صورة الإنسان في قصائد أبي تمام من منظور علم الدلالة المعرفي
صورة الإنسان في قصائد أبي تمام من منظور علم الدلالة المعرفي
محورهای موضوعی : النقد الادبي
1 - أستاذ مساعد في اللغة العربية وآدابها ، جامعة العلامة الطباطبائي ، طهران ، إيران
کلید واژه: معنی شناسی شناختی, استعاره های مفهومی, استعاره‌های هستی شناختی تشخيصی, استعاره‌های زبانی, أبوتمّام,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی به بررسی 200 بیت از مجموعه اشعار ابوتمام از منظر معناشناسی شناختی به طور عام و با محوریت استعاره های تشخیصی به طور خاص می پردازد تا به تصویر انسان که در پوشش تشخیص پردازش شده است، دست یابد. داده های پژوهش حاکی از آن است که استعاره‌های تشخیصی در دیوان ابوتمام در وهلة اول به دو دسته تقسیم می‌شوند: استعاره‌هایی که ماهیت مفهومی دارند و استعاره‌هایی که صرفا لغوی هستند. استعاره‌های هستی شناختی تشخیصی به طور عمده به مفهوم روزگار و زیر مجموعة آن اختصاص داده شده است و خود نیز بر دو استعارة مفهومی الحياة شيء ثمين و الحياة رحله بنا شده اند. بنا بر استعارة الحياة شيء ثمين، روزگار یک دزد است که گاهی با زور و گاهی در لباس دوست دست به سرقت می‌زند. ابوتمام استعارة الدهر سارق را در سه سطح مختلف پردازش کرده است. و بر اساس استعارة الحياة رحله روزگار و گذر زمان راهنمای سفر است که رسسیدن به مقصد را به مسافران گوشزد می‌کند. استعاره‌های تشخیصی صرفا زبانی ارتباط مستقیم با تجربه زیسته، شرایط زندگی و استعداد ذاتی ابوتمام دارد. وی به منظور رفع تنهایی و انزوا، اعتلا بخشیدن به برخی مفاهیم و موضوعات و برجسته سازی قدرت خیال خود به ابداع این استعاره‌ها پرداخته است. استعارة مفهومی الدوام صلة القرابة در استعاره‌هایی که از تنهایی شاعر نشأت گرفته‌اند، به وضوح به چشم می‌آید.
The present study, with a descriptive-analytical approach, examines 200 verses from the collection of Abu Tamam's poems from the perspective of cognitive semantics in general and with a focus on diagnostic metaphors in particular, in order to achieve the human image that is processed under the guise of diagnosis. The research data indicates that the diagnostic metaphors in the court of Abu Tamam are divided into two categories: metaphors that are conceptual in nature and metaphors that are purely lexical. Diagnostic ontological metaphors are mainly dedicated to the concept of time and its subset, and they are also based on two conceptual metaphors, life as a precious thing and life as a journey. According to the metaphor of life as a precious thing, there is a thief who steals sometimes by force and sometimes in the clothes of a friend. Abu Tamam has processed the metaphor of al-Dahr the thief on three different levels. And according to the metaphor of life, the passage of time is a travel guide that informs travelers of reaching their destination. Only linguistic diagnostic metaphors are directly related to Abu Tamam's lived experience, life conditions and inherent talent. He invented these metaphors in order to overcome loneliness and isolation, to elevate some concepts and topics, and to highlight the power of his imagination. The conceptual metaphor of long-term kinship is clearly visible in the metaphors that originate from the loneliness of the poet
پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی به بررسی 200 بیت از مجموعه اشعار ابوتمام از منظر معناشناسی شناختی به طور عام و با محوریت استعاره های تشخیصی به طور خاص می پردازد تا به تصویر انسان که در پوشش تشخیص پردازش شده است، دست یابد. داده های پژوهش حاکی از آن است که استعاره‌های تشخیصی در دیوان ابوتمام در وهلة اول به دو دسته تقسیم می‌شوند: استعاره‌هایی که ماهیت مفهومی دارند و استعاره‌هایی که صرفا لغوی هستند. استعاره‌های هستی شناختی تشخیصی به طور عمده به مفهوم روزگار و زیر مجموعة آن اختصاص داده شده است و خود نیز بر دو استعارة مفهومی الحياة شيء ثمين و الحياة رحله بنا شده اند. بنا بر استعارة الحياة شيء ثمين، روزگار یک دزد است که گاهی با زور و گاهی در لباس دوست دست به سرقت می‌زند. ابوتمام استعارة الدهر سارق را در سه سطح مختلف پردازش کرده است. و بر اساس استعارة الحياة رحله روزگار و گذر زمان راهنمای سفر است که رسسیدن به مقصد را به مسافران گوشزد می‌کند. استعاره‌های تشخیصی صرفا زبانی ارتباط مستقیم با تجربه زیسته، شرایط زندگی و استعداد ذاتی ابوتمام دارد. وی به منظور رفع تنهایی و انزوا، اعتلا بخشیدن به برخی مفاهیم و موضوعات و برجسته سازی قدرت خیال خود به ابداع این استعاره‌ها پرداخته است. استعارة مفهومی الدوام صلة القرابة در استعاره‌هایی که از تنهایی شاعر نشأت گرفته‌اند، به وضوح به چشم می‌آید.
المصادر والمراجع
- القرآن الکريم
- أبوتمّام، حبيب بن أوس الطائي. (1968م). الديوان. شرح وتعليق: شاهين عطية. ط1. بيروت: مکتبة الطلاب.
- أفراشي، آزيتا (1395 ش). مبانی معناشناسی شناختی. ط 1. طهران: پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.
- اونز، وي ويان و گرين، ملاني (1400ش). مبانی زبان شناسی شناختی. ترجمه: جهانشاه ميرزا بیگی، ط3. تهران: نشر آگاه.
- الحراصي، عبد الله (2002م). دراساتٌ في الاستعارة المفهومية. ط3. عمان: مؤسسة عثمان للصحافة والأنباء والنشر.
- راسخ مهند، محمد. (1390ش). درآمدی بر زبان شناسی شناختی. چ2. تهران: سمت.
- روشن، بلقيس واردبيلي، ليلا. (1395ش). درآمدی بر معناشناسی شناختی. چ2. تهران: نشر علم.
- عمر، بن دحمان. (2012م). الاستعارات والخطاب الأدبي مقاربة معرفية معاصرة. أطروحة الدکتوراه. جامعة مولود معمري، تيزي وزو.
- فتوحي، محمود. (1391). سبک شناسی نظريه ها، رویکردها و روش ها. چ1. تهران: سخن.
- کرتون، جميلة. (2011م). الاستعارة في ظلّ النظرية التفاعلية "لماذا ترکت الحصان وحيدا" لمحمود درويش أنموذجًا. رسالة الماجستير. جامعة مولود معمري تيزي وزو.
- لايکوف، جورج وجونسن، مارك. (2009). الاستعارات التي نحيا بها. ترجمة: عبد المجيد حجفة. ط2. المغرب: دار توبقال للنشر.
- لعور، هجيرة. (2018م). «الاستعارة التصورية في رواية "عندما تشيخ الذئاب" لـ جمال ناجي من منظور لايکوف وجونسون». مقاربات. المجلد الأوّل. العدد 2. صص 254- 245.
- نادري، إسماعيل وبي بي راحيل سن سبلی ومحمد محمدی چلسي وإبراهيم نامداري. (1399ش). «دراسة الاستعارة المفهومية ومخططات الصورة في مجموعة "تأبّط منفی" الشعرية (وفقًا لآراء لاکوف وجونسون)». السنة 10. العدد 40. صص 98-77
- هاشمي، زهره. (1389). نظرية استعارة مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون. ادب پژوهی. العدد 12. صص 119-140.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1402). عشق صوفیانه در آینة استعاره. چ2. تهران: علمی.
- Croft, W& Cruse, D. (2004). Cognitive Linguistics: An introduction. Edinburgh University Press
- Lakaff, G. (1993). The Contemporary Teory of Metaphor. In Metaphor and Thought (2nd edition). Edited by Andrew Ortony. Cambridge University Press.
-Kovecses, Z. (2010). Mataphor Apartical Introduction. Secend Edition. New York: Oxford University Press.
- Nubiola, J. )2000(.El valor cognitivo de las metáforas. Pamplona: P.Pérez-Ilzarbe y R. Lázaro, eds., Verdad, bien y belleza. Cuando los filósofos hablan de los valores, Cuadernos de Anuario Filosófico n° 103, pp. 73
المواقع الإلکترونية
https://mantracare.org/therapy/issues/anthropomorphize