران: آکادیمیة العلوم الإنسانیة والدراسات الثقافیة.

26- محجوب، محمدجعفر، 2004، ادبیات عامیانه ی ایران ، بجهود حسن ذوالفقاری، ط2، طهران: نشر چشمه.

27- محمدزاده، سید عباس- رویانی، وحید، 2007م، سام‌نامه از کیست ، مجلة الآداب والعلوم الإنسانیة - مشهد، العدد158، خریف.

28 - مختاری، محمد، 1990م، اسطوره زال تبلور تضاد و وحدت در حماسه ملی ، طهران: آگه.

29-مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی ، الجزء 1، مفردة جادو، شرکة الکتب الجیبیة، لا­تا.

30- میرشکرایی، محمد، 2003م، «خضر در باورهای عامه » کتاب ماه هنر، العددان 55-56.

31- ناردو، دان، 1985، اسطوره های یونان و روم ، ترجمه: عسکر بهرامی، طهران: ققنوس.

32 - هدایت، صادق، 1999، فرهنگ عامیانه ی مردم ایران ، جمع جهانکیر هدایت، طهران: نشر چشمه.

33- یاحقی، محمد جعفر، 2007م، فرهنگ اساطیر و داستان واره ها در ادبیات فارسی ، ط1، طهران: فرهنگ معاصر.

34- یونغ، کارل غوستاف، 1998م، انسان و سمبول هایش ، ترجمة: محمود سلطانیه، ط 3، طهران: انتشارات جامی.

35- -------   2004م، الإنسان ورموزه ، ترجمة: حسن اکبریان طبری، طهران: یاسمن