تاثیر تنش خشکی بر گره‌بندی و تثبیت نیتروژن نژادهای مختلف باکتری ریزوبیوم ژاپونیکوم در سویا

محورهای موضوعی : یافته های نوین کشاورزی

امین فرنیا ¹ (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد)
قربان نورمحمدی ² (استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات)
احمد نادری ³ (استادیار پژوهشی سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی)

تاریخ دریافت : 1394/09/13 تاریخ پذیرش : 1394/09/13 تاریخ انتشار : 1386/11/01

کلید واژه: تنش خشکی, سویا, تثبیت نیتروژن, نژادهای باکتری ریزوبیوم ژاپونیکوم,

چکیده مقاله :

به منظور ارزیابی گره‌بندی و میزان تثبیت نیتروژن در رقم کلارک سویا در شرایط تنش‌خشکی و تعیین باکتری ریزوبیوم ‌ژاپونیکوم برتر، تحقیقی در دو سال زراعی 1382 و1383 انجام گرفت. آزمایش ها به صورت اسپلیت‌پلات در قالب طرح ‌بلوک‌های‌کامل ‌تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای آبیاری شامل سه سطح خشکی، تنش ملایم(85% نیاز آبی گیاه)، تنش متوسط(70% نیاز آبی گیاه)، تنش سخت (55% نیاز آبی گیاه) و آبیاری مطلوب (شاهد) به عنوان فاکتور اصلی در نظر گرفته شدند. سه نژاد باکتری ریزوبیوم ‌ژاپونیکوم به نام‌های هلی‌نیترو، ریزوکینگ، نیتراژن و یک تیمار بدون تلقیح با باکتری(شاهد) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. مقدار آب آبیاری به روش برآورد نیاز آبی گیاه و تشتک تبخیر، محاسبه و اعمال گردید. در زمان کاشت تلقیح بذور با باکتری انجام گرفت. صفات مورد بررسی در این تحقیق شامل تعداد گره، وزن‌خشک گره، اندازه گره، میزان تثبیت نیتروژن و عملکرد نیتروژن تثبیت شده در واحد سطح بودند. نتایج نشان داد تفاوت میزان تثبیت نیتروژن و عملکرد نیتروژن تثبیت شده در شرایط مطلوب آبیاری و تنش خشکی، معنی‌دار گردید. نژادهای مختلف باکتری دارای کارآیی متفاوتی بودند، در شرایط مطلوب آبیاری نژاد هلی‌نیترو با تثبیت بیشتر نیتروژن، ماده‌خشک بالاتری را تولید نمود. با اعمال تنش خشکی، نژاد ریزوکینگ از کارآیی بیشتری برخوردار بود و در شرایط تنش خشکی، افزایش تولید تعداد گره فعال موجود روی ریشه و تثبیت نیتروژن بیشتر منجر به تولید ماده‌خشک بالاتری گردید. بنابراین دستیابی به ماده‌خشک بالا، در شرایط آبیاری ‌مطلوب با استفاده از نژاد هلی‌نیترو و در شرایط تنش خشکی با استفاده از نژاد ریزوکینگ میسر می‌باشد. نتایج نشان داد اندازه و وزن گره معیار مناسبی برای سنجش میزان تثبیت نیتروژن نمی‌باشد.

چکیده انگلیسی:

In order to evaluate noduling and nitrogen fixation as well as efficiency of Rhizobium Japonicum strains in Clark cultivar of Soybean under drought stress and also efficiency of Rhizobium Japonicum strains. Experiment performed in 2003 and 2004. Experiment conducted under split plot based on randomized complete block design with three replications. Irrigation treatments as main plots with tree levels of drought stress, namely low stress (85% plant water requirement), medium stress (70% plant water requirement), high stress (55% plant water requirement) and complete irrigation as control. The subplots were three strains of Rhizobium Japonicum named Helinitro, Rizoking, Nitragen and no bacteria as control were considered. The amount of irrigation water calculated with the help of plant water requirement and the atmometer. Seeds were inoculated with bacteria strains before planting. And then quantity, dry weights and sizes of nodules, nitrogen fixation and also nitrogen fixation yield in area determined. The results indicated that drought stress affected nitrogen fixation. In complete irrigation as Control highest dry weight produced with application of Helinitro strain. Rizoking strain which had active nodules showed higher nitrogen fixation and produced dry weight in low and medium drought stress. In order to access dry mater in complete irrigation using  Helinitro and in drought stress, Rizoking were more appropriate. Also results showed that size and weight of nodules were not suitable as an index of nitrogen fixation.

منابع و مأخذ:

- آینه بند، ا. 1372. تعیین منحنی رشد بررسی اثر تاریخ کشت بر عملکرد و ارقام کلزا. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس تهران، دانشکده کشاورزی.

2- انوری، م. ت. 1376. اثرات تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام کلزا .پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.

3- حاج محمدنیا قالی بافت، ک. 1376. بررسی اثر تاریخ کاشت بر روی رشد، عملکرد و اجزای محدود ارقام کلزای پاییزه در شرایط محیطی تبریز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تبریز، دانشکده کشاورزی.

4- خواجه‌پور، م. 1383. گیاهان صنعتی. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه صنعتی اصفهان، 564 صفحه.

5- شیرانی‌راد، ا. ح.1373. بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر روند رشد و صفات زراعی دو رقم کلزا. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس تهران، دانشکده کشاورزی.                  

6- شیرانی‌راد، ا. ح. و دهشیری، ع. 1381. راهنمای کلزا(کاشت‌، داشت و برداشت). سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی نشر آموزش کشاورزی،116 صفحه.

7- عزیزی، م. ا. سلطانی و خاوری خراسانی، س.( 1378) کلزا. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه مشهد،230 صفحه

8- کوچه باغی، ا. ح. 1383. تاثیر سه تاریخ کاشت برروی عملکرد و صفات قابل اندازه‌گیری در رقم سرز. خلاصه مقالات اولین همایش ملی دانه‌های روغنی در گرگان.

9- ناصر قدیمی، ف. 1383. بررسی اثر تاریخ‌های کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام کلزای زمستانه. نتایج تحقیقات به زراعی کلزا در سال 83-1382.

10- ناصری، ف.1370. دانه‌های روغنی. انتشارات آستان قدس رضوی مشهد،572 صفحه.

11- نبوی محلی،‌ آ. 1376. بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد، اجزا عمکرد و خصوصیات رشد سه رقم کلزای پاییزه در منطقه مشهد. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده کشاورزی.

12-David, E., Anway, H. and Harbans, L. 1999. Canola oil yield and quality as affecled in Virginia. Crop.sci., 39: 254-256.

13-Guardia, M. D. and Perez-torrez, E. B. 1978. Growth and development of spring varieties in autumn sowing in southern spain. Proc 5 th rapeseed conf, Malmo, swedden, pp:245-249.

14-Jenkins, P. D. and Leitch, M. H. 1989. Effect of sowing date on the growth and yield of winter oilseed rape. Agr.j.Sci.,105:405-420

15-Mendham, N. J. and Scott, R. K. 1975. The limiting effect of plant size at inflorescence initiation on subsequent growth and yield of oilseed rape.J. Agric.Sci.,84:487-502.

16-Mendham, N. J. and Shipway, P. A. 1981. The effect of delay sowing and weather on growth , development and yield of winter oilseed rape (brassica napus). J.Agric. sci., 96:389-416.

17- Mukurasi, N. J. 1978. Research on rapeseed and fodder rape at uyole, Tanzania proc. 5 th. Int. Rapeseed Conf. Swedden,pp:280-288.

18-Ozer, H. 2003. Sowing date and nitrogen rate effects on growth, yield and yield components of two summer rapeseed cultivars. Euorop .J.Agric.,19:453-463

19-Potts, M. J and Gardiner,W. 1980. The potential of spring oilseed rape in the west of Scotland. Exol, Husb, 36:64-74

20-Thurling, N. 1974.  Morphophysiological determination of yield in rapeseed. Aust .J. Agric.Res.,75:711-721