بررسی و تحلیل مفهوم خانواده و ارزش‌های اخلاقی در متون دینی و روانشناسی
محورهای موضوعی : روانشناسی مثبت نگر اسلامیمجید آذربو 1 , فاطمه آذربو 2 *
1 - دانشجوی علوم پزشکی دانشگاه ارتش تهران
2 - دانشجوی دانشگاه فرهنگیان
کلید واژه: خانواده, اخلاق, ارزش‌های اخلاقی, فرزندان, تربیت اخلاقی.,
چکیده مقاله :
خانواده، نخستین و مهمترین نهاد تربیتی است که به دلیل مناسبات و روابط ویژه عاطفی، پایدارترین تأثیرات روحی، اخلاقی و رفتاری را در ساختار تربیتی انسان بر جای میگذارد. از سویی دیگر این نهاد اجتماعی، خود نیز با پذیرش و درونیسازی ارزش‌های اخلاقی پایدار میماند. پژوهش حاضر از نوع نظری و با روش توصیفی– تحلیلی است. برای جمع آوری دادهها از روش کتابخانهای استفاده شده است. نگارندگان تلاش میکنند تا سازوکارهای ارتباط بین نهاد خانواده و ارزش‌های اخلاقی را با توجه به کارکرد تربیتی هر کدام شناسایی و ارتباط بین آنها را تبیین کنند. این مهم در دو فراز انجام خواهد شد. در فراز اول تأثیر اصول و ارزش‌های اخلاقی بر نهاد مقدس خانواده مورد کاوش قرار میگیرد. در فراز دوم نقش این کانون پرمهر تربیتی در پرورش ارزش‌ها و مکارماخلاقی (با نگاه والد – فرزندی) مورد تحلیل قرار میگیرد. در خاتمه بر این نکته تأکید خواهد شد که نقش نهاد خانواده با توجه به جایگاه تأثیرگذارش در تربیت اخلاقی افراد در جامعه، باید به جای محدودسازی و جایگزینی تربیتی توسط عوامل اجتماعی دیگر، بیش از پیش مورد واکاوی و حمایت قرار گیرد.
Family is the first and most important educational institution, which leaves the most lasting spiritual, moral, and behavioral effects on the structure of human education due to its special emotional relationships. On the other hand, this social institution itself remains stable by accepting and internalizing moral values. The present research is theoretical and uses a descriptive-analytical method. A library method has been used to collect data. The authors try to identify the mechanisms of communication between the family institution and moral values, considering the educational function of each, and to explain the relationship between them. This will be done in two phases. In the first phase, the impact of moral principles and values on the sacred institution of the family will be explored. In the second phase, the role of this loving educational center in nurturing values and moral virtues (with a parent-child perspective) will be analyzed. In conclusion, it will be emphasized that the role of the family institution, given its influential position in the moral education of individuals in society, should be further investigated and supported, instead of limiting and replacing education by other social factors.
اتکینسون، ریتا و هیلگارد، ارنست. (1384). زمینه روان شناسی هیلگارد، ترجمه محمدتقی براهنی و دیگران، تهران، انتشارات رشد.
ادیب، علی محمدحسین. (1362). راه و روش تربیت از دیدگاه امام علی (ع)، تهران، مؤسسه انجام کتاب،.
افشارکرمانی، عزیزاله. مراتب فضیلت و اخلاق از منظر علامه طباطبائی، پژوه¬نامه قرآن و حدیث، (1389). شماره8، صص78- 61.
امینی، ابراهیم. (1384). کتاب اسلام و تعلیم و تربیت. قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
ایزدی، مهدی و مهدوی¬منش، حسین. پی‌جویی خانواده و کارکردهای تربیتی آن در آموزه¬هاي امام سجاد (ع) با تأکید بر شیوه¬هاي انحراف¬زدایی و فضیلت¬افزایی، دوفصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث، (1391)، سال ششم، شمارةاول، صص86 – 45.
آل اسحاق خوئینی، زهرا. (1389). بررسی نهادهای حقوقق خانواده. پژوهش نامه زنان، سال اول، شماره اول، 48 – 19.
پناهی، محمدحسین و زارعان، منصوره. سلامت خانواده و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن، فصلنامه علوم اجتماعی، (1391). شماره 59، صص 40- 1.
حجتی، سید محمدباقر. (1358). اسلام و تعلیم و تربیت (بخش اول). تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حیدری، محمدحسین و اعرابی، زینب و امامی، راضیه. بررسی ارزش‌ها در اسلام و لیبرالیسم و دلالت¬های تربیت اخلاقی آن. اسلام و پژوهش¬های تربیتی، (1391)، سال چهارم، شماره¬ی دوم، صص 106- 85.
زارعی، محمدمهدی. (1390). درآمدی بر جایگاه اخلاق در ازدواج و حقوق خانواده. مطالعات اسلامی: فقه و اصول، سال چهل و سوم، شماره¬ی1/87، صص 96.
ساروخانی، باقر. (1375). دائره المعارف علوم اجتماعی، تهران، انتشارات کیهان.
سلحشوری، احمد و یوسف زاده، محمدرضا. جایگاه عقل و عاطفه در تربیت اخلاقی. دوفصلنامه¬ی تربیت اسلامی، (1390). شماره¬ی12، صص139- 121.
سلحشوری، احمد. حدود و ثغور تربیت اخلاقی، تربیت معنوی و تربیت دینی. دو فصلنامه¬ی علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، (1390)، سال دوم، شماره¬ی 2، صص 56- 41.
صمدی، معصومه و رضایی، منیره. بررسی نقش تربیتی خانواده در نظام تربیت رسمی و عمومی از دیدگاه علم و دین. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، (1390). سال نوزدهم، دوره جدید شماره12، ص96.
فرانکنا، ویلیام کی. (1383). فلسفه اخلاق. (ترجمه هادی صادقی). قم، کتاب طه.
قائمی مقدم، محمدرضا. (1391). روش‌های تربیتی در قرآن. قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
قرائتی، محسن. (1383). تفسیر نور. جلد12، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرائتی، محسن. (1383). تفسیر نور. جلد7، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قنبری، علی. نقش خانواده در پرورش ارزش‌های اخلاقی دانش آموزان. پیوند، (1389)، ج 14، شماره 376، صص: 16 – 14.
کاویانی، محمد و فصیحی رامندی، مهدی. بررسی تطبیقی دیدگاه¬های غزالی و بندورا در تربیت اخلاقی، دوفصلنامه¬ی مطالعات اسلام و روان¬شناسی، (1391)، شماره¬ی 11، صص124- 95.
گیج، نیت ال و برلانیر، دیوید سی. (1374). روان شناسی تربیتی، ترجمه غلامرضا خوی نژاد، مشهد : انتشارات حکیم فردوسی.
محمدی، مسلم. ابعاد هویت‌یابی نظام اخلاقی دین با تأکید بر جنبه¬های کارکردگرایی، فصلنامه¬ی علمی- پژوهشی اندیشه¬ی نوین دینی، (1390)، سال7، شماره¬ی 27، صص 98- 77.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1380). فلسفه اخلاق. (نگارش و تحقیق احمد حسین شریفی). تهران: چاپ و نشر بین‌الملل.
مطهری، مرتضی. (1380). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: انتشارات صدرا.
معیدفر، سعید و صبوری خسروشاهی، حبیب. تعارض فرزندان با والدین در سبک زندگی، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، (1390)، شماره7، صص68 – 67.
ملکی، حسن. (1382). خانواده و تربیت دینی. تهران: انتشارات انجمن اولیاء و مربیان.¬
مهدوی¬کنی، صدیقه. اصول حاکم بر روابط اعضای خانواده در نظام معرفتی اسلام، دوفصلنامه¬ی علمی-ترویجی فقه و حقوق خانواده، (1392)، سال هجدهم، شماره 5، صص 32-5.
هدایتی، علی‌اصغر؛ برجعلی¬زاده، راضیه، بداشتی، ندااله. اخلاق حرفه¬ای در آموزه¬های دینی. فصلنامه تاریخ پزشکی، (1391)، سال چهارم، شماره 13، صص: 36-11.