متغیرهای تاثیرگذار بر روابط سیاسی ایران و عمان در چارچوب نظریه پیوستگی روزنا (2013-2024)
محورهای موضوعی : علوم سیاسی- روابط بین الملل
محمد شکرچیان خوزستانی
1
,
حسن خداوردي
2
*
,
مهدی علیخانی
3
1 - گروه علوم سیاسی و روابط بین¬الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ايران
3 - گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ايران
کلید واژه: جمهوری اسلامی ایران, پادشاهی عمان, روابط سیاسی, روابط اقتصادی, نظریه روزنا,
چکیده مقاله :
روابط سیاسی تهران-مسقط، علی‌رغم تأثیرپذیری از تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، همواره از ثبات نسبی و نوعی هماهنگی درونی برخوردار بوده است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش بوده است که عوامل تاثیرگذار بر روابط سیاسی ايران و عمان بر اساس نظريه پيوستگي روزنا از سال 2013 تا 2024 چه بوده است؟ با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کیفی این نتیجه حاصل گردید که هیچ‌یک از سطوح تحلیل فردی، نقش، نهادی، اجتماعی و بین‌المللی، به‌تنهایی قادر به تبیین کلیت این روابط نیست. در بّعد فردی، شخصیت رهبران سیاسی عمان، با روحیه ای اعتدال‌گرا، بستر شکل‌گیری روابطی باثبات با ایران را فراهم ساخت. در ایران نیز، نقش بی‌بدیل رهبری در هدایت کلی نظام، همراه با سیاست تنش زدایی حسن روحانی و سیاست همسایگی ابراهیم رئیسی، به حفظ و توسعه این مناسبات یاری رساند. تعامل سطوح نقش، نهاد و جامعه نیز موجب استحکام این روابط شده است. نهادهای رسمی با تمرکز تصمیم‌گیری و دستگاه‌های دیپلماتیک و اقتصادی، زمینه‌ساز پایداری همکاری‌ها بوده‌اند. همچنین، پیوندهای فرهنگی و مذهبی به تحکیم هم‌فهمی اجتماعی کمک کرده و در سطح بین‌المللی نیز واقع‌گرایی و عمل‌گرایی دو کشور در مواجهه با فشارها، ضامن استمرار رابطه بوده است.
Tehran-Muscat political relations, despite being affected by regional and international developments, have always enjoyed relative stability and a kind of internal harmony. This research sought to answer the question of what factors influenced Iran-Oman political relations based on Rosenau’s continuity theory from 2013 to 2024?Using the qualitative content analysis method, it was concluded that none of the individual, role, institutional, social, and international levels of analysis alone is capable of explaining the entirety of these relations.In the individual dimension, the personality of Oman’s political leaders, with a moderate spirit, provided the basis for the formation of stable relations with Iran.In Iran, too, the unparalleled role of the leadership in guiding the overall system, along with Hassan Rouhani’s de-escalation policy and Ebrahim Raisi’s neighborhood policy, helped maintain and develop these relations.The interaction of the role, institutional, and societal levels has also strengthened these relations. Formal institutions with centralized decision-making and diplomatic and economic apparatuses have paved the way for sustainable cooperation.Cultural and religious ties have also helped to strengthen social understanding, and at the international level, the realism and pragmatism of the two countries in the face of pressures have ensured the continuity of the relationship
منابع و ماخذ فارسی 1. احمدی، داود (1398). نفوذ فرهنگی ایران در عمان، تهران: انتشارات راز نهان.
2. آسایش زارچی، محمد جواد (1400). توسعه روابط جمهوری اسلامی ایران و سلطنت عمان و نقش آن در صلح و ثبات منطقه، تهران: نشر فرهنگ صبا.
3. آیینه¬دار، فرشاد (1402). بنیان¬های سیاست خارجی عمان و نظام منطقه¬ای خلیج فارس (2010-2020)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز.
4. پروین، فرهاد و جلال پور، شهره (1395). ایران و عمان، از ظفار تا برجام، تهران، انتشارات ابوالحسنی.
5. جعفری، محمد (1396). فرصت¬های راهبردی در روابط اقتصادی ایران و عمان، تهران: انتشارات موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.
6. حسینی¬کیا، سید وحید (1393). بررسی زمینههای هم¬گرائی و واگرائی در روابط جمهوری اسلامی ایران و سلطان نشین عمان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
7. دامن پاک جامی، مرتضی (1392)، «تأثیر ارتباطات تاریخی و فرهنگی بر روابط ایران و عمان (با تأکید بر دلایل تاریخی مداخله ایران در ظفار)». فصلنامه تاریخ روابط خارجی، سال یازدهم، شماره 57، صص 143-188.
8. دهقانی فیروزآبادی سید جلال و عطایی مهدی (1392)، «گفتمان هسته¬ای دولت یازدهم». فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هفدهم، شماره 1، صص 87-120.
9. دهقانی فیروزآبادی، جلال (1388). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات سمت.
10. راست، بروس و استار، هاروی (1381). سیاست جهانی: محدودیت¬ها و فرصت¬های انتخاب، ترجمه علی امیدی، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
11. سیفی، عبدالمجید و محمدنیا، مهدی (1403)، «جایگاه راهبرد ائتلاف¬شکنی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی: شورای همکاری خلیج فارس)». فصلنامه مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، سال ششم، شماره 20، صص 165-189.
12. سیمبر، رضا و موسوی، سید حسن (1402). سیاست خارجي جمهوري اسلامی ایران در دولت رئيسی (بر اساس مدل پيوستگی جیمز روزنا)، مجموعه مقالات دومین همایش ملی سیاست خارجی ایران.
13. شایان، فاطمه (1402)، «میانجیگری در روابط بین¬الملل (مطالعه موردی: عمان تا پایان دوره سلطنت سلطان قابوس در سال 2020م)». فصلنامه مطالعات کشورها، سال یکم، شماره 2، صص 215-233.
14. صادق دوست، عبدالکریم؛ شفیعی، نوذر و حاجی مینه، رحمت (1401)، «تبیین تاثیر مرگ سلطان قابوس بر سیاست خارجی عمان». ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، سال پنجم، شماره 9، صص 925-944.
15. صفایی اردکانی، عبدالرحیم؛ شیخ موحد، مهدی و رحیمی، روح اله (1401)، «جایگاه ولی فقیه در تبیین راهبردهای کلان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، سال شانزدهم، شماره 61، صص 29-44.
16. فریدون، حسین و قوام، عبدالعلی (1397)، «عوامل موثر بر گفتمان اعتدال در سیاستگذاری عمومی؛ مطالعه موردی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر پیش نظریه جیمز روزنا». فصلنامه سیاست گذاری عمومی، دوره چهارم، شماره 1، صص 177-196.
17. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1358)، قابل دسترس در: https://www.shora-gc.ir/fa/news/4707
18. کوهکن، علیرضا (1398)، «روابط عمان با ایران در دوره سلطان هیثم بن طارق». فصلنامه پژوهش¬های روابط بین¬الملل، دوره نهم، شماره 35، صص 173-204.
19. محمدی، منوچهر (1391). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، اصول و مسائل، چاپ ششم، تهران: نشر دادگستر.
20. مصطفی¬نژاد، فاطمه (1402). مولفه¬های سیاست¬های منطقه‌ای عمان و انعکاس آن در روابط با ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران.
21. ملک افضلی اردکانی، محسن (1393). مختصر حقوق اساسی، آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ سوم، تهران: انتشارات معارف.
22. منشوری، مسعود (1402). چهار دهه روابط ایران و عمان، تهران: انتشارات منشوری.
23. موسوی، سید حمید؛ ذئالقدر، مالک و پرتوی، اصغر (1401)، «بررسی نقش بازیگران سیاست خارجی در دوره پهلوی دوم (براساس مدل جیمز روزنا)». فصلنامه تاریخ روابط خارجی، سال بیست و سوم، شماره 90، صص 125-146.
24. نطاق پور نوری، مهدی؛ بشارتی، محمدرضا و رفیعی، احسان (1396)، « بررسی عوامل موثر هم¬گرایی ایران و عمان و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران». مجله سیاست دفاعی، سال بیست و پنجم، شماره 98، صص 63-81.
انگلیسی 25. Abu-zaid, S. (2010). Iran And The Arab Orient: Confrontation or Co-Operation. Beirut, Lebanon center of civilization.
26. Al Zubair, M (2017). Oman, Iran, and the United States: An Analysis of Omani Foreign Policy and Its Role as an Intermediary, Harvard University, A Thesis in the Field of Middle Eastern Studies for the Degree of Master of Liberal Arts in Extension Studie,
27. Albasoos, H., Al Hasni, S., Al Shizawi, S., Mohammed Ali, Z. (2019). The Nature of Oman’s Relations with Iran. Journal of Arts and Social Sciences [JASS], 10(1), pp. 5-14, Available at: https://doi.org/10.53542/jass.v10i1.3220.
28. Binhuwaidin, M. (2019). Oman’s Response to a Rising Iran: A Case of Strategic Hedging. Journal of Arabian Studies, 9(1), pp. 1–12, Available at:https://doi.org/10.1080/21534764.2019.1625191.
29. Hakro, A. N. (2019). Oman in the 21st century: Issues and challenges. New York : Nova Science Publishers.
30. Rosenau, J. N. (1971). The scientific study of foreign policy. New York: The free press.
31. Rosenau, J. N. (1996). Powerful tendencies, Startling discrepancies and elusive dynamic: The challenge of studding world politics in a turbulent era. Australian Journal of International Affairs, 50(1),pp. 23-30.
32. Saleh, A. (2022). One Year On: Iran Since President Raisi. Al-Jazeera Centre for Studies. https://studies.aljazeera.net/en/analyses/one-year-iran-president-raisi.
33. Valery, marc. (2014). Oman’s mediatory efforts in regional crises, Norwegian Peacebuilding Resource Centre (NOREF), Oslo, Norway, from: http://www.peacebuilding.no/, Retrived at: 30/6/2015.
34. Worthington, J. (2024). British Diplomacy in Oman and Bahrain: 50 Years of Change, New York, NY : Routledge.