مضامین تعلیمی و تربیتی در هفت پیکر
محورهای موضوعی : شاهنامه
ناصر ناصری
1
(استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی)
شهریار حسن زاده
2
(استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی)
کلید واژه: نظامی, هفت پیکر, بهرام گور, ادبیات تعلیمی و اندرز های اخلاقی و تربیتی,
چکیده مقاله :
نظامی با گذشت بیش از هشت قرن، همچنان بلندترین قلّه داستان سرایی را در ادبیات به خود اختصاص داده است و پنج گنج وی قدرت سخنوری اش را در موضوعات گوناگون عرفانی، عاشقانه، تاریخی و حماسی در معرض دید خوانندگان به نمایش می‌گذارد. گویی قدرت سخندانی و خلوص ایمان وی، با توفیق آسمانی و الهامات غیبی همراه بوده است و نه تنها در تک تک ابیاتش، کمال هنر نمایی و زیبایی هایی ادبی در لفظ و معنی، طراوت و تازگی به کلامش داده است بلکه در تمام داستان هایش پیامهای اخلاقی و انسان مدارانه و معرفت نفس و شناخت حق تعالی را به حاکمان زمان به طور اخصّ و عموم مردم به طور اعم سفارش کرده است. هر چند هفت پیکر نظامی را غنایی و حماسی دانسته اند و به ظاهر در بر دارنده استغراق بهرام گور در عشرت و لذّت شکار و دلدادگی به دلارایی های دختران هفت اقلیم در هفت گنبد است اما پیام کلی و هدف غایی این منظومه سوق دادن خوانندگان به مضامین اخلاقی و اندیشه های متعالی انسانی و آموزه ها و پند و عبرت است. آموزه های تربیتی و تعلیمی که همچون آیینه ای در مسیر تکامل و رستگاری نوع بشر است. در پشت پرده داستان ها و حکایت های هفت پیکر، مفاهیم عمیق تربیتی چون خداجویی و توکّل و اعتماد به خدا، عدل گرایی و ظلم ستیزی، فراگیری علم و هنر و خردورزی، ترک تعلّقات دنیای ناپایدار، رهایی از حرص و طمع، نکوهش عیّاشی شهوت و هوسرانی، نیکی اندیشی و بیزاری از بد گوهران و دوستان منافق، اهمیّت تلاش و مشاوره با اندیشمندان در اداره امور مملکتی، بخشش و احسان، رعیّت نوازی و دهها نکته اخلاقی دیگر که رعایت آنها انسان را در دنیا و آخرت رستگار و خوشنام می کند. در این مقاله با ذکر شواهد به جنبه های تعلیمی و موعظه های اخلاقی هفت پیکر پرداخته شده است.
after more than eight centuries, Nizami is yet considered as the great storyteller in Persian literature. His Panj Ganj(Quintet) depicts his rhetoric in different mystical, love, historical and epic subjects. He had combined rhetoric and faith accompanied by divine revelations and succeeded not only in speech and eloquence manifested in his couplets besides perfection in literary beauties in expression and meaning, but also in all his stories. His stories denote artistic and literary aspects and carry moral and humanity messages involving advices on self-knowledge and wisdom for the governors particularly and people in general. Although, Nizami’s Haft Peikar(Seven Beauties) has been introduced as lyric and epic and apparently it contains submergence of Bahram Gur in pleasure of hunting and falling in love with girls of seven countries in seven domes but its general message and ultimate goal is guiding the readers toward humanly thoughts and moral contents and teaching and training. It acts as a mirror for human in progress and salivation path. Beyond the stories and events of Seven Beauties, there are deep concepts including theism, trust in God, justice, prevention of oppression, learning and gaining knowledge and art, rationalism , withdrawal of worldly instable belongings, avoiding of greed , blaming of debauch and lust, good thought and deed and avoiding mischief and hypocrisy, importance of endeavor and counseling with learned men in state affairs, generosity and beneficence, kindness with people and subordinates and other moral teachings that guide man toward salvation. This article investigates the didactic aspects and moral preaching of seven Beauties.
_||_