اثربخشی درمان مبتنی بر چشم انداز زمان در کاهش اضطراب، افسردگی و تعارضات کار- خانواده مدیران زن آموزش و پرورش
محورهای موضوعی : روانشناسي اجتماعيوجیهه ظهورپرونده 1 , الهه صدیقی 2
1 - استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، ص.پ. 4697-19395،تهران، ایران.
2 - کارشناس ارشد گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، ص.پ. 4697-19395،تهران، ایران.
کلید واژه: درمان مبتنی بر چشم انداز زمان, افسردگی, تعارضات کار- خانواده, مدیران, اضطراب,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش تعیین اثربخشی درمان مبتنی بر چشم انداز زمان بر کاهش اضطراب، افسردگی و تعارضات کار- خانواده مدیران انجام شد. روش پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و طرح تحقیق از نوع نیمه آزمایشی با پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه‌آماری پژوهش شامل مدیران زن آموزش و پرورش متوسطه دوم شهر مشهد در سال تحصیلی 1401بود. در این پژوهش30 مدیر زن با روش نمونه گیری خوشه‌ای انتخاب شدند و با گمارش تصادفی در گروههای آزمایش و گواه قرار گرفتند(15 مدیر در گروه آزمایش و 15 مدیر در گروه گواه). گروه آزمایش مداخله آموزش را طی یک ماه در 8جلسه 60 دقیقه‌ای دریافت کرد. پرسشنامه‌های استفاده شده در این پژوهش شامل اضطراب بک (1988)، افسردگی بک (1974) و تعارضات کار- خانواده کارلسون و همکاران (۲۰۰۰) بود. داده های حاصل از پژوهش به شیوه تحلیل تحلیل کوواریانس با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 23 تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که درمان مبتنی بر چشم انداز زمان بر کاهش اضطراب، افسردگی و تعارضات کار- خانواده مدیران زن شاغل درآموزش و پرورش تاثیر دارد (05/0>p). از طرفی با توجه به اندازه اثر برای متغیر پس آزمون اضطراب در گروه، نتایج نشان داد که 25 درصد از واریانس در متغیر اضطراب توسط درمان مبتنی بر چشم انداز زمان تبیین می شود همچنین برای متغیر افسردگی 29 درصد و برای متغیر تعارضات کار- خانواده 44 درصد تبیین می‌گردد. در واقع، بدلیل تنش زا بودن شغل مدیریت و طبق نتایج این پژوهش می توان از درمان مبتنی بر چشم انداز زمان به عنوان روشی موثر در تقویت منابع روان شناختی و ارتقاء روان مدیران بهره مند شد.
The present study was conducted with the aim of investigating the effectiveness of time perspective therapy on reducing anxiety, depression and work-family conflicts of managers. The research method was semi-experimental in terms of practical purpose and research design with pre-test-post-test with control group. The socio-statistics of the research included the education managers of Mashhad in the academic year of 2022. In this research, 30 managers were selected by cluster sampling and randomly assigned to experimental and control groups (15 managers in the experimental group and 15 managers in the control group). The experimental group received the training intervention in 8 sessions of 60 minutes during one month. The questionnaires used in this research included Beck's anxiety (1988), Beck's depression (1974) and work-family conflicts by Carlson et al. (2000). The data obtained from the research were analyzed by analysis of covariance using SPSS version 23 statistical software. The results showed that treatment based on time perspective has an effect on reducing anxiety, depression and work-family conflicts of female managers working in education and training (p<0.05). On the other hand, according to the effect size for the post-test anxiety variable in the group, the results showed that 25% of the variance in the anxiety variable is explained by the treatment based on time perspective, as well as 29% for the depression variable and 29% for the work-family conflict variable. 44% is explained. In fact, due to the stressfulness of the management job and according to the results of this research, it is possible to benefit from time perspective therapy as an effective method in strengthening psychological resources and improving the psyche of managers.
_||_
1اثربخشی درمان مبتنی بر چشم انداز زمان در کاهش اضطراب، افسردگی و تعارضات کار- خانواده مدیران زن آموزش و پرورش
هدف این پژوهش تعیین اثربخشی درمان مبتنی بر چشم انداز زمان بر کاهش اضطراب، افسردگی و تعارضات کار- خانواده مدیران انجام شد. روش پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و طرح تحقیق از نوع نیمه آزمایشی با پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه‌آماری پژوهش شامل مدیران زن آموزش و پرورش متوسطه دوم شهر مشهد در سال تحصیلی 1401-1400 بود. در این پژوهش30 مدیر زن با روش نمونه گیری خوشه‌ای انتخاب شدند و با گمارش تصادفی در گروههای آزمایش و گواه قرار گرفتند(15 مدیر در گروه آزمایش و 15 مدیر در گروه گواه). گروه آزمایش مداخله آموزش را طی یک ماه در 8جلسه 60 دقیقه‌ای دریافت کرد. پرسشنامه‌های استفاده شده در این پژوهش شامل اضطراب بک (1988)، افسردگی بک (1974) و تعارضات کار- خانواده کارلسون و همکاران (۲۰۰۰) بود. داده های حاصل از پژوهش به شیوه تحلیل کوواریانس با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 23 تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که درمان مبتنی بر چشم انداز زمان بر کاهش اضطراب، افسردگی و تعارضات کار- خانواده مدیران زن شاغل درآموزش و پرورش تاثیر دارد (05/0>p). از طرفی با توجه به اندازه اثر برای متغیر پس آزمون اضطراب در گروه، نتایج نشان داد که 25 درصد از واریانس در متغیر اضطراب توسط درمان مبتنی بر چشم انداز زمان تبیین میشود همچنین برای متغیر افسردگی 29 درصد و برای متغیر تعارضات کار- خانواده 44 درصد تبیین می‌گردد. در واقع، بدلیل تنش زا بودن شغل مدیریت و طبق نتایج این پژوهش می توان از درمان مبتنی بر چشم انداز زمان به عنوان روشی موثر در تقویت منابع روان شناختی و ارتقاء روان مدیران بهره مند شد.
کلیدواژه‌ها: اضطراب، افسردگی، تعارضات کار- خانواده، درمان مبتنی بر چشم انداز زمان، مدیران
The effectiveness of time perspective treatment in reducing anxiety, depression and work-family conflicts of female education managers
Abstract
The present study was conducted with the aim of investigating the effectiveness of time perspective therapy on reducing anxiety, depression and work-family conflicts of managers. The research method was semi-experimental in terms of practical purpose and research design with pre-test-post-test with control group. The socio-statistics of the research included the education managers of Mashhad in the academic year of 1400-1401. In this research, 30 managers were selected by cluster sampling and randomly assigned to experimental and control groups (15 managers in the experimental group and 15 managers in the control group). The experimental group received the training intervention in 8 sessions of 60 minutes during one month. The questionnaires used in this research included Beck's anxiety (1988), Beck's depression (1974) and work-family conflicts by Carlson et al. (2000). The data obtained from the research were analyzed by analysis of covariance using SPSS version 23 statistical software. The results showed that treatment based on time perspective has an effect on reducing anxiety, depression and work-family conflicts of female managers working in education and training (p<0.05). On the other hand, according to the effect size for the post-test anxiety variable in the group, the results showed that 25% of the variance in the anxiety variable is explained by the treatment based on time perspective, as well as 29% for the depression variable and 29% for the work-family conflict variable. 44% is explained. In fact, due to the stressfulness of the management job and according to the results of this research, it is possible to benefit from time perspective therapy as an effective method in strengthening psychological resources and improving the psyche of managers.
Keywords: anxiety, depression, work-family conflicts, time perspective therapy, managers
مقدمه
تعارض کار و خانواده به عنوان نوعی تعارض نقش تعریف می شود که در آن فشارهای خانواده و حوزه کاری ناسازگار است (زندیان و همکاران2، 2020). مطالعات نشان می دهد که زنان سطوح بالاتری از تعارض کار و خانواده را نسبت به مردان تجربه می کنند (اردیرنسلبی و همکاران3، 2022؛ ادیسا و همکاران، 2020)زیرا زنان خانواده را وظیفه اصلی خود می‌دانند و بیشتر از نقش کاری به نقش والدینی خود معنا می‌دهند (آکا و تپ4،2020). در این میان تعادل بین کار و زندگی برای مدیران زنی که خواهان تعادل بین این دو هستند، همچنان به عنوان یک نگرانی اصلی مطرح می شود (اردیرنسلبی، سینی، ارتورک و بای کال5 ، 2021). نتایج پژوهش های مختلفی نشان می دهد که تعارضات عامل مؤثری در ایجاد اضطراب و افسردگی می‌باشند (کلبرر و همکاران6، 2018، بیکال و همکاران7،2020، دمیرال و همکاران8،2019 و لیم و همکاران9،2020). نتایج پژوهشها حاکی از آن است که پس از بروز تعارضات کار- خانواده، زنان شاغل با مسائلی نظیر بحران زناشویی، تضعیف عملکرد در نقش‌های والدینی و مشکلات شغلی روبرو می شوند. در بیانی دیگر، بروز چنین تعارضی، زنان شاغل را دچار آسیبهای هیجانی می شوند (بهومیکا10،2020). آسیبهای هیجانی یک اصطلاح کلی برای برای توصیف احساسات ناخوشایند است. به عبارت دیگر آسیبهای هیجانی یک ناراحتی روانی است که با فعالیت‌های فرد با زندگی روزانه تداخل دارد. افسردگی و اضطراب به عنوان عوامل اصلی آسیبهای هیجانی در افراد شناخته می شوند (آندریا و همکاران11، 2014).
افسردگی نشانگر احساس کسـالت روان، کمبود انرژی، از دست رفتن توان، ناامیدی، بیفایده بودن، بی علاقگی و بدبینی است . افسردگی مجموعهای از حالات مختلف روحی و روانی اسـت که از احساس خفیف ملال تا سکوت و دوری از فعالیت روزمره بروز میکند (فراری و همکاران12، 2013). افسـردگی منجر به از کارافتادگی قابل توجه فرد در قلمروهای زندگی فردی و اجتماعی و اشتغال میشود و عملکردهای روزمره فرد همچون خوردن و خوابیدن و سلامتی را تحت تأثیر قرار میدهد. این بیماری به عنوان چهارمین عامل ناتوانی در سراسر جهان شناخته شده و پیشبینی شده است که تا سال2022 به دومین علت ناتوانی انسانها تبدیل شود. در این بین با توجه به شرایط زنان شاغل در جامعه، افزایش میزان اضطراب در آنها مشکل بسیار بزرگی می باشد (چارنوك13، 2017). یکی از راههای پیشگیری از بروز مشکلات روانی و رفتاری و توان مقابله با آن در زنان شاغل؛ ارتقاء بهزيستي و سلامت روانشناختی میباشد که از طریق آموزش چشمانداز زمان، جامه عمل میپوشد (اسکوران14،2017).
چشمانداز زمان يكي از مفاهيمی است كه در دهههاي اخير در ادبيات روان شناسي شناختي و شخصيت وارد شده و تحقيقات زيادي را به خود معطوف داشته است. مفهوم چشمانداز زمان اولين بار توسط زيمباردو15 (19997) به عنوان يك بعد اساسي در ساختار روانشناسي شناختي زمان مطرح شد كه بر اساس آن فرآيندهاي شناختي، تجارب انسان را بر حسب زمان گذشته، حال و آينده تفكيك ميكند. طبق اين نظريه، افراد نسبت به زمان داراي جهتگيريهاي روانشناختي متفاوتي هستند كه بر اساس آن تجارب خود را در زمانهاي متفاوت تقسيمبندي ميكنند (استولارسکی و همکاران16، 2019).
بويد و زيمباردو17 (2005) اين مفهوم را به صورت ارائه پنج فاكتور اصلي پيشنهاد كردند. اين فاكتورها عبارتند از: جهتگيري منفي نسبت به گذشته، جهتگيري مثبت نسبت به گذشته، جهتگيري متمركز بر آينده، جهتگيري منفعل نسبت به زمان حال و جهتگيري لذت جويي از زمان حال. در اين معنا بازتابهاي گذشته منفي به صورت آسيب، درد و پشيماني موجب جهتگيري منفي نسبت به گذشته شده و بازتابهاي گذشته مثبت به شكل احساس خونگرمي و نگرش‌هاي عاطفي به سمت گذشته بازنمايي ميشوند. بازتابهاي لذتجويي در زمان حال شامل لذتجويي و گرايش‌هاي هيجانخواهي و تنوع طلبي است و فردي با چنين ويژگيهايي، اساساً در زمان حال زندگي كرده و تأمل، برنامهريزي و نگراني اندكي براي پيامد رفتارهايش دارد (سیرکووا18 ، 2014). بازتابهاي حال منفعل نيز به صورت درماندگي، پذيرش افراطي شرايط و نااميدي در زندگي آشكار ميشود. اين همه در حالي است كه بعد آينده چشم انداز زمان شامل بازنماييهاي ذهني از پيامدهاي آينده و اهميت آنها، نگراني، مسئوليتپذيري، برنامهريزي و كوشش براي رسيدن به اهداف آينده و پاداش‌هاي آن است (اسورد، برونسکیل و زیمبارد19،20، 2018). با عنايت به موضوع چشمانداز زمان از يك سو و اهميت بررسي عوامل مؤثر بر کاهش اضطراب، افسردگی و تعارضات کار- خانواده در مدیران زن شاغل در آموزش و پرورش، هدف اين پژوهش بررسي چگونگي اثربخشی بين اين دو مقوله است.
تایج پژوهش‌های گوناگون حاکی از آن است که آموزش چشمانداز زمان می‌تواند در کاهش اختلالات روانشناختی چون اضطراب، افسردگی و تعارضات کار-خانواده مؤثر واقع شود؛ ازجمله، زیمرمن و همکاران (2019) در پژوهشی به این نتیجه رسید که آموزش مبتنی بر رویکرد چشم انداز زمان می تواند میزان بهزیستی در همه مؤلفهها را افزایش دهد و در کاهش گرایش به روان رنجورخویی موثر باشد. نتایج پژوهش زیمباردو21 (2017) نیز حاکی از آن بود كه آموزش مهارتهای زندگی با رویکرد روابط چنوتایپ و دیدگاه زمان بر افزایش سطح کیفیت زندگی و بهزیستی روانی افراد تاثیر دارد. ژانگ، و همکاران22 (2013) نیز در تحقيقي به طراحی، ساخت و اعتباریابی مقیاس کیفیت روابط زناشویی با تأکید بر چشم انداز زمان پرداخت. نتایج این مطالعه نشان داد که تئوری چشم انداز زمان مرتبط با مولفههای کیفیت روابط زناشویی می باشد. ونگ و لو23 (2019) پژوهشی را به منظور بررسی تکنیکهای برنامه ریزی جهت شکل گیری هویت دانشجویان انجام داده اند، یافته‌های پژوهش نشان داده است که درمان مبتنی بر چشم انداز زمان به صورت کارگاهی موجب پویایی کوتاه مدت شکل گیری هویت میشود. نتایج تحقیق قاسمی زاده، شاملی و هادیان فر(1400) نشان داد که درمان چشمانداز زمان مادران، منجر به کاهش علائم اضطراب جدایی در کودکان میشود. صورآذری لاهرودی و تکلوی(1400) به این نتیجه دست یافتند که بین دو گروه دانشجویان با و بدون اضطراب هستی از نظر چشمانداز زمانی گذشته منفی، حال لذت‌گرا و حال معتقد به سرنوشت تفاوت معنی‌داری وجود دارد.
بنابراین با توجه به مطالب بیان شده این مطالعه درصدد است به بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر چشم انداز زمان بر کاهش اضطراب، افسردگی و تعارضات کار- خانواده در مدیران زن شاغل در آموزش و پرورش شهر مشهد بپردازد. لذا در این پژوهش، پژوهشگر به این سئوال پژوهشی پاسخ خواهد داد که، آیا درمان مبتنی بر چشم انداز زمان بر کاهش اضطراب، افسردگی و تعارضات کار- خانواده مدیران زن شاغل در آموزش و پرورش تاثیر دارد؟
روش پژوهش
این پژوهش از نوع پژوهش‌های نیمه آزمایشی و در چهارچوب طرح‌های پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترلو جامعه آماری شامل کلیه مدیران زن دوره دوم متوسطه شهر مشهد بود. در این پژوهش از روش نمونه گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای استفاده شد. بدین صورت که از نواحی 7گانه آموزش و پرورش مشهد، یک ناحیه انتخاب شد، سپس از میان مدارس ناحیه، دو مدرسه به تصادف برگزیده شدند. از این جامعه، تعداد 30 مدیر به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و به تصادف در دو گروه آزمایش و گواه گمارده شدند. گروه آزمایش مداخله آموزش مبتنی بر چشم انداز زمان را طی یک ماه در 8 جلسه 60 دقیقه‌ای دریافت کرد؛ در حالی که گروه کنترل این مداخله را را در طول اجرای روند پژوهش دریافت نکرد. ملاک‌های ورود به پژوهش شامل محدوده سنی 20 تا 45 سال که با همسر زندگی می کنند، حداقل یک سال را با تعارضات زناشویی میگذراندند، در 6 ماه گذشته به مراکز مشاوره مراجعه نداشته بودند و شش ماه از داروها و روانپزشک استفاده نکرده بودند. همچنین ملاک‌های خروج از پژوهش داشتن بیش از دو جلسه غیبت، جدا شد از همسر، همکاری نکردن و تمایل نداشتن به ادامه حضور در فرایند انجام پژوهش بود.
ابزارهای پژوهش
پرسشنامه اضطراب بک(1993): یک پرسشنامه خود گزارشی برای اندازه گیری شدت اضطراب در نوجوانان و بزرگسالان است. این پرسشنامه 21 ماده دارد و بالاترین نمره در این پرسشنامه 63 می باشد. ضریب آلفای کرونباخ 92/0 و ضریب پایایی پیش آزمون- پس آزمون 75/0 و ضریب آلفای کرونباخ 92/0 و ضریب پایایی از طریق دو نیم سازی برابر با 91/0 در مطالعه ایرانی به دست آمده است.
پرسشنامه افسردگی بک(1988): این پرسشنامه یک ابزار خود گزارشی و خودسنجی مداد-کاغذی است، که شامل 21 گروه سوال است و نسخه ابتدایی آن برای نخستین بار توسط بک، واری، مندلسون، ماک و ارباف(1974) تدوین شد. بعدها بک و همکارانش(1996) برای تحت پوشش قرار دادن دامنه وسیعی از نشانه ها و برای هماهنگی بیشتر با ملاک های تشخیصی و آماری اختلالات روانی یک تجدید نظر اساسی در آن انجام دادند. در این آزمون نقطه برش 13 می باشد به این معنی که آزمودنی دارای نمره 0 تا 13 سالم یا دارای افسردگی جزئی(تقریبا غیر افسرده) و آزمودنی 14 تا 63 مبتلا به افسردگی خفیف تا شدید تلقی می شود. ضریب آلفای کرونباخ 86/0 و ضریب ثبات درونی 92/0 در جمعیت آمریکایی و ضریب آلفای کرونباخ 91/0 و ضریب پایایی 94/0 در نمونه ایرانی بدست آمده است.
پرسشنامه تعارض کار-خانواده: این پرسشنامه توسط کارلسون، کاچمر و ویلیامز (2000) تهیه شده و شامل 18 گویه است. دامنه پاسخ‌ها از گزینه یک (کاملا موافقم) تا پنج (کاملا مخالفم) با استفاده از مقیاس لیکرت است. نمره بالاتر در این آزمون نشان دهنده تعارض کار-خانواده بیشتر است. کارلسون و همکاران (2000) میزان ضرایب پایایی با آلفای کرونباخ را بین 78/0 و 87/0 گزارش کرده‌اند. این مقیاس توسط متشرعی و همکاران (1392) در ایران اعتبارسنجی شد. پایایی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ برابر 91/0 به دست آمد.
برنامه مداخله آموزشی: بسته آموزشی مورد استفاده در این پژوهش پروتکل آموزش چشم انداز زمان(زیمباردو، 2012) بوده است که خلاصه جلسات به شرح زیر می باشد.
جدول1. خلاصه جلسات آموزش چشم انداز زمان
جلسات | محتوای جلسات آموزش |
جلسه اول | ارزیابی توسط پرسشنامه‌ها و معارفه، برقراری ارتباط اولیه، آشنایی با اصول و مقررات و اهداف، توضیح اصول اولیه نظریه چشم انداز زمان و اهداف جلسات و ارائه دورنمای از برنامه جلسات آتی |
جلسه دوم | آشنایی با مفهوم چشم انداز زمان، آموزش دیدگاههای زمانی، برجسته نمودن چشم انداز زمانی آینده، ایجاد دغدغه برای انجام تکالیف و تمرین‌ها، اجرای پیش آزمون، ارائه تکلیف. |
جلسه سوم | مرور تکالیف جلسه قبل، کمک به اعضاء برای ایجاد خوشبینی و امیدواری نسبت به آینده و کار روی دو بُعد چشم انداز زمانی منفی نسبت به گذشته و چشم انداز مثبت نسبت به گذشته، ارائه تکلیف. |
جلسه چهارم | مرور تکالیف جلسه قبل و مروری بر اهمیت زمان ایجاد یک حس واقعی نسبت به آینده، ارائه تکلیف |
جلسه پنجم | مرور تکالیف جلسه قبل، طرح ریزی برای آینده و توجه به پیامدهای کوتاه مدت و بلند مدت، خود شناسی، دیگر شناسی، عناصر رابطه دوستانه، اعتماد، همدلی با خانواده و پذیرش، ارائه تکلیف. |
جلسه ششم | مرور تکالیف جلسه قبل، تقویت نگرش مثبت نسبت به موفقیت در مراحل زندگی، آموزش مولفههای انطباق پذیری و ارائه تکلیف. |
جلسه هفتم | بررسی تکالیف جلسه قبل، آموزش مولفههای عزت نفس را از طریق فهم تداعی گذشته و حال، آشنایی نقاط قوت و ضعف خود، مهارتهای ایجاد خودانگاره و تصویر مثبت، احساس ارزشمندی، هویت و هویت یابی، خودآگاهی، ارائه تکالیف. |
جلسه هشتم | بررسی تکالیف جلسه قبل، کمک به اعضاء جهت تمایز یافتگی و برجسته نمودن مسیر زندگی، گرفتن بازخورد، ارائه تکلیف، برگزاری پس آزمون |
پس از گردآوری اطلاعات، داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 22 و آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره تحلیل شدند.
یافته ها
الف) بررسی مفروضه ها
به منظور بررسی فرضیه های پژوهش حاضر از تحلیل واریانس چندمتغیره استفاده شد. قبل از انجام آزمون، مفروضه های آن بررسی و نتایج نشان دهنده اعتبار استفاده از تحلیل واریانس بود، زیرا پیش فرض های استفاده از تحلیل واریانس برقرار بود(جدول 2).
جدول 2. بررسی پیش فرض‌های فرضیه پژوهشی
نتیجه پیش فرض | معناداری | درجه آزادی | مقدار | آماره | استقلال داده ها |
رعایت شده است | 93/0 | 18 | 23/9 | خی دو پیرسون | اضطراب |
رعایت شده است | 91/0 | 16 | 12/5 | خی دو پیرسون | افسردگی |
رعایت شده است | 90/0 | 15 | 13/4 | خی دو پیرسون | تعارضات کار-خانواده |
| سطح معناداری | DF2 | DF1 | F | همگنی واریانس |
رعایت شده است | 91/0 | 28 | 1 | 01/0 | اضطراب |
رعایت شده است | 11/0 | 28 | 1 | 7/2 | افسردگی |
رعایت شده است | 15/0 | 28 | 1 | 9/2 | تعارضات کار-خانواده |
| سطح معنی داری | میانگین مجذورات | درجه آزادی | F ضریب | شیب رگرسیون |
رعایت شده است | 93/0 | 80/0 | 1 | 80/0 | اضطراب |
رعایت شده است | 97/0 | 05/0 | 1 | 001/0 | افسردگی |
رعایت شده است | 92/0 | 93/0 | 1 | 008/0 | تعارضات کار-خانواده |
|
| معناداری | درجه آزادی | مقدار شاپیرو ویلک | نرمال بودن |
رعایت شده است |
| 20/0 | 30 | 76/0 | اضطراب |
رعایت شده است |
| 10/0 | 30 | 82/0 | افسردگی |
رعایت شده است |
| 23/0 | 30 | 89/0 | تعارضات کار-خانواده |
نتایج آزمون خی دو پیرسون نشان میدهد این شاخص استقلال داده‌ها رعایت شده و انتخاب و جایگزینی نمونه تصادفی بوده است. نتیجه همگنی واریانس ها (لون) نشان میدهد، آماره برای متغیرهای تحقیق معنادار است. این نتیجه نشان میدهد فرض همگنی واریانس‌ها برای متغیرها رعایت شده است. این پیش فرض مهم ترین پیش فرض تحلیل کواریانس است. اگر این پیش فرض رعایت نشود باید از تحلیل واریانس چند متغیره به جای تحلیل کواریانس استفاده شود. نتایج تعامل متغیر هم تغییر (پیش آزمون) و گروه نشان میدهد، این تعامل بالای 05/0 به دست می‌آمد. با توجه به این نتیجه این پیش فرض رعایت شده است و می‌توان از آزمون تحلیل کواریانس برای تحلیل داده‌ها استفاده کرد. با توجه به اینکه تعداد نمونه کمتر از 50 نفر بود، از آزمون شاپیرو برای بررسی نرمال بودن استفاده شد. سطح معناداری آزمون شاپیرو نشان میدهد، پیش فرض برای متغیرهای تحقیق رعایت شده است.
ب) بررسی نمره‌های پیش آزمون گروههای آزمایش و کنترل
در جدول شماره 3 میانگین شاخص های توصیفی عملکرد آزمودنی ها ارائه شده است.
جدول3. میانگین و انحراف استاندارد اضطراب، افسردگی و تعارضات کار-خانواده
انحراف معیار | میانگین | گروه‌‌ها | مراحل ارزیابی | متغیرها |
3.80 | 28.457 | آزمایش | پیش آزمون | اضطراب |
3.13 | 29.533 | کنترل | ||
4.92 | 23.999 | آزمایش | پس آزمون | اضطراب |
4.60 | 29.400 | کنترل | ||
8.17 | 55.333 | آزمایش | پیش آزمون | افسردگی |
8.68 | 49.930 | کنترل | پس آزمون | |
5.98 | 34.530 | آزمایش | پیش آزمون | افسردگی |
7.57 | 51.071 | کنترل | پس آزمون | |
8.80 | 26.999 | آزمایش | پیش آزمون | تعارضات کار-خانواده |
9.13 | 28.067 | کنترل | پس آزمون | |
6.92 | 19.457 | آزمایش | پیش آزمون | تعارضات کار-خانواده |
9.60 | 28.866 | کنترل | پس آزمون |
ج) آزمون فرضیه پژوهش
در جدول شماره4، از آزمون‌های اثرپیلایی، لامبدای ویلکز، اثر هاتلینگو بزرگترینریشه رویبرای بررسی معنی‌داري تحلیل کواریانس استفاده شد.
جدول 3. آزمون‌های اثر پیلایی، لامبداي ویلکز، اثر هاتلینگ و بزرگترین ریشه روي بررسی معنی‌داري تحلیل کواریانس
آزمونها | مقدار | F | درجه آزادی فرضیه | درجه آزادی خطا | سطح معناداری |
اثرپیلایی | 0.835 | 68.446b | 2.000 | 27.000 | 0.000 |
لامبدای ویلکز | 0.165 | 68.446b | 2.000 | 27.000 | 0.000 |
اثر‌هاتلینگ | 5.070 | 68.446b | 2.000 | 27.000 | 0.000 |
بزرگترینریشه روی | 5.070 | 68.446b | 2.000 | 27.000 | 0.000 |
در جدول 4، بر اساس نظر تباچینیکو فیدل (2007) متداول‌‌ترین آماره‌‌ای که گزارش میشود لامبدای ویلکز است. با توجه به این که مقدار آزمون لامبدای ویلکز 16/0 و با ارزش 000/0 به دست آمده است فرضیه اصلی تایید میشود هر چند که نتایج هر چهار آزمون اثرپیلابی، لامبدای ویلکز، اثر هاتلینگ و بزرگترین ریشه روی نشان دادند که سطح معناداری (000/0) کمتر از 05/0 میباشد، که نشان‌‌دهنده تفاوت حداقل بین یک متغیر وابسته (اضطراب، افسردگی و تعارضات کار-خانواده) گروههای آزمایش و کنترل میباشد. به عبارتی حداقل درمان مبتنی بر چشم انداز زمان بر یکی از متغیرهای وابسته (اضطراب، افسردگی و تعارضات کار-خانواده) تاثیر دارد. لذا با 95 درصد اطمینان فرضیه تحقیق تایید میشود.
جدول5. تحلیل کوواریانس چندمتغیره برای مقایسه اثرات درون گروهی و بین گروهی در گروه های آزمایش و گواه
منبع تغییرات | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | سطح معنی داری | میزان تاثیر | |
اثر اصلی پیش آزمون | اضطراب | 3630.000 | 1 | 3630.000 | 716.447 | 0.000 | 0.962 |
افسردگی | 5658.133 | 1 | 5658.133 | 625.373 | 0.000 | 0.957 | |
تعارضات کار- خانواده | 3763.200 | 1 | 3763.200 | 935.233 | 0.000 | 0.971 | |
اثر اصلی درمان | اضطراب | 48.133 | 1 | 48.133 | 9.500 | 0.005 | 0.253 |
افسردگی | 104.533 | 1 | 104.533 | 11.554 | 0.002 | 0.292 | |
تعارضات کار- خانواده | 90.133 | 1 | 90.133 | 22.400 | 0.000 | 0.444 | |
خطا | اضطراب | 141.867 | 28 | 5.067 |
|
|
|
افسردگی | 253.333 | 28 | 9.048 |
|
|
| |
تعارضات کار- خانواده | 112.667 | 28 | 4.024 |
|
|
| |
کل | اضطراب | 3820.000 | 30 |
|
|
|
|
افسردگی | 6016.000 | 30 |
|
|
|
| |
تعارضات کار- خانواده | 3966.000 | 30 |
|
|
|
| |
با توجه به نتایج جدول5، با ارائه مداخله پژوهش حاضر (درمان مبتنی بر چشم انداز زمان) تفاوت معناداری در میانگین نمرات متغیرهای وابسته(اضطراب، افسردگی و تعارضات کار-خانواده)در مرحله پس آزمون در سطح خطای 05/0 ایجاد شده است؛ بنابراین می‌توان نتیجه گیری کرد، با کنترل متغیر مداخله گر(پیش آزمون)، میانگین نمرات اضطراب، افسردگی و تعارضات کار-خانواده با ارائه درمان مبتنی بر چشم انداز زمان دچار تغییر معنادار شده است. تغییر نیز بدان صورت بوده است که آموزش توانسته به کنترل اضطراب، افسردگی و تعارضات کار-خانواده آزمودنی هامنجر شود.
بحث و نتیجه گیری
پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر چشم انداز زمان در اضطراب، افسردگی و تعارضات کار-خانواده مدیران انجام شد. یافته ها نشان داد درمان مبتنی بر چشم انداز زمان موجب کاهش اضطراب، افسردگی و تعارض کار-خانواده شده است و تفاوت معناداری بین گروه آزمایش و کنترل در مرحله پس آزمون مشاهده شد. تایج این تحقیق با نتایج محققان دیگر در زمینۀ اثربخشی آموزش چشمانداز زمان بر افسردگی، اضطراب و تعارض کار- خانواده ازجمله ملو و همکاران (2019)، تاکاگیشی و کوراکا (2017همسو است؛ زیرا همگی این محققان به نوعی به اثربخشی چشمانداز زمان بر اضطراب، افسردگی و تعارضات کار-خانواده افراد اشاره کرده‌اند.
در تبیین یافته پژوهش حاضر می توان گفت فکر غیر منطقی درباره نگرش های زمانی گذشته، حال و آینده و ناامیدی از به دست آوردن نتایج و پیامدهای مثبت در آینده، مدیران را از تلاش و کوشش در جهت دستیابی به اهداف و حل مشکلات باز می دارد. نگرانی بیش از حد برای اینده و داشتن نگرش منفی برای کسب نتایج مثبت، آنها را از زندگی در زمان حال و کوشش در جهت کسب پیامدهای مثبت مورد انتظار دور می کند، اما چشم انداز زمان متعادل به عنوان یک جایگزین مثبت تر به زندگی است که انسان را از هر گونه تعصب زمانی خاص دور می کند. افراد با توجه به موقعیت، درخواست ها، ارزش ها و ارزیابی منابع یا ارزیابی شناختی و اجتماعی بین چارچوب های زمانی گذشته، آینده و حال در گردش هستند. حفظ تعادل بین تجربیات گذشته، تمایلات حال حاضر و پیامدهای آینده برای داشتن یک جهت گیری زمانی متعادل ضروری است. از طرفی استفاده بیش از حد یک جهت گیری زمانی و عدم استفاده از بقیه چارچوب های زمانی، مشکلاتی را برای افراد ایجاد می نماید. لوپینو، دی ویت و بووی24(2019) معتقدند اگر دیدگاه فرد در یک مقوله زمانی محدود شود و حضور دیگر مقوله ها به حداقل برسد، باعث از بین رفتن انسجام و اختلال در عملکرد می گردد. هم چنین مفهوم چشم انداز زمان به عنوان ادراک فرد از گذشته، آینده و حال کنونی خود معرفی می شود. علاوه بر این، انتخاب تجارب شناختی و عاطفی مرتبط با رویدادهای گذشته و یا آینده می تواند بر فعالیت فرد در اینجا و حال حاضر تاثیر بگذارد و همچنین می تواند در فعالیت های آینده ایجاد انگیزه کند. از سویی افراد با درک خود از زمان برانگیخته می شوند. تغییرات چشم انداز زمانی آینده نگر در یک شخص، انرژی و منابع او را به سوی نتایج ابزاری و هیجانی هدایت نموده و نقش اساسی در زندگی فرد بازی می کند؛ و زمانی که افراد قادر به کنترل بیشتر خود باشند می توانند گذشته و آینده را کنترل نموده و با تفسیر و مرور گذشه خود قادر به احساس کنترل بیشتر بر آینده باشند(کندلر، کرکوسکی و پریسکات25،2020).
دیگر یافته پژوهش نشان داد که بین نمرات افسردگی دو گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون تفاوت معناداری وجود دارد. بر اساس نتایج به دست آمده میانگین نمرات افسردگی گروه آزمایش در پس آزمون کاهش معنی داری داشته است. بر این اساس می توان گفت درمان مبتنی بر چشم انداز زمان بر افسردگی مدیران موثر بوده است. در تبیین نتیجه فوق می توان گفت که چشم انداز زمان همـراه بـا تکنیکهایـی چون گذشته منفي، گذشته مثبت، حال لذتگرايانه، حال قضا و قدري و آينده و بازسازی آنها به مدیران زن شاغل در آموزش و پرورش میآموزد با نگاه و دیدگاه متفاوتی به ارزیابی شـرایط خود بپردازند، شـدت واکنشهای هیجانی خـود را تغییر دهنـد و در مورد کنتـرل آينده خود احسـاس کفایت نمایند(گلفند، تنگ و سایمونز26،2020) و در نتیجه ناراحتی و تنیدگی کمتـری را تجربه کنند. آموزش چشم انداز زمانی با متوقف کردن نشخوار ذهنی و نگرانی به فرد کمک میکند که در زمان رویارویی با هیجانهای منفـی، آگاهانـه از راهبردهای سـازگارانه چشم انداز زمان اسـتفاده کند و زمان را مدیریت کنند و درگیر رفتارهای هدفمند شود(راجاکوپال و مک کنزی27، 2017) . در واقع درمان مبتنی بر چشم انداز زمان به مدیران کمک میکند تا باورهـا و راهبردهـای ناکارآمد خود در مواجه با مشکلات شغلی را شناسـایی کرده و باورها و راهبردهـای انطباقی و منعطفتری را در پاسخ به بـدبيني نسبت به گذشته خود اتخاذ کنند. گولدین و گرس28 (2014) در بسـط نظریههای مربوط به راهبردهای چشم انداز زمان، بیان میدارد راهبردهای چشم انداز در پیشبینی عواطف و احساسـات مثبت همچون شادکامی و سـلامت ذهنی نقش دارند. علاوه بر این، پژوهشها نشـان دادهاند کـه ناامیدی انسان بر حسب زمان گذشته، زمینههای مختلف اختلالات روانی را فراهم مینماید (مارتین و دالن29، 2020). افرادی که در جهتگيري مثبت نسبت به گذشته مشـکل دارند، برای کاهش اسـترس خود متوسل به جهتگيري منفعل میشـوند .چشم انداز زمان، عامل مهمی در تعیین سلامتی و داشتن عملکرد موفق در تعاملات اجتماعی است و نقص در آن با اختلالات درونریز و برونریز ارتباط دارد. درمان مبتنی بر چشم انداز زمان موجب موفقیت و شـادمانی میشـود و جهتگيري مثبت نسبت به گذشته راهی برای کاهش تاثیرات افسردگی بهشمار میآید. همچنین اسـتفاده از اسـتراتژیهای مربوط به چشم انداز زمان منجر به افزایـش هیجانات مثبت، کاهش هیجانـات منفی و در نتیجه افزایش سطح سلامت روان افراد میشود (لیو و همکاران، 302013). غالب پژوهشها در مورد چشم انداز زمانی بر پایه این مفروضه قرار دارد که هدف چشم انداز زمانی مثبت، شـکلگیری عزتنفس، کارآمدی شـخصی و فردیت شـخصی است. این مسـاله با هدف افزایش خشـنودي و لـذت بـردن از تجـارب حاضر و اجتناب از بـدبيني نسبت به گذشته برای شـکلگیری خوشـبختی فرد قابل طرح است (موس، کوک و چنگ31،2019). آموزش مهارتهای چشم انداز زمان باعث می شود مدیرانی که نگرش منفی نسـبت به خود داشـتند و از این رو خود را از دوستان و آشنیان مخفی میکردند با شناخت این مهارتها و جایگزینی خوشبینی به جای بـدبيني، احسـاس پذیرش بیشـتری داشـته باشند. از ایـن رو درمان مبتنی بر چشم انداز زمان باعث میشـود که مدیران نگرشها و پیشداوریهای خود را اصلاح کنند و در روابط دید مثبتی داشته باشند که این امر منجـر به کاهش افسرگی در آنها میشود.
یافته دیگر پژوهش نشان داد، آموزش درمان مبتنی بر چشم انداز زمان بر تعارضات بین فردی کار-خانواده تاثیر معناداری دارد؛ یعنی این مداخله توانسته به کاهش تعارضات بین فردی کار-خانواده منجر شود. یافته حاضر با نتایج پژوهش‌های ویلهلم و همکاران (2019) ، چنگ و لین (2020)، دودانوالا، شرستا و کامن (2018)، اويانادل و بولا-كاسال (2017)همسویی دارد. پژوهشگران مذکور در پژوهش‌های خود نشان دادند درمان مبتنی بر چشم انداز زمان در پیشگیری و کاهش اختلال‌های تعارضات بین فردی کار-خانواده، برنامه و رویکردی موثر و سودمند است. در واقع، درمان مبتنی بر چشم انداز زمان يکي از مداخلات درماني رايج در حوزه روانشناسي شناختي در راه توصيف انسان، تعيين قوانين رفتاري و چگونگي نيل به رضايت، خوشبختي و موفقيت محسوب ميشود. در اين شيوه درمان مواجه شدن با واقعيت، قبول مسئوليت، شناخت نيازهاي اساسي، قضاوت اخلاقي درباره درست بودن و يا نادرست بودن رفتار، تمرکز بر اينجا و اکنون، کنترل دروني و در نتيجه نيل به راه‌حل مورد تاکيد است. درمان مبتنی بر چشم انداز زمانی فرصتي فراهم مي آورد که فرد درباره مسائل و مشکلاتش صحبت کند، احساساتش را در گروه بروز دهد، بازخورد دريافت کند و به تعيين طرز تلقي و گرايش ديگران نسبت به خود موفق گردد (ربرتز، دلگر، استرابریج و کاپلان32، 2018). در مجموع می‌توان گفت درمان مبتنی بر چشم انداز زمان برنامه‌ای موثر و کارامد در حوزه پیشگیری و درمان مشکلات روانی افراد است. علاوه بر این، با توجه به رویکرد غالب این برنامه در توانمندسازی روانی افراد و افزایش منابع روانشناختی آنها در مواجه با اختلال‌های گوناگون و مشکلات متعدد زندگی، این برنامه آموزشی، برنامه‌ای پیشگیرانه است که از آن می‌توان در آموزش و پرورش به منظور ایمن سازی روانی معلمان و مدیران در برابر مشکل‌های مختلف روانی و اجتماعی استفاده کرد. به همین منظور پیشنهاد میشود این برنامه به طور گسترده در مراکز آموزش و پرورش به مدیران سطوح مختلف آموزش داده شود.
از محدودیت‌های پژوهش حاضر می‌توان به محدود بودن دامنه تحقیق به مدیران زن دوره متوسطه دوم شهر مشهد، مهار نکردن متغیرهای اثرگذار محیطی، خانوادگی و فردی آزمودنی‌ها اشاره کرد؛ بنابراین پیشنهاد میشود برای افزایش قدرت تعمیم پذیری نتایج، در سطح پیشنهاد پژوهشی، این پژوهش در سایر استان‌ها، مناطق و جوامع دارای فرهنگ‌های متفاوت، دیگر پایه‌های تحصیلی، مهار عوامل ذکر شده و برگزاری مرحله پیگیری اجرا شود. با توجه به اثربخشی آموزش مبتنی بر چشم انداز زمان بر اضطراب، افسردگی و تعارض کار-خانواده مدیران دوره متوسطه دوم در سطح کاربردی پیشنهاد میشود با تهیه بروشور و کتابچه‌ای علمی، آموزش چشم انداز زمان به مدیران مدارس ارائه شود تا با بکارگیری محتوای این مداخله، برای کاهش تعارضات بین فردی کار-خانواده و افسردگی و اضطراب گامی عملی برداشته باشند.
بدین وسیله نویسندگان از مسئولان اداره آموزش و پرورش شهر مشهد و دانش آموزان متوسطه دوم ناحیه شش شهر مشهر تشکر می کنند.
منابع
صورآذر لاهرودی، یوسف. و تکلوی، سمیه. (1400). مقایسه ابعاد چشم انداز زمان در دانشجویان با و بدون اضطراب هستی. رویش روان شناسی، ۱۰(۱)، ۱۶۴-۱۵۵.
قاسمی زاده، پریسا.، شاملی، لیلا.، هادیان فرد، حبیب. (1400). اثربخشی درمان چشمانداز زمان بر ابعاد چهارگانه تاریک شخصیت مادران و علائم اضطراب جدایی کودکان پیش‌دبستانی. مجله روانپزشكي و روانشناسي باليني ايران، ۲۷(۲)، ۱۷۹-۱۶۲.
Adisa, T. A., Aiyenitaju, O. & Adekoya, O. D. (2020). The work–family balance of British working women during the covid-19 pandemic. Journal of Work-Applied Management, 2205-2062.
Akca, M. & Küçükoğlu Tepe, M. (2020). Covid-19 and its effects on business life: work at home. Journal of International Management Educational And Economics Perspectives, 8 (1): 71-81.
Andrea, N. Niles Lisa, J. D. Burklund, D. Arch, G. Lieberman, G. & Saxbe, G. (2014). Cognitive Mediators of Treatment for Social Anxiety Disorder: Comparing Acceptance and Commitment Therapy and Cognitive-Behavioral Therapy. Behavior Therapy. 45(5), 664-677.
Baykal, E., Soyalp, E., & Yeşil, R. (2020). Queen bee syndrome: A modern dilemma of working women and its effects on turnover intentions. In Strategic Outlook for Innovative Work Behaviours (pp. 165-178). Springer, Cham.
Bhumika (2020). Challenges for work–life balance during covid-19 induced nationwide lockdown: exploring gender difference in emotional exhaustion in the Indian setting, Gender in Management: An International Journal, Doi: 10.1108/GM-06-2020-0163..
Boyd, J.N., & Zimbardo, P.G. (2005). Time perspective,health and risk taking, understanding. behavior in the context of time: theory, research and application. In: start man, A., & joireman, J., & Mahwah, N.J: lavrence Erlbaum associates inc,85-107.
Charnock, H. (2017). 'A Million Little Bonds': Infidelity, Divorce and the Emotional Worlds of Marriage in British Women's Magazines of the 1930s. Cultural and Social History, 14(3), 363-379.
Chuick, C.D. (2013). Gender and infidelity: a study of the relationship between conformity to masculine norms and extra relational involvement [Thesis]. Iowa, IA: University of Iowa.
Demirel, Ercan E., & Erdirençelebi, M. (2019). The relationship of burnout with workaholism mediated by work-family life conflict: a study on female academicians. Journal of Language and Linguistic Studies, 15(4), 1300-1316.
Erdirençelebi, M. (2021). Work–family life balance in the changing business world. Ed: Turkmenoglu, M.A. and Cicek, B. Contemporary Global Issues in Human Resource Management, Emerald Publishing Limited, pp. 53-72.
Erdirencelebi, M. , Çini, M. A. , Ertürk, E. & Baykal, E. (2022). Work-Life Conflict Experienced By Turkish Women Managers During The Covid-19 Pandemic: A Qualitative Research . Ege Academic Review , 22 (3) , 271-286 . DOI: 10.21121/eab.1048356
Ferrari AJ., Charlson FJ., & Norman RE. (2013). Burden of depressive disorders by country, sex, age, and year: findings from the global burden of disease study 2010. PLoS Med, 10, 1001-1041.
Gelfand, L. A., Tang, T. Z., & Simons, A. D. (2020). Medications versus cognitive behavior therapy for severely depressed outpatients: Mega-analysis of four randomized comparisons. American Journal of Psychiatry, 156, 1007-1013.
Goldin, P. R. and Gross, J. J. (2019). Effects of mindfulness based stress reduction on emotion regulation in social anxiety disorder. Emotion. 25(10): 83-91.
Kelberer, L. J. A., Kraines, M. A., & Wells, T. T. (2018). Optimism, hope, and attention for emotional stimuli. Personality and Individual Differences, 124, 84–90.
Kendler, K., Karkowski, L., & Prescott, C. (2020). Fears and phobias: reliability and heritability. Psychol Med, 29(3), 539–53.
Lim Y., Park H., Tessler H., Choi M., Jung G. & Kao G. (2020). Men and women’s different dreams on the future of the gendered division of paid work and household work after covid-19 in South Korea. Research in Social Stratification and Mobility, 69 (2020) 100544: 1-5.
Liu QG., Lin WM., & Chen P. (2013). Research on the correlation between depression and suicide ideation among freshmen majoring in clinical medicine at a medical college. Journal Clinic Research, 30, 1469–1471.
Luppino, F.S., De Wit, L.M., & Bouvy P.F. (2019). Overweight, obesity, and depression: a systematic review and meta-analysis of longitudinal studies. Archives of General Psychiatry, 67(3), 220–229.
Mauss, T., Cook, S., & Cheng, J. (2019). Effectiveness of Emotion-Based Therapy on Aggression in Diabetic Patients. Social Science & Medicine, 65(12), 2474-2488.
Mello, Z. R., Bhadare, D., Fearn, E. J.,Galaviz, M.M.,Hartmann, E.S., &Worrell, F. C. (2019). The window, the river, and the novel: examining adolescents’ conceptions of the past, the present, and the future. Adolescence, 44, 539–556.
Rajagopal, D., & Mackenzie, E. (2017). The effectiveness of a spirituality – based intervention to alleviate subsyndromal anxiety and minor depression among older adults. Springer Netherlands, 4(2), 153-66.
Roberts, R. E., Deleger, S., Strawbridge, W. J., & Kaplan, G. A. (2018). Prospective association between obesity and depression: evidence from the Alameda County Study. International Journal of Obesity, 27(4), 514–521.
Sircova, A., Van De Vijver, F., Osin, E., Milfont, T. L., Fieulaine, N., Kislai-Erginbilgic, A., Zimbardo, P. G., & 50 Members of the International Time Perspective Research Project. (2014). A global look at time: A 24-country study of the equivalence of the Zimbardo Time Perspective Inventory. SageOpen 4(1), doi: 10.1177/2158244013515686.
Skowron, E.A. (2017). Investigating the Effectiveness of Counseling for Excitement and Cognitive-Behavioral Therapy on Depression and General Anxiety Symptoms. Journal of Marital and Family Therapy, 29, 209-222.
Stolarski, M., Bitner, J., & Zimbardo, P. G. (2019). Time perspective, emotional intelligence and discounting of delayed awards. Time & Society, 20, 346–363.
Stolarski.M., Bitner. J., & Zimbardo, G. (2019). Time perspective, emotional intelligence and discounting of delayed award. Time and society, 20 (3), 346-363.
Sword, R.M., Sword, R.K., Brunskill, s.R., & Zimbardo, P.G. (2018). Time Perspective Therapy: A New Time-Based Metaphor Therapy For Ptsd. Journal Of Loss And Trauma, 19 (3), 197-201
Takagishi,Y, Kuraoka ,T. (2017).Foresight is Partially Formed from Resilience : The Relationship Between Self-Esteem and Future Time Perspective Among Japanese High School Students. International Journal of Education, Culture and Society.2(2), 76-82.
Wang L., & Lu SR. (2019). A study of Attitude, depression level and suicidal ideation among college students. Health Psychology Journal, 9, 422–434.
Zandian, H. , Sharghi, A, & Zahirian, T. (2020). Quality of work life and work-family conflict: a cross-sectional study among nurses in teaching hospitals. Nursing management, 11, 24-29.
Zhang, J. W., Howell, R. T., & Bowerman, T. (2013). Validating a brief measure of the Zimbardo Time Perspective Inventory. Time and Society, 22, 391–409.
Zimbardo, P. G. (2017). The enormous silent power of time perspective in our lives and national destinies. Keynote lecture at the 1st International conference of Time perspective, Coimbra, Portugal.
Zimbardo, P.G., & Boyd, J.N. (1999). Putting time in perspective: A valid, reliable individual-differences metric. Journal of Personality and Social Psychology, 77(6), 1271-88.
Zimmerman TS, Prest LA, Wetzel BE. (2019). Solution-focused couple therapy groups: An empirical study. Journal Fam Ther; 19 (2): 125-44.
[2] Wan, Zhang, Shaffer, Li & Zhang
[3] Erdirençelebi
[4] 3Akca &Tepe
[5] 4 Erdirencelebi, Cini, Erturk & Baykal
[6] Kelberer, Kraines & Wells
[7] 6 Baykal, Soyalp & Yesil
[8] 7 Demiral, Ercan & Erdirencelebi
[9] 8 Lim, Park, Tessler, Choi, Jung &Kao
[10] 9 Bhumika
[11] Andrea, Niles Lisa, Burklund, Arch, Lieberman & Saxbe
[12] Ferrari, Charlson & Norman
[13] Charnock
[14] 13 Skowron
[15] Zimbardo
[16] Stolarski, Bitner & Zimbardo
[17] Boyd & Zimbardo
[18] Sircova
[19] 2 Sword, Brunskill & Zimbardo
[20] Husman
[21] Stolarski, Ledzinska & Matthews
[22] Zhang, Howell & Bowerman
[23] Wang & Lu
[24] Luppino, De Wit & Bouvy
[25] Kendler, Karkowski & Prescott
[26] Gelfand, Tang & Simons
[27] Rajagopal & Mackenzie
[28] Goldin & Gross
[29] Martin & Dahlen
[30] 2 Liu, Lin & Chen
[31] 1 Mauss, Cook & Cheng
[32] Stolarski, Bitner & Zimbardo