تأثیر ارتفاع برش بر تعداد چین و عملکرد علوفه ارقام جدید سورگوم علوفه ای در منطقه سیستان

احمد مهربان ¹ ( معاون اموزشی دانشگاه ازاد واحد زاهدان )
افسانه کمالی دلجو ² ( دانشگاه ازاد اسلامی )
امید عزیزیان شرمه ³ ( کارشناس ارشد فیتو شیمی )

تاریخ ارسال : 1396/01/22 تاریخ تایید : 1397/03/12

کلید واژه: ارقام جدید سورگوم, ارتفاع برش, عملکرد تر و خشک علوفه,

چکیده مقاله :

به منظور بررسی اثر ارتفاع برش بر تعداد چین و عملکرد علوفه در ارقام جدید سورگوم علوفه ای در منطقه سیستان در سال زراعی 1393-1392، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زهک به صورت اسپلیت پلات درقالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهارتکرار اجرا انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل رقم به عنوان عامل اصلی در سه سطح (a1= اسپید فید، a2= پگاه، a3= هندی) و ارتفاع برش عنوان عامل فرعی در چهار سطح شامل(b1= 0 (شاهد)، سانتی متری b2=5، سانتی متری b3=10، سانتی متری b4=15)، می باشد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان می دهد که اثر ارقام مختلف در چین اول و سوم علوفه تر سطح 1% معنی دار بوده و در چین دوم در سطح 5% معنی داری را نشان می دهد و اثر ارتفاع برش بر عملکرد علوفه تر گیاه سورگوم در چین اول و دوم علوفه در سطح 5% و سوم در سطح احتمال 1% معنی داری را نشان می دهد، و اثر متقابل رقم و ارتفاع برش بر ارتفاع گیاه سورگوم در چین دوم و سوم علوفه در سطح 5% و در چین اول اثر غیرمعنی داری را از خود نشان می دهد. بیشترین عملکرد علوفه تر سورگوم چین دوم علوفه (3/108 تن در هکتار)، کمترین عملکرد علوفه تر سورگوم چین سوم علوفه (48/59 تن در هکتار)، و همچنین بیشترین عملکرد علوفه خشک گیاه سورگوم چین دوم علوفه (5/30967 کیلوگرم در هکتار)، و کمترین عملکرد علوفه خشک سورگوم چین اول (5/10607 کیلوگرم در هکتار) به دست آمده است.

چکیده انگلیسی :

To study the effects of cutting height on the harvest times and forage yield of some new sorghum cultivars, an experiment was conducted at Zahak agricultural research station (30ํ’54” N, 61’46” W; 483 m above sea level) in the spring season of 2014. The experimental design was a split plot arrangement in RCBD with four replications.Three sorghum cultivars viz A1=speed feed, A2=pegah and A3=indian(local cultivar) were assigned as main plots and four cutting heights including B1=0(control), B2=5cm, B3=10cm and B4=15cm were randomized in sub plots. Analysis of variance showed that both cultivar and cutting height had significant effect on the wet forage yield of Sorghum. Interaction effect of cultivar and cutting height was significant on the plant height in second and third cutting times, but it was non-significant in the first cutting time. Generally individual and interaction effects of cultivar and cutting height were significant on the dry forage yield of sorghum. On the basis of results, Sorghum had the most(108.3t/ha) and the least(59.48t/ha) wet forage yield in the second and third cutting times respectively. Meanwhile the most(30967.5kg/ha) and the least(10607.5kg/ha) dry forage yield was observed in the second and first cutting times respectively.

متن کامل:



تأثیر ارتفاع برش بر تعداد چین و عملکرد علوفه در ارقام جدید سورگوم علوفه ای در منطقه سیستان

 

چکیده

به منظور بررسی اثر ارتفاع برش بر تعداد چین و عملکرد علوفه در ارقام جدید سورگوم علوفه ای در منطقه سیستان در سال زراعی 1393-1392، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زهک آزمایشی به صورت اسپلیت پلات درقالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهارتکرار اجرا انجام شد. تيمارهاي آزمايش شامل ارقام سورگوم به عنوان عامل اصلی در سه سطح (a1= اسپید فید، a2= پگاه، a3= هندی) و ارتفاع برش عنوان عامل فرعی در چهار سطح شامل(b1= 0 (شاهد)، سانتی متری b2=5، سانتی متری b3=10، سانتی متری b4=15)، می باشد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان می دهد که اثر ارقام مختلف در چین اول و سوم علوفه تر سطح 1%  معنی دار بوده و در چین دوم در سطح 5% معنی داری را نشان می دهد و اثر ارتفاع برش بر عملکرد علوفه تر گیاه سورگوم در چین اول و دوم علوفه در سطح 5%  و سوم در سطح احتمال 1% معنی داری را نشان می دهد، و اثر متقابل رقم و ارتفاع برش بر ارتفاع گیاه سورگوم در چین دوم و سوم علوفه در سطح 5%  و در چین اول اثر غیرمعنی داری را از خود نشان می دهد. بیشترین عملکرد علوفه تر سورگوم چین دوم علوفه (3/108 تن در هکتار)، کمترین عملکرد علوفه تر سورگوم چین سوم علوفه (48/59 تن در هکتار)، و همچنین بیشترین عملکرد علوفه خشک گیاه سورگوم چین دوم علوفه (5/30967 کیلوگرم در هکتار)، و کمترین عملکرد علوفه خشک سورگوم چین اول (5/10607 کیلوگرم در هکتار) به دست آمده است.

واژه های کلیدی: ارقام جدید سورگوم، ارتفاع برش، عملکرد تر و خشک علوفه.

مقدمه

افزایش جمعیت و گرایش به مصرف بیشتر مواد غذایی به ویژه فرآورده­های دامی و پروتئین حیوانی، امروز بصورت مسأله­ای بسیار مهم جلوه­گر شده است (7). با توجه به کمبود علوفه جهت تولید فراورده های دامی در ایران، لازم است گیاهانی علوفه ای با ظرفیت تولید بالا و کیفیت مطلوب کشت گردد. از اين رو، كشت گياهان علوفه اي از جمله سورگوم، در كشور داراي اهميت زيادي می باشد. ذرت خوشه ای یا سورگوم، گیاهی است یکساله، با نام علمی  (Sorghum bicolor) ، از تیره گندمیان که بومی قاره آفریقا می باشد (10).

سورگوم به دليل سازگاري با شر ايط خشک و کم آب، راندمان مصرف آب بالا، توان توليد علوفه بالا به صورت علوفه تر، خشک و سيلويي، از گياهان زراعي با ارزش به شمار مي آيد(16). این گياه از مهمترين گياهان زراعي، در مناطق مختلف (حاره اي، خشک و نيمه خشک) مي باشد، توانايي سورگوم برای توليد با افزايش ميزان دي اکسيدکربن و گرم شدن جهاني تحت شرايط گرم و خشک اهميت بيشتري پيدا خواهد کرد، چرا که تحمل بالا به گرما، قابليت تولید در شرایط خشک و توليد زيست توده زياد از ويژگي هاي آن مي باشد(3) .استان سیستان و بلوچستان با توجه به شدت تشعشع بالا از جايگاه خاصي جهت توليد گياهان چهار کربنه بخصوص سورگوم برخوردار است. در فصل گرم تابستان هنگامی كه خلاء توليد علوفه در اكثر نقاط كشور كاملاً محسوس می باشد، با كشت و كار محصولات علوفه اي از قبيل سورگوم مي توان اين استان را به قطب توليد علوفه كشور مبدل نمود(6).

نتایج تحقیقات ، نشان داد که زمان و اندازه برش بر میزان ماده خشک کل، بخش هوایی و زیرزمینی (ریشه و ریزوم)، تعداد ساقه هاي هوایی و تعداد کل ریزوم هاي (آتریپلیکس)، اثر معنی داري نداشته است. تأثیر کمی برش بر روي رشد گرامینه ها نشان داد که واکنش برش در اندام هاي گیاهان متفاوت است. برش، تأثیر منفی متوسط و کمی به ترتیب بر روي تولید و ماده خشک اندام هوایی و اثر منفی زیادي بر ماده خشک پایانی داشت، واکنش نسبت به برش بوسیله فاکتورهاي دیگر از قبیل دوره زمانی براي جبران رشد پس از برش و در دسترس بودن مواد مغذي قابل تعدیل است. برش بخشهاي گیاه سورگوم، میتواند میزان تخصیص ماده خشک در بخشهاي مختلف آن را تحت تأثیر قرار دهد(12). ماده خشک کل در گونه مورد مطالعه در تیمار عدم برش داراي بیشترین مقدار بود. در حالی که تغییرات این الگو بیشتر در تخصیص ماده خشک اندام هوایی و تخصیص ماده خشک ریزوم و ریشه در گیاه همراه است(11). طبق گزارش پژوهشگران، اثر ارتفاع برش سورگوم در سطح 2-1 سانتی متری برای رسیدن به حداکثر عملکرد ماده خشک، موثر است و افزایش ارتفاع و قطر ساقه گیاه سورگوم به واریته مورد استفاده وابسته است(10). 

گزوبنلی و همکاران در سال 2010 گزارش کردند که هرس كف بر از بيشترين عملكرد علوفه خشك برخوردار بود. به نظر مي رسد كه علاوه بر نوع گونه شرايط اقليمي منطقه در ايجاد تفاوت هاي فوق موثر بوده باشد. با توجه به عدم اختلاف معني دار عملكرد علوفه خشك بين هرس كف بر و هرس از ارتفاع 20 سانتيمتر، اين توصيه كاربردي را مي توان به بهره برداران نمود كه هرس بوته هاي آتريپلكس در دامنه ارتفاع كف بر تا 20 سانتي متري امكان پذير مي باشد. به نظر مي رسد كه با هرس كف بر رقابت بوته ها جهت رشد و در نتيجه توليد علوفه بيشتر مؤثر باشد.

 البته قابل ذكر است كه در هرس كف بر گياه از شاخه هاي نازك و تازه تري در مقايسه با هرس گياه از ارتفاع 40 و 60 سانتي متري برخوردار بود، در صورتي كه تيمارهاي 40 و60 سانتيمتري ساقه هاي آتريپلكس ضخيم تر شده و درصد ساقه در علوفه افزايش مي يابد كه در كاهش قابليت هضم آن مؤثر است و همچنين موجب كاهش خوشخوراكي مي شود  (9). به نظر مي رسد كه شرايط اقليمي منطقه از جمله ميزان بارندگي و نوع گونه گياه سبب افزايش مؤلفه هاي رشد و در نهايت افزايش عملكرد گياه با هرس هر سه سال يكبار شده است، قطر ساقه با افزایش تراکم کاهش می یابد که علت آن افزایش ارتفاع بوته ها جهت استفاده بیشتر از نور و رقابت جهت دست رسی به عناصر غذایی در بین بوته هاست تغییر قطر ساقه در ارقام مختلف مربوط به خصوصیات ژنتیکی و طول دوره رشد هر رقم بود(4).

مواد و روش ها

این آزمایش در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی زهک متعلق به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان واقع در عرض جغرافیایی 55 و 30 درجه و طول جغرافیایی 61 و 41 درجه به اجرا درآمد. سیستان دارای اقلیم بیابانی گرم و خشک است. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک قبل از اجرای آزمایش در جدول (1) ارائه شده است.

جدول 1: مشخصات فیزیکوشیمیایی خاک محل آزمایش

عمق نونه برداری (ساتیمتر)	هدایت الکتریکی (دسی زیمنس )	اسیدیته گل اشباع (pH)	کربن آلی %	پتاسیم قابل جذب (میلی گرم درکیلوگرم)	فسفر قابل جذب (میلی گرم درکیلوگرم)	رس ( % )	سیلت ( % )	شن ( % )	بافت خاک
30- 0	8/3	4/8	20%	140	6/2	11	37	52	لوم شنی

جدول 2: تیمار های مورد استفاده

=b ارتفاع برش	=a رقم
b1= 0  b2=5 b3=10 b4=15	a1= اسپید فید a2= پگاه a3= هندی

 

این مطالعه به صورت آزمایش اسپلیت پلات درقالب بلوک های کاملاً تصادفی با چهار تکرار و به منظور بررسی مناسب ترین ارتفاع برش بر تعداد چین و عملکرد علوفه در سه رقم سورگوم علوفه ای اسپیدفید، پگاه و هندی در محل مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان واقع در ایستگاه تحقیقات  شهرستان زهک اجرا در سال زراعی 1393-1392 انجام گردید. فاصله بین خطوط: 50 سانتیمتر، مساحت هر کرت فرعی: 64 مترمربع ، فواصل بین بوته ها: 10 سانتیمتر، فواصل تکرارها: 5/1 متر و فواصل بین کرت ها: 1 متر بود. جهت انجام آزمایش عملیات آماده سازی زمین از اوایل بهمن ماه سال 1392 آغاز گردید که شامل دو مرحله شخم، دیسک و لولر جهت تسطیح کامل زمین بود. میزان 50، 70 و 100 کیلوگرم نیتروژن از منبع اوره، فسفر از منبع سوپر فسفات تریپل و پتاسیم از منبع سولفات پتاسیم به ترتیب در مرحله آماده سازی زمین مصرف گردید. علاوه بر آن میزان 100 کیلوگرم نیتروژن نیز طی دو مرحله پنجه زنی و ساقه رفتن بصورت سرک در اختیار گیاه قرار داده شده است. پس از آماده نمودن زمین نقشه بصورت آزمایش اسپلیت پلات در قالب بلوک های کاملاً تصادفی پیاده گردید. آزمایش جمعاً شامل 48 تیمار بود. مساحت هر پلات 8 متر مربع و فواصل بین پلات ها یک متر و فواصل بین تکرارها 5/1 متر مربع در نظر گرفته شد. کاشت بصورت هیرمکاری انجام و پس از سبز شدن در مرحله 4 برگی نسبت به تنک نمودن بوته ها جهت حفظ فواصل بین بوته روی ردیف 10سانتیمتر اقدام گردید.

به منظور کنترل علف های هرز دو مرحله وجین و جهت مبارزه با آفات موریانه و ملخ در مرحله جوانه زنی از مخلوط سم سوین با سبوس استفاده گردید. آبیاری مزرعه براساس نیاز گیاه در مراحل مختلف رشد ساقه رفتن، گل دهی و بعد از هر چین کود سرک تعریف شده آبیاری صورت گرفته است. قبل از هر چین برداشتی در تیمارهای مختلف صفاتی مانند ارتفاع بوته ها، عملکرد تر و خشک مورد اندازه گیری قرار گرفتند. اندازه گیری ارتفاع بوته ها نیز در هر تیمار از 10 بوته انتخابی با خط کش استاندارد اندازه گیری شد و در پایان، آخرین و بزرگترین ارتفاع اندازه گیری و برای یک بوته میانگین گیری شد. قطر بوته ها همانند ارتفاع توسط کولیس و بدقت اندازه گیری و ثبت گردید. جهت تعیین عملکرد تر علوفه، برداشت از هر پلات بطور جداگانه با حذف نیم متر از حواشی و ابتدا و انتهای هر کرت از سطحی معادل 2 متر مربع انجام و بلافاصله توزین گردید. بدیهی است که وزن خشک هر پلات نیز بطور جداگانه پس از خشک شدن کامل نمونه ها انجام شد. سپس عملکرد تر و خشک علوفه به تن در هکتار تعمیم داده شد. بر روی 10 بوته از خطوط داخلی هر کرت  به صورت تصادفی تعداد برگ ارقام شمارش و برای یک بوته میانگین گیری شد. براي تجزیه و تحلیل آماری داده­­ها از نرم­افزار­های آماری SAS، رسم نمودارها و جداول با استفاده از نرم افزارهای EXCEL و Word استفاده گرديد و میانگین‌ها با استفاده از آزمون چند دامنه­ای دانکن در سطح احتمال 5 درصد مقایسه گردیدند.

نتایج و بحث

بررسی تاثیر ارتفاع برش بر ارتفاع گیاه سورگوم

نتایج حاصل از تجزیه واریانس در جدول (3)، نشان می دهد که اثر ارقام در هر سه چین در سطح احتمال 1%  معنی دار بود. اثر ارتفاع برش بر ارتفاع گیاه سورگوم در چین اول علوفه در سطح 5% و در چین دوم و سوم در سطح احتمال 1% اختلاف معنی داری را نشان داد. اثر متقابل رقم و ارتفاع برش نیز بر ارتفاع گیاه سورگوم در چین اول و سوم علوفه در سطح 1%  و در چین دوم در سطح 5% اختلاف معنی داری را نشان داد. همانطور که در شکل (1)، مشاهده می شود، در بین ارقام مورد بررسی بیشترین ارتفاع در رقم اسپیدفید و در چین دوم با میانگین (3/221 سانتی متر)، و کمترین ارتفاع در رقم هندی در چین سوم با میانگین (3/127سانتی متر)، به دست آمده است. در شکل (2)، مشاهده می شود که، بین اثرات برش بیشترین ارتفاع در برش 15 سانتی متری از سطح زمین و در چین دوم با میانگین (7/220 سانتی متر)، و کمترین ارتفاع در برش صفر سانتی متری از سطح زمین و در چین سوم با میانگین (5/116 سانتی متر)، به دست آمده است. در جدول 7 (اثرات متقابل)، بیشترین ارتفاع در چین اول علوفه (299 سانتی متر ) مربوط به تیمار (A1B1)، و در چین دوم علوفه (75/230 سانتی متر)، مربوط به تیمار (A1B4)، و در چین سوم علوفه (75/190 سانتی متر)، مربوط به تیمار (A1B4)، و کمترین ارتفاع در چین اول علوفه (132 سانتی متر ) مربوط به تیمار (A3B4)، و در چین دوم علوفه (52/149 سانتی متر)، مربوط به تیمار (A3B1)، و در چین سوم علوفه (2/103 سانتی متر)، به دست آمده است. علت افزایش عملکرد به نظر می رسد که هر چه ارتفاع برش کمتر باشد چون محل رویش مجدد جوانه از محل طوقه و در نزدیکی گره اول ساقه چسبیده بر زمین است تحریک رشد بیشتر از ارتفاع برش تا بالاتر به دست می آید. به علت برداشت علوفه از نزديكي سطح زمين، كربوهيدرات هاي ذخيره در اثر از بين رفتن درصد بالايي از سطوح فعال فتوسنتزي و بخشي از ذخيره گياه در قاعده كاهش يافت در نتيجه رشد مجدد در ابتدا كند و سپس با سرعت براي جبران كندي ادامه يافت در نتيجه ظرفيت گياه براي توليد دانه كاهش يافت. در برش شدید، تقريباً كليه نواحی فعال فتوسنتزی گياه از بين رفت، منطقه ذخيره سازی هيدرات های كربن نيز خالی شد، زيرا بخشی از قاعده ساقه جدا گرديد. در اين شرايط، زمان يا طول دوره رشد ابتدايی اوليه (زمان رشد مجدد گياه) بسيار طولانی تر از زمانی بود كه برداشت از ارتفاع بالاتر انجام شد(13).

بررسی تاثیر ارتفاع برش بر عملکرد علوفه تر گیاه سورگوم 

نتایج حاصل از تجزیه واریانس در جدول (4)، نشان می دهد که، اثر ارقام مختلف در چین اول و سوم علوفه  سطح 1%  معنی دار بوده و در چین دوم در سطح5 % معنی داری را نشان می دهد. اثر ارتفاع برش بر عملکرد علوفه تر گیاه سورگوم در چین اول و دوم علوفه در سطح 5% و سوم در سطح احتمال 1% معنی داری را نشان می دهد. اثر متقابل رقم و ارتفاع برش بر ارتفاع گیاه سورگوم در چین دوم و سوم علوفه در سطح 5% و در چین اول اثر غیرمعنی داری را از خود نشان می دهد. همانطور که در شکل (3)، مشاهده می شود، در بین ارقام مورد بررسی بیشترین علوفه تر در رقم اسپیدفید و در چین دوم با میانگین (39/99 تن در هکتار)، و کمترین علوفه تر در رقم هندی در چین اول با میانگین  (21/68 تن در هکتار)، به دست آمده است و در شکل (4)، مشاهده می شود که، بین اثرات برش بیشترین علوفه تر در برش 15 سانتی متری از سطح زمین و در چین دوم با میانگین (3/100 تن در هکتار)، و کمترین علوفه تر در برش 15 سانتی متری از سطح زمین و در چین اول با میانگین (43/67 تن در هکتار)، به دست آمده است. در جدول اثرات متقابل (7)، بیشترین عملکرد علوفه تر سورگوم چین اول (8/77 تن در هکتار) مربوط به تیمار (A1B1)، و در چین دوم علوفه (3/108 تن در هکتار)، مربوط به تیمار (A1B4)، و در چین سوم علوفه (5/85 تن در هکتار)، مربوط به تیمار (A1B4)، و کمترین عملکرد علوفه تر سورگوم چین اول (96/60 تن در هکتار) مربوط به تیمار (A3B4)، و در چین دوم علوفه (08/62 تن در هکتار)، مربوط به تیمار (A3B1) ، و در چین سوم علوفه (48/59 تن در هکتار)، به دست آمده است، و مجموعه عملکرد علوفه تر در هر سه چین علوفه (3/271 تن در هکتار)، بوده است.

کوکس و همکاران در سال 2006، با بررسی اثر چرای گندم بر عملكرد دانه بيان داشتند كه عمل چرا عملكرد دانه، علوفه تر، كاه، تعداد سنبله در مترمربع و در بعضی موارد وزن هزار دانه را نسبت به تيمار عدم برداشت علوفه كاهش داد و هر چه ارتفاع برداشت كمتر بود درصد اين كاهش بيشتر مي شد (5). در برش شدید، تقريباً كليه نواحی فعال فتوسنتزی گياه از بين می رود. منطقه ذخيره سازی هيدرات های كربن نيز خالی خواهد شد زيرا بخشی از قاعده ساقه جدا می گردد. در اين شرايط زمان يا طول دوره رشد ابتدايی اوليه (زمان رشد مجدد گياه)، بسيار طولانی تر از زمانی بوده كه برداشت از ارتفاع بالاتر انجام می شود(2). اين ناكافی بودن هيدرات كربن در تنفس ريشه ايجاد اختلال می كند و جذب مواد غذايی از خاك افزایش عملکرد كاهش می يابد. ارتفاع برش صفر سانتی متری در چین اول برداشت حداکثر علوفه در برش سنگین می باشد و احتمالا کاهش عملکرد در برش سنگین در چین دوم و اول ایجاد رکود در رشد و کاهش هیدرات های غیر ساختاری در ریشه و ساقه گیاه سورگوم و کاهش عملکرد می باشد، و احتمالا علت افزایش عملکرد در برش سبک (15 سانتی متری از سطح زمین)، ایجاد ذخیره ابتدایی رشد در ریشه گیاه می باشد که کاملا با نتایج حاصل از این پژوهش مطابقت دارد  (8). 

بررسی تأثیر ارتفاع برش بر عملکرد علوفه خشک گیاه سورگوم 

نتایج حاصل از تجزیه واریانس در جدول (5)، نشان می دهد که، اثر ارقام مختلف در چین اول علوفه  سطح 5%  و در چین دوم و سوم علوفه  سطح 1% معنی دار بوده و اثر ارتفاع برش بر عملکرد علوفه خشک سورگوم در هر سه چین علوفه سطح 1%  معنی دار بوده و اثر متقابل رقم و ارتفاع برش بر عملکرد علوفه خشک گیاه سورگوم در چین اول وسوم سطح 1%  و در چین دوم در سطح 5% معنی داری را از خود نشان می دهد. همانطور که در شکل (5) مشاهده می شود، در بین ارقام مورد بررسی بیشترین علوفه خشک در رقم اسپیدفید و در چین دوم با میانگین (24931 کیلوگرم در هکتار)، و کمترین علوفه خشک در رقم هندی در چین اول با میانگین  (15076 کیلوگرم در هکتار)، به دست آمده است. همانطوریکه در شکل (6) آمده است، بین اثرات برش، بیشترین علوفه خشک در برش 15 سانتی متری از سطح زمین و در چین دوم با میانگین (27908 کیلوگرم در هکتار)، و کمترین علوفه خشک در برش 15 سانتی متری از سطح زمین و در چین اول با میانگین (14383 کیلوگرم در هکتار)، به دست آمده است. در جدول اثرات متقابل (8)، بیشترین عملکرد علوفه خشک گیاه سورگوم چین اول (26715 کیلوگرم در هکتار) مربوط به تیمار (A1B1)، و در چین دوم علوفه (5/30967 کیلوگرم در هکتار)، مربوط به تیمار (A1B4)، و در چین سوم علوفه (29775 کیلوگرم در هکتار)، مربوط به تیمار (A1B4)، و کمترین عملکرد علوفه خشک سورگوم چین اول (5/10607 کیلوگرم در هکتار) مربوط به تیمار (A3B4)، و در چین دوم علوفه (5/13077 کیلوگرم در هکتار)، مربوط به تیمار (A3B1) ، و در چین سوم علوفه (12980 کیلوگرم در هکتار)، به دست آمده است و مجموعه عملکرد علوفه خشک در هر سه چین علوفه (87457 کیلوگرم در هکتار)، بوده است. ماده خشک اندام­هاي هوایی در گراس­ها، تأثیر قطع را در کاهش بافت­هاي فتوسنتتیک نشان داد و در نتیجه کاهش کربن، نیتروژن، کاهش ماده خشک پایانی گیاهان، در بیشتر پلاتها و مزرعه هاي آزمایشی مشاهده شد(!). تحقیقات حکایت از آن دارد که، با افزایش سطح برگ فعال و اندام هاي فتوسنتز کننده وزن خشک افزایش می یابد (8). احتمالا همان گونه كه مشخص است با كاهش ارتفاع برداشت علوفه به دليل اين كه بخش رويشي بيشتري از گياه نسبت به سطوح ديگر برداشت علوفه مورد بهره برداري قرار مي گيرد عملكرد علوفه تر در واحد سطح افزايش می یابد که این فقط در یک چین علوفه می تواند میسر باشد ولی در چین های دیگر به علت برداشت تمامی قسمت فتوسنتز کننده و کاهش هيدرات های کربن ریشه باعث کاهش عملکرد در چین های دیگر در برش سنگین(صفر سانتی متری)، در گیاه سورگوم می شود(15).

بررسی تأثیر ارتفاع برش بر قطر ساقه گیاه سورگوم 

نتایج حاصل از تجزیه واریانس در جدول (6)، نشان می دهد که، اثر ارقام مختلف در هر سه چین علوفه  سطح 1%  معنی دار بوده و اثر ارتفاع برش بر قطر ساقه سورگوم در چین اول علوفه اثر غیر معنی داری را از خود نشان می دهد و در چین دوم و سوم در سطح 5% معنی داری را نشان می دهد و اثر متقابل رقم و ارتفاع برش بر قطر ساقه گیاه سورگوم در چین اول غیر معنی دار است و در چین دوم سوم در سطح 1% معنی داری را از خود نشان می دهد. همانطور که در شکل (7) مشاهده می شود، در بین ارقام مورد بررسی بیشترین قطر ساقه در رقم اسپیدفید و در چین دوم با میانگین (93/25 میلی متر)، و کمترین قطر ساقه در رقم هندی در چین سوم با میانگین  (56/16میلی متر)، به دست آمده است. در شکل (8)، مشاهده می شود که، بین اثرات برش بیشترین قطر ساقه در برش 15 سانتی متری از سطح زمین و در چین دوم با میانگین (25/23 میلی متر)، و کمترین قطر ساقه در برش 15 سانتی متری از سطح زمین و در چین اول با  میانگین (16/18 میلی متر)، به دست آمده است. در جدول اثرات متقابل (8)، بیشترین قطر ساقه گیاه سورگوم چین دوم (50/27 میلی متر) مربوط به تیمار (A1B4)، و در چین سوم علوفه (75/25 میلی متر)، مربوط به تیمار (A1B4)، و کمترین قطر ساقه سورگوم چین دوم (50/18 میلی متر) مربوط به تیمار  (A3B1)، و در چین سوم علوفه (25/16 میلی متر)، به دست آمده است. افزایش ارتفاع و قطر ساقه گیاه سورگوم در واریته مورد استفاده متفاوت است.

مطالعات انجام شده جهت بررسی اثر چرا و برداشت علوفه بر سایراجزا عملکرد سورگوم نشان می دهد که تغییرات قطر ساقه پس از برداشت علوفه درحد وسیع متغیر بوده است و این تفاوت ها ناشی ازشرایط آب و هوایی مختلف منطقه، رقم، عملیات زراعی و مدیریت برداشت علوفه است تغییر قطر ساقه در ارقام مختلف مربوط به خصوصیات ژنتیکی و طول دوره رشد  هر رقم بوده است(14). برش بخش هاي یک گیاه، می تواند میزان تخصیص ماده خشک در بخش هاي مختلف آن را تحت تأثیر قرار دهد . ماده خشک کل در گونه مورد مطالعه در تیمار عدم برش داراي بیشترین مقدار بود. در حالی که تغییرات این الگو در تخصیص ماده خشک اندام هوایی و تخصیص ماده خشک ریزوم و ریشه در گیاه همراه است. تخصیص ماده خشک ریشه در تیمار هر دو هفته داراي بیشترین مقدار می باشد.  تکرار برش بخشهاي هوایی در این گونه باعث می شود تولید ماده خشک بیشتر به سمت اندامهاي هوایی، جهت جبران اعضاي از دست رفته گیاه، هدایت شود و این امر به این دلیل است که تخصیص ماده خشک ریشه این گیاه در تعداد کم برش و در مرحله اولیه رشد قابل جبران است؛ اما با افزایش فراوانی برش در مراحل بعدي رشد، این تخصیص در ریشه قابل جبران نمی باشد. نتایج بدست آمده در این بررسی، با نتایج با دیگر حاصل از سایر پژوهشگران کاملا مطابقت دارد (2). بحث ندارد؟؟؟؟؟؟

جدول 3:  تجزیه واریانس ویژگی­های گیاه سورگوم تحت تاثیر ارقام و اثر ارتفاع برش بر ارتفاع گیاه سورگوم.

میانگین مربعات			df درجه آزادی	SOV منابع تغییرات
ارتفاع گیاه سورگوم چین سوم	ارتفاع گیاه سورگوم چین دوم	ارتفاع گیاه سورگوم چین اول
361.83 n.s	787.35 n.s	263.6 n.s	3	Rبلوک
21451.79**	6956.77**	12614.8**	2	a
203.45 n.s	360.85 n.s	214.75n.s	6	Error a
17353.83**	7047.46**	607.85*	3	b
1016.79**	638.88*	1717.06**	6	a×b
94.98	242.00	474.10	47	Error b
6.46	7.86	11.42	ضریب تغییرات (%)

*معنی داری در سطح 5% ،** معنی داری در سطح1%، n.s غیر معنی داری 

جدول شماره4: تجزیه واریانس ویژگی­های گیاه سورگوم تحت تاثیر ارقام و اثر ارتفاع برش عملکرد علوفه تر.

میانگین مربعات
عملکرد علوفه تر گیاه سورگوم چین سوم	عملکرد علوفه تر گیاه سورگوم چین دوم	عملکرد علوفه تر گیاه سورگوم چین اول	df درجه آزادی	SOV منابع تغییرات
27.63 n.s	124.47n.s	7.76n.s	3	Rبلوک
551.48 **	998.91 *	222.50 **	2	a
27.04 n.s	62.52 n.s	12.45n.s	6	Error a
247.32 **	686.76 **	155.78*	3	b
63.30 *	200.27 *	94.06n.s	6	a×b
25.48	79.84	51.10	47	Error b
8.95	9.59	13.63	ضریب تغییرات (%)
*معنی داری در سطح 5% ،** معنی داری در سطح1%، n.s غیر معنی داری

 

 

جدول شماره 5: تجزیه واریانس ویژگی­های گیاه سورگوم تحت تاثیر ارقام و اثر ارتفاع برش بر عملکرد علوفه خشک.

میانگین مربعات
عملکرد علوفه خشک گیاه سورگوم چین سوم	عملکرد علوفه خشک گیاه سورگوم چین دوم	عملکرد علوفه خشک گیاه سورگوم چین اول	df درجه آزادی	SOV منابع تغییرات
736450.0n.s	5030113.9 n.s	6344102.8 n.s	3	Rبلوک
95720577.1**	162690433.3**	38954081.2 *	2	A
5961760.4 n.s	9066980.6 n.s	9837192.4 n.s	6	Error a
112018611.1**	324512186.1**	73654480.6 **	3	B
109080646.5**	33845811.1*	78009895.1**	6	a×b
2874651	12901588	9870196	47	Error b
9.05	9.77	18.8	ضریب تغییرات (%)
*معنی داری در سطح 5% ،** معنی داری در سطح1%، n.s غیر معنی داری

 

جدول شماره6 : تجزیه واریانس ویژگی­های گیاه سورگوم تحت تاثیر ارقام و اثر ارتفاع برش بر ارتفاع گیاه سورگوم.

میانگین مربعات قطر ساقه گیاه سورگوم			df درجه آزادی	SOV منابع تغییرات
قطر ساقه گیاه سورگوم چین سوم	قطر ساقه گیاه سورگوم چین دوم	قطر ساقه گیاه سورگوم چین اول
2.52 n.s	17.96 n.s	5.07 n.s	3	Rبلوک
102.33 **	182.43 **	125.89 **	2	a
3.50 n.s	5.88 n.s	7.034 n.s	6	Error a
13.40 *	13.57 *	5.18 n.s	3	b
25.47**	28.15 **	5.81 n.s	6	a×b
3.17	4.11	2.62	47	Error b
9.14	9.19	10.18	ضریب تغییرات (%)

*معنی داری در سطح 5% ،** معنی داری در سطح1%، n.s غیر معنی داری

 

جدول شماره 7: جدول اثرات متقابل ویژگی­های گیاه سورگوم تحت تاثیر ارقام و اثر ارتفاع برش بر ارتفاع گیاه سورگوم.

مقایسه میانگین اثرات متقابل ارقام سورگم تحت تاثیرارتفاع برش .
عملکرد علوفه تر سورگوم چین سوم (تن در هکتار)	عملکرد علوفه تر سورگوم چین دوم (تن در هکتار)	عملکرد علوفه تر سورگوم چین اول (تن در هکتار)	ارتفاع گیاه سورگوم چین سوم (سانتی متر)	ارتفاع گیاه سورگوم چین دوم (سانتی متر)	ارتفاع گیاه سورگوم چین اول (سانتی متر)	تیمار های آزمایش
66/75 bcdefg	28/93 bcdefg	8/77 a	2/131 h	5/183 cdefgh	229 a	A1B1
99/79abcd	14/96 abcd	5/77 a	71/174 b	75/215 b	5/226 ab	A1B2
5/81 ab	8/99 a	97/69 defghi	5/182 b	25/265 b	5/224 abc	A1B3
5/85 a	3/108 a	42/72 bcdefg	75/190 a	75/230 a	5/116 gi	A1B4
6/73 cdefgh	36/92 bcdefgh	2/77 ab	2/115 j	25/162 ghij	75/213 bcd	A2B1
99/78 abcde	10/95 bcde	04/76 abc	7/143 f	25/198 cde	50/210 bcde	A2B2
1/81 abc	15/97 abc	44/73 abcde	75/156 cd	75/207 bcd	228 a	A2B3
45/82 ab	4/98 ab	92/70 defgh	169 c	25/193 cdefg	142 gij	A2B4
48/59 hjk	08/62 efghijk	73 bcdef	2/103 k	25/149 ijk	25/194 bcdef	A3B1
05/69 fghij	70/89 defghij	23/65 efghij	120 hi	75/174 fghi	75/166 defgh	A3B2
26/72 efghi	06/91cdefghi	65/75 abcd	20/138 gh	25/194 cdef	141 ijk	A3B3
31/78 bcdef	19/94bcdef	96/60 fghijk	148 e	25/208 bc	132 ijkl	A3B4
=a1  اسپید فید ، =a2  پگاه ، =a3  هندی = b1 شاهد ( 0 سانتی متری)، = b2  سانتی متری 5 ، = b3  سانتی متری 10،= b4  سانتی متری 15
ميانگين تيمارهايي كه داراي حروف مشتركند، از نظر آماري داراي اختلاف معني دار نيستند.

جدول شماره 8: جدول اثرات متقابل ویژگی­های گیاه سورگوم تحت تاثیر ارقام و اثر ارتفاع برش بر ارتفاع گیاه سورگوم.

مقایسه میانگین اثرات متقابل ارقام سورگم تحت تاثیرارتفاع برش
قطر ساقه چین سوم (میلی متر)	قطر ساقه چین دوم (میلی متر)	عملکرد علوفه خشک گیاه سورگوم چین سوم (کیلوگرم در هکتار)	عملکرد علوفه خشک گیاه سورگوم چین دوم (کیلوگرم در هکتار)	عملکرد علوفه خشک گیاه سورگوم چین اول (کیلوگرم در هکتار)	تیمار های آزمایش
75/20bcd	23 c	5/15932 dfgh	22525 bcde	26715 a	A1B1
22 b	25/23 b	16665 dfg	50/17437 cfgh	5/18562bc	A1B2
75/22b	26 b	5/26627b	28795 a	10715cdefghi	A1B3
75/25a	50/27a	29775 a	5/30967a	5/16865bcdef	A1B4
50/17def	75/20cdef	5/14512fhi	14325 hij	17395 bc	A2B1
19 cd	75/19defgh	17775 de	21405 cdef	5/17227bcd	A2B2
21 bc	75/21cd	18725 d	24630bcd	17200 bcde	A2B3
75/18de	75/19efgi	22600 c	26575 abc	15570bcdefgh	A2B4
25/16fghij	50/18 efghijk	12980 jk	5/13077 hijk	16350 bcdefg	A3B1
25/16efghi	75/20 cde	18965 d	16145 fghi	5/4112cdefghi	A3B2
17 efg	25/20cdeg	5/16897f	50/18812cdefg	5/19127b	A3B3
75/16 efgh	50/19efghij	13355 ghij	26180 abc	5/10607kl	A3B4
=a1  اسپید فید ، =a2  پگاه ، =a3  هندی = b1 شاهد ( 0 سانتی متری)، = b2  سانتی متری 5 ، = b3  سانتی متری 10،= b4  سانتی متری 15
ميانگين تيمارهايي كه داراي حروف مشتركند، از نظر آماري داراي اختلاف معني دار نيستند.

 

 

Abstract 

The effect of cutting height on the number of China and new varieties of forage sorghum yield in the region of Sistan

 

To study the effects of cutting height on the harvest times and forage yield of some new sorghum cultivars, an experiment was conducted at Zahak agricultural research station (30ํ’54” N, 61’46” W; 483 m above sea level) in the spring season of 2014. The experimental design was a split plot arrangement in RCBD with four replications.Three sorghum cultivars viz A1=speed feed, A2=pegah and A3=indian(local cultivar) were assigned as main plots and four cutting heights including B1=0(control), B2=5cm, B3=10cm and B4=15cm were randomized in sub plots. Analysis of variance showed that both cultivar and cutting height had significant effect on the wet forage yield of Sorghum. Interaction effect of cultivar and cutting height was significant on the plant height in second and third cutting times, but it was non-significant in the first cutting time. Generally individual and interaction effects of cultivar and cutting height were significant on the dry forage yield of sorghum. On the basis of results, Sorghum had the most(108.3t/ha) and the least(59.48t/ha) wet forage yield in the second and third cutting times respectively. Meanwhile the most(30967.5kg/ha) and the least(10607.5kg/ha) dry forage yield was observed in the second and first cutting times respectively.

Key words: Sorghum cultivars, Cutting height, Wet yield, Dry yield

 

 

 

 

 

منابع

 

1-Ayub, M., AtherNadeem, M., Tanveer, A. and Hussain, A.2012. the growth, yield and quality of sorghum fodder. Asian gournal of Plant Sainses.4: 304-307.

2-Berenguer MJ, Faci JM. 2011. Sorghum (Sorghum bicolor L) yield compensation processes under different plant densities and variable water supply. Eur. J. Agron. 15: 43-55.

3-Bullok DG, Niclson RL, Nyquist WE. 2010. A growth analysis comparison of corn in convertional and equidtant plant spacing. Crop Sci. 28: 254-258.

4-Carveta,G.j.,jh.cerney and k.D.johnson.1990.Within-row spacing influences of divers sorghum genotypes,I: 50- Lewis, A. L. and W. J. H. Cherney 2014. Hybrid,maturity and cutting height interaction on cornforage yield and quality. Agron. J., 96(10): 267-274.

5-Cox WJ, Hanchar JJ, Knoblauch WA, Cherney JH. 2006. Growth, yield, quality and economics of corn silage under different row spacings. Agron. J. 98: 163-167.

6-Ebadoz, Gh.,Rahnama, AS., 1388. determining the best time to harvest forage sorghum varieties sugargraze using physiological indicators of growth, the specialized Journal of Agriculture.

7-Farshi, AS. A. Shariati, M. R, Jarullah, the. Ghaemi, M. The Shahab oven, M & M Tavallaei. 1386. Estimation of crop water requirements Crop Country. Publication of agricultural education. 900 pages

8-Fisher,K.S.and j.L.Willson. 2012. studies of grain production in sorghum bicolor L.moench,V:Effect of planting density on growth and yield. Aust.j.Agric.Res.26:31-41 .

9- Gozubenli H. 2010. Influence of planting patterns and plant density on the performance of maize hybrids in the eastern Mediterranean conditions. Int. J. Agric. Biol. 12: 556-560.

10-Marsalis, M., S. Angadi and F. C. Govea 2010. Effectof seeding and nitrogen rates on limited irrigated corn and forage sorghum yield and nutritivevalue. In Abstracts: Annual meeting, WesternSociety of Crop Sci. Ft. Collins, Co.

11-Olanite, J. A., U. Y. Anele, O. M. Arigbede, A. O.Jolaosho and O. S. Onifade 2010. Effect ofplant spacing and nitrogen fertilizer levels on thegrowth, dry-matter yield and nutritive quality ofColumbus grass (Sorghum almumstapf) insouthwest Nigeria. Grass and Forage Science,65(4): 369-375.

12-Rahmun, M.M. Fukai, S. and Blamey, F.P.C. 2013. Effects of cutting and sowing date on biomass production and nitrogen content of forage sorghum. Proceeding of II Australian Agronomy Cinferene,. Gealong Victoria.

13-Rushdie, d. Q and R, Reza Doust, 1381. the effects of plant density on yield and quality of forage sorghum cultivars as second crop. abstracts Congress of Agronomy and Plant Breeding, Seed and Plant Improvement Institute, Karaj.

14-Yilmaz S, Erayman M, Gozubenli H, Can E. 2008. Tiwin or Narrow-Row Planting Patterns versus Conventional Planting in Forage Maize production in the Eastern Mediterranean. Cer. Res. Commun. 36: 189-199.

15-Zamanian, d, e. Asadi. 1384. the effect of seed rate, sowing method of planting on morphological characteristics and performance of Persian clover. Iranian Journal of Crop Sciences, Volume VII, p. 251 CE, 3-241 numbers.

16-Zerbini E, Thomas D. 2013. Opportunities for improvement of nutritive value in sorghum and pearl millet residues in south Asia throrgh genetic enhancement. Field Crop Res. 84: 3-15.

 

---