گفتمان‌های فکری عصر ابن بابویه و اندیشۀ غیبت: بازخوانی کتاب کمال الدین و تمام النعمة

محورهای موضوعی : تحلیل محتوای متون حدیثی

علی ثقفیان ¹ , حسین شجاعی ²

1 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1398/02/02 تاریخ پذیرش : 1398/06/14 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: مهدویت, شیخ صدوق, دورۀ حیرت, تاریخ غیبت کبریٰ,

چکیده مقاله :

عصر ابن بابویه از دوره‌های پرالتهاب در تاریخ مذهب شیعۀ امامیه به‌حساب می‌آید. خروج امام از دسترس مستقیم در کنار تردیدافکنی دیگر فرقْ مردم را با حیرتی فراگیر مواجه کرد. در چنین وضعیتی ابن بابویه با نگارش کتاب کمال الدین تلاش نمود مهم‌ترین چالش‌های گفتمانی عصر خویش را که موجب شکل‌گیری حیرتی گسترده پیرامون امام عصر (ع) شده بود بررسی کند. به دلیل عدم انعکاس مستقیم این گفتمان‌ها در آثار تاریخی مختلف، لازم است با تحلیل و دسته‌بندی داده‌های مندرج در کتاب کمال الدین، مهم‌ترین جریان‌های فکری شیعیان دورۀ حیرت و چالش‌های گفتمانی ایشان را بازشناسیم. به نظر می‌رسد ابن بابویه خود را با سه مسئلۀ اصلیِ اثبات وجود حجت الٰهی و تعیّن یافتنش در فرزند امام عسکری (ع)، غیبت امام و عدم تنافی آن با شئون امامت، و طول عمر امام روبه‌رو می‌دیده است. مطالعۀ پیش‌رو برای آزمون همین فرضیه صورت می‌گیرد. می‌خواهیم دریابیم هریک از این قبیل مسائل از جانب کدام دسته از مخالفان مطرح می‌شده، و پاسخ‌های ابن بابویه در مقام رویارویی با هرکدام چه بوده است.

چکیده انگلیسی:

Ibn Babiwayh's era is one of the most prominent periods in the history of Imamiyah Shiite. Imam's absence from direct access, along with other doubts, challenged the people. In this situation, Ibn Babiwayh, by writing the book Kamāl al-Dīn, attempted to address the most important discourse challenges of his era which had led to the widespread astonishment about the Imam (as). In such a situation, Ibn Babiwayh, one of the greatest scholars of the Imami, began to write the book of Kamāl al-Dīn wa Tamām al-Ni'mah. In this book, he attempted to scrutinize the most important discourse challenges of that period, which created the perplexity and ambiguity surrounding the Mahdi's Doctrine. Since these challenges are not explicitly mentioned in the book, this study attempts to understand this case by analyzing the data of Kamāl al-Dīn wa Tamām al-Ni'mah’s book. The result of this study shows that Ibn Bābwaih has tried to discuss three issues:1) Proof of Divine Hujah as the son of Imam al-Askari; 2) Imam's absence and non-conflict with Imam's duties; 3) The longevity of Imam.