پیشنهاد کلی برای تعیین محدوده عرصه و حریم بافت تاریخی ثبت شده میبد
عبدالمهدی همت‌پور
1
(
دانشجوی دکتری گروه تاریخ و باستان‌شناسی واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
)
مریم کلبادی‌نژاد
2
(
استادیار گروه تاریخ و باستان‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
)
محمد اقبال چهری
3
(
استادیار گروه تاریخ و باستان‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
)
کلید واژه: میبد, عرصه و حریم, باستان¬شناسی, میراث فرهنگی,
چکیده مقاله :
شهر میبد از جمله شهرهایی است که تا حدودی اصالت بافت تاریخی خود را حفظ کرده است. از ویژگی‌های شاخص آن می‌توان به استخوان‌بندی منظم، پیوستگی فضایی در عین گسستگی بافت‌ها، و ارتباط میان عناصر اصلی چون بازار، کاروانسرا، مسجد جامع و ارگ حکومتی اشاره کرد. تعیین محدوده عرصه و حریم این شهر، به‌منظور پیشگیری از اثرات مخرب عوامل انسانی و طبیعی، ابزاری کلیدی برای مدیریت حفاظت از بافت تاریخی آن محسوب می‌شود و می‌تواند به بازنگری در چگونگی تحقق مدیریت یکپارچه این بافت بینجامد. این نوشتار با بهره‌گیری از روش تحقیق کیفی و استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی، در پی ارائه‌ی پیشنهادهایی برای تعیین عرصه و حریم به‌عنوان ابزاری برای مدیریت مؤثر بافت تاریخی میبد است. مهم‌ترین کارکرد تعیین محدوده بافت تاریخی، حفاظت از ارزش‌های برجسته آن است. اگرچه در ایران مفهوم حریم به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفته، اما کمتر به منافع و سودمندی آن برای جامعه محلی توجه شده است. این بی‌توجهی می‌تواند به نارضایتی مردم محلی منجر شده و در نتیجه، اهداف مورد نظر در تعیین حریم محقق نشود. با توجه به گسترش بافت تاریخی میبد و تهدیدهای جدی تخریب آن، سه نوع پیشنهاد برای تعیین محدوده عرصه و حریم شهر تاریخی میبد ارائه شده است تا تصمیم‌گیری‌های مربوط به حفاظت این بافت تسهیل گردد.
چکیده انگلیسی :
Meybod is one of the few cities that has largely preserved the authenticity of its historic fabric. Its most notable features include a well-ordered urban framework, spatial continuity despite fragmented textures, and the interconnection of key elements such as the bazaar, caravanserai, Friday Mosque, and governmental citadel. Defining the city’s core zone (arseh) and buffer zone (harim) to mitigate the adverse effects of human and natural factors is a crucial tool for managing and safeguarding this historic fabric and for re-examining how integrated management can be achieved. Drawing on a qualitative research approach that combines library research and field studies, this paper proposes guidelines for delineating the core and buffer zones as instruments for the effective management of Meybod’s historic quarters. The primary purpose of establishing these boundaries is to protect the area’s outstanding heritage values. Although the concept of a buffer zone is now widely applied in Iran, its benefits for the local community have seldom been addressed. This oversight can lead to local dissatisfaction and, consequently, prevent the intended goals of buffer-zone designation from being met. Given the expansion of Meybod’s historic area and the serious threat of widespread destruction, three distinct proposals for defining the city’s core and buffer zones are presented to facilitate decision-making on the preservation of this heritage fabric.
اسفنجاري کناري، عيسی (1385)، ميبد شهري که هست، مجموعه پژوهش هاي تاریخ معماري و شهرسازي، تهران:سازمان ميراث فرهنگی و گردشگري، اداره کل فرهنگی سازمان ميراث فرهنگی و گردشگری.
اشرف، احمد (1353)، «ویژگی های تاریخی شهرنشینی در ایران دوره اسلامی»، نامه علوم اجتماعی، سال اول، شماره اول، صص 50 ـ 80.
افشار، ایرج (1374)، یادگارهای یزد، جلد اول، تهران:انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
پرونده ثبتی میبد(1379)، اداره کل ثبت سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران: منتشر نشده.
پویا، عبدالعظیم (1395)، سیمای باستانی شهر میبد، میبد: دانشگاه آزاد میبد.
حبیبی، سید محسن( 1375)،از شار تا شهر، تهران: دانشگاه تهران.
حیدریه زاده، محمود( 1357)، بلوک میبد، تهران: نشر میبد.
ذاکرعاملی، لیلا( 1385)، کهن شهر کویر، اداره کل میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری استان یزد، یزد: انتشارات نقش خورشید.
رضوانی، حسن( 1389)، گزارش بررسی باستان شناسی میبد، پایگاه پژوهشی میبد، میبد: منتشر نشده.
ریاحی مقدم، ساشــا (1391)، بیانیه وین درمورد میراث جهانی ومعماری معاصر، مدیریت منظرشهری تاریخی، مجله منظر، شماره18، صص20-31
فلاح، علیرضا(1380)، نظری اجمالی بر آبادیهای بیرونی شارستان قدیم میبد، پایگاه پژوهشی میبد: منتشر نشده.
کشمیری، هادی؛ یعقوب پیوسته گر و محمد قاسم( 1395 ) ، ارائه الگوهای روش تحقیق ترکیبی در شهرسازی، فصلنامه مطالعات محیطی هفت حصار، سال پنجم، شماره 18: صص 31-52
مهندسین مشاور عرصه( 1395)، طرح جامع شهر میبد، میبد: منتشر نشده.
Australia ICOMOS(1992),The Illustrated Burra Charter. Sydney: Australia ICOMOS, Retrieved September ,2012, from: http://australia.icomos.org/publications/charters
Chairatananonda, Panayu. 8011. The Integration of the Process of Buffer Zone Delineation and the Process of Urban Land Use Planning for Historic Urban Conservation. (8):27-100.
Lake, Charlottel. 2015. Buffer zone at World Heritage Sites: Recommendation for Implemention and Monitoring Based on the French Experience. University of Florida.
Marshall, Duncan. 2011. Preparing World Heritage Nominations. Paris, France: UNESCO.
Thompson, Ian H(2005), Ecology, Community and Delight, Taylor &Francis Group
Bentley, I.; Alcock, A.; Murrain, P.; Mcglynn, S.; & Smith, G. (1985) Responsive Environments. Oxford: Architectural Press
Mayor of London (2012). London view management framework, supplementary planning guidance. London: Greater London authority. https://www.london.gov.uk/ file/7988/download?token= YJoKa7Uk