بازجست تفکّر خلاق و انتقادی از دیدگاه مولوی
محورهای موضوعی : شاهنامه
کلید واژه: انسان کامل, تفکر نو, تفکّر خلاق, تفکر انتقادی و مولوی,
چکیده مقاله :
در بین موجودات عالم هستی، انسان تنها حیوان اندیشمندی است که برای تداوم حیات و رفع نیازهای مادی و معنوی خویش از گوهر تفکّر خلاق و انتقادی بهره می‌گیرد. ارتقای فکری انسان از موضوعات قابل تأمل در فرهنگ قرآنی-اسلامی است. عارفان با استمداد از این فرهنگ به واکاوی ژرفای وجود آدمی پرداخته‌اند. مولوی بلخی در زمره عارفانی است که در بستر دین با دستیابی به آگاهی کیهانی، درصدد حل مسائل مادی و معنوی انسان از مجرای اندیشه و در قالب تمثیل و حکایات دلنشین برآمده است. با وجود آنکه مولانا گوهر وجودی انسان را اندیشه‌وری تلقی می‌کند اما از مضیق افهام کهن و وسواس افکار، جهل و عصبیت فکری مردمان نیز به تنگ آمده است و همواره در تمنای افکار نو و معانی بکر برمی‌آید. او فکر خلاق و بکر را امری فطری می‌پندارد و بر آن است که با فکر شیرین و ذکر مدام می‌توان زمینه خلاقیت در اندیشه و تفکّر منتقدانه را فراهم آورد. وی انسان کامل را الگوی تفکر درست و خلاق می‌شمرد.
Among the creatures of the world human being is the only animals that for continuation of life and removing his material and spiritual needs is able to think creatively. In fact, it is one of the advantages of human being to enjoy such rational abilities. Muslims have tried their best to explain the nature of humans as clearly as possible and to enumerate their needs. Molavi, from Balkh, is one of the theologians who tried to remove some of physical and spiritual needs of the people through contemplation and using allegories and anecdotes under the larger context of religion. He could achieve a cosmological awareness due to such an attitude. He was a scholar who was tired of out-dated conceptions and ideas of his time and the intellectual ignorance of the people. As a result, he made attempts to bring new ideas and meanings. He believed that brand new ideas are innate. Therefore, he tried to establish the ground for the creativity of thinking . According to Molavi, a perfect human being is the one who is the symbol of correct and creative thinking.
1- قرآن کریم.
2- جان اَدِر .(1388). آموزش مهارتهای تفکر خلاق، تصمیم گیری و استرتژیهای حلّ مسأله، ترجمه ابوذر کرمی، تهران: انتشارات لوح زرین.
3- جعفری، محمدتقی .(1373). تحلیل و نقد تفسیر مثنوی، تهران: انتشارات اسلامی.
4- السراج الطوسی، ابونصر .(1382). اللّمع فیالتصوف، تصحیح نیکلسون، ترجمه دکتر مهدی محبتی، تهران: انتشارات اساطیر.
5- سلطان القرائی، خلیل واکبر سلیماننژاد .(1386). تفکر انتقادی وضرورت آموزش آن در کلاس درس، دوفصلنامه علمی-پژوهشی تربیت اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سال3 شماره 6، بهار و تابستان: 196- 181.
6- سنایی غزنوی، ابوالمجد .(1368). حدیقه‌الحقیقه و شریعه‌الطریقه، تصحیح محمد تقی مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
7- شقاقی، فرهاد و رضایی کارگر، فلور .(1389). تأثیر آموزش مهارتهای تفکر خلاق و نقادانه بر بهزیستی روانشناختی نوجوانان، مجله تحقیقات روانشناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، شماره 5: 66- 49.
8- طباطبایی بروجردی، حسین .(1407). جامع احادیث شیعه، قم: مدنیه العلم.
9- عطارنیشابوری، فریدالدین محمد .(1381 الف). اسرارنامه، با تصحیح سید صادق گوهرین، تهران: انتشارات زوار.
10- ---------------------- .(1381). الهی نامه، با تصحیح فؤاد روحانی، تهران: انتشارات زوار.
11- --------------------- .(1373). مصیبت نامه، تصحیح نورانی وصال، تهران: انتشارات زوار.
12- فروزانفر، بدیع الزمان .(1361). احادیث مثنوی، تهران: امیرکبیر.
13- ---------------- .(1360). شرح مثنوی شریف، تهران: امیرکبیر.
14- المجلسی، محمدباقر .(1983). بحارالانوار الجامعه لدرراخبار الأئمه الاطهار، بیروت: مؤسسه الوفا.
15- مولوی بلخی، جلال الدین محمد .(1363). کلیات شمس، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
16- ----------------------- .(1362). مثنوی‌معنوی، تصحیح نیکلسن، تهران: امیرکبیر.
17- ناصرخسرو قبادیانی .(1370). دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.