تقابل عشق و عقل در اشعار سعدی و مثنوی مولوی از منظر عرفانی
محورهای موضوعی :لیلا شهریاری 1 , حسین اسماعیلی 2 , محمد شفیعی 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران. نویسنده مسئول: Esmailihosien7@gmail.com
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران
کلید واژه: عرفان, مولانا, عشق, سعدی, عقل.,
چکیده مقاله :
یکی از بن‌مایه‌های فکری در تاریخ ادبیات فارسی تقابل عقل و عشق بوده که اغلب بین عرفان و فلاسفه این جدال مشهود است .نظر به اینکه مباحث مربوط به عشق و عقل در بین شعرا و نویسندگان ادیب از مباحث بنیادین می‌باشند سعی بر آن شده در این تحقیق به تقابل عقل و عشق با نگاه تطبیقی و بررسی وجوه تضاد و تشابه این قضیه در فکر و اندیشه دو شاعر بزرگ زبان فارسی-مولانا و سعدی- پرداخته شود. نشان دادن اندیشه عرفانی و نگاه عرفانی به مبحث مورد بحث در آثار این دو شاعر هدف اصلی نگارنده این تحقیق است. به هر روی دو ساحت بنیادین عقل و عشق و اختلاف نظر عرفا و فلاسفه بر فکر و اندیشه بسیاری ازشعراء در زبان فارسی تأثیر گذاشته است که نگاه مولانا و سعدی دراین مورد قابل مطالعه و تأمل است. این نتیجه کلی که عقل از نظر هر دو شاعر پسندیده ولی در مفابل عشق محلی از اعراب ندارد پاسخ به این سؤال که کدام یک از بزرگان مورد مطالعه در مباحث محوری موضوع، یعنی عقل و عشق به درجه کمال رسیده‌اند از دیگر مواردی است که نگارنده را بر آن داشته به این تحقیق بپردازد.
One of the intellectual themes in the history of Persian literature has been the confrontation of reason and love, which is often evident between mystics and philosophers. In this research, the opposition of reason and love with a comparative view and examining the aspects of contradiction and similarity of this issue in the thoughts and ideas of two great Persian poets - Rumi and Sa’di. Demonstrating mystical thought and mystical view of the subject under discussion in the works of these two poets is the main goal of the author of this research. Anyway, the two fundamental domains of reason and love along with philosophers' dissidence of ideas have influenced many Persian poets among whom Sa’di and Molavi's mentalities regarding this point deserve consideration. In general, though the two poets would conclude that reason is good enough, it is worth nothing compared with love. With this general conclusion that reason is acceptable to both poets but has no local love for the Arabs, the answer to the question of which of the great scholars studied in the central topics of the subject, namely reason and love, is another matter that the author To undertake this research.
منابع و مآخذ
1.آریا، غلامعلی(1378) بررسی عقل و عشق در مثنوی معنوی، نامه َالهیات، سال دوم،شماره 5
2.آدونیس، علی احمد سعید (1380)تصوف و سورئالیسم ترجمه حبیب اله عباسی،تهران،روزگار
3-ابراهیمیان،سیدحسن(1378) اتحاد طریقه معرفت عرفانی و معرفت عقلی از دیدگاه مولوی و حافظ، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
4. ابراهیمی دینانی(1387) دفتر عقل،آیت عشق،تهران،طرح نو
5. ابن سینا، شیخ الرئیس(1403ق. مقدمه و تصحیح احسان یار شاطر، ترجمه عبدالسلام محمود فارسی-تهران-علمی
6- اشعری،ابوالحسن(1980) اللمع، مصر، شرکت مصلامه مصری
7- بقلی شیرازی، روزبهان(1344)شرح شطحیات،تصحیح هنری کرین،تهران،استیتو ایران و فرانسه
8. حمیدی، سیدجعفر(1385) مجموعه مقالات ادبیات تطبیقی،دوره(1)، شماره(1)، سال انتشار 1385، بوشهر
9- حموی،سعدالدین(1379) لطائف التوحید غرائب التفرید، تهران، گنجینه بهارستان
10. خرمشاهی،بهاءالدین(1394) انسانم آرزوست،برگزیده و شرح غزلیات مولانا،تهران انتشارات نگاه
11.رازی،نجم الدین(1345) رساله عشق و عقل به اهتمام تقی تفضلی،تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب
12- زرین کوب،عبدالحسین(1373) با کاروان حله، تهران،انتشارات علمی،چاپ هفتم
13- سعدی، مصلح الدین(1383) بوستان، به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران.
14- سعدی،مصلح الدین(1376) کلیات سعدی به اهتمام محمدعلی فروغی
15- عراقی،فخرالدین(1363)کلیات عراقی به اهتمام سعید نفیسی چاپ دهم
16- عطار نیشابوری(1374) منطق الطیر،به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، زوار
17- عطار نیشابوری(1391) تذکره الاولیا، به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، زوّار
18- غزالی،احمد(1376) مجموعه آثار فارسی به اهتمام احمد مجاهد، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
19- قشیری،ابوالقاسم(1374)رساله قشیریه به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران، علمی و فرهنگی
20- فروزانفر،بدیع الزمان(1380) شرح مثنوی شریف،دفتر اول،تهران علمی و فرهنگی
21- گلپینارلی(1371)، شرح مثنوی شریف، تهران، وزارت ارشاد
22- محمدی وایقانی،کاظم(1385) سهرودی دانای حکمت باستان،تهران، پارنیه
23- مرتضوی، منوچهر(1384) مکتب حافظ با مقدم حافظ شناسی، تبریز، ستوده، چاپ بهار
24- همدانی،عین القضات(1340)نامه های عین القضات،به اهتمام علی نقی منزوی،تهران، اساطیر
25- همایی،جلال الدین(1380) مولوی نامه، چاپ دهم، تهران، نشر هما
26-ملاصدرا، شیخ صدرالدین شیرازی(1383ق). حکمت متعالیه، چاپ سوم-بیروت، دارالاحیاء
27-مستملی نجاری(1363). شرح تعرف، به کوشش محمد روشن، تهران، بنیاد فرهنگ
28- تهانوی، محمدبن علی(1378). کشاف اصطلاحات و الفنون و العلوم، گزیده ترجمه بهمن خدابخش پیرکلانی، رفیعه تفکر