فلسفة الوجود من منظور شعر سهراب سبهری؛ أسطورة النور والظلام (مقاربة فلسفیة لماهیّة الشعر)

محورهای موضوعی : النقد الادبي

زهرا خاتمی کاشانی ¹ , محمدرضا قاری ²

1 - خریجة مرحلة الدکتوراه فی اللغة الفارسیة وآدابها، فرع أراک، جامعة آزاد الإسلامیة، أراک، إیران
2 - أستاذ مشارک فی قسم اللغة الفارسیة وآدابها، فرع أراک، جامعة آزاد الإسلامیة، أراک، إیران

تاریخ دریافت : 1398/04/30 تاریخ پذیرش : 1399/07/14 تاریخ انتشار : 1399/04/11

کلید واژه: النور, أسطورة الأصل, الأسطورة الکونیة, الخلق, الظلام,

چکیده مقاله :

إن سرّ الخلق ونشأة الکون قاد الإنسان إلى عالم الأساطیر للعثور على الإجابة المطلوبة. یقسم الباحثون، أساطیر الخلق إلى فئتین عامتین. أساطیر "علم الکونیات" أو "الکونیة" التی تصف بشکل رمزی خلق العالم وأساطیر "الأصل" التی ترکز على أصل ونشأة وظهور النباتات والحیوانات والبشر وما إلى ذلک ... ومن أکثر الأساطیر الکونیة شهرةً عالمیاً هی أسطورة "النور" و"الظلام" والتی لها صلة خاصة بالأدب الصوفی والعرفانی. یعتبر سهراب سبهری شاعرا عرفانیا یحضر وقائع وأحداث الخلق فی شعره. ففی الشهود العرفانی للفئة الأولى، یلتفت الشاعر إلى کل من "الأسطورة الکونیة" و"أسطورة الأصل" معاً، ولکن فی الفئة الأخرى نواجه "أسطورة الأصل" فقط. یقوم هذا البحث بدراسة "هشت کتاب" (ثمانیة کتب) لسهراب سپهری، معتمداً المنهج الوصفی التحلیلی. کما تناول البحث الشهود العرفانی لسبهری من منظور النقد الأسطوری القائم على أسطورة النور والظلام، لیتمکّن من الإجابة على بعض الأسئلة التی یطرحها الباحثون فی مجال الوجود والکون والخلق.

چکیده انگلیسی:

The mysteriousness of the creation and the emergence of the world always leads human beings to find their answers in the world of myths. Researchers divide the myths of creation into two general groups: The myths of cosmogony that describe the beginning of the world in symbolic terms; and the myths of origins that portray the birth of plants, animals, humans, etc. The myth of light and darkness is one of the most universal cosmogonic myths that are strongly bound with mystical literature. Sohrāb Sepehri is a mystic poet, and his intuition of the story of creation is achieved through his poetry. In mystical intuition of his first poem collections, we encounter both of the two myths of cosmogony and origins, whereas in the later collections we encounter rather with the origin myths. In this article, we examine Sepehri’s Hasht ketāb (eight books) by a descriptive-analytic method. We will study Sepehri’s mystical intuition from the perspective of mythological criticism based on the light and darkness mythology in order to answer some of the questions of humans willing to know the creation.

منابع و مأخذ:

القرآن الکریم

الکتاب المقدس

ابن عربی، محمدبن علی. (1387ش). التدبیرات الإلهیة فی إصلاح المملکة ­الانسانیة (جهان انسان شد و انسان جهانی). ترجمة قاسم انصاری. طهران: دار علم للنشر.

ابن عربی، محمد بن علی. (1388ش). الفتوحات المکیة. ترجمة محمد خواجوی. طهران: نشر مولی.

احمدی، جعفر. (1390ش). «آیین هندو؛ گوناگونی طرح­ها در فرآیند آفرینش و انحلال جهان». معرفت ادیان. السنة الثالثة. العدد الأول. صص94-11

اوحدی مراغه­ای، رکن‏الدین. (1391ش). مجموعة أشعار. المراجعة: حمید سمنانی وسعید نفیسی. ط1. طهران: سنایی للنشر.

آزاد، پیمان. (1374ش). در حسرت پرواز. ط1. طهران: هیرمند.

بوکای، موریس. (1364ش). مقایسه­ای میان تورات، انجیل، قرآن و علم. ترجمة ذبیح­اله دبیر. طهران: مکتب النشر الثقافی الإسلامی.

جلالی نائینی، محمدرضا. (1384ش). ثنویان در عهد باستان. طهران: طهوری.

حسینی، مریم و کبری بهمنی. ( 1393ش). «تکرار های اساطیری در کشف الاسرار روزبهان بقلی شیرازی». فصلیة ادبیّات عرفانی و اسطوره شناختی. السنة 10. العدد 37 . صص 109-69

حکمت، نصراله. (1384ش). حکمت و هنر در عرفان ابن­عربی. طهران: فرهنگستان هنر.

رضی، هاشم. (1371ش). آیین مهر (میترائیسم). طهران: بهجت.

زهره وند، سعید و مسعودی، مرضیه.  (1392ش). «نشانه های کیهانی در شعر و نقّاشی سهراب سپهری». جستارهای ادبی. السنة 46. العدد1 (التسلسل 180). صص 158-125

ساندرز. ن. ک. (1372ش). بهشت و دوزخ در اساطیر بین­النهرین. ترجمه ابوالقاسم اسماعیل­پور. طهران: فکر روز.

سلمانی­نژاد مهرآبادی، ساغر. (1394ش). «واکاوی و تحلیل گونه­های مختلف اسطوره در شعر سهراب». ادبیات پارسی معاصر. مرکز أبحاث العلوم الإنسانیة والدراسات الثقافیة. السنة 5. العدد الثانی. صص 138-115

سهروردی، شیخ شهاب­الدین. (1377ش). آواز پر جبرئیل. باهتمام حسین مفید. ط2. طهران: مولی.

سیاهپوش، حمید. (1374ش). باغ تنهایی (یادنامه­ی سهراب سپهری). ط3. طهران: پرنگار پارس.

سپهری، سهراب. هشت کتاب. (1371ش). ط11. طهران: طهوری.

شاه‏سنی، علی­محمد. (1388ش). آیین مهر و بازتاب آن در منظومه­های بزرگ عرفانی. ط1. سمنان: جامعة سمنان.

شایگان، داریوش. (1386ش). ادیان ومکتب­های فلسفی هند. ج1 و ج2. ط6. طهران: امیرکبیر.

شعیری، حمیدرضا وغلام حسین زاده، غلام حسین وخراسانی، فهیمه. (1394ش). «بررسی نظام گفتمانی شوشی در داستان سیاوش». فصلیة پژوهش های ادبی. السنة 12. العدد48. صص 54-35

شمیسا، سیروس. (1382ش). نگاهی به سپهری. طهران: صدای معاصر.

غزالی، محمدبن محمد. (1386ش). کیمیای سعادت. باهتمام حسین خدیوجم. ج1. طهران: علمی و فرهنگی.

فرشاد، محسن. (1389ش). اندیشه­های کوانتومی مولانا. ط5. طهران: گلرنگ یکتا.

کربن، هانری. (1387ش). انسان نورانی در تصوف ایرانی. ترجمة فرامرز جواهری­نیا. شیراز: آموزگار خرد.

کزازی، میرجلال­الدین. (1393ش). دمی بی خویشتن با خویشتن. طهران: معین.

کنعانی، ابراهیم. (1397ش). «معناشناسی نور در شعر سهراب سپهری» مجلة "زبان شناسی وگویش های خراسان"، جامعة فردوسی مشهد. العدد 18. صص 20-1

کومن، فرانتس. (1383ش). آیین پررمز و راز میترایی. طهران: بهجت.

گذشتی، محمدعلی وبهروز رومیانی. (1392ش). «شهر نور و ظلمت در شعر سپهری». ادبیات پارسی معاصر، السنة الثالثة، العدد الثانی (التسلسل6). صص 114-89

گرین، ویلفرد وآخرون. (1383ش). مبانی نقد ادبی. ترجمة فرزانه طاهری. طهران: نیلوفر.

گودرزی، کوروش وسیدمحسن حسینی موخر ومحمدرضا روزبه. (1395ش). «بررسی وتحلیل تجلّی زمان ومکان مقدّس اساطیری در عرفان». فصلیة ادبیات عرفانی واسطوره شناختی. السنة 12. العدد 45. صص 248-217

گیتون، ژان وگریشکا بوگدانف. (1387ش). خدا وعلم. ترجمة عباس آگاهی. ط6. طهران: مکتب نشر الثقافة الإسلامیة.

لاجوردی، فاطمه. (1395ش). «خلق در ادیان». طهران: مرکز دائرة المعارف الإسلامیة الکبرى.

معین، محمد. (1326ش). مزدیسنا وتأثیر آن در ادبیات فارسی. طهران: جامعة طهران.

نزهت، بهمن. (1388ش). «نماد نور در ادبیات صوفیه». مجلة علمیة محکمة للدراسات العرفانیة. العدد 9. صص186-157

ورمازرن، مارتن. (1372ش). آیین میترا. ترجمة بزرگ نادرزاد. طهران: چشمه.

ویو، ژ. (1382ش). اساطیر مصر. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل­پور. ط1. طهران: کاروان.

هالروید، استوارت. (1388ش). ادبیات گنوسی 1. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل­پور. ط1. طهران: اسطوره.

هروی،  محمدشریف نظام­الدین. (1363ش). انواریه (ترجمة و شرح حکمة الإشراق للسهروردی). طهران: امیرکبیر.

هینلز، جان. (1388ش). شناخت اساطیر ایران. ترجمة ژاله آموزگار واحمد تفضلی. ط 14. طهران: چشمه.

الیاده، میرچا. (1393ش). اسطوره و واقعیت. ترجمة مانی صالحی. طهران: پارسه.

یونگ، کارل گوستاو. (1389ش). الإنسان ورموزه. ترجمة محمود سلطانیه. ط2. طهران: جامی.