دراسة الشبكة الدلالية لكلمة "وجه" في القرآن الكريم من منظور الدلالة المعرفية (على ضوء النظرية السياقية لدى مدرسة لندن)
محورهای موضوعی : النقد الادبي
محمد قمی
1
*
,
فرهاد دیوسالار
2
1 -
2 - گروه زبان و ادبیات عربی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
کلید واژه: قرآن کریم, واژه وجه, شبکه معنایی, معناشناسی شناختی, مکتب بن, نظریه بافت,
چکیده مقاله :
چکیده
بررسی لایه‌های زبانی واژه «وجه» در قرآن با روش معناشناسی واژگانی باعث شناخت معناشناسی این واژه می‌گردد. این واژه در قرآن با توجه به شبکه معنایی در لایه‌های مختلفی مانند: خداوند، پیامبران و جانشینان کلمات در آیات قرآن کریم است. این جستار با روش تحلیلی ـ توصیفی به واکاوی واژه «وجه» در قرآن با توجه به شبکه‌های معناشناختی با تکیه بر مکتب بن و نظریه بافت پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که واژه «وجه» در معانی مانند: چهره، توجه، علاقه، قبله و طریق، ذات، رضایت و ارزش‌های الهی، قصد، احتیاط و فریب و منزلت کاربرد دارد. همچنین این واژه و مشتقات آن از ابعاد معناشناسی به وجوه مختلف مانند وجه الهی، نبوی و انسانی (انسان والا مرتبه، بازنده و صورت ظاهری انسان) به کار رفته است. واژه «وجه» در بالاترین لایه به خود به کلمه «رب» افزوده شده است و این همنشینی نشان از این دارد که ذات الهی شناخت‌پذیر نیست و باید خداوند را از طریق اسماء و صفات وی شناخت.
Abstract
Studying linguistic layers of the word “wajh” in Quran by use of lexical semantics leads to semantic understanding of this word. This word is used in Quran according to the semantic network in different layers such as: God, prophets and human beings. The study aims to explain semantic fields of the words connected to the word “wajh” in Quran relied on syntagmatic and paradigmatic relations of words. In this research the word “wajh” in Quran is studied with regard semantic network and rely on Bonn school and context theory by use of analytic-descriptive method. The findings of the research show that the word “wajh” is used in meanings such as face, attention, interest, Qibla and way, essence, satisfaction and divine values, intention to act, fraud and dignity. Also, this word and its derivatives have been used in different meanings, such as the divine wajh, prophetic and humanistic aspects (a high-ranking human being, a loser and the outward appearance of human being). The word “wajh” is added to the word “rab” in its highest layer. This collocation shows that God’s essence is not knowable and God must be known through His names and attributes.
المصادر والمراجع
القرآن الكريم.
ابن فارس، ابوالحسين احمد بن زکريا. (1983م)، معجم مقاييس اللغه. تحقيق و ضبط: عبدالسلام محمد هارون. قم: مكتب الاعلام السلامي.
احمد مختار، عمر. (2007م). معناشناسي. ترجمة حسين سيدي. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسي.
بن دريد الأزدي، أبوبكر محمد بن الحسن. (1987م)، جمهرة اللغة. المحقق: رمزي منير بعلبكي. بيروت: دارالعلم للملايين.
بالمر، فرانک. (1987م)، نگاهي تازه به معنيشناسي. ترجمة کورش صفوي. تهران: نشر مرکز.
حسيني شاه عبدالعظيمي، حسين بن احمد. (1984م)، تفسير اثنا عشري،طهران: انتشارات ميقات.
دامغاني، ابي عبدالله الحسين بن محمد. (1995م)، الوجوه و النظائر لألفاظ کتاب الله العزيز، تحقيق: محمدحسن ابوالعزم الزّفيتي. القاهرة: وزارة الاوقاف: المجلس الاعلى للشئون الاسلامية لجنة احياء التراث الاسلامي.
راغب الأصفهاني، حسين بن محمد. (1995م)، ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ترجمة سيدغلامرضا خسروي‌حسيني، طهران: مرتضوي.
راغبي، محمدعلي و مهريزي، محسن.(2016م). مفهومشناسي وجه الله در قرآن کريم. المؤتمر الدولي للدراسات الشرقية. تاريخ و ادبيات پارسي.
رشيدرضا، محمد. (1990م)، تفسير القرآن الحكيم (تفسير المنار)، القاهرة: دار المنار.
صفوي، كورش، (2013م)، درآمدي بر معنيشناسي، تهران: سوره مهر.
صيدانلو، جواد و کرمي نيا، محمد. (2019م). معناشناسي وجه الله در قرآن کريم از منظر آيت الله جوادي آملي. مجلة مشکوة. المجلد 38. العدد 3. صص 123-143.
الطباطبائي، السيد محمدحسين. (2013م)، الميزان في تفسير القرآن. بيروت: مؤسسة اعلمي مطبوعات.
عبد الباقي، محمدفؤاد. (2004م). المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الكريم. ط 2. قم: نويد اسلام.
عمادي انداني، سميه و حاجي اسماعيلي، محمدرضا.(2017م). معناشناسي واژۀ وجه در قرآن. مجلة نصف سنوية للأبحاث اللغوية في القرآن. السنة 6. العدد 2.
قائمي نيا، عليرضا. (2011م)، معناشناسي شناختي قرآن، طهران: پژوهشگاه فرهنگ و انديشة اسلامي.
قرائتي، محسن. (2004م)، تفسير نور. ط 11. طهران: مركز فرهنگى درسهايى از قرآن.
قرشي بنايى، على اكبر. (1991م). قاموس قرآن. ط 6. طهران: دار الكتب الاسلامية.
قرشي، سيد علي اکبر. (1998م). تفسير احسن الحديث. ط 3. طهران: بنياد بعثت.
جيريتس، ديرك. (2014م). نظريههاي معنيشناسي واژگاني. ترجمة كوروش صفوي. طهران: علمي.
محقق، محمدباقر. (2005م). نمونه بينات در شان نزول آيات: از نظرشيخ طوسي و ساير مفسرين عامه و خاصه. طهران: انتشارات انديشه اسلامي.
مصباح يزدي، محمدتقي. (1989م)، آموزش فلسفه. طهران: سازمان تبليغات اسلامي.
مصطفوي، حسن. (1981م)، التحقيق في کلمات القرآن الكريم. طهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مطهري، مرتضي. (1989م). مجموعه آثار. طهران: صدرا.
نيليبور، رضا. (2015م). زبانشناسي شناختي، دومين انقلاب معرفتشناختي در زبانشناسي. طهران: هرمس.