مقایسه موضوعی کلیله و دمنه(بهرامشاهی) و حدیقه سنایی
محورهای موضوعی : شاهنامه
کلید واژه: کلیله و دمنه, سنایی, نصرالله منشی, حدیقه سنایی, ابن مقفّع,
چکیده مقاله :
ابوالمعالی نصرالله منشی و حکیم سنایی از نام‌آوران بزرگ ادب فارسی هستند که حدوداً معاصر یکدیگر زیست کرده اند (با اندک تقدّم تاریخی که از حیث زندگی محتملاً برای سنایی قائلیم) و دو اثر سترگ حدیقه الحقیقه و کلیله و دمنه را به زبان و فرهنگ غنی فارسی ارزانی کرده اند؛ دو اثری که چون دو ستاره رخشنده در فلک بهرامشاهی درخشیدن گرفته اند. هرچند که ظاهراً ابوالمعالی به کار ترجمه کلیله و دمنه ابن مقفّع پرداخته است ولی می‌دانیم توانمندی مترجم در حیطة زبان و ادب فارسی و عربی او را بر آن داشته است که چرب‌دستی کند و- به موازات تعهّد و تقیِّد به متن اصلی– متن ابن مقفّع را به آیات قرآنی و احادیث نبوی و امثال و اشعار شاعران عرب و عجم بیاراید و خود خواسته است که در بسط سخن و کشف اشارات آن اشباعی رود و از این حیث مسلماًٌ خود آفرینشگری دگر است. به همین سبب نگارنده در این گفتار به مقایسة موضوعی و محتوایی این دو اثر پرداخته است تا میزان تاثیرپذیری آنها را بر یکدیگر در فضای فرهنگی عصر غزنویان با تکیه بر حکایات، امثال، اشعار، تلمیحات، تعابیر و اصطلاحات خاص، مورد ارزیابی قرار دهد که خود به خود اثرات متن ابن مقفّع بر سنایی نیز تا حدی مکشوف می‌شود.
Abu'l-Ma'ali Nasr Allah Monshi and Hakim Sanai Are among the most eminent scholars of the Persian literature who lived nearly at the same period. They have bestowed the two invaluable books Hadighah-al- Haghigha and Kelileh and Demneh upon the rich Persian language and culture. These two works glittered like stars within Bahramsha's sky. Although Abu'l - Ma' Ali has seemingly translated Ibn al-Moqaffa's Kalilah and Dimnah, we are well-aware that he has manifested his skill because of his proficiency in both Persian and Arabic literature. Besides, by considering fidelity to its original, he has ornamented Ibn al-Moqaffa's writing with quaint verses, Prophet's saying , Adages, and the poem poetry of Iranian and Arab poets. In addition, he has meant to express the content in a more profound and immense way, and he has definitely had a new creation. Therefore, the researcher has compared these two works from the viewpoint of content to examine their mutual influence upon one another within Ghaznavi's cultural atmosphere by relying on anecdotes, Adages, poems, allusions, and special expressions and interpretations .As a result, the Ibn al-Moqaffa's influence on Sanai would be more illuminating than before.
1- انجوی شیرازی، میرجمالالدینحسین بن فخرالدینحسن. (1351). فرهنگ جهانگیری، تصحیح رحیم عفیفی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
2- ابراهیم بن علی احدب. (1312 ق). فرائداللآل فیمجمعالامثال فی مجمع الامثال، 2جلد، بیروت: الطرابلس الحنفی.
3- ابن مقفع. (1924). کلیله و دمنه عربی، به اهتمام لویس شیخو الیسوعی، بیروت.
4- ابوالمعالی نصرالله منشی. (1367). کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، تهران: انتشارات دانشگاه.
5- -----------------. (1319). کلیله و دمنه، تصحیح عبدالعظیم قریب، تهران.
6- درّی، زهرا. (1387). شرح دشواریهایی از حدیقه سنایی، تهران: زوّار.
7- دهخدا، علی اکبر. (1374). امثال و حکم، دوره 4 جلدی، تهران: امیرکبیر.
8- زمانی، کریم.(1373). شرح جامع مثنوی، تهران: اطلاعات.
9- سنایی، مجدود بن آدم. (1374). حدیقهالحقیقه، به اهتمام مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
10- ----------- .(1385). دیوان سنایی. تصحیح مدرس رضوی، کتابخانه سنایی.
11- ------------ .(1336). دیوان سنایی. به کوشش مظاهر مصفا، تهران: امیرکبیر.
12- ------------ .(1348). مثنوی‌های حکیم سنایی به انضام کارنامه بلخ، تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه.
13- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1376). تازیانه‌های سلوک، تهران: آگاه.
14- شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی .(1320). دیوان حافظ، تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: زوار.
15- عبید زاکانی. (1382). کلیّات عبید زاکانی، تصحیح و شرح پرویز اتابکی، تهران: زوّار.
16- محجوب، محمّدجعفر. (1349). دربارۀ کلیله و دمنه، تهران: خوارزمی.
17- محمد حسین بن خلف تبریزی. (1361). برهان قاطع، به اهتمام دکتر معین، تهران: امیرکبیر.
18- مدرس رضوی، محمدتقی. (1344). تعلیقات حدیقهالحقیقه، تهران: علمی.
19- مستملی بخاری، ابوابراهیم اسماعیل بن محمد. (1366). شرح التعرّف لمذهب التصوف، تصحیح محمد روشن، ربع سوم، تهران: اساطیر.
20- مسعود سعد سلمان. (1362). دیوان مسعود سعد سلمان، به کوشش رشید یاسمی، تهران: امیرکبیر.
21- معین، محمد .(1371). فرهنگ فارسی معین، تهران: امیرکبیر.
22- نجم‌الدین رازی .(1366). مرصادالعباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.
23- یاحقی، محمدجعفر. (1375). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیّات فارسی، تهران: سروش.
_||_