نظریه زمینه‌ای در قلمرو علم اطلاعات و دانش‌شناسی
محورهای موضوعی : دانش شناسیشهره سید حسینی 1 * , احمد شعبانی 2 , عاصمه عاصفی 3
1 - دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه اصفهان
2 - استاد گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه اصفهان،
3 - دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه اصفهان
کلید واژه: روش کیفی, نظریه زمینه‌ای, نظریه‌پردازی, علم اطلاعات و دانش‌شناسی,
چکیده مقاله :
هدف: پژوهش حاضر به بررسی ابعاد و وجوه گوناگون نظریه زمینه‌ای در پیوند با مطالعات کیفی و رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی می‌پردازد. روش پژوهش: روش انجام این پژوهش به صورت کتابخانه‌ای و مرور نظام‌مند مدل‌ها و الگوهای مختلف ارائه‌شده در مطالعات پیشین بوده است. به علاوه و بر همین اساس چارچوبی برای نظریه پردازی و ارزیابی کیفیت پژوهش‌های نظریه زمینه‌ای نیز ارائه شده است. یافته‌ها: نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان داد که به منظور نظریه‌پردازی مبتنی بر نظریه زمینه‌ای در حیطه علم اطلاعات و دانش‌شناسی بایستی رویکردهای درجه مفهوم‌سازی و دامنه نظریه را به شکل جدی مدنظر قرار داد. بر این اساس در حیطه درجه مفهوم‌سازی باید از توصیف محض موضوعات مورد مطالعه در علم اطلاعات و دانش‌شناسی به سمت تفسیر و بازتعریف مسائل پژوهشی مطرح در این حیطه گام برداشت و در نهایت به نظریه‌های ساختارمند و مبتنی بر شواهد دست یافت. همچنین در حیطه دامنه نظریه باید فقر نظری موجود در مطالعات علم اطلاعات و دانش‌شناسی را به گونه‌ای مورد توجه قرار داد که بتوان از مفاهیم اصلی مطرح در این حوزه به نظریه‌های اساسی، و نهایتاً به نظریه‌های رسمی - یعنی بالاترین سطح نظریه‌پردازی در یک رشته علمی- نائل شد. نتیجه‌گیری: نظریه زمینه‌ای روش پژوهشی استقرایی و اکتشافی است که امکان نظریه‌پردازی را برای پژوهشگران حوزه‌های موضوعی مختلف فراهم می‌کند. پژوهشگران بجای اتکا بر نظریه‌های پیشین، به شکل نظام‌مند و بر اساس داده‌های واقعی اقدام به تدوین نظریه می‌کنند. استفاده از نظریه زمینه‌ای مربوط به مواردی است که دانش ما در آن زمینه ها محدود است.
Purpose: This research aims to study different aspects and characteristics of grounded theory (GT) in accordance with a qualitative studies and information science. Methodology: The current study was conducted by using documentary research method and systematic review of the previous models and patterns. Also, an optimized framework proposed for building theory and evaluating the quality of grounded theory researches. Findings: The results indicated that in order to build theory based upon the grounded theory in knowledge and information science, theorists should focus on “degree of conceptualization” and “theory scope”. According to this, they should first go beyond pure description; then go forward to interpretation step and redefine research problems; and finally reach the structured and evidence-based theories. Additionally theorists should focus on theory scope to get basic concepts, formal concepts and ultimately formal theories. Conclusion: Grounded theory is an inductive and an exploratory methodology that provide a context for researchers in various subject fields to build theory. Researchers build their theories in a systematic way based on a real data, rather than previous theories. Grounded theory is used when our knowledge is limited in one area.
اشتراوس، ا.؛ کوربین، ج. (1390). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای. (ترجمه ابراهیم افشار). تهران: نشر نی.
اسماعیلی، م.؛ صلصالی، م.؛ چراغی، م.ع. (1392). کیفیت در مطالعات گراندد تئوری. مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 2(3)، 287-296.
بازرگان، ع. (1391). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته. دیدار: تهران.
پاول، رونالد، ار. (1379). روش‌های اساسی پژوهش برای کتابداران. ترجمه نجلا حریری. تهران: مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی.
دانایی فرد، ح. (1389). استراتژی‌های نظریه پردازی. تهران: سمت.
رضویه، ا. (1393). روش‌های پژوهش در علوم رفتاری. شیراز: دانشگاه شیراز.
مدنی بروجنی، ا.؛ نصر، ا.ر. (1388). سه سو سازی: راهبردی برای نوآوری در پژوهش‌های آموزشی. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، 8(30)، 56-73.
منصوریان، ی. (1386). گراندد تئوری چیست و چه کاربردی دارد؟. مجموعه مقالات همایش چالش‌های علم اطلاعات اصفهان،
Charmaz, K. (2008). Grounded Theory as an Emergent Method. In: SN Hesse-Biber & P. Leavy (Eds), Handbook of Emergent Methods. New York: Guilford. Pp. 155-172.
Dunne, C. (2011). The Place of the Literature Review in Grounded Theory Research. International Journal of Social Research Methodology, 14(2), 111-124.
Elliott, N, Lazenbatt, A. (2005). How to Recognize A 'Quality' Grounded Theory Research Study. Aust J Adv Nurs, 22(3), 48-52.
Fram, S. M. (2013). The Constant Comparative Analysis Method Outside Of Grounded Theory. Qualitative Report, 18(1), 1-25.
Mcghee, G., Marland, G.R., & Atkinson, J. (2007). Grounded Theory Research: Literature Reviewing and Reflexivity. Journal of Advanced Nursing, 60(3), 334–342.
O’Connor, M. K., Netting, F. E., & Thomas, M. L. (2008). Grounded Theory: Managing the Challenge for Those Facing Institutional Review Board Oversight. Qualitative Inquiry, 14(1), 28-45
Oliver, M., Deedee, A. (2006). The Use of Triangulation Methods in Qualitative Educational Research. Journal of College Science Teaching, 35(4), 42-47.
Shiau, W. L., & George, J. F. (2014). A Grounded Theory Approach to Information Technology Adoption. Communications of the Association for Information Systems, 34(1), 81.
Sparkes, AC, Smith, B. (2009). Judging the Quality of Qualitative Inquiry: Criteriology and Relativism in Action. Psychology of Sport and Exercise, 10(5), 491-7.
Tan, J. (2010). Grounded Theory in Practice: Issues and Discussion for New Qualitative Researchers. Journal of Documentation, 66(1), 93-112.
Urquhart, C., Lehmann, H., & Myers, M. D. (2010). Putting the ‘Theory’back into Grounded Theory: Guidelines for Grounded Theory Studies in Information Systems. Information Systems Journal, 20(4), 357-381.
Vasconcelos, A, Sen, B., Rosa, A., Ellis, D. (2012). Elaborations of Grounded Theory in Information Research: Arenas/Social Worlds Theory, Discourse and Situational Analysis. Library and Information Research, 36(112), 120-146.
Weed, M. (2009). Research Quality Considerations for Grounded Theory Research in Sport & Exercise Psychology. Psychology of Sport and Exercise, 10(5), 502-10.
Wildemuth, B. (2014). Applying Grounded Theory Methods To Library And User Assessment. Libraries in the Digital Age (LIDA) Proceedings, 13.
_||_