تحلیل زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی شکل‌گیری خشونت‌های رفتاری (رمان «خریف العصافیر» به مثابه گزارشی انتقادی از بحران یک نسل)
محورهای موضوعی : اندیشه ادبیات عرب
1 - استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه رازی، ایران، کرمانشاه. (نویسنده مسئول)
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه رازی، ایران، کرمانشاه.
کلید واژه: افراط‌اندیشی دینی, دیگری منحرف, خالد اقلعی, خریف العصافیر, خشونت رفتاری,
چکیده مقاله :
رمان، عموماً بازتولید تصویری از لایه‌های پنهان زندگی انسانی- اجتماعی است. رمان خریف العصافیر (پاییزگنجشک‌ها) اثر نویسندۀ مغربی خالد اقلعی، از جمله رمان‌هایی است که بخشی از بحران فکری-اجتماعی نسل جوان در کشورهای اسلامی را بازگویی نموده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، این رمان را بررسی نموده و کوشیده به این پرسش پاسخ گوید که بر اساس باور نویسندۀ رمان، چه عواملی روانی و اجتماعی‌ای، بستر شکل‌گیری و رشد خشونت‌های رفتاری را در جامعه فراهم می‌کنند و افراط‌اندیشی دینی چه رابطه‌ای با این مقوله دارد؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد که مؤلفه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی‌ای مثل طلاق، فساد اجتماعی، نابرابری اقتصادی، بی‌عدالتی و استفادۀ ابزاری از تعالیم دینی، همگی زمینه‌ساز شکل‌گیری بحران‌های روحی نسل جوان و ترویج خشونت‌های رفتاری در میان این نسل بوده است. قهرمان رمان، یکی از قربانیان این تیپ اجتماعی است. سرنوشت تراژدیک او، وصف حال دردناک نسلی است که یک تجربه زیسته تلخ داشته و پس از آن، در رؤیای دستیابی به حقیقت و عدالت، عاشقانه دل به توهمات گروه‌های تندرو سپرده است. نویسندۀ رمان بر این باور است که افراط‌اندیشی دینی نیز به بهانه مبارزه با نابسامانی‌های وضع موجود، پندار تنش‌زای دیگری منحرف را در میان این نسل تقویت و به آن رنگ و لعاب دینی بخشیده است که در نتیجۀ آن، ایجاد دشمنی و تیرگی در روابط میان افراد جامعه و توجیه دست‌زدن به هرگونه رفتار خشونت‌آمیزی به منظور حذف دیگری‌های منحرف رفته رفته به یک معضل اجتماعی تبدیل شده است.
A novel is generally a reproduction of an image of the hidden layers of human-social life. The novel "Kharif al-Asafir" (Autumn of sparrows) by the Western writer Khalid Al-Aqlai is one of the novels that recounts part of the social-intellectual crisis of the young generation in Islamic countries. The current research, using descriptive-analytical method, examines this novel and tries to answer the question that according to the belief of the author of the novel, what psychological and social factors provide the basis for the formation and growth of behavioral violence in the society. What does religious extremism have to do with this category? The results of the research show that social, political, economic and cultural factors such as divorce, social corruption, economic inequality, injustice and instrumental use of religious teachings, all contribute to the formation of mental crises. The young generation and the promotion of behavioral violence among this generation. The hero of the novel is one of the victims of this social type. His tragic fate is a description of the painful situation of a generation that had a bitter lived experience and after that, in the dream of achieving truth and justice, lovingly surrendered its heart to the illusions of extremist groups. The author of the novel believes that religious extremism, under the pretext of fighting against the disturbances of the existing situation, has strengthened the tension-causing idea of "the deviant other" among this generation and given it a religious color.
قرآن کریم.
أقلعی، خالد. (1392). خریف العصافیر. تطوان: باب‌الحکمة.
آقابابایی، حسین. (1390). «نسبی‌گرایی حقوق بشر و افراط‌گرایی مذهبی». پژوهش‌های روابط بین‌الملل، 1(1)، 183ـ206.
امیری، نادر. (1398). «من و دیگری در این خیابان سرعت‌گیر ندارد». جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 11(1)، 1ـ22.
البقالی، محمد. (1396). «جمالیات الخطابات فی الرواية خریف العصافیر لخالد أقلعی». الراوی، شمارۀ 32، 57ـ۷۳.
چلبی، مسعود، و امیرکافی، مهدی. (1383). «تحلیل چندسطحی انزوای اجتماعی». مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، 5(2)، 3ـ۳۱.
سالار، محمد. (1390). «غرب و بیداری اسلامی». بلاغ، 35(14)، 38ـ56.
قادری، صلاح‌الدین، و قسیم، تنویراحمد. (1400). «پیامدهای اجتماعی و فرهنگی بنیادگرایی دینی در افغانستان از واکنش به سکولاریسم تا سکولاریسم واکنشی». دوفصلنامۀ مسائل اجتماعی ایران، 12(1)، 355ـ380.
مرجع‌زاده، سعیده، شریف‌پور، عنایت‌اله، و امیری خراسانی، احمد. (1395). «ریا و تزویر و انعکاس آن در اشعار جامی». کاوش‌نامۀ زبان و ادبیات فارسی، 18(34)، 127ـ157.
مؤمنی، مجیدرضا، رستمی، بنفشه، و رحیمی‌لهی، آزاده. (1395). «مطالعۀ جریان‌های افراطی‌گری اسلامی؛ مطالعۀ موردی: داعش». فصلنامۀ سیاست خارجی، شمارۀ 2، 61ـ۸۳.
ناس عبدالکریم، عبدالسلام. (1400). «آلیات الحکی ووعی الکتابة فی خریف العصافیر للمغربی خالد أقلعی». الجسرة. Aljasrah.net/aljasra16624/%e
نجومیان، امیرعلی. (1385). «مفهوم دیگری در اندیشۀ ژاک دریدا». همایش ادبیات تطبیقی خودی از نگاه دیگری.
نظری منظم، هادی، پروینی، خلیل، و هدایتی، نازنین. (1397). «صورة الآخر الشرقی فی أدب الرحلات لغادة السمان کتاب شهوة الأجنحة نموذجا». کاوش‌نامۀ ادبیات تطبیقی. 8(32)، 165ـ184.
یعقوبی، کژال، سهرابی، فرامرز، و مفیدی، فرخنده. (1390). «بررسی و مقایسۀ میزان پرخاشگری کودکان طلاق و عادی». مطالعات روان‌شناختی، 7(1)، 97ـ109.
یوسفی، احمد‌علی. (1384). «عدالت اقتصادی». اقتصاد اسلامی، 5(17)، 95ـ112.