بررسی سبکی نظم و نثر زنوزیی خویی در دیوان شعر و بحر چهارم بحرالعلوم
محورهای موضوعی : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی
معصومه رحمانی فر
1
,
نجیبه هنرور
2
,
مجتبی صفر علیزاده
3
1 - آموزش و پرورش
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی، ایران
3 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحدخوی،گروه زبان و ادبیات فارسی،خوی،ایران
کلید واژه: زنوزی, فانی, سبک, صنایع بدیع لفظی و معنوی, بحر چهارم بحر العلوم,
چکیده مقاله :
میرزا محمّد حسـن زنوزی خویی، عالم، شـاعر و متکلم برجسـته از سادات و فضلای زنوز و خوی می¬باشد؛ ظهور قاجار و حاکمیت دنبلی‌ها در آذربایجان، دوره¬ای پر رونق برای تاریخ نگاری و تذکره¬نویسی و خلق آثاری کشکول¬وار چون بحرالعلوم بوده که زنوزی هم این اثر را به زبان فارسی و عربی با درون مایة دینی، اخلاقی و عرفانی نگاشته است. دیوان شعرش، با تخلّص فانی، به زبان‌های فارسی و ترکی و عربی میباشد، که حاوی: علوم اسلامی، مباحث فلسـفی، عرفانـی، منطـق و حکمـت است. او طرحی نو در قالب مسمط و چارپاره با رنگ عرفانی در وزن دوری آورده که در بحر رجز ملایم است، که این زیبایی در آثار سایر شعرا نادر بوده و باید آن را چهارپارة نوع اول گفت. او از اشعار شعرای بزرگی چون خاقانی، عطار، سنایی، مولوی، حافظ، و فخرالدین عراقی، اوحدی مراغی تاثیر گرفته است. شعرش را با صنایع لفظی و معنوی، به شیوایی هرچه تمام بیان کرده و در بخش لفظی بسامد جناس، و در بخش معنوی بسامد تشبیهات عقلی به حسی بالاتر است و از لحاظ فکری، با بیان مفاهیم عرفانی، حکمی، اجتماعی و اخلاقی، کلام خود را پر محتوا کرده که بسامد مضامین عرفانی بسیار بالاست .هدف این مقاله بررسی سـبک نگارش دو اثر زنوزیی با عناوین بحر چهارم بحر العلوم و دیوان فانی خویی (موسوم به گنج الله) است.
Mirza Mohammad Hasan Zanouzi Khoi, scholar, poet and theologian is a prominent Sadat and Fazla of Zanouz and Khoi. The rise of the Qajar and the rule of the Danbalis in Azerbaijan was a prosperous period for historiography and tazkreh writing and the creation of fascinating works such as Bahr al-Uloom, which Zanouzi also wrote in Persian and Arabic with religious, moral and mystical content. His poetry is written in Persian, Turkish and Arabic languages, which contains: Islamic sciences, philosophical, mystic, logic and wisdom topics. He brought a new design in the form of Masmat and Charpara with a mystical color in a distant weight, which is gentle in Bahr Rajs, which is a rare beauty in the works of other poets, and it should be called Charpara of the first type. He was influenced by the poems of great poets such as Khaqani, Attar, Sanai, Maulvi, Hafez, and Fakhreddin Iraqi, Ohadi Maraghi. He has expressed his poetry with verbal and spiritual techniques, as eloquently as possible, and in the verbal part, he often uses puns, and in the spiritual part, he often uses intellectual similes to a higher sense, and intellectually, by expressing mystical, judgmental, social and moral concepts, his words the frequency of mystical themes is very high. The purpose of this article is to examine the writing style of two works of Zenozu with the titles Bahr 4 Bahrul Uloom and Diwan Fani Khoi (known as Ganj Allah).
1. انصاری خواجه عبدالله، (1375)، مناجات نامه، تهران: انتشارات فخر رازی.
2. آقاسی، مهدی، (1350)، تاریخ خوی: انتشارات دانشگاه تبریز.
3. بهار، محمدتقی، (1349)، سبکشناسی، ج1و2و3 ، تهران: امیرکبیر.
4. تربیت، محمد علی، (1373)، دانشمندان آذربایجان، تهران: فخر آذر.
5. تهرانی، آقا بزرگ، (1405) ق، الذریعة، بیروت: دار الأضواء.
6. رفیعی، علی، (۱۳۷۰)، ریاض الجنّه، روضۀ چهارم، ج ۱، قم: مکتب، آیه الله مرعشی.
7. ریاحی، محمّد امین، (1372)، تاریخ خوی، تهران: توس.
8. زنوزی خویی، حسن زاده، (1390)، دیوان فانی خویی، تصحیح شهریار حسن زاده، تهران: میراث مکتوب.
9. زنوزی خویی، میرزا حسن عبدالرسول، (۱۲۰۸ه.ق)، نسخه بحر العلوم ج ۲، قم :کتابخانۀ آیت الله مرعشی.
10. ستوده، غلامرضا، (۱۳۸۰)، مرجع شناسی و روش تحقیق در ادبیات فارسی، تهران: نشر سمت.
11. شمیسا، سیروس، ( 1378)، سبکشناسی نثر، تهران: میترا.
12. -----، -------، (1373)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
13. قاجار، فتحعلی شاه، (1380)، دیوان اشعار، تصحیح حسن گل محمّدی، تهران: اطلس.
14. قربانی‌زرین، باقر، (1380)، تذکره‌نویسی فارسی، دانشنامه جهان اسلام، جلد ششم، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران: بنیاد دایره‌المعارف اسلامی.
15. محجوب، محمدجعفر، (بی¬تا)، تاریخ مقدمه: سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران: فردوس
16. نصرالله منشی، ابوالمعالی، (1380)، کلیله و دمنه، تصحیح مینوی، تهران: امیر کبیر.