رابطه سبك¬هاى هويت با مسئوليت¬يذيرى: نقش میانجی ادراک شایستگی
محورهای موضوعی : روانشناسي اجتماعينسرین مظفرثانی آذر 1 * , تورج هاشمی 2 , فاطمه نعمتی 3
1 - دانش آموخته دانشگاه تبریز، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
2 - دانشگاه تبریز
3 - دانشگاه تبریز
کلید واژه: هويت اطلاعاتی, هويت هنجاری, هویت اجتنابی, ادراک شايستگى, مسئوليت¬پذيرى,
چکیده مقاله :
این پژوهش با هدف بررسی نقش واسطه‌ای ادراک شایستگی در ارتباط میان سبک‌های هویت و مسئولیت‌پذیری در دانشجویان دانشگاه تبریز انجام شد. جامعه آماری شامل تمامی دانشجویان این دانشگاه در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ بود و از بین آنان تعداد ۳۷۸ نفر به روش تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها، از پرسشنامه‌های استاندارد شامل سبک هویت برزونسکی، ادراک شایستگی هارتر و مسئولیت‌پذیری گاف استفاده شد. تحلیل مدل معادلات ساختاری نتایج قابل توجهی را نشان داد؛ به‌طوری که سبک‌های هویت اطلاعاتی و هنجاری به‌طور معناداری مسئولیت‌پذیری را افزایش دادند، در حالی که سبک هویت اجتنابی تأثیر منفی بر این متغیر داشت. از سوی دیگر، سبک‌های هویت اطلاعاتی و هنجاری بر ادراک شایستگی اثر مثبت داشتند و سبک اجتنابی به‌طور معناداری ادراک شایستگی را کاهش می‌داد. همچنین، بررسی اثرات واسطه‌ای نشان داد که سبک‌های هویت اطلاعاتی و هنجاری از طریق تقویت ادراک شایستگی به‌طور غیرمستقیم مسئولیت‌پذیری را افزایش می‌دهند؛ در حالی که سبک اجتنابی از این طریق مسئولیت‌پذیری را کاهش می‌دهد. این یافته‌ها بر نقش کلیدی ادراک شایستگی در توسعه مسئولیت‌پذیری از طریق سبک‌های هویت تأکید دارند و می‌توانند مبنایی برای تدوین برنامه‌های آموزشی و درمانی در دانشگاه تبریز باشند. در نتیجه، نتایج این تحقیق پیشنهاد می‌کنند که تقویت ادراک شایستگی در میان دانشجویان می‌تواند به افزایش مسئولیت‌پذیری و پرورش ویژگی‌های مثبت شخصیتی منجر شود. این امر نه‌تنها بر رشد فردی دانشجویان تأثیرگذار است، بلکه می‌تواند به بهبود تعاملات اجتماعی و روابط بین فردی آنان نیز کمک کند. بنابراین، ایجاد محیط‌های حمایتی و برنامه‌های آموزشی مبتنی بر تقویت ادراک شایستگی می‌تواند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد.
This study aimed to examine the mediating role of perceived competence in the relationship between identity styles and responsibility among students at the University of Tabriz. The statistical population included all students enrolled at this university during the 2023-2024 academic year, with a sample of 378 students selected through cluster random sampling. Data collection involved standardized questionnaires, including Berzonsky’s Identity Style, Harter's Perceived Competence, and Gough’s Responsibility. The structural equation modeling analysis revealed significant results; specifically, both informational and normative identity styles positively influenced responsibility, while the avoidant identity style had a negative effect on this variable. Furthermore, the informational and normative identity styles positively affected perceived competence, whereas the avoidant style significantly reduced it. The examination of mediating effects showed that informational and normative identity styles indirectly increased responsibility by enhancing perceived competence, while the avoidant style diminished responsibility through the same mechanism.These findings highlight the crucial role of perceived competence in fostering responsibility through various identity styles and suggest valuable implications for developing educational and therapeutic programs at the University of Tabriz. The results indicate that enhancing perceived competence among students can lead to increased responsibility and the cultivation of positive personality traits. This enhancement is not only influential in the personal growth of students but also contributes to improving their social interactions and interpersonal relationships. Therefore, creating supportive environments and implementing educational programs focused on strengthening perceived competence are of significant importance. Such initiatives can help students navigate challenges more effectively and promote a more engaged and responsible student body, ultimately benefiting their academic and social experiences during their university years.
اکبری، مریم و باقری، زهرا (1401). مقایسه ادراک شایستگی، مسئولیت¬پذیری و سازگاری اجتماعی تحصیلی، عاطفی در دانش آموزان دور دوم ابتدایی با مادران شاغل و خانه دار. دهمین کنفرانس بین المللی پژوهش¬های مدیریت و علوم انسانی در ایران.
الهی، اکرم (1397). نقش واسطه¬گری یا تعدیل¬کنندگی سبک اسناد در ارتباط بین سبک هویتی و انگیزه پیشرفت در میان دانش¬آموزان دختر پایه هشتم تا دهم شهر کرج. پایان¬نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه خوارزمی.
بای، نرگس؛ حسن آبادی، حمیدرضا و کاووسیان، جواد (1394). مدل ساختاری باورهای شایستگی و درک کلاس با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان: نقش رفتارها و باورهای پیشرفت. روانشناسی کاربردی، 11(2)، 83ـ67.
بهرامی، ژیلا؛ زندی، فرزاد؛ اکبری، مریم و جدیدی، هوشنگ (1399). تدوین مدل علی رفتارهای پرخطر براساس سرمایه اجتماعی و مسئولیت¬پذیری با نقش میانجی هویت اخلاقی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه(. مطالعات راهبری ورزش و جوانان، 19(49)، 72ـ53.
جوکار، بهرام. حسین چاری، مسعود و مهر پور، آناهیتا (13۹3). پیش¬بینی مسئولیت¬پذیری اجتماعی بر اساس سبک¬های هویت در دانشجو یان دانشگاه شیراز. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 4(1)، 22ـ3.
حسینی مهر آبادی، حکیمه السادات و عبدی زرین، سهراب (1400). پیش¬بینی بهزیستی روانشناختی و مسئولیت¬پذیری اجتماعی بر اساس عملکرد خانواده و سبک هویت در دانشجویان دختر دانشگاه قم. پژوهشنامه زنان، 12(35)، 68 – 43.
رضایی، پروین (1378). رابطه بین مسئولیت¬پذیری و خشنودی شغلی با انگیزه پیشرفت و سلامت روانی در مربیان تربیتی زن شهرستان اهواز. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز.
سبزی، ندا و فولاد چنگ، محبوبه (1397). اثر بخشی آموزش مهارت¬های ارتباطی بر ادراک شایستگی و شادکامی دانش¬آموزان پسر مقطع ششم ابتدایی شهر شیراز. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردي، 19(4)، 123ـ114.
سعادتی شامیر، ابوطالب (1383). بررسی ارتباط بین سبک¬های هویت با سلامت عمومی و مسئولیت¬پذیری در دانشجویان دانشگاه¬های تهران، پایان¬نامه کارشناسی¬ارشد، دانشگاه تربیت¬معلم تهران.
شبانی شاد، نعیمه، حسینی المدنی، سید علی، و متولی، سعید (۱۳۹۹). تدوین مدل حمایت اجتماعی و سبک‌های هویتی با نقش واسطه‌ای خودپنداره در دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه. *رویش روانشناسی، ۹*(۵)، ۸۳-۹۴.
طاهر سلطانی، فروغ؛ جمهری، فرهاد و باقری، فریبرز (1400). پيش بينی پيشرفت و مسئوليت¬پذيری براساس ادراک شایستگی، تاب¬آوری و نوجویی در بین دانشجویان. علوم روانشناختی، 20(18)، 921 – 911.
طیاری کلجاهی، بهرنگ؛ پناه علی، امیر و آزموده، معصومه (1401). تأثیر آموزش حل مسئله برکیفیّت زندگی و مسئولیت¬پذیری دانشجویان علوم پزشکی. تصویر سلامت، 13(3)، 285 ـ 272.
عسگری، پرویز؛ عنایتی، میرصلاح الدین، عسگری، مانا و روشنی، خدیجه (1390). رابطه¬ی مسئولیت-پذیری، ریسک پذیری و هیجان خواهی با تیپ D، فصلنامه اندیشه و رفتار در روان شناسی بالینی، 5(20)، 24ـ17.
غضنفری، احمد (1383). اعتباریابی و هنجاریابی پرسشنامه سبک هویت(ISIـ6G). مطالعات تربیتی و روان شناسی، 6(4)، 81ـ94.
محمدزاده، مهسا (1400). رابطه مکانیزم های دفاعی و مسئولیت¬پذیری با اعتیادپذیری. مطالعات کاربردی درعلوم اجتماعی و جامعه شناسی، 4(4)، 51 – 43.
مدرس یزدی، الناز؛ جلالی، سیداحمد و تجلی، پریسا (13۹6). رابطه سبک های دلبستگی و سبک های هویت با مسئولیت¬پذیری دانش¬آموزان. مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، 3(3/1)، 53ـ59
مرادی، پرستو و پرندین، شیما (1399). اثربخشی تنظیم هیجان برخلاقیت و مسئولیت¬پذیری نوجوانان شهرکرمانشاه. پیشرفت های نوین در علوم رفتاری، 5(46)، 55 – 43.
موسوی، سیده فاطمه، بنیسی، پریناز، و شهرکی پور، حسن (1401). ارائه مدل مسئولیت¬پذیری براساس سبک های هویت با نقش میانجیگری خودپنداره در دانشجویان دانشگاه های تهران. روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 10(1) ، 102ـ90
ناصرالحسین، زیدالطالب (1399). رابطه شایستگی ادراک شده بر تعهد و هویت ورزشی در مسابقات انتخابی چهاردهمین المپیاد دانشجویان منطقه 9. پایان¬نامه کارشناسی¬ارشد. دانشگاه بین‌المللی امام¬رضا علیه‌السلام.
منابع انگلیسی
Berger, K. S (2001). The developing person through the life span, New York worth publishers.
Berzonsky MD, Papini DR. (2021). Crossـlagged Associations between Cognitive Dispositions, Identity Processing Styles, and Identity Commitments. Self and Identity. 24:1ـ7.
Berzonsky, M. D. (1990). Selfـconstruction over the lifeـspan: A perspective on identity formation. In G, J. Niemeyer & R. A. Niemeyer (Eds.), Advances in personal construct psychology: A research annual, Vol. 1, 155–186. Elsevier Science/JAI Press.
Berzonsky, M. D. (2003). Identity style and wellـbeing. Dose commitment matter? Journal of Theory and Research,3, 131ـ142.
Berzonsky, M. D., & Sullivan, C. (1992). Socialـcognitive aspects of identity style: Need for cognition, experiential openness, & introspection. Journal of Adolescent Research,7, 140 ـ155.
Berzonsky, M. D., Nurmi, J.ـE., Kinney, A., & Tammi, K. (1999). Identity processing orientation and cognitive and behavioral strategies: Similarities and differences across different contexts. European Journal of Personality, 13, 105 – 120.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985a). The general causality orientations scale: Selfـdetermination in personality. Journal of Research in Personality, 19, 109ـ 134.
Deyassa., K. (2019). Using our competence when we incorporate social responsibility. Journal of Positive Management, 9(2):56ـ73. doi: 10.12775/JPM.2018.142
Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis. New York: Norton.
Farmaki, A., Stergiou, D., & Kaniadakis, A. (2022). Selfـperception of Airbnb hosts responsibility: a moral identity perspective. Journal of Sustainable Tourism 30 (5), 983ـ 1003.
Granjo, M. Castro Silva, J & Peixoto, F (2021) Teacher identity: can ethical orientation be related to perceived competence, psychological needs satisfaction, commitment and global selfـesteem? European. Journal of Teacher Education, 44:2, 158ـ179,
Harter, S. (1982). The perceived competence scale for children. Child Development, 83, 87ـ97.
Jaakkola, T., YliـPiipari, S., Watt, A., & Liukkonen, J. (2016). Perceived physical competence towards physical activity, and autonomous motivation and enjoyment in physical education as longitudinal predictors of adolescents' self – reported physical activity. Journal of Science and Medicine in Sport, 19(9), 750ـ754
Jagger, J & Fifka, M. (2020). A comparative study of corporate social responsibility in English and German professional football. Soccer & Society; 21:7, 802ـ820.
Kara’s, D., & Cieciuchm, J. (2018). The relationship between identity processes a wellـbeing in various life domains. Personality and Individual Differences, 121, 111–1
Kont, A; Kohan, S, (2017), "Path analysis of organizational commitment, Job Involvement and Job satisfaction in Turkish hospitality industry", Journal of Tourism Review, 64(1), 4ـ16.
Langenhoff AF, Wiegmann A, Halpern JY, Tenenbaum JB, Gerstenberg T. (2021). Predicting responsibility judgments from dispositional inferences and causal attributions. Cogn Psychol.129.
Nobre, G. C., & Valentini, N. C. (2019). SelfـPerception of Competence: Concept, Changes in Childhood, and Gender and AgeـGroup Differences. Journal of Physical Education, 30 (1).
Shen, B., Centeio, E., Garn, A., Martin, J., Kulik, N., Somers, C., & McCaughtry, N. (2016). Parental social support, perceived competence and enjoyment in school physical activity. Journal of Sport and Health Science, xx, 1ـ7.
Shevchenko, N. (2022). The Relationship between Internality and Selfـdevelopment of Psychology Students: The Effect of Optimistic Attributional Style. Social welfare.56ـ70.
Usher, E. L., & Pajares, F. (2008). Sources of selfـefficacy in school: Critical review of the literature and future directions. Review of Educational Research, 78(4): 751ـ796
Vartanian LR, Hayward LE, Carter JJ. (2022). Incorporating physical appearance into one’s sense of self: Selfـconcept clarity, thinـidea internalization, and appearanceـself integration. Self and Identity. 28:1ـ6.