ساختار شناسی مجموعه داستان «دیوان سومنات»
محورهای موضوعی : شاهنامه
کلید واژه: داستان کوتاه, زمان تاریخی, زمان قدسی, ژرف‌ساخت, ساختار روایت, براندازی زمان,
چکیده مقاله :
دیوان سومنات با 12 داستان کوتاه، دومین مجموعه داستان ابوتراب خسروی است. بر اساس نظریة ساختاری، پس از استخراج پی‌رفت‌ها، ساختار روایت‌ها را تحلیل کرده‌ایم؛ تحلیل ساختار روایات، ما را در فهم و تبیین ژرف‌ساخت‌های پیچیده یاری می‌کند؛ همچنین میزان هماهنگی ساختار روایات با ژرف‌ساخت را روشن می‌سازد. بررسی ساختاری این مجموعه نشان می‌دهد ژرف‌ساخت همة داستان‌ها، براندازی زمان یا بی‌اعتبار کردن زمان است. در مواردی که ساختار روایت با ژرف‌ساخت تطابق ندارد نویسنده به کمک عناصر و تعابیری که حاوی براندازی یا مبارزه با زمان گذراست، ژرف‌ساخت را می‌پرورد. در برخی داستان‌ها، ساختار روایت نظیر پیچیدگی در ترکیب پی‌رفت‌ها یا چند محور گشتن روایت یا تکرار روایت موجب تداعی ژرف‌ساخت داستان شده است. در این موارد نویسنده در طرح‌های متضاد هویت و بی‌هویتی، تسلیب و ترمیم و مرگ و زندگی برای تبدیل زمان تاریخی به زمان قدسی به منظور مبارزه با زمان پرداخته است.
Soomenat’s Collection includes twelve short stories and it is Abootorab’s second collection of stories. In the present study, after finding the sequences, the structure of the narratives has been analyzed based on structural theory. The analysis of the structure of the narratives helps to understand and explain the complex deep structures. Furthermore, it can clarify the degree of cohesion between the deep structure and the narratives. A structural analysis of the aforementioned collection reveals that the deep structure in all stories aims at time invalidation. In some cases, when the structure of the narratives is not in accordance with the deep structure, the writer develops the deep structure using elements and comments which are in opposition to or invalidate linear time. In some of the stories, some elements of the narrative structure like the complexity of the sequences, the multifariousness of the narrative or the repetition of narrative, causes the heightening of the deep structure. In such cases, the writer has tried to annihilate the linear time and change it to a cyclic one in the form of some opposition like identity/lack of identity; deprivation/recovery and death/life.
1- احمدی، بابک .(1370). ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.
2- اسکولز، رابرت .(1379). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: آگه.
3- اسموژینسکی، مارک .(1388). «روایت‌های کلیت‌گرا در رمان‌های ابوتراب خسروی»، ترجمة مهدی صداقت پیام، مجموعه مقالات نقد آگاه در بررسی آرا و آثار، تهران: آگاه، صص316-295.
4- الیاده، میرچا .(1372). رساله در تاریخ ادیان، ترجمة جلال ستاری، تهران: سروش.
5- -------- .(1384). اسطورة بازگشت جاودانه، ترجمة بهمن سرکاراتی، تهران: طهوری.
6- پراپ، ولادیمیر .(1368). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، ترجمة فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
7- تدینی، منصوره .(1388). پسامدرنیسم در ادبیات داستانی ایران، تهران: علمی.
8- تسلیمی، علی .(1383). گزارههایی در ادبیات معاصر ایران؛ (داستان)، پیشامدرن، پست مدرن، تهران: اختران.
9- تودوروف، تزوتان .(1379). بوطیقای ساختارگرا، ترجمة محمد نبوی، تهران: آگه.
10- حسینی، صالح و پویا رفوئی .(1382). کاشیگری کاخ کاتبان: نقدی بر اسفار کاتبان و...، تهران: نیلوفر.
11- خسروی، ابوتراب .(1380). دیوان سومنات، تهران: مرکز.
12- کرنی، ریچارد .(1384). در باب داستان، ترجمة سهیل سُمّی، تهران: ققنوس.
13- گرین، ویلفرد و همکاران .(1380). مبانی نقد ادبی، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر.
14- مالمیر، تیمور و حسین اسدی جوزانی .(1387). «ژرف‌ساخت اسطوره‌ای رمان رود راوی»، فصلنامه ادب‌پژوهی دانشگاه گیلان، سال دوم، شمارة ششم، صص85-55.
15- میرعابدینی، حسن .(1383). صد سال داستان‌نویسی ایران، تهران: چشمه.
16- نصرالله بن محمد منشی .(1383). ترجمة کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر.
_||_