بررسی مبانی فقهی محاربه و حد آن
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی
جمال رضایی
1
()
کلید واژه:
چکیده مقاله :
آیۀ 33 سورۀ مائده مبنای تبیین موضوع و حکم محاربه با خدا و رسول و افساد فی الارض است. با توجه به تفاسیر و روایات وارده در این خصوص فقهای شیعه محاربه را بر کشیدن سلاح برای ترسانیدن مردم تعریف کرده‌اند، اما از تعریف امام خمینی شرط سومی نیز برای آن به دست می‌آید که عبارت است از قصد افساد در زمین. مجازات محاربه‌کنندگان با خدا و رسول نیز در آیۀ مذکور چهار نوع تعیین شده است که عبارت‌اند از کشتن، بر دار زدن، بریدن دست و پای مخالف و تبعید از محل زندگی. در روایات برای تعیین حد محارب، سه روشِ ترتیب، تخییر و تخییر ترتیبی بیان شده که قول مشهور فقهای شیعه و به تبع آن در قانون مجازات اسلامی قول به تخییر است و انتخاب هر یک از حدود چهارگانه به اختیار حاکم واگذار شده است.
The main subject of the 33rd verse of Maedeh Sura is to express the verdict of enmity against God and His Messenger and corruptions on earth. According to related explanations and narratives, the Shiite jurisprudents have defined enmity as drawing weapon in order to terrify people. Imam Khomeini also had added the third condition which is the tendancy in doing corruption on the earth. The punishment of the enemies against God in the mentioned verse has determined of four types which are murdering, hanging, cutting the opposite hands and legs and exiling from the hometown. Selecting each punishment is due to the judge’s authority.
قرآن
ابن قدامه، عبدالله بن احمد. 1404ق. المغنی. بیروت: دار الاحیاء التراث العربیه
ابن منظور، محمد بن مکرم. 1408ق. لسان العرب. بیروت: دار الاحیاء التراث العربیه
الجبعی العاملی (شهید ثانی)، زین الدین. بی‌تا. الروضه البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه. بیروت: دار الاحیاء التراث العربیه
الجزیری، عبدالرحمن. 1406ق. الفقه علی المذاهب الاربعه. بیروت: دار الاحیاء التراث العربیه
حر عاملی (شیخ) محمد بن حسن. 1413ق. وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. بیروت: موسسۀ آل البیت لاحیاء التراث
حلبی، تقی بن نجم (ابوصلاح). 1410ق. الکافی فی الفقه. بیروت: مؤسسۀ فقه الشیعه و دار الاسلامیه
حلی (محقق)، جعفر بن الحسن. 1373ش. شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. تهران: استقلال
حلی، محمد بن ادریس. 1428ق. السرائر. قم: موسسة النشر الاسلامی
خمینی، روح‌الله. 1363ش. تحریر الوسیله. قم: موسسة النشر الاسلامی
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1412ق. المفردات فی غریب الالفاظ القرآن. دمشق: دارالعلم
سرخسی، شمس الدین. 1406ق. المبسوط. بیروت: دار المعرفه
سیوری، جمال الدین مقداد (فاضل). 1385ش. کنز العرفان فی فقه القرآن. تهران: مرتضوی
طباطبایی (علامه)، محمد حسین. 1390ق. المیزان فی تفسیر القرآن. قم: موسسة النشر الاسلامی
طبرسی، ابوالفضل بن حسین. 1415ق. مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات
طوسی (شیخ)، محمد بن حسن. 1390ق. المبسوط فی فقه الامامیه. قم: المکتبة المرتضویه
ـــــــــــــ . 1362ش. النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی. تهران: دانشگاه تهران
ـــــــــــــ . 1365ش. التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار الاحیاء التراث العربیه
عوده، عبدالقادر. 1989م. التشریع الجنایی الاسلامی. بیروت: دار الکتب العربی
فاضل لنکرانی، محمد. 1406ق. تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله. قم: چاپخانۀ علمیه
فیض کاشانی، ملا محسن. 1365ش. تفسیر صافی. تهران: اسلامیه
فیض کاشانی، ملا محسن. 1401ق. مفاتیح الشرایع. قم: مجمع الذخائر الاسلامیه
قرطبی، محمد بن احمد. 1965م. الجامع لاحکام القرآن. بیروت: دار الحدیث
کاشانی، ملا فتح‌الله. 1365ش. منهج الصادقین. تهران: اسلامیه
مرعشی، سید محمد حسن. 1370ش. «افساد فی الارض از دیدگاه قرآن و روایات». مجلۀ قضایی و حقوقی دادگستری، ش2، صص56-43
مفید (شیخ)، محمد بن نعمان. 1403ق. المقنعه. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه
مکارم شیرازی، ناصر. 1382ش. تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه
نجفی، محمد حسن. 1417ق. جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. قم: موسسة نشر الاسلامی
هاشمی شاهرودی، سید محمود. 1378ش. بایسته‌های فقه جزا. تهران: میزان
هندی (فاضل)، بهاء الدین محمد اصفهانی. 1382ش. کشف اللثام. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه