دراسة عن النصية المتفرعة في قصتي "نوشزاد" و"اسفنديار" (مع التركيز على الموت ومشهد الموت)

محورهای موضوعی : النقد الادبي

حسنيه نخعي ¹ , محمود حسن آبادی ² , محمد علی محمودی ³

1 - طالبة دكتوراه في اللغة العربية وآدابها، جامعة سيستان وبلوچستان، سيستان وبلوچستان، إيران
2 - أستاذ مشارك في قسم اللغة العربية وآدابها، جامعة سيستان وبلوچستان، سيستان وبلوچستان، إيران
3 - أستاذ مشارك في قسم اللغة العربية وآدابها، جامعة سيستان وبلوچستان، سيستان وبلوچستان، إيران

تاریخ دریافت : 1401/08/15 تاریخ پذیرش : 1401/10/22 تاریخ انتشار : 1401/06/10

کلید واژه: الشاهنامة, النص التشعبي, جيرار جينيت, إسفنديار, أبوالقاسم فردوسي, نوشزاد,

چکیده مقاله :

استنادا إلى منظور النصية المتفرعة، فمن الممكن البحث عن تأثيرات ضمنية لعمل أدبي في أي عمل أدبي آخر، ويمكن مقارنة كل نص بنصوص مماثلة. لهذا السبب، يحظى مفهوم النص التشعبي بمكانة خاصة في مجال التحليل المقارن للنصوص. تتمتع بعض قصص "الشاهنامة" لأبي القاسم فردوسي أيضاً بإمكانية خاصة في مجال التحليل من وجهة نظر النص التشعبي، بما في ذلك قصة "نوشزاد"، ابن خسرو أنوشيروان، والتي تشبه إلى حد بعيد قصة "إسفنديار"، المحارب الشهير من الشاهنامة. لذلك، حاولنا في هذا البحث شرح جوانب تأثر فردوسي في كتابة قصة نوشزاد بقصة اسفنديار باستخدام المنهج الوصفي التحليلي. على الرغم من أن قصة إسفنديار كذريعة في هذا البحث لها حجم أكبر من قصة نوشزاد كنص ما بعد، إلا أن هذه القضية مقبولة من وجهة نظر نظرية جينيه عن النص الغائب. تشير نتائج البحث إلى أن أهم جوانب تأثّر النص الحاضر بالنص الغائب، والتي تشير إلى تشابه القصص التي تمّت دراستها في هذا البحث، هي: السمات المشتركة لشخصيات القصتين، عناصر القصة نفسها (السجن، التدين، السعي وراء السلطة، إلخ)، الموت والصور المتعلقة بالموت، النهايات المتماثلة لإسفنديار ونوشزاد.

چکیده انگلیسی:

Based on the perspective of hyper-textuality, it is possible to search for minor and hidden effects of another work in any work, and each text can be compared with similar texts. For this reason, pre-textuality finds a special place in the field of comparative analysis of texts. Some stories of Ferdowsi's Shahnameh have also a special capacity for the study of hyper-textuality, of which is the story of Noushzad, the son of Khosrow Noushin-Ravan, which is very similar to the story of Esfandiar, the famous warrior of the Shahnameh. So, this research is an attempt to explain the aspects of Ferdowsi's influence in writing Noushzad's story from Esfandiar's story using the descriptive-analytical method. Although in this research Esfandiar's story as a pretext longer than Noushzad's story as a post-text, this issue is accepted from the point of view of Genette's theory of hyper-textuality. According to the results of the research, the most important aspects of the impact of the post-text on the pre-text, which indicate the similarities between the stories studied in the current research, are: the common characteristics of the two stories characters, the same story elements (imprison, religiousity, authoritarianism, etc.), death and the images related to death, similar to Esfandiar and Noushzad.

منابع و مأخذ:

اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1984م). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه. چاپ چهارم. تهران: یزدان.

آلن، گراهام. (2006م). بینامتنیت. ترجمه پیام یزدانجو. تهران: مرکز.

امینی، علی اکبر. (1383ش). «پیوند ادب و سیاست، رستم و اسفندیار کامل‌ترین روایت از سرپیچی موجه». نشریه اطلاعات سیاسی و اقتصادی. بهمن و اسفند. شماره 221 و 222.

آیدنلو، سجاد. (1392ش). «اسفندیار، ایزدی گیاهی؟ ». فصلنامه پژوهش‌های ادبی. سال 11. شماره 45.

بونر، مایکل ریچارد جکسون. (1396ش). «شورش انوش آزاد، پسر خسرو انوشیروان». ترجمه دکتر محمود حسن‌آبادی. فصلنامه تخصصی باژ. صص 32-18

حمیدی، بهمن. (1996م). سه گفتار درباره شاهنامه فردوسی. چاپ اول. تهران: نشر توسعه.

خالقی مطلق، جلال. (2002م). «نظری درباره هویت مادر سیاوش». سخن‌های دیرینه. به کوشش علی دهباشی. تهران: افکار. ص 327-323

راسل، برتراند. (1972م). قدرت (تحلیل جدید جامعه). ترجمه هوشنگ منتصری. چاپ دوم. تهران: مؤسسه مطبوعاتی عطائی.

رحیمی، مصطفی. (1990م). تراژدی قدرت در شاهنامه. چاپ اول. تهران: نیلوفر

فردوسی، ابوالقاسم. (1997م). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق و زیر نظر احسان یار شاطر. دفتر پنجم. کالیفرنیا( ایالت متحده آمریکا): انتشارات مزدا با همکاری بنیاد میراث ایران.

فردوسی، ابوالقاسم. (2007م). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق و ابوالفضل خطیبی. دفتر هفتم. تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.

کزازی، میر جلال‌الدین. (2005م). نامه باستان. ج 6. تهران: سمت.

محبتی، مهدی. (2002م ). پهلوان در بن‌بست. تهران: سخن.

مزداپور، کتایون. (2007م). داغ گل سرخ و چهارده گفتار دیگر درباره اسطوره. چاپ دوم. تهران: اساطیر.

مسکوب، شاهرخ. (2005م). مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار. چاپ هشتم. تهران: امیرکبیر.

مهرنیا، حسن. (1389ش). «دین و دولت در جست‌وجوی اقتدار و مشروعیت». مجله فلسفه دین. شماره 11. پاییز و زمستان 31-68

میر شکاک، یوسفعلی. (1998م). در سایه سیمرغ. چاپ اول. تهران: نشر برگ.

نامور مطلق، بهمن. (2007م). درآمدی بر بینامتنیت. تهران: علم و دانش.

وبر، ماکس. (2005م). دین، قدرت، جامع. ترجمه احمد تدین. چاپ دوم. تهران: هرمس.

ویدن گرن، گئو. (1998م). دین‌های ایران. ترجمه دکتر منوچهر فرهنگ. تهران: آگاهان ایده.

Gennet, Gerard. (م1997). Palemsests:Literature in second degree. Trans: Chianna Newman and Calude Doubinsky. Lincoln: University of Nebraska Press.