وضعیت معیشتی ارتش نوین قاجار وپيا مدهاي آن براساس مندرجات هفته نامه «حبل المتین کلکته»
محورهای موضوعی : تاریخ ایران دوره اسلامی
1 - مدرس دانشگاه فرهنگیان
کلید واژه: سلسله قاجار , ارتش نوین , وضعیت معیشتی , سربازان , هفته نامه «حبل¬المتین کلکته». ,
چکیده مقاله :
با آغاز قرن نوزدهم و روی کار آمدن سلسله قاجار، دروازههای سرزمین ایران بر روی انواع نوآوریهای تمدن اروپایی آهسته آهسته گشوده شد؛ همچنین حادثه تلخ شکستهای ایران در مزرهای شمال غربی از روسیه، نخبگان عناصر حکومتی را به این فکر واداشت که باید در ساختار ارتش سنتی ایران اصلاحاتی اساسی ایجاد کرد.يكي از اين اصلاحات پرداخت حقوق كاركنان نظامي بود؛ امّا به علّت فقدان بسترهای لازم و اساسی برای این طرح ، نوسازی ارتش ایران دارای کاستیهای فراوانی بود.
سوال اساسي اين تحقيق چرايي وارتباط بين ساختار ارتش نوين ووضعيت معيشتي سربازان است،هم چنين روش جديد دادن دستمزد به خدمتگزاران قشون چه پيامدهايي را در پي داشت.این تحقیق با تکیه بر مندرجات هفته نامه «حبلالمتین کلکته»، موضوع دستمزد و حقوق سربازان ـکه در ارتش نوین قاجار توسط حکومت پرداخت میشدـ را مورد مداقه قرار داده و ناکارآمدی این سبک جدید از دادن مواجب و پیآمدهای آن را تبيين وبررسي مي كند. مطالعات نشان میدهد این نوآوري از پرداخت حقوق به عناصر نظامی، با هدف تقویت حکومت مرکزی و کاستن از قدرت و نفوذ رؤسای ایل بود. دولت مردان قاجار به علّت تهی بودن خزانه دولتی، سودجویی صاحب منصبان واسطه و سوء مدیریت حکومت هرگز نتوانستند وضعیت معیشتی سربازان را بهبود بخشند و موجبات نارضایتی و بیانگیزگی آنان را تا پایان حکومتشان فراهم آورند.
روش پژوهش توصيفي ـ تحليلي است ومبتني بر شيوه كتابخانه اي وعمدتاً با تكيه بر مراسلات ومتون «روزنامه حبلالمتين كلكته» انجام شده است.
With the beginning of the 19th century and the rise of the Qajar dynasty, the gates of Iran were slowly opened to all kinds of innovations of the European civilization; Also, the Iran's tragic defeats in the northwestern provinces against Russia made the elites of the government think that fundamental reforms should be made in the structure of Iran's traditional army. One of these reforms was the payment of military personnel's salaries. Nevertheless, due to the lack of necessary and basic foundations for this plan, the modernization of the Iranian army had many shortcomings.
The question of this research is to find the reason and the relationship between the structure of the new army and the living conditions of the soldiers, and the outcomes of the new way of paying the soldiers. The present study investigates the the topic of soldiers’ salaries and payments who were paid by the government in the new Qajar army and explains and examines the inefficiency of this new style of giving salaries and its outcomes. Studies indicate that this innovation of paying salaries to military elements was aimed at strengthening the central government and reducing the power and influence of clan heads. The Qajar government was never able to improve the living conditions of the soldiers due to the insufficient treasury, the profiteering of the middlemen and the mismanagement of the government, and this resulted in the soldiers’ dissatisfaction and lack of motivation until the end of the Qajar’s rule.
The descriptive-analytical method was used as research method, and it was carried out based on the library method, mainly by relying on the correspondence and texts of weekly newspaper "Habal Al-Matin Calcutta"
- ابوالحسنی، جواد (1385). «فرآیند اصلاحات سازمان نظامی در دوره قاجار»، زمانه، سال بی تا، شماره 52، دی ماه صص 52-55.
- آدمیت، فریدون، ناطق هما (1356). افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار، تهران: آگاه.
- اشراقی، احسان¬الله، استودارت، چارلز (1349). «گزارشی درباره ارتش ایران در زمان محمدشاه قاجار»، بررسی¬های تاریخی، سال پنجم، شماره دوم، خرداد و تیر، صص 123-135.
- امین¬الدوله، میرزاعلی خان (1341). خاطرات سیاسی امین¬الدوله، به کوشش حافظ فرمانفرماییان، تهران: امیرکبیر.
- بجنوردی، سهام¬الدوله (1374). سفرنامه¬های سهام¬الدوله بجنوردی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- پولاک، ادوارد یاکوب (1368). سفرنامه پولاک، ایران و ایرانیان، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
- حاج سیاح، محمدعلی (1359). خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت، به کوشش حمید سیاح، تهران: امیرکبیر.
- زرگری نژاد، غلامحسین (1398). اندیشه و سیاست در ایران قاجار، ج اول، تهران: نگارستان اندیشه.
- شیخ نوری، محمدامیر (1385). «تغییر ساختار ارتش از سنتی به مدرن»، زمانه، سال بی، شماره 52، دی ماه، صص 20-30.
- عین¬السلطنه، قهرمان میرزا سالور(1374). روزنامه خاطرات عین¬السلطنه، جلد دوم و سوم، مصحح مسعود سالور و ایرج افشار، تهران: اساطیر.
- علم، محمدرضا، حسینی، حمزه(1397). «بررسی موانع شکل¬گیری ارتش مدرن در نیمه نخست حکومت تجار»، مطالعات تاریخی جنگ سال دوم، شماره دوم، تابستان، صص 115-142.
- فروزش، سینا، سوادکوهی، احمد، عبادی جامخانه، رضا(1397). «ضرورت¬های سربازگیری ایران در عصر قاجار: مطالعه موردی اسناد مازندران دوره ناصری»، نشریه تاریخ، سال بی¬تا، شماره 51، زمستان 141-170.
- فوروکاوا، نوبویوشی(1394). سفرنامه فوروکاوا، ترجمه هاشم رجب زاده وکینیچی¬ئه¬اورا، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- مراغه¬ای، زین¬العابدین (1323). سیاحت ابراهیم بیگ، مصحح محمدعلی سپانلو، جلد اوّل، تهران: آگاه.
- مجدالملک، حاج میرزا محمدخان(1321). با مقدمه و تصحیح سعید نفیسی، تهران: بانک ملّی ایران.
- هفته نامه
- حبل¬المتین (19 ذی¬قعده 1315).س 5، ش21.
- حبل¬المتین (22 جمادی¬الثانی 1316).س 2، ش2.
- حبل¬المتین (17 رمضان 1316).س 5، ش12.
- حبل¬المتین (اول رجب 1317).س 6، ش3.
- حبل¬المتین (21 شعبان 1317).س 7، ش21.
- حبل¬المتین (22 ذی¬حجه 1317).س 7، ش22.
- حبل¬المتین (7 محرم 1318).س 7، ش24.
- حبل¬المتین (2 ربیع¬الثانی 1318).س 7، ش36.
- حبل¬المتین (7 ربیع¬الثانی 1319).س 8، ش35.
- حبل¬المتین (25 ذی¬حجه 1321).س 11، ش25.
- حبل¬المتین (8 شوال 1321).س 11، ش17.
- حبل¬المتین (6 شوال 1322).س 12، ش15.
- حبل¬المتین (17 ذی¬قعده 1322).س 12، ش18.
- حبل¬المتین (27 جمادی¬الاول 1323).س 12، ش43.
- حبل¬المتین (6 شوال 1323).س 13، ش15.
- حبل¬المتین (11 صفر 1324).س 13، ش31.
- حبل¬المتین (6 جمادی¬الاول 1324).س 13، ش42.
- حبل¬المتین (13 جمادی¬الاول 1324).س 13، ش43.
- حبل¬المتین (20 جمادی¬الاول 1324).س 13، ش44.
- حبل¬المتین (27 شعبان 1324).س 14، ش8.
- حبل¬المتین (28 محرم 1326).س 15، ش35.
- حبل¬المتین (11 ربیع¬الاول 1326).س 15، ش36.
- حبل¬المتین (18 ربیع¬الاول 1326).س 15، ش37.
- حبل¬المتین (28 شوال 1326).س 16، ش19.
- حبل¬المتین (29 جمادی¬الاول 1329).س 18، ش45.
- حبل¬المتین (6 رجب 1332).س 21، ش4.
منابع انگلیسی
- Curzon,Georg,N(1892). Persia and The Persian Question, Vol.I,London: Langman Green And Co And Newyork.
- Grant Watson, Robert (1866). History Of Persia From The Beginning Of The Nineteenth Century To The Year 1858: With a Rewiew Of The Principal Events That led to The Establishment Of The Qajar Dynusty، Landon: Smith, Elder And Co,85Comhill.
- Gordon, Thomas, Edward (1895). Persia Revisited, Endia Office: London And Newyork.
- Malcom,Sir John(1829). History Of Persia: The Most Early Period to The Present Time, Vol II. Landon, Stanford Street.
- Stephanei Cronin (2008). War And Peace In Qajar Persia, Edited By Roxane Farmanfarmaian, London And Newyork: Rout Ledge.
- Stephanei Cronin “Army V.Qajar Period” http://www.iranica online. Org/Articles Accesed On 30 December 2012.
- Sykes, Col.P.M(1915). History Of Persia, Vol I,II,London, St.Martin’s Street.