تعیین روابط بین صفات و تجزیه رگرسیون و علیت عملکرد دانه در ارقام و لاین‌های امیدبخش گندم نان مناطق معتدل و سردسیر

محورهای موضوعی : یافته های نوین کشاورزی

ورهرام رشیدی ¹ (عضو هیات علمی گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، ایران)
ساسان ریحانی مهر ² (دانش آموخته کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، ایران)
سمن چلبی یانی ³ (دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، باشگاه پژوهشگران جوان، تبریز، ایران)

تاریخ دریافت : 1394/08/24 تاریخ پذیرش : 1394/08/24 تاریخ انتشار : 1392/08/01

کلید واژه: تجزیه علیت, همبستگی, گندم نان, تجزیه رگرسیون, صفات سنبله,

چکیده مقاله :

جهت مطالعه روابط بین صفات به ویژه صفات مرتبط با سنبله، تعداد 30 ژنوتیپ گندم نان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 89-1388 در ایستگاه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این آزمایش 19 صفت شامل عملکرد دانه و اجزای آن، صفات فنولوژیک و مورفولوژیک اندازه گیری شد. براساس نتایج تجزیه همبستگی، عملکرد دانه در بوته با صفات ارتفاع بوته، تعداد سنبله در بوته، وزن سنبله، طول سنبله، عرض سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد گلچه بارور در سنبلچه، تعداد دانه در سنبله اصلی و وزن دانه درسنبله اصلی دارای همبستگی مثبت و بسیار معنی‌داری بود.با انجام تجزیه رگرسیون مرحله ای، به ترتیب صفات تعداد سنبله در بوته، وزن دانه در سنبله اصلی و تعداد دانه در سنبله اصلی وارد مدل رگرسیونی شده و در مجموع 71 % از تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند. براساس نتایج تجزیه علیت نیز، بیشترین اثرات مستقیم و غیر مستقیم در جهت افزایش عملکرد دانه،‌ به ترتیب به صفات تعداد سنبله در بوته و تعداد دانه در سنبله اصلی تعلق داشت، بنابراین این صفات به عنوان مهم ترین اجزای موثر بر عملکرد دانه شناخته شدند.

چکیده انگلیسی:

     In order to study of the relationships among the traits, specially relative traits tospike; 30 genotypes of bread wheat were evaluated in a randomized complete block design with three replications during 2009-2010 cropping seasons at the Agricultural Research Station of Islamic Azad University, Tabriz Branch. In this research, 19 traits including grain yield and its components, phonologic and morphologic traits were measured. Based on consequences of correlation analysis, grain yield contained positive and significant correlation with plant height, number of spike per plant, spike weight, spike length, spike width, number of spikelet per spike, number of prolific floret per spikelet, grains number of main spike and grain weight of main spike. With conclusion of stepwise regression analysis, the traits of spikes number per plant, grains weight of main spike and grains number of main spike were entered in the regressional model, respectively and as whole explained 71% of grain yield variation. According to the results of path analysis, the greatest positive direct and indirect effect on augmentation of grain yield were appertained to grains weight of main spike and grains number of main spike, respectively; thus these traits were distinguished as the most cardinal effective components on grain yield.     

منابع و مأخذ:

1-    خدابنده، ن. 1386. غلات. انتشارات دانشگاه تهران، صفحه 310.   

2-    زکی­زاده، م.، اسماعیل­زاده مقدم، م. و کهریزی، د. 1389. بررسی تنوع ژنتیکی و روابط بین صفات مختلف و عملکرد دانه در ژنوتیپ­های گندم نان سنبله بلند با استفاده از روش­های آماری چند متغیره. مجله علوم زراعی ایران، جلد دوازدهم، شماره 1: صفحه  30-18.

3-    سرمدنیا، غ. و کوچکی، ع. 1385. جنبه‌های فیزیولوژیکی زراعت دیم (ترجمه). انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه فردوسی مشهد، صفحه 120.  

4-  قادری، م.ق.، زینالی خانقاه، ح.، حسین­زاده، ع.، طالعی، ع. و نقوی، م. 1388. ارزیابی روابط عملکرد دانه، اجزای عملکرد و سایر خصوصیات مرتبط با عملکرد دانه در گندم نان با استفاده از تجزیه و تحلیل چندمتغیره. مجله پژوهش­های زراعی ایران، جلد هفتم، شماره 2: صفحه 576-573.

5-    کوچکی، ع.، راشد محصل، م.ح.، نصیری، م. و حیدر‌آبادی. ر. 1380. مبانی فیزیولوژیکی رشد و نمو گیاهان زراعی (ترجمه). انتشارات آستان قدس مشهد، صفحه 181.   

6-  محمدی، م.، قنادها، م.ر. و طالعی. ع. 1381. برسی تنوع ژنتیکی در لاین های بومی گندم نان ایران با استفاده از روش های آماری چند متغیره. مجله نهال و بذر، جلد هیجدهم، شماره 3: صفحه 347-328.    

7-  هلالی سلطان آباد، ف.، کاظمی اربط، ح.، تقوی، د.، نورآبادی، ع.ر. و اجلی، ج. 1388. بررسی روابط تعدادی از صفات مهم زراعی توده­های مختلف گندم مناطق سردسیر با عملکرد با استفاده از تجزیه علیت. مجله دانش نوین کشاورزی، سال پنجم، شماره 16: صفحه 103-93.  

8-      Aycecik, M. and Yildirim, T. 2006. Path coefficient analysis of yield and yield components in bread wheat (Triticum aestivum L.) genotypes. Pakistan Journal of Botany. 38: 417-424.  

9-      Banitaba, A., Arzani, A. and Nader-Darbaghshahi, M. R. 2004. Evaluation of qualitative and quantitative traits in durum wheat lines under Isfahan Climate, Key Papers Book of the 8^th Iranian Congress of Agronomy and Plant Breeding Sciences. Guilan University. Rasht, Iran. Pp: 38-51.

10-  Efyoni, D. and Mahloji, M. 2005. Correlation analysis of some agronomic traits in wheat genotypes under salinity stress. Journal of  Seed and Plant. 22:186-199.

11-  Elhani, S., Mortas, V., Rharrabti, Y., Royo, C. and Garcia Del Moral, L. F. 2007. Contribution of main stem and tillers to durum wheat (Triticum turgidum L.) grain yield and its components grown in Mediterranean environments. Field Crops Research. 103: 25-35.

12-  Fagam, A.S., Bununu, A.M. and Buba, U. M. 2007. Path coefficient analysis of the components of grain yield in wheat (Triticum aestivum L.). International Journal of Natural and Applied Sciences. 2:310-316. 

13-  Farahani, A. and Arzani, A. 2006. Investigating genetic variation of cultivars and F1 hybrids of durum wheat using agronomic and morphologic characters. Journal of Sciences and Technology of Agriculture and Natural Resources. 10: 341-354.

14-  Farshadfar, E. 2005. Multivariate principles and procedures of statistics, pp. 734. Publication of Taghbostan, Kermanshah. Iran.. (in Persian). 

15-  Munir Ahmed, H., Khan, B. M., Khan, S., Sadiq Kissana, N. and Laghari, S. 2003. Path coefficient analysis in bread wheat. Asian Journal of Plant Sciences. 2: 491-494.

16-  Naghavi, M., Shahbazi, A. and Taleei, A. 2002. Study of diversity of agronomy and morphological traits of genetic resources of Durum wheat. Journal of Agronomy Sciences of Iran, 2: 81-88.  

17-  Singh, S. P. and Diwivedi, V. K. 2002. Character association and path analysis in wheat (T.aestivum L.). Agricultural Science Digest.22: 225-547. 

18-  Singh, B. N., Vishwakarma, S. R. and Singh, V. K. 2010. Character association and path analysis in elite lines of wheat (Triticum aestivum L.). Plant Archives. 10 (2): 845-847.   

19-  Taleei, A. R. and Bahram-Nezhad, B. 2003. The study on the relationship of yield and yield components in southern Iranian local wheats. Journal of Iran Agricultural Sciences. 34: 949-959. 

Villegas, D., Garcia Del Moral, L.F., Rharrabti, Y., Martos, V. and Royo. C. 2007. Morphological traits above the flag leaf node as indicators of drought susceptibility index in durum wheat. Journal of Agronomy and Crop Science. 193(2): 103-116.