عملکرد بنیادگرایی اسلامی در برابر جهان غرب

محورهای موضوعی : خاورمیانه

جمیل حسن‌پور ¹ , محمد قنبری ²

1 - استادیار و عضو هیات علمی گروه حقوق، واحد شهریار، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران، شهریار
2 - عضو هیات علمی دانشگاه علوم انتظامی امین

تاریخ دریافت : 1395/03/11 تاریخ پذیرش : 1395/06/20 تاریخ انتشار : 1395/08/01

کلید واژه: هویت, ایدئولوژی, بنیادگرایی اسلامی, پایان تاریخ, نظام دو قطبی, پساجنگ سرد,

چکیده مقاله :

در حالی که در دوره جنگ سرد، نظام سرمایه‌داری و ایالات متحده به منظور اعمال قدرت و نفوذ خود در سطح جهانی همیشه نظام کمونیستی و اتحاد جماهیر شوروی را به عنوان دشمن ایدئولوژیکی، سیاسی، نظامی و اقتصادی در برابر خود می‌دیدند، اما با فروپاشی نظام کمونیستی و اتحاد جماهیر شوروی و ضعف این کشور به عنوان یک رقیب دیرینه اما در عین حال هویت‌ساز، باعث گردید که پس از پایان دوره جنگ سرد، ایالات متحده به جهت خلاء ایجاد شده به دنبال رقیبی هویت‌ساز باشد. لذا نظریه‌پردازان آمریکایی برای ایجاد یک رقیب و دشمن ایدئولوژیک مباحثی همچون جنگ تمدن‌ها و جنگ‌های صلیبی را مطرح نمودند. و با توجه به شکل‌گیری ایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران طرح چنین مباحثی را تسریع نمود. اما بنیادگرایی اسلامی چه به عنوان پروسه و یا پروژه، به دلایلی همچون عدم برخورداری از پتانسیل هویت‌سازی،عدم همگرایی و اتحاد در بین جوامع اسلامی و فقدان توانمندی‌های لازم سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی نمی‌تواند به عنوان یک منبع قدرت ایدئولوژیک و هویت‌ساز همچون ایدئولوژی کمونیسم در برابر ایدئولوژی سرمایه‌داری و جهان غرب موفق باشد.

منابع و مأخذ:

منابع فارسی

- اخوان‌کاظمی، بهرام (1379)،«واگرایی‌ها و همگرایی‌ها در روابط ایران و عربستان»، فصلنامه  مطالعات خاورمیانه،سال هفتم، شماره 22.

- آرت‌شولت، یان (1382)، نگاهی موشکافانه بر پدیده جهانی شدن، ترجمه مسعود کرباسیان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

- ازغندی، علیرضا(1381)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر قومس.

- السید، رضوان (1383)، اسلام سیاسی معاصر در کشاکش هویت و تجدد، ترجمه مجید مرادی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.

- الموصللی، احمد (1378)، اصولگرایی اسلامی و نظام بین‌المللی، ترجمه مهرداد آذر اردبیلی، تهران: نشر سازمان انتشارات کیهان. .

- بال، ترنس و ریچارد دگر(1386)، ایدئولوژی‌های سیاسی و آرمان دموکراتیک، ترجمه احمد صبوری، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ دوم.

- بنارد، چرچیل (1384)، اسلام دموکراتیک مدنی، رویکرد امریکایی، ترجمه عسگر قهرمانپور، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.

- جرجیس، فواز ای (1382). آمریکا و اسلام سیاسی، رویارویی فرهنگ‌ها یا تضاد منافع، ترجمه سیدمحمدکمال سروریان، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

- حسینی، حسن (1383)، طرح خاورمیانه بزرگ‌تر، القاعده و قاعده در راهبرد امنیت ملی آمریکا، تهران: ابرار معاصر.

- سریع‌القلم، محمود(1379)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، بازبینی نظری و  پارادایم ائتلاف، تهران: مرکز تحقیقات و استراتژیک.

- شاکری، سیدرضا (1381)، «مبانی اسلامی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»،فصلنامه مطالعات راهبردی، سال پنجم. 

- ذاکریان، مهدی (1380)، «حیاتی نو در روابط ایران و فرانسه»،در: مجموعه مقالات ارزیابی سیاست خارجی خاتمی از منظر صاحبنظران، جلد دوم، تهران: انتشارات همشهری.

- راسل، برتراند(1361)، قدرت، ترجمه نجف دریابندری، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.

- فولر، گراهام (1377)، قبله عالم، ژئوپلتیک ایران، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز. چاپ دوم.

- فولر، گراهام و یان لسر (1384)، احساس محاصره ژئوپلتیک اسلام و غرب، ترجمه علیرضا فرشچی و علی‌اکبر کرمی، تهران: نشر دوره عالی جنگ دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه.

- قوام، عبدالعلی (1382)، جهانی شدن و جهان سوم، روند جهانی شدن و موقعیت جوامع در حال توسعه در نظام بین‌الملل، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.

- کسلز، آلن (1380)، ایدئولوژی و روابط بین‌الملل در دنیای مدرن، ترجمه محمود عبداله زاده، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی با همکاری مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها.

- مقتدر، هوشنگ (1370)، سیاست بین‌الملل و سیاست خارجی، تهران: نشر مفهرس.

- مهاجرانی، عطاءاله ( 1377)، چیستی گفتگوی تمدن‌ها، تهران: سازمان مدارک فرهنگ انقلاب اسلامی.

- نظرآهاری، رضا (1375)، «نقش و اهمیت سیاسی اسلام در عرصه روابط بین‌الملل»، فصلنامه سیاست خارجی، سال دهم، شماره دوم.

- نقیب زاده، احمد و وحید زرومی (1382)، نقش روحانیت شیعه در پیروزی انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات مرکز اسناد.

- واترز، مالکوم (1379)، جهانی شدن، ترجمه اسماعیل مردانی‌گیوی و سیاوش مریدی، تهران: سازمان مدیریت صنعتی.        

- هرمیداس باوند، داود (1377)،«چالش‌های برون‌مرزی و هویت ایرانی در طول تاریخ»،ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره‌های 130- 129.

- هیوود، آندرو (1386)، درآمدی بر ایدئولوژی های سیاسی، از لیبرالیسم تا بنیادگرایی دینی، ترجمه محمدرضا رفیعی مهرآبادی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، چاپ سوم.

 English Source

- Jabbour, Nabeel T. (1994), "Islamic Fundamentalism: Implications for Mission", International Journal of Fronter Missions,Vol.11, No.2, April.

Sariolghalam, Mahmood (2003), "Understanding Iran: Getting Past Stereotypes and Mythology", The Washington Quarterly, Autumn.

- Venetis, Evangelos (2014), "The Struggle between Turkey and Saudi Arabia for the Leadership of Sunni Islam", Hellenic Foundation for European and Foreingn Policy (ELIAMEP), Research Fellow: Middle Eastern Studies Programme, Greece.

- Hearing of the Senate Judiciary Committee (1993), Terrorism and America: A Comprehensive Review of the Treat, Policy, and Law, Washington DC: US Government Printing.