حاکمیّت نظام عرفانی در منظومۀ مجنون و لیلی امیرخسرو دهلوی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
محمّد امین احسانی اصطهباناتی
1
(مدرّس بخش ادبیّات فارسی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران.
ehsani.estahbani@gmail.com)
کلید واژه: عرفان, mysticism, امیر خسرو دهلوی, مجنون و لیلی, Amir Khosrow Dehlavi, چشتیّه, cheshtie, majnoon and leily,
چکیده مقاله :
وجود نابغۀ چیره‌دست و جامع الاطرافی چون امیر خسرو دهلوی، برای گسترش زبان و فرهنگ پارسی در سرزمین هند، موهبتی ارزشمند بوده است. او با استعداد سرشار خود، بسیاری از توان‌مندی‌های فرهنگ و هنر ایرانی را به نمایش گذاشت. زبان، موسیقی و شعر زبده، توانایی‌های فرهنگی هر ملّتی است و امیر خسرو توانست در این راستا، قسمت چشمگیری از استعداد فرهنگی و هویّت ملّی ایرانی را به شیواترین زبان، برای مشتاقان در دیار هند بازگو کند. مجنون و لیلی از جمله آثار داستانی منظوم در ادب فارسی است که امیر خسرو دهلوی، شاعر قرن هفتم هجری، آن را به تقلید از لیلی و مجنون نظامی سروده است. در این پژوهش، چگونگی عرفان در مجنون و لیلی امیر خسرو دهلوی بررسی شد و به این سؤالات پاسخ داده‌ایم که حضور الفاظ صوفیانه و عرفانی در مجنون و لیلی، هر چند به صورت غیر تناوبی و نامکرّر، امّا برخوردار از اندیشه‌های عرفانی امیر خسرو می‌باشد. لذا، ابتدا عناصر عرفانی مجنون و لیلی، استخراج و پس از بررسی و دسته‌بندی آنها، با سایر اصطلاحات کتب عرفانی به صورت اجمالی مورد مقایسه و بررسی قرار گرفت. پس از انجام پژوهش، این نتیجه به دست آمد که مجنون و لیلی امیر خسرو دهلوی، به رغم آنکه منظومه‌ای غنایی و عاشقانه است؛ از اصطلاحات عرفانی خالی نیست. فقر، توکّل، عشق، شوق و مباحث مربوط به وحدت وجود، در لا به لای داستان عاشقانه و غنایی مجنون و لیلی امیر خسرو نمود دارد و توجّه وی به عناصر عرفان، حاصل پرورش یافتن امیر خسرو در مکتب چشتیّه و آشنایی وی با عرفان اسلامی از طریق استادش نظامّ‌الدّین اولیا بوده است.
The existence of an elaborate genius such as Amir Khosrow Dehlavi has been a valuable gift for the development of Persian language and culture in India. With his rich talent, he exhibited many of the capabilities of Iranian culture and art. Language, music and poetry, and the cultural capabilities of each nation, and Amir Khosrow has been able to highlight a significant portion of Iranian cultural talent and identity as the most intense language for enthusiasts throughout India. Majnoon and Leily are among the works of the poetic fiction in Persian literature, written by Amir Khosrow Dehlavi, the poet of the seventh century AH, to imitate Lili and Majnun Military. In this research, we investigated how "mysticism in Majnoon and Lilly Amir Khosrow Dehlavi" was answered and we have answered these questions that the presence of Sufi and mystical words in Majnoon and Leily, though non-periodic and non-regular, but possessed by the mystical thoughts of Amir Khosrow. In this research, the mystical elements of Majnoon and Leily were first identified and extracted and reviewed and categorized with other terms of mystical books. After the research, it was concluded that Majnoon and Leily Amir Khosrow Dehlavi are not empty from mystical terms in spite of the richness and love of the poetry. Poverty, faith, love, passion and issues related to the unity of being in the love story and the riches of Majnoon and Lili Amir Khosrow, and his attention to the elements of mysticism cultivated by Amir Khosrow in the school of Cheshtiya and his acquaintance with Islamic mysticism through his teacher Nizam oddin Oliya.
_||_