«بررسی معانی سفر آفاقی و دستاوردهای آن از منظر عرفای مسلمان»
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
وحیده فخار نوغانی
1
(استادیار دانشگاه فردوسی مشهد)
کلید واژه: عالم صغیر, ظهور اجمالی, سیر در آفاق, سیر در انفس, حقیقت محمدیه, ظهور تفصیلی, عالم کبیر,
چکیده مقاله :
در عرفان اسلامی با استناد به آیه شریفه «سَنُریهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ وَ فی أَنْفُسِهِمْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ» سفر به دو مرتبه «سفر آفاقی» و «سفر انفسی» تقسیم شده است. سفر آفاقی عبارت از سفری است که طی آن مسافر و سالک به سیر و سلوک در عوالم ظاهری و مراتب بیرون از نفس انسان می‌پردازد. در مقابل این سفر ظاهری، سفر باطنی است که در آن انسان سالک به سیر و سلوک در مراتب نفس خویش می‌پردازد و از آن جا که تمامی مراحل این سفر در نفس سالک و نه بیرون از آن محقق می‌گردد از آن به سیر انفسی تعبیر می‌گردد. از منظر برخی از عرفا، سفر آفاقی به دلیل تقدم وجود مرتبه آفاق بر انفس و ظهور تفصیلی آیات حضرت حق در مرتبه آفاق، بر سفر انفسی تقدم دارد. هر چند در نگاه اولیه، رایج‌ترین معنایی که از سیر در آفاق در متون عرفانی مطرح شده است، سیر و سفر در شهرها و مناطق مختلف است اما به نظر می‌رسد که معانی دقیق‌تر و عمیق‌تری از سیر در آفاق در عرفان اسلامی قابل طرح است. در این مقاله ضمن بیان معنای رایج و متداول از سیر آفاقی و اشاره به دستاوردهای آن در مسیر سلوک معنوی، تلاش شده است تا با استناد به مبانی هستی‌شناسانه در عرفان اسلامی و نیز توجه به معانی عمیق‌تری که آیه شریفه بدان اشاره دارد، مراتب دیگری از سیر آفاقی در عرفان اسلامی مطرح شود.
According to the verse We will show our signs to them in the horizons of the external world and within themselves, until it becomes clear to them that it's the truth, journey in Islamic mysticism is divided into extrovertive and introvertive journey. Extrovertive journey is a journey in which the traveler and the seeker explore the external world far beyond human soul. The opposite of the outward journey is inner journey in which the seeker explores his own soul. Since all stages of the travel are realized in the soul of the seeker, not out of it, this travel is interpreted as introvertive travel. For some mystics, extrovertive journey takes precedence over introvertive journey because of pre-existence of the world and also due to the detailed advent of the Holy Quran in the world level. Although at first glance, the concept extrovertive journey in mystical texts means travelling in different cities and areas, it seems that closer and deeper meanings can be offered for it. In this paper, we point out to the common sense of extrovertive journey and its achievements in spiritual track. Then, based on the ontological foundations of Islamic mysticism, and also according to the deeper meanings that the verse refers to, it is attempted to offer another level for extrovertive journey in Islamic mysticism. These levels that include "travelling in the longitudinal levels of the world" and "the perfect man's travelling in different levels of the world" are various ends and achievements of the first level.