شناسایی ارزشهای حکمی عناصر باغ ایرانی در تحقق پایداری اجتماعی براساس هرم مازلو

محورهای موضوعی : حکمت و معماری

پریسا زارعان دولت آبادی ¹ , عبدالله جبل عاملی ^{2 *}

1 - کارشناس ارشد، گروه معماری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران / مرکز تحقیقات گردشگری، معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
2 - استادیار، گروه معماری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران/ مرکز تحقیقات گردشگری، معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

تاریخ دریافت : 1403/02/19 تاریخ پذیرش : 1403/08/21 تاریخ انتشار : 1403/10/04

کلید واژه: باغ ایرانی, پایداری اجتماعی, حکمت, قابلیت¬های محیطی, نیازهای انسان, هرم مازلو,

چکیده مقاله :

در بحث پایداری اجتماعی، توجه به موضوعاتی چون فرهنگ، نیازهای انسان و قابلیت­های محیط برای دستیابی به اهدافی چون آسایش، هویت، امنیت، خودشکوفایی و نظایر آن که از نیازهای عالی و برتر انسان طبق هرم مازلو می­باشد، از اهمیت بسزایی برخوردار می­باشد؛ از طرف دیگر، حکمت عناصر باغ ایرانی را می­توان در چنان نظم‌بندیِ محکمی دانست که بتواند محیطی آرامش­بخش ایجاد کرده و انسان را به سعادت، رهنمون سازد؛ لذا با عنایت به این موضوع، مقاله در پی آن است که به پایداری اجتماعی و اهداف و شاخصه­های دستیابی به آن، براساس هرم مازلو و تبیین حکمت عناصر باغ ایرانی، در دستیابی به پایداری اجتماعی بپردازد؛ پس باتوجه به آنکه این پژوهش در پی بررسی معیارهای کیفی و آنالیز و نتیجه­گیری است، در قالب روش تحقیق کیفی و از نوع تحلیلی-توصیفی صورت گرفته  و ابتدا به پایداری اجتماعی و شاخصه­های دستیابی به آن و سپس به حکمت عناصر در باغ ایرانی در راستای دستیابی به پایداری اجتماعی می­پردازد، که نشان می­دهد باغ ایرانی با حضور حکیمانه‌ی عناصر و اجزا و فراهم آوردن یک ارتباط مناسب بین انسان و محیط، سعی در پاسخگویی به نیازهای انسانی دارد و با قابلیت­هایی که ارائه می­دهد، می­تواند سبب افزایش کیفیت محیط شود و تجربه‌ی موفقی از ایجاد پایداری اجتماعی و الگوی مناسبی برای طراحان باشد و پیامدهای اجتماعی مناسبی در پی داشته‌باشد و با ارتقای کیفیت محیط، در تعادل­بخشی به زندگی امروز کمک کند.

چکیده انگلیسی:

In the discussion of social sustainability, paying attention to issues such as culture, human needs, and the capabilities of the environment to achieve goals such as comfort, identity, security, self-actualization, etc., which are among the highest and highest human needs according to Maslow's pyramid, is of great importance. On the other hand, the wisdom of the elements of the Iranian garden can be seen in such a strong order that it can create a relaxing environment and lead a person to happiness, therefore, considering this issue, the article seeks to achieve social sustainability and goals, and the indicators of achieving it based on Maslow's pyramid and explaining the wisdom of elements of the Iranian garden in achieving social sustainability. Therefore, since this research seeks to examine qualitative criteria and analyze and draw conclusions from it, it has been carried out in the form of a qualitative research method and of analytical-descriptive type, and first to social sustainability and the indicators of achieving it, and then to wisdom. The elements in the Iranian garden are aimed at achieving social sustainability, which shows that the Iranian garden tries to respond to human needs with the wise presence of elements and components and providing a proper relationship between man and the environment and with the capabilities it offers. It can increase the quality of the environment and be a successful experience of creating social sustainability and a good model for designers and have good social consequences and contribute to today's life by improving the quality of the environment in a balanced way

منابع و مأخذ:

احمدی، فرهاد (1382)، معماری پایدار، فصلنامه آبادی، سال سیزدهم، ش 40 و 41.
بدری بنام، نسیبه، موسوی، میرسعید، اکبری نامدار، شبنم و ایران‌زاده، سلیمان (1398)، شناسایی و اولویت‌بندی عوامل موثر بر پایداری اجتماعی مکان در فضای آموزشی (نمونه‌ی موردی: دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی تبریز ). شهر ایمن، 2(5).
بمانیان، محمدرضا، انصاری، مجتبی، نقره‌کار، عبدالحمید، و وثیق، بهزاد (1390)، حکمت عناصر معماری منظر در بهشت قرآنی با تاکید بر سوره‌ی مبارکه الرحمن. صفه، 21(52)، 5-14.
بمانیان، محمدرضا، تقوایی، علی‌اکبر، و شهیدی، محمدشریف (1387)، بررسی بنیادهای فرهنگی- محیطی در عناصر کالبدی باغ‌های ایرانی (قبل و بعد از اسلام). علوم و تکنولوژی محیط زیست، 10(1 (مسلسل 36))، 103-112.
پاکزاد، جهانشاه و بزرگ ، حمیده (1393)، الفبای روانشناسی محیط برای طراحا ، انتشارات آرمانشه ، تهران.
پورمند، حسنعلی؛ اسدی جعفری، ندا (1395)، بررسی تطبیقی ارزش‌های پایدار هویت حکمت و هنر اسلامی در خلق آثار تعالی بخش معماری، حکمت معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 7(2)، 119-151.
پورمند، حسنعلی؛ کشتکار قلاتی، احمدرضا (1390)، تحلیل ساختارهای وجودی ساخت باغ ایرانی، نشریه‌ی هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، 3(47)، 62-51.
پورجعفر، محمدرضا؛ وثیق، بهزاد) 1387)، تصویر باغ و عناصر منظر در قرآن با تأکید بر سوره الرحمن. باغ نظر، 5(9)، 34-23.
خاکپور، مژگان؛ شیخ مهدی، علی (1390)، بررسی تاثیر فرهنگ و تغییرات اجتماعی بر مسکن روستایی گیلان، مدیریت شهری، 9(27)، 245-229.
دانشگر مقدم، گلرخ، و اسلامپور، مرمر (1391)، تحلیل نظریه قابلیت محیط از دیدگاه گیبسون و بازخورد آن در مطالعات انسان و محیط انسان ساخت، معماری و شهرسازی آرمانشهر، 5(9)، 86-73.
راجرز، ریچارد (1384)، معماران بزرگ و طراحی پایدار، (حمید‌حسینمردی، مترجم). آبادی، 114-110، 42.
رحیمی¬نژاد، شادی و ستاری¬ساربانقلی، حسن (1402)، تجلی فلسفه حکمت و هنر و معناگرایی در باغ ایرانی، سومین کنفرانس بین‌المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط زیست و افق¬های هنر اسلامی در بیانیه‌ی گام دوم انقلاب، تبریز.
رئیسی، ایمان، عباس زادگان، مصطفی؛ حبیبی، ابوالفضل(1386)، نوشتاری بر پایداری اجتماعی در مسکن. فصلنامه آبادی، 55، 6-12.
زارعان دولت‌آبادی، پریسا، و خدابخشیان، مقدی (1395)، معماری پاسخگو راه حلی جهت دستیابی به پایداری اجتماعی، چهارمین کنگره بین‌المللی عمران ، معماری و توسعه.
شاطری¬؛ ایقان، امید (۱۳۹۹)، بررسی ساختار باغ‌های ایرانی، معماری سبز، سال ششم، شماره1(پیاپی 19)، جلددوم.
شاهچراغی، آزاده (1390)، پارادایم‌های پردیس در آمدی بر بازشناسی و باز آفرینی باغ ایران ، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران.
صمیمی‌فر، فاطمه؛ حمزه‌نژاد، مهدی. (1392)، اعتبارسنجی اصول نوین پایداری اجتماعی با تکیه بر اخلاق اسلامی (در محلات مسکونی). پژوهش‌های معماری اسلامی، 1(1)، 121-137.
طوسی، معصومه؛ امامی فر، سیدنظام الدین (1390)، نمادشناسی و نشانه‌شناسی عناصر باغ های ایرانی با توجه به عناصر باغ فین کاشان. نگره، 6(17)، 59-71.
عبادپور، مهسا؛ ستاری ساربانقلی، حسن (1401)، تجلی عرفان در معماری باغ های ایرانی-اسلامی (باغ دولت آباد یزد). مطالعات میان رشته‌ای معماری ایران، 1(2 )، 105-120.
فاطمی، مهدی (1401)، انعطاف‌پذیری، ویژگی بارز باغ ایرانی برای بهره گیری از آن در دوره معاصر. منظر، 14(58)، 6-19.
لنگ، جان (1391)، آفرینش نظریه‌ی معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه ع عینی‌فر، چاپ ششم، تهران: دانشگاه تهران.
مثنوی، محمدرضا؛ وحیدزادگان، فریبا (1393)، بازآفرینی نظام مفهوم و معنای باغ ایرانی در باغشهر ایرانی- اسلامی. نقش جهان، 4(1)، 35- 27.
مدقالچی، لیلا، انصاری، مجتبی؛ بمانیان، محمدرضا (1393)، روح مکان در باغ ایرانی. باغ نظر، 11(28)، 25-38.
مطلبی، قاسم (1380)، روانشناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. هنرهای زیبا، 10، 67- 52.
مطلبی، قاسم (1385)، بازشناسی نسبت فرم و عملکرد در معماری. نشریه‌ی هنرهای زیبا، 25، 64- 55.
مهدویان، سیده سعیده، و نبوتی فومنی، سیدهادی (1394)، بررسی ریشه‌ها وگرایش‌های مفهوم پایداری اجتماعی در معماری، سومین کنفرانس بین المللی پژوهش‌های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری، تهران، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‌طوسی.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد (1383). حکمت معماری اسلامی, جستجو در ژرف ساخت‌های معنوی معماری اسلامی ایران. هنرهای زیبا، (19)، 57-66.
نقی‌زاده، محمد (1385)، باغ هستی الگوئی ایرانی، برای طراحی یک فضای شهری، محیط‌شناسی، 32(40)، 76-63.
نیلی، رعنا، نیلی، ریحانه، و سلطانزاده، حسین (1391)، چگونگی بازتاب شاخصه‌های مناظر شفابخش در الگوی منظر باغ ایرانی. باغ نظر، 9(23)، 74- 65.
نوری، فاطمه، و مهروان، عباس(1395)، سنجش ابعاد پایداری اجتماعی در فضای فرهنگی نگارخانه (نمونه موردی: نگارخانه کلهر شهر کرمانشاه. مطالعات محیطی هفت‌حصار. ۵ (۱۷)، ۲۵-۳۴.
هاشمین، سیدابوالفضل؛ بمانیان، محمدرضا (1401)، تحلیل تطبیقی باغ‌های شفابخش با باغ‌های ایرانی. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 24(1 (پیاپی 116) )، 173-183.
همتی، مرتضی. (1396)، زیبایی‌شناسی پایداری، نسبت زیبایی با پایداری محیط. منظر. 8(35).89-82.
Heredook, Klaus. (1990). Shape in Islamic Architecture of Iran and Turkestan. Translated by Traslate and Research Department of Banian Consulting Engineers. Translated by Mohammad Taghizade. Edited by Mohammadreza Nasrin. Tehran: Boom Publications
Marcus, C. C. (1995). & M. Barnes. Gardens in Health Care Facilities: Uses, The rapeutic Benefits, and Design Considerations: Martinez, CA : The Center of Health Design.
Moore, Charles and Mitchell, William (1985), On Gardens, Mimar & Architecture in Development, Concept Media, LTD, Singapore
www.wikimedia.org

متن کامل:



شناسایی ارزش‌های حکمی عناصر باغ ایرانی در تحقق پایداری اجتماعی براساس هرم مازلو ¹

 

‌ عبدالله جبل عاملی 2‌ پریسا زارعان دولت­آبادی1

 1-دانشجوی کارشناس ارشد، گروه معماری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران 

مرکز تحقیقات گردشگری، معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

2-استادیار، گروه معماری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

مرکز تحقیقات گردشگری، معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران (نویسنده مسئول) [e-mail]

 

 

 

 

چکیده

در بحث پایداری اجتماعی، توجه به موضوعاتی چون فرهنگ، نیازهای انسان و قابلیت­های محیط برای دستیابی به اهدافی چون آسایش، هویت، امنیت، خودشکوفایی و­ نظایر آن که از نیازهای عالی و برتر انسان طبق هرم مازلو می­­باشد، از اهمیت بسزایی برخوردار می­باشد؛ از طرف دیگر، حکمت عناصر باغ ایرانی را می­توان در چنان نظم‌بندیِ محکمی دانست که بتواند محیطی آرامش­بخش ایجاد کرده و انسان را به سعادت، رهنمون سازد؛ لذا با عنایت به این موضوع، مقاله در پی آن است که به پایداری اجتماعی و اهداف و شاخصه­های دستیابی به آن، براساس هرم مازلو و تبیین حکمت عناصر باغ ایرانی، در دستیابی به پایداری اجتماعی بپردازد؛ پس باتوجه به آنکه این پژوهش در پی بررسی معیارهای کیفی و آنالیز و نتیجه­گیری است، در قالب روش تحقیق کیفی و از نوع تحلیلی-توصیفی صورت گرفته  و ابتدا به پایداری اجتماعی و شاخصه­های دستیابی به آن و سپس به حکمت عناصر در باغ ایرانی در راستای دستیابی به پایداری اجتماعی می­پردازد، که نشان می­دهد باغ ایرانی با حضور حکیمانه‌ی عناصر و اجزا و فراهم آوردن یک ارتباط مناسب بین انسان و محیط ،سعی در پاسخگویی به نیازهای انسانی دارد و با قابلیت­هایی که ارائه می­دهد، می­تواند سبب افزایش کیفیت محیط شود و تجربه‌ی موفقی از ایجاد پایداری اجتماعی و الگوی مناسبی برای طراحان باشد و پیامدهای اجتماعی مناسبی در پی داشته‌باشد و با ارتقای کیفیت محیط، در تعادل­بخشی به زندگی امروز کمک کند..

 

 

 

 

 

کلمات کلیدی: باغ ایرانی، پایداری اجتماعی، حکمت، قابلیت­های محیطی، نیازهای انسان، هرم مازلو

 

 

1.مقدمه

      واژه پایداری1 در زبان فارسی با معنی مستمر، پایدار، پایا و آنچه می­تواند در آینده تداوم داشته‌باشد، ترجمه شده است. برای دستیابی به توسعه‌ی پایدار سه مؤلفه‌ی اجتماع، اقتصاد و محیط باید در ارتباط با یکدیگر عمل نمایند، توسعه‌ی پایدار یک پارادایم مهم در فهم رابطه انسان و طبیعت و انسان ها با یکدیگر نیز می­باشد و می­توان پایداری را یک رابطه‌ی تعاملی میان انسان و محیط دانست که به موجب آن انسان و محیط استمرار می­یابند (همتی، 1396)؛لذا طراح  پایدار، نوعی دخل و تصرف در محیط است که تلاش می­کند، با ابداع راه­حل­هایی با اهداف محیطی، اقتصادی و اجتماعی، در یک نگاه کل­نگر و درهم آمیخته، به تعالی دست یابد و کیفیت زندگی را ارتقا دهد (احمدی، 1382). یکی از مفاهیم مهم در این چهارچوب، پایداری اجتماعی می­باشد که از دهه‌ی 1960 به بعد، در برنامه­های توسعه‌ی کشورهای مختلف مطرح شد و رسیدن به اجتماع پایدار را در چشم­انداز مطلوب یک اجتماع انسانی قرار داد. پایداری اجتماعی، بر پایه‌ی نیازهای انسان و جنبه‌های روانی و اجتماعی و فرهنگی او، عکس­العمل­های کیفی افراد به مکان و بهبود ارتباط انسان و محیط مصنوع می­باشد و در جهت رسیدن به توسعه پایدار و تأمین نیازهای بشر تلاش می­کند (بدری بنام، موسوی، اکبری نامدار و ایران‌زاده، 1398)؛ از طرفی باتوجه به ایکه در جامعه‌ی امروزی بروز بحران در ارتباط انسان با طبیعت، منجر به محیط­های پرتنش در زندگی شده‌است، می­توان گفت، یکی از چالش­های توسعه‌ی پایدار، دستیابی به الگوهایی برای تعامل پویا و پاینده میان محیط، انسان و طبیعت می­باشد؛ چرا که با توجه به یافته­های علم روانشناسی محیط، می­توان گفت: حضور مناسب طبیعت در محیط­های کالبدی، می­تواند، در پاسخگویی به نیازهای انسانی و کسب آرامش مؤثر و از اهداف پایداری اجتماعی ­باشد؛ همچنین باتوجه به اینکه بیشتر پژوهش­های انجام‌شده در حوزه‌ی پایداری اجتماعی، مربوط به بررسی و تحلیل آن در فضاهای شهری می­باشد و از پرداختن به آن در حوزه‌ی کالبد معماری، غفلت شده‌است، جنبه‌ی نوآوری این پژوهش، پرداختن به پایداری اجتماعی در کالبد معماری و تأثیر آن بر ارتقاء کیفیت محیط، توجه به تمام ابعاد و نیازهای کاربران و بهبود تعامل انسان و محیط و تبیین آن به‌طور خاص در باغ ایرانی می­باشد.                 

2.روش تحقیق 

      این پژوهش با هدف تبیین شاخصه­های پایداری اجتماعی و تطبیق آن با هرم نیازهای انسانی مازلو و تطبیق آن شاخصه­ها با حکمت عناصر باغ ایرانی، در قالب یک تحقیق توصیفی و تحلیلی و جهت گردآوری اطلاعات از اسناد و منابع کتابخانه­ای، بهره گرفته است. در این مطالعه، طبق نمودار1 ابتدا به پایداری اجتماعی و شاخصه­های دستیابی به آن و تطبیق آن با هرم نیازهای انسانی مازلو پرداخته و پس از آن، سعی بر آن است که به تبیین حکمت عناصر باغ ایرانی در دستیابی به پایداری اجتماعی پرداخته‌شود.

                       

نمودار1: روند تحقیق مأخذ: نگارندگان

 

 

3.ادبیات پژوهش (مبانی نظری و پیشینه‌ی پژوهش)

     مفهوم پایداری اجتماعی در تقابل و انتقاد برخی نظریه­پردازان و صاحب­نظران، نسبت به رویکرد مدرنیسم شکل گرفت، این نظریات ابتدا از حوزه‌ی فلسفه شکل گرفته و سپس به شهرسازی و معماری وارد شد. راجرز طراحی پایدار را نوعی از طراحی تعریف می­کند که به نیازهای امروز، بدون آسیب رساندن به منابع نسل­های آینده، پاسخ می­دهد. «در طراحی پایدار باید به پایداری اجتماعی و اقتصادی، به اندازه‌ی مصرف انرژی و تأثیر محیطی ساختمان­ها و شهرها اهمیت داده‌شود.»(راجرز، 1384) جان­لنگ نیز در تعریف پایداری اجتماعی بر خواست مردم برای زندگی در یک مکان معین، اشاره داشته و بر توانایی در جهت استمرار چنین روندی، هم در حال و هم در آینده، تأکید می­کند (لنگ، 1391). پایداری اجتماعی، به دلیل عدم اجماع کلی بر سر مؤلّفه­ها و جایگاه آن در توسعه پایدار، با برخوردهای متفاوتی روبرو شده‌است و ارزش‌های اجتماعی، مانند شفافیت، انصاف، تعادل، برابری، رفاه، سلامتی و امنیت، در این زمینه مورد بحث قرار گرفته­اند؛ با این‌حال در بین محققان اتفاق‌نظر وجود دارد که بُعد اجتماعی توسعه‌ی پایدار، در میان ابعاد سه‌گانه‌ی آن، به شدت مورد غفلت قرار گرفته‌­است و اکثر پژوهش­های انجام‌شده  در حوزه‌ی پایداری به بررسی و تحلیل آن در فضاهای شهری متمرکز و تحلیل ابعاد آن در مکان، نادیده گرفته شده‌است(بدری بنام، موسوی، اکبری‌نامدار و ایران­زاده، 1398)؛ به همین دلیل و با توجه به اینکه  معماری ایرانی-اسلامی، توانسته‌است، میان عناصر باغ ایرانی و جهان­بینی اسلامی، پیوندی  برقرار کند که در آن سازماندهی عناصر باغ ایرانی بر اساس حکمت اسلامی، به­گونه­ای باشد که پاسخگوی نیازهای مادی و معنوی انسان باشد و به آرامش معنوی دست یابد، در این تحقیق به بررسی مفاهیمی چون پایداری اجتماعی، نیازهای انسان، حکمت معماری اسلامی و باغ ایرانی پرداخته می­شود. 

1-3.حکمت

      حکمت معماری اسلامی، مرتبه­ای است که به تعادل نیازهای مادی ومعنوی انسان اشاره دارد؛ جایی که هنجارهای انسانی و تعالیم الهی به بالاترین سازگاری می­رسند؛ در این نقطه، یک اثر هنری به نیازهای مادی و معنوی به صورت یکسان پاسخ می­گوید. سید‌حسن‌نصر، در تبیین مفهوم حکمت در فرهنگ اسلامی، این‌گونه می­نویسد: «حکمت، نوعی دانش ناب عقلانی است که داننده خود را در روند دانش­اندوزی به گونه­ای دگرگون می­سازد و روحش بدل به آیین­هایی می­گردد که سلسله‌مراتب کیهانی در آن انعکاس می­یابد» این مرتبه که ملاصدرا، آن را مقام حکمت می­خواند، مقامی است که در آن انسان، شایسته‌ی خلق معماری یا هر اثر هنری دیگری می­شود و هر آنچه می­آفریند سرشار از پاسخ­هایی روشن و مناسب به خواست­های مادی و نیازهای معنوی است. (مهدوی نژاد، 1383)

2-3.پایداری اجتماعی 

      اهداف و مؤلفه­های سه­گانه‌ی توسعه‌ی پایدار، شامل مؤلفه­های اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی را می­توان در دو زمینه‌ی کالبدی و غیرکالبدی، به این ترتیب که اهداف کالبدی، در برگیرنده‌ی اهداف محیطی و اقتصادی و اهداف غیرکالبدی، در برگیرنده‌ی هدف‌های اجتماعی است؛ بایددر نظر گرفت که این دسته‌بندی­ها در برخی موارد ممکن است، هم‌پوشانی داشته‌باشد. (مهدویان و نبوتی­فومنی، 1394) پس از فروکش‌کردن تب سبکهایی که در دهه­های اخیر رواج یافته بودند، توجه به معماری انسانگرا به‌عنوان تولیدی که پاسخگوی نیاز انسان در ابعاد مختلف باشد، منجر به شکل­گیری رویکردهایی شد که با‌عنوان رویکرد اجتماعی شناخته می­شود. (رئیسی، عباس­زادگان و حبیبی، 1386) در این رویکرد، توسعه‌ی پایدار به معنای توسعه‌ای است که سبب بهبود و ارتقاء کیفیت زندگی انسان شود و به‌طور هم‌زمان به حفظ سلامت انسان و محیط زیست توجه کند و رابطه‌ی انسان و محیط را در طولانی مدت بهبود بخشد.(شاهچراغی، 1390) آنچه امروزه به‌عنوان پایداری اجتماعی، تعریف می­شود، بیش از هر چیز به نیازهای انسان توجه دارد؛ در حقیقت، عدم توجه به نیازهای انسانی در مقابل تمرکز بر کالبد، علت ناپایداری تعاملات اجتماعی می­باشد؛ به‌طوری که محیطی به‌عنوان محیط خوب شناخته می­شود که پاسخ مناسبی برای نیازهای انسان داشته باشد. (صمیمی­فر و حمزه‌نژاد، 1392) در حالت کلی، پایداری اجتماعی، به معنای ارتقاء کیفیت مکان است. نوری و مهروان، در پژوهش خود بیان کرده­اند: از‌جمله ویژگی‌های پایداری اجتماعی مکان، رضایت افراد از حضور در مکان است؛ به‌طوری‌که افراد با گذشت زمان حس تعلق‌خاطر و دلبستگی نسبت به مکان پیدا کنند؛ به عبارتی، انسان از بُعد اجتماعی و مکان به‌مثابه ظرفی برای دستیابی به پایداری اجتماعی مکان است و چیزی که بسیار حائز اهمیت می‌باشد، تطابق ویژگیهای مکان با نیازهای کاربران است..(نوری و مهروان، 1395)؛ از این­رو می­توان گفت پایداری اجتماعی در معماری، مقوله­ای مربوط به کیفیت فضاست که در آن، نیازها و رفتارهای انسان و تعامل با محیط حائز اهمیت ویژه­ای می­باشد؛ به‌طور کلی می­توان گفت، برای دستیابی به پایداری اجتماعی در فضا باید شروط زیر برقرار باشد:

1)       توجه به نیازهای انسانی؛

2)       ارتقاء کیفیت فضایی ؛

3)       هم‌خوانی الگوهای رفتار زیستی با الگوهای کالبدی فضا (بدری‌بنام، موسوی، اکبری‌نامدار و ایران‌زاده، 1398).

3-3.نیازهای انسان و قابلیت­های محیط

      با‌توجه به مطالب گفته‌شده، می­توان گفت که پایداری اجتماعی در مقیاس معماری، فضا را مورد بحث قرار می­دهد و با بررسی و توجه به نیاز و رفتارهای انسان به‌گونه ای طراحی را جهت می­دهد که رابطه‌ی بین انسان و محیط مصنوع، برای مدت طولانی برقرار باشد (رئیسی، عباس­زادگان و حبیبی، 1386)؛ به‌عبارت  دیگر سلامت انسان و نظام­های اکولوژیکی، یعنی ارتباط انسان و محیط را در طولانی مدت بهبود بخشد؛ این رابطه بین انسان و محیط بر اساس نیاز انسانی شکل می­گیرد؛ از این رو، می­توان گفت که برای نیل به پایداری اجتماعی در یک فضا باید این فضا پاسخگوی نیاز انسان باشد. نیاز وابستگی انسان به آنچه بیرون از او قرار دارد، برای رفع نواقص و کمبودهای درونی در جهت رشد و اعتلای خود می­باشد؛ لذا به‌عنوان محرک انگیزه در رفتارهای مختلف، نقش مهمی در زندگی انسان دارد و علت بسیاری از انگیزه‌ها و رفتارهای او می­باشد. (پاکزاد، 1393)؛ از این‌رو جهت شناخت بهتر انسان و ایجاد محیطی مطلوب و مطابق با ویژگی­های آن، شناخت انگیزه­ها و رفتارهای انسان، بسیار مهم خواهد بود. مدل­های بسیاری از ماهیت انسان برای درک انگیزش­ها و نیازها در روانشناسی و علوم اجتماعی ارائه گردیده‌است. (مطلبی،1380) یکی از این مدل­ها، مدل نیازهای انسانی ارائه‌شده از سوی آبراهام مازلو، طبق نمودار 3 می­باشد که توسط تعدادی از پژوهشگران در زمینه‌ی توسعه‌ی مبانی نظریِ طراحی محیط،  مورد توجه قرار گرفته‌است. به نظر مازلو نیازهای انسانی عوامل ذاتی و درونی انسان هستند؛ از این رو انسان با تکیه بر انگیزش­های درونی خویش و از روی اراده، در صدد یافتن راهی جهت برطرف کردن و ارضای نیازهای خود است؛ لذا انسان از طریق تعامل با محیط و تغییر در قابلیت­های آن است که می­تواند به محیط معنا بخشد. (مطلبی، 1385) قابلیت محیط، شناختی از زیستگاه انسانی جهت پاسخگویی به نیازها و به فعلیت رساندن هستی وجودی او می‌باشد که آگاهی و شناخت از این قابلیت­های محیطی و نحوه‌ی تعامل انسان با آن­ها، ما را به فرآیند آفرینش و طراحی معمارانه فضاها و مکان‌ها سوق می­دهد. از آنجا که عناصر سازنده‌ی هر فضا، تعریف­کننده‌ی آن است، برای بالا بردن و افزایش قابلیت­های محیط، باید عناصر سازنده و اجزای آن نیز، این قابلیت را تقویت کند و بهبود بخشد. (دانشگر مقدم و اسلامپور،1391) لنگ معتقد است که قابلیت­های محیط کالبدی، چیزی است که آن محیط با ویژگی‌های پیکره­­بندی و مواد و مصالح سازنده‌ی خود، پیشنهاد می­کند. تفاوت در شایستگی­ها یا قابلیت­های محیط می­تواند، آرامش یا فشار روانی فرد را تحت‌تأثیر قرار دهد. (لنگ، 1391)؛ لذا در ادامه، پس از نمودار سلسله مراتب نیازهای انسانی مازلو، قابلیت­های محیطی و راهکارهای عملی جهت برطرف‌کردن نیازهای انسانی در نمودار 3 ارائه شده‌است.

 

 

      نمودار2: سلسله مراتب نیازهای انسانی مازلو  مأخذ: پاکزاد، 1393

                

رنگ تعلق سازماندهی فضایی

وضوح و صراحت فضا و امکان اطلاع یابی و رشد وپیشرفت وتکامل معماری

آزادی در انتخاب و عمل

نیاز به تحقق خویشتن و خودشکوفایی

رنگ تعلق

شاخص شدن هویت در معماری

هویت اجتماعی ، تعاملات اجتماعی

خوانایی ، تناسبات بصری

توجه به هویت عمومی در معماری

حس مکان، خاطره انگیزی، وابستگی محیطی

نیاز به وابستگی وتعلق

سازماندهی، خوانایی، نفوذ پذیری، انعطاف پذیری

توجه به سازه و استحکام در معماری

مصون بودن از مخاطرات رعایت حریم و اشراف برخورداری از عرصه خصوصی

نیاز به ایمنی وامنیت

توجه به نور ، دما ، اقلیم ، جهت ؛ مصالح ، بافت ، ابعاد و اندازه فضاها

توجه به تنظیم شرایط محیطی در معماری

نیازهای فیزیولوژی و طبیعی

 

 

نیاز به عزت نفس

 

 

 

 

تامین آسایش فیزیکی

 

 

نمودار3: رابطه بین راهکارهای ایجاد محیط پاسخگو و قابلیت های محیط و سلسله مراتب نیازها در هرم مازلو   مأخذ : زارعان دولت‌آبادی و خدابخشیان، 1395

 

 

 

4-3.انسان و محیط

  با توجه به آنکه رفتار انسان برآیندی از انگیزه­ها و نیازهای فرد، قابلیت­های محیط و تصویر ذهنی فرد از دنیای خارج و ناشی از ادراک و معنایی است که این تصویر برای او دارد، فرهنگ، اجتماع، زمان و فضا، بر بروز رفتارها مؤثرند و می­توان گفت رفتار انسان تحت‌تأثیر محیط قرار دارد و محیط قادر است، با القا یا حذف رفتارها، آن­ها را کنترل نماید. (پاکزاد، 1393) و اگر بپذیریم، مردم بخش مهمی از هویت خود را از محیط می­گیرند، آن‌گاه می­توانیم اهمیت و نقش الگوی باغ ایرانی را بیشتر درک کنیم (مثنوی و وحیدزادگان، 1393)؛ در‌واقع یکی از روشن­ترین تجربیات بشری در زمینه‌ی ارتباط انسان، طبیعت و محیط مصنوع باغ­های تاریخی می­باشد؛ چراکه باغ با طبیعت و تسلط عناصر تلطیف­کننده‌ی خود، مانند آب، درخت (گیاه) و آسمان، که در روایات به آن اشاره شده‌است، انسان را از تحجّر دنیوی رها کرده و او را به نهاد و فطرت خود نزدیک می‌کند و آنچه در باغ ساخته می­شود، نشانه‌ی قدرتی است که خدا به او داده‌است. نشانه‌ی بودن عناصر تنها به کالبد آنها خلاصه نمی­شود و حکایت از روابط بین درختان و آب و خاک و گل، آب و آسمان و باد و همچنین تناظر و تناسب بین کوشک، حوض، محور آبی و سردر خود از نظم هستی و نسبت مخلوقات و خالق دارد که از دیدگاه عرفان و حکمت اسلامی ترکیب، تناسب، تقارن و تسلسل در باغ تعالی روحانی و آرامش و رشد استعدادهای انسانی را به همراه می­آورد. (بمانیان، انصاری، نقره­کار و وثیق،1390)؛ پس عملکرد باغ ایرانی از حوزه‌ی تلطیف هوا و زیبایی­شناسی صرف بسیار فراتر می­رود. (مثنوی و وحیدزادگان، 1393) و شاهچراغی، باغ ایرانی را تلفیق هنرمندانه گیاه، آب و ابنیه در نظام معماری مشخصی می­داند که منجر به خلق محیطی مطلوب، آسوده و ایمن برای انسان می­گردد. (شاهچراغی، 1390)

باغ ایرانی
هدف بارز	توجه به ساحت‌های مادی و روحانی
ساختار فضا	دارای تداوم و جهت
آرایش فضا	نظام‌مند- هندسه براساس جهت
خصلت فرم	گاهی پویا و گاهی ایستا- متناسب
ساختارها	دارای نظام عقلانی توجه به اعداد و هندسه- دارای ابعاد نمادین
رابطه درون و بیرون	جدایی ساختارمند و نمادین درون از بیرون
نور و رنگ و مصالح	مطابق با محیط در دسترس- ماده‌زدایی
ادراک	کل گرا و در عین حال دارای تنوع

 

 

 

 

 

 

نمودار4: رابطه انسان و محیط  مأخذ: نگارندگان

 

 

 

 

جدول 1: روح مکان انسان ساخت در باغ ایرانی مأخذ: مدقالچی، انصاری و بمانیان، 1393

 

 

 

5-3. باغ ایرانی

      قابلیت­های موجود در باغ ایرانی شامل نظم و تناسب، حرمت و محرمیت، دوری از نابایستی، عدم بیهودگی و افراط و تفریط، کارایی و سوددهی، قناعت، صرفه‌جویی و مجهز به پایداری می­باشد که نشان می­دهد، باغ ایرانی پاسخ به نیاز، شامل نیازهای اقلیمی تا نیازهای فردی می­باشد. (شاهچراغی، 1390)؛ علاوه‌بر موارد گفته شده که مربوط به ویژگی­های کالبدی باغ ایرانی می­باشد، مهمترین شاخصه‌ی باغ­های ایرانی را می­توان، توجه‌به نظام­های معنایی و تأثیرات روانی محیط باغ بر انسان دانست که در این میان نظام تمرکز حواس به‌عنوان یکی از نظام­های باغ ایرانی، بسیار قابل توجه می­باشد؛  در آن از طریق الگوهای شکل­گیری باغ، با به‌کارگیری حواس انسان، باعث القای حس آرامش و آسایش به انسان می­شود. (هاشمین و بمانیان،1401)؛ به­گونه‌ای که نظام معماری باغ ایرانی با انتظام دادن تمامی نظام­های کالبدی، ساختاری هندسی، کاشت، آب، استقرار ابنیه، سایه، نظام منظر و نظام آواها، در نهایت در محیط باغ نظام تمرکز حواس را پدید می­آورد (شاهچراغی،1390) و این توجه به نظام­های ادراکی حواس پنجگانه و نظام­های جهت­دهنده و پدید آوردن غنای حسی در محیط می­تواند، از یک‌سو قابلیت و کیفیت دعوت­کنندگی برای محیط پدید آورد و فرد را به تأمّل، خود­­­­­­سنجی، خودارزیابی و خودشکوفایی دعوت نماید که براساس مدل انسانی مازلو از نیازهای عالی انسان و از سویی دیگر محیط مساعد برای خلوت مطلوب، کسب آرامش و تأمّل برای انسان پدید می­آورد (همان) که از اهداف پایداری اجتماعی می­باشد. ارسطو برای هنر چهار علت قائل شده‌است که عبارتند از علت فاعلی (سرچشمه هنر، انسان، خدا، ...)؛ علت غایی (آرمان مادی، آرمان معنایی)؛ علت صوری (ساختار، هندسه، فرم)؛ علت مادی ( اجزا، عملکرد، اقلیم، هندسه). اگر بخواهیم علت­های ارسطویی را برای تحلیل باغ استفاده کنیم، علت فاعلی عمدتاً انسان است، علت غایی ارضای حواس پنجگانه، علت مادی عناصر موجود در باغ و عملکرد حاکم برآن و علت صوری ساختار باغ می­باشد. (پورمند و کشتکار قلانی، 1390) «باغ ایرانی، هم تجربه­ای جسمانی، هم تجربه­ای روحانی است. در آن رایحه‌ی گیاهان شاداب، نوای آب و پرندگان، بافت کاشی صاف و زمین مرطوب و مزه میوه­های آفتاب­پرورده، منظره گل­ها و موزاییک­های رنگارنگی را که در آیینه حوض­های آرام انعکاس یافته‌اند، برجسته است. این ویژگی­ها هم‌زمان در نمادین و انتزاعی­ترین سطح و در مستقیم­ترین سطح تجربی وجود دارند.»(Herdook, 1990, 49)؛ باتوجه به این موارد و از آنجا که حکمت، مقامی است که در آن، انسان شایسته‌ی خلق و آفرینش معماری یا هر اثر هنری دیگری می­­شود و هر آنچه می­آفریند سرشار از پاسخ­هایی روشن و مناسب به خواسته­های مادی و نیازهای معنوی اوست. (پورمند و اسدی‌جعفری، 1395) می­توان گفت باغ ایرانی نیز دارای حکمتی است که در کلیات باغ و نیز در تمامی عناصر آن دیده‌می­شود؛ بنابراین باغ ایرانی با نظام­های موجود و اجزا و عناصر خود که هر یک دارای قابلیت­های ویژه می­باشند، به آن ویژگی خاصی می­بخشد و باعث ایجاد کیفیت­هایی در آن می­شود که می­تواند، بر انسان تأثیر داشته‌باشد و باتوجه به اینکه یکی از عوامل مهم در پایداری اجتماعی فضا، کیفیت‌های فضایی بر اساس نیازهای انسانی می­باشد؛ لذا در ادامه به بررسی تحلیلی برخی خصوصیات و کیفیات باغ ایرانی که شامل نظام­های کالبدی و معنایی است، پرداخته می­شود که نشان می­دهد ساخت باغ در جهت خاصی صورت می­گرفته و انتخاب اجزای آن بر مبنایی بوده‌است و در نهایت سبب ایجاد آسایش و آرامش می­شده‌است.

6-3.فرهنگ:

      همان­طور که در مقوله‌ی پایداری اجتماعی گفته شد، معماری با رویکرد اجتماعی، در گرو طراحی فضایی است که ظرف مناسبی برای فرهنگ و رفتارها باشد و با روش زندگی انسان­ها، هم‌خوانی داشته‌باشد؛ بنابراین در این قسمت، به‌طور مختصر به ارتباط معماری و فرهنگ و معماری مرتبط با فرهنگ باغ ایرانی پرداخته می­شود.

 فرهنگ، عبارت است از: پیشرفت­های معنوی و ژرفای فکری یک قوم، قبیله یا ملت در طول تاریخ و مجموعه‌ی ارزش­ها، هنجارها، آداب و رسوم، مذهب، سنن، زبان، ادبیات، قوانین اجتماعی، هنر و معماری، ابزار و اشیاء مربوط به آن ملت یا قوم است، در جامعه­شناسی و انسان­شناسی، به‌طورکلی می­توان گفت، فرهنگ حاکم بر هر جامعه و ارزش­های منبعث بر آن نقش مهمی در شکل‌دادن محیط زندگی دارند. (خاکپور و شیخ مهدی، 1390) فرهنگ و روابط اجتماعی در یک جامعه، تأثیر قابل‌توجهی بر معماری آن جامعه دارد؛ به بیان دیگر ارزش­های اجتماعی و فرهنگی هر جامعه، در معماری آن جامعه نهفته است و فارغ از مباحث محیطی در ساخت‌وساز معماری، اثری مطلوب داشته و آن را برای بسترش خاص­تر و منحصربه‌فرد می‌کند و در بحث ماندگاری و پایداری غیر‌کالبدی فضا نیز نقش مهمی دارد. (مهدویان و نبوتی فومنی، 1394)؛  لذا در مطالعه و طراحی فضاها، توجه به موضوعاتی چون فرهنگ، سابقه‌ی تاریخی، هویت، زیبایی و شرایط محیطی، از چنان اهمیتی برخوردار است که غفلت از هرکدام از این موضوعات، می­تواند باعث شود که کلیت طرح به‌عنوان فضایی مطلوب و با هویت و اصیل و کارآمد برای جامعه­ای با فرهنگ خاص تحت‌تأثیر قرار گیرد و کیفیت آن کاهش یابد؛ بنابراین با ‌وجه‌به مبانی معنوی فرهنگ ایرانی، بهره گرفتن از تجارب غنی فرهنگی و تمدن ایرانی، می­تواند در دستیابی به یک فضای پایدار و ماندگار حائز اهمیت باشد، یکی از این تجارب، باغ ایرانی می­باشد. «باغ ایرانی پدیده­ای فرهنگی، تاریخی، کالبدی، در سرزمین ایران است و معمولاً به صورت محدوده­ای محصور که در آن گیاه، آب و ابنیه در نظام معماری مشخصی تلفیق می­شوند و محیطی مطلوب، ایمن، آسوده برای انسان به وجود می­آورد، ساخته می­شود»(شاهچراغی، 1390) که از اهداف پایداری اجتماعی می­باشد. ساختار کامل باغ در محیط، بیانگر رابطه تنگاتنگ میان طبیعت و جهان­بینی و فرهنگ ایرانی است. باور ایرانی از اعتقادات او نشأت می­گیرد و در قبال آن جهان‌بینی علوی و مینوی می­آفریند (بمانیان، تقوایی و شهیدی، 1387) این اعتقادات و فرهنگ در طرح باغ ایرانی مؤثر بوده‌است و باغ ایرانی متأثر از این دیدگاهها و فرهنگ‌ها، شکل گرفته‌است به­طوری که شاهچراغی می­گوید، باغ ایرانی تجسّم و تجسّد معانی ژرف در فرهنگ ایرانی و گویای گفتمان انسان ایرانی با موطن خویش است. (شاهچراغی، 1390)؛ چراکه در فرهنگ ایرانی، تقدس عناصر طبیعی موجود و الگوهای کهن ساماندهی به طبیعت، به‌طور توأمان با یکدیگر نظام­های معنایی را در شکل­گیری باغ ایرانی ایجاد کرده­اند؛ به‌طوری که هم هر یک از عناصر طبیعی موجود در باغ، دارای مفاهیم خاصی هستند و یا به‌عنوان نماد شناخته می­شوند و هم الگوی کالبدی معینی که از چهارگانه­ها در فرهنگ و هنر ایرانی برخاسته، به این عناصر نظم داده‌است. (همان) برخی از شاخص­های فرهنگی باغ ایرانی، شامل ساختار عناصر اصلی باغ از قبیل: آب، آتش، خاک و زمین، باد، گیاه و سایر عناصر مانند مصالح، دیوار و ... می­باشد؛ علاوه براین، برخی از فرم­ها، اشکال، اعداد و مصالحی که در باغ ایرانی به کار گرفته‌شده­اند از قبیل: مربع، راه مستقیم و هندسه، واجد معانی معنوی هستند (نقی زاده، 1385) هرچند ممکن است، در طول تاریخ و گذر زمان این بنیادها به لحاظ ظاهری تغییر کرده‌باشند؛ ولی از لحاظ محتوا همواره تداوم داشته­اند (بمانیان، تقوایی و شهیدی، 1387) ؛لذا در ادامه به حکمت برخی از عناصر باغ پرداخته می­شود؛ بنابراین، می­توان گفت: یکی از عوامل اصلی که باعث تمایز باغ ایرانی می­شود، فرهنگ و لایه­های مفهومی، معنایی و ... می­باشد که خود باعث می­شود، مخاطب درک بهتری از آن داشته‌باشد و با نیازهای آن مطابقت بیشتری داشته و با توجه به شروط و معیارهای دستیابی به پایداری اجتماعی، می­تواند به‌گونه­ای، باعث پایداری آن شود.

 

4.یافته­های پژوهش

1-4.پایداری اجتماعی و باغ ایرانی

      همان‌طور که گفته‌شد، در طراحی پایدار، توجه همه‌جانبه‌ی اجتماع، محیط و اقتصاد پیشنهاد می­شود. از آنجا که اجتماع گروهی از انسان‌ها تعریف می­شود و محیط کالبدی نیز شامل محیط مصنوع و طبیعت می­باشد؛ لذا می­توان گفت با ارتباط مناسب میان انسان، طبیعت و محیط مصنوع، سلامت و بهداشت روان، کیفیتی امیدبخش می­یابد؛ از طرفی با‌توجه به این که در مدل توسعه پایدار، بهداشت روان به‌عنوان یک مسئله مهم در هم‌پوشانی حوزه­های اجتماع و محیط تعریف شده‌است، ارتباط انسان با طبیعت و تأثیر آن بر بهداشت روان اهمیت زیادی دارد.(شاهچراغی،1390)؛ لذا در پژوهش حاضر باتوجه به شروط لازم برای ایجاد پایداری و اهدافی که به آن اشاره شد، می­توان باغ ایرانی را در دو قالب متناسب با اهداف پایداری اجتماعی مورد بررسی قرار داد:

1)       خصوصیات و ویژگی­های کالبدی، کیفیت  فضا و حکمت عناصر و شاخصه­های باغ ایرانی در قالب قابلیت­های محیطی و نیازهای انسان

2)       باورهای محلی و فرهنگ ایرانیان که سبب ایجاد ویژگی­ها و مشخصات خاص در باغ­های ایرانی شده‌است.

2-4.حکمت عناصر در باغ ایرانی 

       با‌توجه به مفهوم حکمت که قراردادن هر چیز در جایگاه خویش است، باغ­سازی ایرانی نه اقدامی تفننی، بلکه حرکتی حکیمانه و علمی بوده‌؛ به­طوری‌که استفاده از مواد و مصالح، درخت و گیاهان، آب، هندسه و طرح در ایجاد باغ ایرانی بسیار آگاهانه انجام شده­است و هرچیز در جایگاه خویش قرار گرفته‌است(بمانیان، تقوایی و شهیدی، 1387). حکمت ایرانیان در ارتباط با انتخاب اجزای باغ به گونه­ای‌است که آنان برای رسیدن به غایت نهایی با شناخت دقیق از خصوصیات عملکردی و کیفیات ویژه اجزا و همچنین ارتباط دوسویه‌ی آن‌ها با غایت نهایی عناصر مذکور را انتخاب می‌کرده­اند؛ بنابراین در باغ ایرانی هیچ‌چیز بی­مورد و بیهوده‌ای وجود ندارد و آنچه لازم است، زیبا عرضه می­شود و جلوه­ای از کمال دارد. (پورمند و کشتکار قلاتی، 1390)؛ در واقع یک باغ از ترکیب واژگان، اجزا، عناصر و الگوهایی شکل گرفته که در صورت یادگیری آن­ها برای تولید امکان­هایی برای ترکیب، تلفیق و ساخت فضا به ما کمک می‌کند (Moore, Mitchell, 1998) و با ارتباط دقیق عوامل در ساختار باغ ایرانی، هر عنصر در جایگاه خویش قرار می­گیرد و با هماهنگی با قوانین کیهان، به شکلی حکیمانه و جاودانه تکامل می­یابد؛ بنابراین می­توان گفت باغ ایرانی به‌عنوان رابطه‌ی حکیمانه­ای بین انسان و طبیعت خداوند است و با توجه به نیازهای انسان در تمام ابعاد، سعی در برآوردن حوائج او دارد تا بتواند پیوند فرخنده، سودمند و زیبایی را به وجود آورد. (بمانیان، تقوایی و شهیدی، 1387) از منظر حکمت اسلامی، محسوسات عالم دو وجه دارند: یکی عالم صورت که عبارت است از آنچه دیده می­شود و وجه بیرونی و ظاهری پدیده­هاست و دیگر عالم معنا و حقیقت که با چشم سر نمی­توان دید و اصل و حقیقت پدیده­هاست. انکشاف هر معنایی برای انسان در قالب «صورتی» است که آن معنا از طریق آن، خود را بر انسان عیان می­کند؛ بنابراین عالم صورت، جز معنا نیست و معانی باطنِ عالم ظاهرند که آدمی را به حقایق رهنمون می­کنند. مفهوم معنا از دیرباز مورد توجه بوده­است. از دیدگاه معناگرایان، معماری علاوه‌بر جنبه‌ی ظاهری خویش، دارای جنبه‌ی اصیل و حقیقی و معنوی نیز هست که به نیازهای معنوی و مادی انسان پاسخ می­دهد.(پورمند و اسدی­جعفری، 1395) در باغ ایرانی هریک از اجزا، دارای علت‌های صوری و معنایی می­باشد که در راستا و جهت ساخت باغ، مورد استفاده قرار می­گیرند؛ لذا در ادامه، ابتدا به برخی از اجزا و عناصر اصلی و علت صوری و حکمت آن­ها به شرح جدول 2 می­باشد، پرداخته می­شود و پس از آن به شرح شاخص­های متجلی­گر معنا پرداخته می­شود.

جدول 2: عناصر و اجزای باغ، علت صوری و مادی و قابلیت و حکمت آن­ها      مأخذ: برگرفته از پورمند و کشتکارقلاتی، 1390

اجزا	علت صوری	قابلیت و حکمت استفاده
زمین	جنس خاک	-حاصلخیزی  -آبیاری  -زمین شیبدار جهت سادگی آبیاری  -قابلیت نفوذ  -وسعت
	قابلیت نفوذ آب
	حاصلخیزی
	شیب
آب	کفایت	-انعکاس فضا بسط فضا  -انعکاس تصاویر عناصر تعدد اشیا  -تکرار عمق آسمان روی زمین          نماد آسمان روی زمین  -سکوت متفکرانه و رمز و راز مبهم رسوخ روح متفکر و جاری طبیعت  -رنگ و تصویر نوستالژیک          آرامش روحی و فکری  -تضاد حرکت جاری آب در مقابل ایستایی و ثبات معماری  -رخنه‌کردن صدای آب در تمام سطوح            لذت شنیداری  -دعوت‌کنندگی آب به واسطه‌ی صدای خود جهت دهی فضا  -صدای نوستالژیک جویبار           آرامش، لذت و بویائی
	استمرار و دائمی بودن
گیاهان	سلیقه	-ایجاد سایه با درختان مانند بید، چنار، نارون  -برای کمک بیشتر به ایجاد سایه گذرگاههای باغ ها را باریک ایجاد نموده اند.  -در محورهای اصلی باغ، بیشتر از درختان سرو چنار استفاده شده‌است         تأمین زیبایی  -جز محور اصلی بقیه محورهای باغ، باغچه‌هایی است که پر از درختان میوه است  تأمین لذت  -سرو، چنار و تبریزی به عنوان درختان محبوب
	شرایط اقلیمی
	عوامل نمادین
	موارد عملکردی
معماری	بناهای موجود باغ	-جنبه‌ی خصوصی و محصور باغ  -خواست و سلیقه صاحب باغ  -فرهنگ معماری غالب  -تلفیق بنا و باغ  -فضای باغ به داخل بنا راه می‌یابد و حد فاصلی به وجود نمی‌آید  -آب از داخل بنا به طرف باغ جریان می‌یابد          زیبایی و لذت‌جویی  -تصویر بنا در آب زیبایی و لذت‌جویی  -شکل حوض‌ها و استخرها           زیبایی دیداری  -نقشه باغ
	نقشه باغ
	محوطه سازی‌ها
	پله‌ها
	حوض‌ها
	آب‌نماها
	جوی‌ها
	فواره‌ها و عناصر تزیینی معماری
غنای باغ	عوامل افزایش لذت مانند انواع گل، پرندگان و ...	-قرارگيري كوشك در نقطه مرتفع   -تحریک حس بينايي و وجود رابطه بصري شديد ميان اجزاء و عناصر باغ  -انتقال اصوات  -جريان نسيم از ميان گياهان و درختان

 

4-2-1.شاخص­های متجلی­گر معناگرایی حکمت و هنر در معماری اسلامی

      پس از طرح مباحث فلسفه حکمت و هنر در معماری اسلامی و معناگرایی و علت­های مادی و صوری در باغ ایرانی به برشمردن مهمترین شاخص­های تجلی­گر معنا از فلسفه حکمت و هنر در خلق باغ ایرانی می­پردازیم. روش برگزیده در تبیین انعکاس معانی در معماری، بهره­گیری از قابلیت­های معنایی عناصر سازنده معماری است؛ در این راستا مهمترین عناصر معماری، که به نظر می‌رسد در بیان مفاهیم مورد نظر به کار آیند، شامل یازده عامل می­باشد که در نمودار 5 نشان داده‌شده‌است(رحیمی­نژاد و ستاری­ساربانقلی، 1402).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار 5:   شاخص­های متجلی­گر معناگرایی در حکمت و هنر اسلامی       مأخذ: (رحیمی­نژاد و ستاری­ساربانقلی، 1402).

 

در ادامه مهمترین شاخص­های متجلی­گر معناگرایی در حکمت و هنر اسلامی در باغ ایرانی و نمودهای عینی آن در جدول 3 آورده شده­است.

جدول 3:   بررسی شاخص­های متجلی­گر حکمت و هنر در باغ ایرانی

شاخص‌های متجلی­گر معناگرایی در حکمت و هنر اسلامی	معناگرایی در معماری	نمود عینی در باغ ایرانی
وحدت در کثرت	وحدت و انسجام فضایی در کالبد و سامانه عملکردی و ساخت‌مایه­ای باغ ایرانی به وضوح دیده می­شود.	(مأخذ: رحیمی­نژاد و ستاری­ساربانقلی، 1402)
هدفمندی	هدفمندی در باغ ایرانی با جایگیری و توجه همه­جانبه فضاها حول یک مرکز یا یک محور ایجاد می­شود(رحیمی نژاد و ستاری­ساربانقلی، 1402)	(مأخذ: طوسی و امامی­فر،1390)
هماهنگی	هماهنگی عملکردها با نیازها، هماهنگی تناسبات و هندسه حاکم، هماهنگی فرمها و اشکال با یکدیگر، هماهنگی فرم­ها و کالبدها با عملکردها از مصادیق هماهنگی در باغ ایرانی می­باشد(رحیمی‌نژاد و ستاری­ساربانقلی، 1402).	(مأخذ: رحیمی­نژاد و ستاری­ساربانقلی، 1402)
ارزش­های هندسی	ارزش­ها و شاخصهای هندسی طیف گسترده­ای شامل هندسه و تناسب، هندسه و نظم، هندسه و تقارن و الگوی هندسی مرکزگرا را شامل می شود که باعث هماهنگی بین اجزا و کل بنا و نمود بصری وحدت می‌شود(رحیمی‌نژاد و ستاری­ساربانقلی، 1402).	(مأخذ: شاطری­وایقان، 1399)
سلسله­مراتب	در باغ ایرانی سلسله­مراتب در محور افقی براساس سلسله­مراتب دسترسی از حوزه عمومی به حوزه خصوصی و لایه­بندی نور و سایه و فضای باز و نیمه­باز و بسته و در محور قائم از زمین شروع و تا آسمان می­رود(رحیمی‌نژاد و ستاری­ساربانقلی، 1402).	(مأخذ: طوسی و امامی‌فر،1390)
حد و حریم	باعث محرمیت، امنیت، درونگرایی و تنوع فضایی می شود و رابطه‌ی انسان با خود و دیگران را تعیین می‌کند.	(مأخذ: فاطمی، 1401)
صراحت، تمامیت، سهل و ممتنع	باغ ایرانی شامل ترکیب ساده و موزون، رابطه صحیح و استوار، نظام هندسی مشخص، خطوط عمود بر هم، تخت کرتهای چهارگوش، شبکه مترنم جهت­دار آب در فضای باز و پوشیده می‌باشد(نیلی، نیلی و سلطانزاده، 1391) در باغ ایرانی انسان احساس سردرگمی نمی­کند با همه پیچیدگی درونی از زیبایی آن نکاسته و کل بنا و ترکیب فضاها سلیس و روان است.	(مأخذ: رحیمی­نژاد و ستاری­ساربانقلی، 1402)
نور و سایه	نور در معناگرایی می­تواند نشانه حضور الهی باشد(پورمند و اسدی‌جعفری، 1395).	(مأخذ: عبادپور و ستاری ساربانقلی، 1401)www.wikimedia.orgمأخذ:
انعکاس	انعکاس در باغ ایرانی می­تواند به امتداد و عالم مثال تأکید کند(رحیمی‌نژاد و ستاری­ساربانقلی، 1402).	www.wikimedia.orgمأخذ:
نماد و رمزگونگی	از منظر معناگرایی عالم سرتاسر رمز و نماد است. در باغ ایرانی از نماد و نشانه‌های خاصی استفاده شده‌است که دارای مشخصات مفهومی خاصی هستند که هم با دید عامه می توانند نگریسته‌شوند و هم با ساختار ارتباط تصویری که در ذهن معماران و طراحان بوده است ارزیابی شوند(طوسی و امامی فر، 1390)	(مأخذ: رحیمی­نژاد و ستاری­ساربانقلی، 1402)
ارتباط بصری با طبیعت	طبیعت در باغ ایرانی نقش مهمی دارد و به‌عنوان یک محیط زیبا و آرامش­بخش، برای انسان فضایی مناسب را فراهم می­کند.	(مأخذ: شاطری وایقان، 1399)

 

در نهایت می­توان گفت تمام  نظام­ها و قابلیت­های موجود، در نهایت به تمرکز حواس، کسب آرامش و ایجاد فرصتی برای تأمل در انسان منجر می­شود؛ بدین­ترتیب که کاشت درختان و گیاهان سبز، سبب کاهش عناصر مصنوع سخت و خشن شده و موجب پدید آمدن غنای حسی در محیط می­شود و در فرد ادراکی خوشایند و دلپذیر ایجاد می­کند و با حضور در فضای باغ ایرانی ادراکات ذهني انسان و درک و فهم مکان افزایش می­یابد و احساس امنیت و آرامش را تقویت می­کند. هنرمند ایرانی همواره بر آن بوده تا باغی که او می­آفریند، همچون باغ­های بهشتی، که در آموزه­های دینی توصیفات و تفاسیر فراوانی از آن ارائه شده، باشد. (پورجعفر و وثیق، 1387) گل­ها و گیاهان با تنوع رنگی زیاد، ترکیب­های رنگی متنوعی در فصول مختلف سال ایجاد می­کند که به نوعی باغ ایرانی را نسبت به باغ­های دیگر سرزمین­ها متمایز می­کند. این موضوع همچنین، سبب ایجاد ترکیب­های مختلفی از بافت ریز یا درشت می­شود که هم بر کیفیت بصری و منظر تأثیر می­گذارد و هم تنوع در حس لامسه را منجر می­شود. (شاهچراغی،1390) همچنین کاشت گل­های رنگین، تأثیر ویژه­ای در ذهن انسان دارد؛ به­طوری‌که رنگ­های گرم برای شادابی و تحرک و سرزندگی و رنگ­های سرد برای بزرگتر نمایاندن باغ استفاده می­شود. بر این اساس، توجه به نوع رنگ و تأثیر روانی آن می­تواند، در نوع استفاده و فعالیت کاربران در باغ، تأثیرگذار باشد و آن‌ها را به حرکت و پویایی یا سکون و مانایی وادارد. (نیلی، نیلی و سلطانزاده، 1391) ادراک شکل، فرم، رنگ و دیگران، و بافت گل و گیاهان به نظم­دهی حواس انسان می­انجامد. به طور‌کلی، عناصر طبیعی موجب تحریک بینایی، شنوایی، لامسه و بویایی می­شوند که این تحریکات محیطی عوامل لازم برای تجربه آرامش و تمرکز هستند (Marcus&Barnes,1995)؛ همچنین لذت حاصل از آن ریشه در ارزش­های حسی انسان دارد؛ لذا باتوجه به موارد بالا، می­توان گفت: باغ ایرانی فضای آرامش، آسایش و محل غور و اندیشه تعریف می­شود و بیننده براساس تجربیات پیشین خود که از محیط فرهنگی دریافت کرده، به درک نظام معنایی باغ ایرانی می­رسد و به نظام­های معنایی پیوند می­خورد؛ بنابراین نظام تمرکز حواس که برگرفته از نظام­های کالبدی باغ است، تأثیر چند­­ جانبه‌ای بر انسان دارد که به‌طور خلاصه به شرح زیر می­باشد:

1. پیوند میان نظام­های کالبدی و معنایی باغ ؛

2. تأثیر بر کیفیت دعوت­کنندگی باغ به آرامش؛

3. تأثیر بر کیفیت دعوت­کنندگی محیط به تأمل و دریافت معانی باغ؛ 

4. تأثیر بر کیفیت تأمین خلوت مطلوب در باغ و دعوت به خودارزیابی فردی؛

5. تأثیر بر ایجاد اسباب خودشکوفایی فردی و جمعی؛

6. تأثیر بر بهداشت روان فرد (مثنوی، وحیدزادگان: 1393، 32).          

                 

5.بحث و نتیجه­گیری:

      همان‌طور که اشاره شد، پایداری اجتماعی مقوله­ای مربوط به کیفیت فضاست و شروط دستیابی به آن، توجه به نیازهای انسانی، ارتقاء کیفیت­ فضایی و هم‌خوانی الگوهای رفتارهای زیستی با الگوهای کالبدی می­باشد و ارتباط انسان با محیط در آن، حائز اهمیت ویژه­ای می­باشد و باتوجه به مطالب بیان‌شده، باغ ایرانی یکی از تجربیات موفق در زمینه‌ی تعامل انسان با محیط می­باشد که حاکی از حضور حکیمانه‌ی عناصر و اجزا و چگونگی ساماندهی آن­ها می­باشد که از یک‌سو با قابلیت­های باغ و ایجاد کیفیت­های مختلف، منجر به پاسخگویی به نیازهای انسانی می­شود و از سوی دیگر باتوجه به این­که بر اساس فرهنگ و باورهای انسانی است،  موجب هم‌خوانی با الگوهای رفتاری و کالبدی فضا  و ارتقاء کیفیت محیطی می­شود که از شروط دستیابی به پایداری اجتماعی می­باشد؛ بنابراین باتوجه به مطالب عنوان‌شده، باغ ایرانی می­تواند تجربه‌ی موفقی از ایجاد پایداری اجتماعی باشد و پیامدهای اجتماعی مناسبی در پی داشته‌باشد و در طراحی­ها مورد توجه واقع شود.

شروط دستیابی به پایداری اجتماعی

 

 

توجه به نیازهای انسان ارتقاء کیفیت های فضایی همخوانی الگوهای رفتارهای زیستی با الگوهای کالبدی

پایداری اجتماعی

قابلیت های باغ و حضور حکیمانه عناصر

باغ ایرانی

 

 

 

 

نمودار 6 : باغ ایرانی و پایداری اجتماعی مأخذ: نگارندگان

 

 

پی‌نوشت:

1. Sustainable

 

منابع:

احمدی، فرهاد (1382)، معماری پایدار، فصلنامه آبادی، سال سیزدهم، ش 40 و 41.

بدری بنام، نسیبه، موسوی، میرسعید، اکبری نامدار، شبنم و ایران‌زاده، سلیمان (1398)، شناسایی و اولویت‌بندی عوامل موثر بر پایداری اجتماعی مکان در فضای آموزشی (نمونه‌ی موردی: دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی تبریز ). شهر ایمن، 2(5).

بمانیان، محمدرضا، انصاری، مجتبی، نقره‌کار، عبدالحمید، و وثیق، بهزاد (1390)، حکمت عناصر معماری منظر در بهشت قرآنی با تاکید بر سوره‌ی مبارکه الرحمن. صفه، 21(52)، 5-14.

بمانیان، محمدرضا، تقوایی، علی‌اکبر، و شهیدی، محمدشریف (1387)، بررسی بنیادهای فرهنگی- محیطی در عناصر کالبدی باغ‌های ایرانی (قبل و بعد از اسلام). علوم و تکنولوژی محیط زیست، 10(1 (مسلسل 36))، 103-112.

پاکزاد، جهانشاه و بزرگ ، حمیده (1393)، الفبای روانشناسی محیط برای طراحا ، انتشارات آرمانشه ، تهران.

پورمند، حسنعلی؛  اسدی جعفری، ندا (1395)، بررسی تطبیقی ارزش‌های پایدار هویت حکمت و هنر اسلامی در خلق آثار تعالی بخش معماری، حکمت معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 7(2)،  119-151.

پورمند، حسنعلی؛  کشتکار قلاتی، احمدرضا (1390)، تحلیل ساختارهای وجودی ساخت باغ ایرانی، نشریه‌ی هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، 3(47)، 62-51.

پورجعفر، محمدرضا؛  وثیق، بهزاد) 1387)، تصویر باغ و عناصر منظر در قرآن با تأکید بر سوره الرحمن. باغ نظر، 5(9)، 34-23.

خاکپور، مژگان؛  شیخ مهدی، علی (1390)، بررسی تاثیر فرهنگ و تغییرات اجتماعی بر مسکن روستایی گیلان، مدیریت شهری، 9(27)، 245-229.

دانشگر مقدم، گلرخ، و اسلامپور، مرمر (1391)، تحلیل نظریه قابلیت محیط از دیدگاه گیبسون و بازخورد آن در مطالعات انسان و محیط انسان ساخت، معماری و شهرسازی آرمانشهر، 5(9)، 86-73.

راجرز، ریچارد (1384)، معماران بزرگ و طراحی پایدار، (حمید‌حسینمردی، مترجم). آبادی، 114-110، 42.

رحیمی­نژاد، شادی و ستاری­ساربانقلی، حسن (1402)، تجلی فلسفه حکمت و هنر و معناگرایی در باغ ایرانی، سومین کنفرانس بین‌المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط زیست و افق­های هنر اسلامی در بیانیه‌ی گام دوم انقلاب، تبریز.

رئیسی، ایمان، عباس زادگان، مصطفی؛ حبیبی، ابوالفضل(1386)، نوشتاری بر پایداری اجتماعی در مسکن. فصلنامه آبادی، 55، 6-12.

زارعان دولت‌آبادی، پریسا، و خدابخشیان، مقدی (1395)، معماری پاسخگو راه حلی جهت دستیابی به پایداری اجتماعی، چهارمین کنگره بین‌المللی عمران ، معماری و توسعه.

شاطری­؛ ایقان، امید (۱۳۹۹)، بررسی ساختار باغ‌های ایرانی، معماری سبز، سال ششم، شماره1(پیاپی 19)، جلددوم.

شاهچراغی، آزاده (1390)، پارادایم‌های پردیس در آمدی بر بازشناسی و باز آفرینی باغ ایران ، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران.

صمیمی‌فر، فاطمه؛  حمزه‌نژاد، مهدی. (1392)، اعتبارسنجی اصول نوین پایداری اجتماعی با تکیه بر اخلاق اسلامی (در محلات مسکونی). پژوهش‌های معماری اسلامی، 1(1)، 121-137.

طوسی، معصومه؛  امامی فر، سیدنظام الدین (1390)، نمادشناسی و نشانه‌شناسی عناصر باغ های ایرانی با توجه به عناصر باغ فین کاشان. نگره، 6(17)، 59-71.

عبادپور، مهسا؛  ستاری ساربانقلی، حسن (1401)، تجلی عرفان در معماری باغ های ایرانی-اسلامی (باغ دولت آباد یزد). مطالعات میان رشته‌ای معماری ایران، 1(2 )، 105-120.

فاطمی، مهدی (1401)، انعطاف‌پذیری، ویژگی بارز باغ ایرانی برای بهره گیری از آن در دوره معاصر. منظر، 14(58)، 6-19.

لنگ، جان (1391)، آفرینش نظریه‌ی معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه ع عینی‌فر، چاپ ششم، تهران: دانشگاه تهران. 

مثنوی، محمدرضا؛  وحیدزادگان، فریبا (1393)، بازآفرینی نظام مفهوم و معنای باغ ایرانی در باغشهر ایرانی- اسلامی. نقش جهان، 4(1)، 35- 27.

مدقالچی، لیلا، انصاری، مجتبی؛  بمانیان، محمدرضا (1393)، روح مکان در باغ ایرانی. باغ نظر، 11(28)، 25-38.

مطلبی، قاسم (1380)، روانشناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. هنرهای زیبا، 10، 67- 52.

مطلبی، قاسم (1385)، بازشناسی نسبت فرم و عملکرد در معماری. نشریه‌ی هنرهای زیبا، 25، 64- 55.

مهدویان، سیده سعیده، و نبوتی فومنی، سیدهادی (1394)، بررسی ریشه‌ها وگرایش‌های مفهوم پایداری اجتماعی در معماری، سومین کنفرانس بین المللی پژوهش‌های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری، تهران، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‌طوسی.

مهدوی‌نژاد، محمدجواد (1383). حکمت معماری اسلامی, جستجو در ژرف ساخت‌های معنوی معماری اسلامی ایران. هنرهای زیبا، (19)، 57-66.

نقی‌زاده، محمد (1385)، باغ هستی الگوئی ایرانی، برای طراحی یک فضای شهری، محیط‌شناسی، 32(40)، 76-63.

نیلی، رعنا، نیلی، ریحانه، و سلطانزاده، حسین (1391)، چگونگی بازتاب شاخصه‌های مناظر شفابخش در الگوی منظر باغ ایرانی. باغ نظر، 9(23)، 74- 65. 

نوری، فاطمه، و مهروان، عباس(1395)، سنجش ابعاد پایداری اجتماعی در فضای فرهنگی نگارخانه (نمونه موردی: نگارخانه کلهر شهر کرمانشاه. مطالعات محیطی هفت‌حصار. ۵ (۱۷)، ۲۵-۳۴.

هاشمین، سیدابوالفضل؛  بمانیان، محمدرضا (1401)، تحلیل تطبیقی باغ‌های شفابخش با باغ‌های ایرانی. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 24(1 (پیاپی 116) )، 173-183.

همتی، مرتضی. (1396)، زیبایی‌شناسی پایداری، نسبت زیبایی با پایداری محیط. منظر. 8(35).89-82.

 

Heredook, Klaus. 1990. Shape in Islamic Architecture of Iran and Turkestan. Translated by Traslate and Research Department of Banian Consulting Engineers. Translated by Mohammad Taghizade. Edited by MohammadrezaNasrin.Tehran: Boom Publications

 Marcus ,C.C.1995 . & M. Barnes .Gardens  in Health Care Facilities : Uses , The rapeutic Benefits , and Design Considerations: Martinez, CA : The Center of Health Design.

Moore, Charles and Mitchell, William (1985), On Gardens, Mimar & Architecture in Development, Concept Media, LTD, Singapore

 www.wikimedia.org

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Identifying the Judgmental Values ​​of Iranian Garden Elements in Realizing Social Sustainability based on Maslow's Pyramid

 

Parisa Zarean Dolatabadi1 Abdollah Jabalameli2

 

1-Master's student, Department of Architecture, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran

Tourism, Architecture and Urban Research Center, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran.

2-Assistant Professor, Department of Architecture, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran

Tourism, Architecture and Urban Research Center, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran (Corresponding author).

[e-mail]

 

 

 

Abstract

In the discussion of social sustainability, paying attention to issues such as culture, human needs, and the capabilities of the environment to achieve goals such as comfort, identity, security, self-actualization, etc., which are among the highest and highest human needs according to Maslow's pyramid, is of great importance. On the other hand, the wisdom of the elements of the Iranian garden can be seen in such a strong order that it can create a relaxing environment and lead a person to happiness, therefore, considering this issue, the article seeks to achieve social sustainability and goals, and the indicators of achieving it based on Maslow's pyramid and explaining the wisdom of elements of the Iranian garden in achieving social sustainability. Therefore, since this research seeks to examine qualitative criteria and analyze and draw conclusions from it, it has been carried out in the form of a qualitative research method and of analytical-descriptive type, and first to social sustainability and the indicators of achieving it, and then to wisdom. The elements in the Iranian garden are aimed at achieving social sustainability, which shows that the Iranian garden tries to respond to human needs with the wise presence of elements and components and providing a proper relationship between man and the environment and with the capabilities it offers. It can increase the quality of the environment and be a successful experience of creating social sustainability and a good model for designers and have good social consequences and contribute to today's life by improving the quality of the environment in a balanced way.

Keywords: Environmental Capabilities, Human Needs, Iranian Garden, Maslow's Pyramid, Social Sustainability, Wisdom

 

 

---

[1] 1 این مقاله مستخرج از پایان نامه‌ی کارشناسی‌ارشد نگارنده‌ی اول، تحت‌عنوان "طراحی هتل باغ با رویکرد پایداری اجتماعی در شهر اصفهان" به راهنمایی نگارنده‌ی دوم می‌باشد.

---