تبیین فرآیند دستیابی به الگوهای طراحی در معماری متامورفی

سارا عزیزی ¹ ( دانشجوی دکتری، گروه معماری، دانشکده معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جلفا، جلفا، ایران )
رضا بهبهانی ² ( استادیار، گروه معماری، دانشکده معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران )
نیما ولیزاده ³ ( استادیار، گروه معماری، دانشکده معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران )

تاریخ ارسال : 1402/02/13 تاریخ تایید : 1402/03/08

کلید واژه: الگوی آموزشی, , , , , معماری متامورفی, , , , , سناریوسازی, , , , , معماری سیال,

چکیده مقاله :

ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک ﺑﻪ ﺳﺒﮑﯽ از معماری ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ‌ﺷﻮد ﮐﻪ در آن ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار در ﻃﺮاﺣﯽ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ اﯾﻦ متغیرﻫﺎ، ﻣﯽ‌ﺗﻮان ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‌ای از ﺟﻮاب‌ﻫﺎی ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﻪ ﻓﺮم ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﺪﺳﺖ آورد. هدف از پژوهش حاضر تبیین فرآیند دستیابی به الگوهای طراحی در معماری متامورفی می باشد. پژوهش از نظر نوع تحقیق کاربردی، و از نظر ماهیت توصیفی و تحلیلی می باشد. جامعه‎ی آماری مطالعه از خبرگان حوزه مدیریتی و کارشناسان آشنا با مبحث ارزیابی و رتبه‌بندی تدوین مدل‌های طراحی مبتنی بر سناریو در معماری متامورفیک تشکیل شده است. با توجه به این امر که از تمامی خبرگان نظرسنجی و تغییرات لازم بر روی پرسشنامه اعمال گردید است، بنابراین راستی آزمایی پژوهش حاضر دارای پایایی لازم می‌باشد. نتایج مربوط به آزمون T تک متغیره و میانگین رتبه‌ای نشان که به ترتیب مراحل درک وضعیت سیستم، خوشه‌بندی عوامل اصلی اثرگذار بر تغییرات، ساده‌سازی و رتبه‌بندی بر حسب درجه اهمیت، تعیین عوامل اصلی بر اساس اثرات و میزان عدم قطعیت و تعیین دو حد نهایی برای هر عامل، خلق سناریوهای سازگار از ترکیب عوامل اصلی، انتخاب سناریوی ارجح و کمی‌سازی سناریو بالاتر از حد استاندارد در تبیین الگوهای طراحی در معماری متامورفیک موثر می‌باشند. و همچنین بر اساس نتایج مقایسات زوجی مناسب‌ترین الگو جهت تدوین سناریو در معماری متامورفی ابتدا اثر تعامل و سپس اثر روند می‌باشد و منطق شهودی در اولویت آخر قرار دارد.

چکیده انگلیسی :

Metamorphic design is said to be a style of architecture by breaking down the design subject into the influencing variables in the design and explaining the relationship between these variables, it is possible to obtain a set of responsive answers to the form in question. The purpose of the research is to explain the process of obtaining design patterns in metamorphic architecture. The research is applied in terms of type and is descriptive-analytical in nature. The statistical population is composed of experts in management and experts familiar with the subject of evaluation and ranking of developing scenario-based design models. Due to the fact that all the experts were surveyed and the necessary changes were applied to the questionnaire, therefore, the verification of the current research has the necessary reliability. The results of the single-variable T-test and rank average showed that to understanding the state of the system, clustering the main factors affecting changes, simplifying and ranking according to the degree of importance, determining the main factors based on the effects and the degree of uncertainty and determining the two final limits for each factor, creating compatible scenarios from the combination of main factors, choosing the preferred scenario and quantifying the scenario above the standard is effective in explaining the design patterns in metamorphic architecture. Also, based on the results of paired comparisons, the most suitable model for developing a scenario in metamorphic architecture is first the interaction effect and then the trend effect, and intuitive logic is the last priority

متن کامل:



تبیین فرآیند دستیابی به الگوهای طراحی در معماری متامورفی

چکیده

ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک ﺑﻪ ﺳﺒﮑﯽ از معماری ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ­ﺷﻮد ﮐﻪ در آن ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار در ﻃﺮاﺣﯽ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ اﯾﻦ متغیرﻫﺎ، ﻣﯽ­ﺗﻮان ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ­اي از ﺟﻮاب­ﻫﺎي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﻪ ﻓﺮم ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﺪﺳﺖ آورد. هدف از پژوهش حاضر تبیین فرآیند دستیابی به الگوهای طراحی در معماری متامورفی می باشد. پژوهش از نظر نوع تحقیق کاربردی، و از نظر ماهیت توصیفی و تحلیلی می باشد. جامعه‎ی آماری مطالعه از خبرگان حوزه مدیریتی و کارشناسان آشنا با مبحث ارزیابی و رتبه­بندی تدوین مدل‌های طراحی مبتنی  بر سناریو در معماری متامورفیک تشکیل شده است. با توجه به این امر که از تمامی خبرگان نظرسنجی و تغییرات لازم بر روی پرسشنامه اعمال گردید است، بنابراین راستی آزمایی پژوهش حاضر دارای پایایی لازم می‌باشد. نتایج مربوط به آزمون T تک متغیره و میانگین رتبه‌ای نشان که به ترتیب مراحل درک وضعیت سیستم، خوشه‌بندی عوامل اصلی اثرگذار بر تغییرات، ساده‌سازی و رتبه‌بندی بر حسب درجه اهمیت، تعیین عوامل اصلی بر اساس اثرات و میزان عدم قطعیت و تعیین دو حد نهایی برای هر عامل، خلق سناریوهای سازگار از ترکیب عوامل اصلی، انتخاب سناریوی ارجح و کمی‌سازی سناریو  بالاتر از حد استاندارد در تبیین الگوهای طراحی در معماری متامورفیک موثر می‌باشند. و همچنین بر اساس نتایج مقایسات زوجی مناسب‌ترین الگو جهت تدوین سناریو در معماری متامورفی ابتدا اثر تعامل و سپس اثر روند می‌باشد و منطق شهودی در اولویت آخر قرار دارد.

کلمات کلیدی

الگوی آموزشی_ معماری متامورفی_ سناریوسازی_معماری سیال

1.       مقدمه

ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻌﻤﺎري ﻣﻬﻢ­ﺗﺮﯾﻦ داﻧﺶ و ﻣﻬﺎرت ﯾﮏ ﻣﻌﻤﺎر ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن ﺧﻮد، ذﻫﻨﯿﺎت و اﻧﺪﯾﺸﻪ­ﻫﺎﯾﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﺎن از ﺧﻼل ﻧﻮر، ﺑﺎﻓﺖ، ﻓﺮم، رﻧﮓ، ﺧﻂ، ﻧﻘﻄﻪ، و ﺳﻄﻮح ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد (ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯿﺎن، 1388). از ﻃﺮﻓﯽ دیگر، رﺳﻮخ اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﺧﺮد در ارﮐﺎن و اﺟﺰاي ﻣﻌﻤﺎري، ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻗﺪرت ﻣﻌﻤﺎري و ﻣﻌﻤﺎر آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺧﻼﻗﯿﺖ، ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ، رﻋﺎﯾﺖ ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﻨﺎﺳﺐ و رﻋﺎﯾﺖ ﮐﺎرﺑﺮد در ﺷﮑﻞ دﻫﯽ و ﺑﺴﯿﺎري ﻣﻮارد دﯾﮕﺮ دارد ﮐﻪ در فرآیند ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻌﻤﺎري اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد. در زمینه معماری، در واﻗﻊ ﻃﺮاﺣﯽ فرآیندي ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ­آﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ، ﺗﺤﻠﯿﻞ، ارزﯾﺎﺑﯽ، و ﮔﺰﯾﻨﺶ اﺣﺘﯿﺎج دارد (ﻟﻨﮓ، 1386). ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﯿﻦ ﻓﺮد و اﺛﺮ ﻣﻌﻤﺎري در ﺑﺴﺘﺮي از ﻣﮑﺎن و زﻣﺎن روي ﻣﯽ دﻫﺪ و در اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ اﺑﺰار ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را ﺟﻬﺖ اراﺋﻪ روﻧﺪ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﯽ ﻃﻠﺒﺪ، ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ارزش­ها، ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ و اﻧﺪﯾﺸﻪ­ﻫﺎي ﻣﻌﻤﺎر را ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺑﯿﺎن دارد و اراﺋﻪ آن را ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ (ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯽ و همکاران، 1395).

اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮد راﯾﺎﻧﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﮔﺎم دﯾﮕﺮي در ﺗﺠﺴﻢ ﻓﻀﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻧﻈﺮﮔﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﯽ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ (ارجمند، 1389). از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﺎر ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽﮔﯿﺮد اﺛﺮي را ﺧﻠﻖ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﺮح ﺑﺮاي اﺟﺮا آﻣﺎده می شود در ﺑﻄﻦ ﺣﺮﮐﺖ وي اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺑﺴﯿﺎري رخ می دهد؛ اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت را ﻣﺪل ﯾﺎ فرآیند ﻃﺮاﺣﯽ می­شناسند ﮐﻪ ﻫﺮ ﻃﺮاح ﻣﻌﻤﺎر ﺑﻄﻮر ﺧﻮدآﮔﺎه ﯾﺎ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﻃﯽ می­کند. ﺑﺴﯿﺎري از ﻃﺮاﺣﺎن، ﻣﺪلﻫﺎي ﻃﺮاﺣﯽ را ﮐﺎﻣﻼ ﺷﻬﻮدي و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ می­دانند (ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯿﺎن، 1388). ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﺪل­ﻫﺎ را فرآیندي ﻋﻘﻠﯽ داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﺮﺧﯽ ﻧﯿﺰ آن را فرآیندي ﺟﺪﻟﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ. ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻓﺮادي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ فرآیند ﻃﺮاﺣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ، ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮاي آن ﻣﺮاﺣﻠﯽ را ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه­اﻧﺪ (شریفی و همکاران، 1393). 

روش­ها و مدل­های فرآیند ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ روش­های آﻣﻮزﺷﯽ ﻫﻤﻮاره در ﺣﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ می باشند. اﮔﺮﭼﻪ نظام­ها و رﺷﺘﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ نظام­هاي اﺟﺮاﯾﯽ، ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ­رﯾﺰي و ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ؛ ﺣﺮﻓﻪ ﻣﻌﻤﺎري را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار داده اند، اﻣﺎ فرآیند ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻮزﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل 1950 ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ. ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﺪف از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ فرآیندﻫﺎي ﻃﺮاﺣﯽ، ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ فعالیت­های ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ­ﺳﺎزي ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﻮد ﺗا بدین وسیله ﻃﺮاﺣﺎن روﻧﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ شده­ای را از ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ راه­ﺣﻞ، ﺑﻄﻮر ﻣﻮﺛﺮ و ﺑﺎ روﺷﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ دﻧﺒﺎل ﮐﻨﻨﺪ (ساندرس، 2009؛ ون­در­لیدن و همکاران، 2018؛ اویگور، 2018).

به نظر مي­رسد که در سال­هاي اخير با ورود نرم افزارهاي ديجيتالي در مقوله طراحي­هاي معماري و با توجه به پيچيدگي­هاي فرمي و فضايي معماري متامورفيك لزوم تدوين مدل­هاي طراحي مبتني بر سناريو در آن و تفکر موضوعي اصلي است و تدوين مدل طراحي مبتني بر سناريو در معماري متامورفيك مي­تواند گامي تاثيرگذار در روند فراگيري اين سبك معماري بين معماران در عصر حاضر باشد. يعني با ديدگاه علمي مي­توان تا حد امکان عوامل سنجش ناشدني موضوع به عناصر سنجش شدني تجزيه شود و به تدريج با دانش و روش­هاي سنجش آنها را تحليل و جايگزين الهام و شهود و احکام ناشي از تجربه کرد.

در 2 دهه اخیر شاهد گرایش تعدادی از معماران به سبک خاصی از طراحی که در ادبیات معماری از آن با عنوان "معماری غیر خطی یا "معماری سیال" نام برده می شود. فرم­های دارای معماری غیرخطی عموما دارای 3 مشخصه مشترک شامل ﻓﺮم ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژﯾﮏ، استفاده از ادوات اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ و ارﺗﺒﺎﻃﯽ در ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺴﺘﺮده­، و استفاده از ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﺳﺎزي و اﯾﺠﺎد اﻧﯿﻤﯿﺸﻦ در ﻣﻘﯿﺎﺳﯽ ﮔﺴﺘﺮده می باشند.

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ فرآیندﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻌﻤﺎري ﻣﺘﺎﻣﻮرﻓﯿﮏ و ﻋﺪم وﺟﻮد فرآیندي ﻣﺸﺨﺺ در ﺟﻬﺖ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي و ﻃﺮاﺣﯽ در اﯾﻦ ﺳﺒﮏ، مطالعه حاضر دنبال دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ روﺷﯽ ﺟﻬﺖ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺳﻨﺎرﯾﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻃﺮاﺣﺎﻧﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﻌﻤﺎري ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ ﯾﺎ ﻣﺘﺎﻣﻮرﻓﯿﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. در واﻗﻊ، پژوهش در پی ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ تبیین فرآیند دستیابی به الگوهای طراحی در معماری متامورفی چگونه است؟

2.       پیشینه تحقیق

2.1.       ﻣﻌﻤﺎري متامورفیک

ﻓﺮم­ﯾﺎﺑﯽﻫﺎي متامورفیک اﯾﺪه ﺗﻨﻮع ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژﯾﮏ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮده­اﻧﺪ. در ﻓﺮم­ﯾﺎﺑﯽﻫﺎي متامورفیک ﺑﺠﺎي ﺷﮑﻞ، ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻃﺮح ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن از ﻃﺮﯾﻖ اﻋﻤﺎل ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﺧﻠﻖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک ﻫﻨﺪﺳﻪﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ را ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﯿﻒ ارﺗﺒﺎط ﻣﯿﺎن اﺷﯿﺎء، ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮدن واﺑﺴﺘﮕﯽﻫﺎ و ﺗﻌﺮﯾﻒ رﻓﺘﺎر دﮔﺮدﯾﺴﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﮑﺎر ﻣﯽﮔﯿﺮد. در ﻣﻌﻤﺎري متامورفیک، ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﯾﮏ ﻃﺮح ﺧﺎص ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ، ﻧﻪ ﻓﺮم آن. ﺑﺎ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ، اﺷﯿﺎء ﯾﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﻮﻧﺪ (دالسگارد، 2017).

2.2.       ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک 

ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک ﺗﻐﯿﯿﺮي اﺳﺎﺳﯽ را در زﻣﯿﻨﻪ ﻃﺮاﺣﯽ اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و آن ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﮐﻪ به ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎﯾﯽﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮده و ﺑﻄﻮر ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. در ﮐﺘﺎب ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک اشاره شده است: روش ﻃﺮاﺣﯽ سال­ها ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ اﺑﺰار ﺳﻨﺘﯽ آن اﻧﺠﺎم گردیده است. ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ ﻃﺮﺣﯽ از ﯾﮏ ﺑﻨﺎي ﻣﻌﻤﺎري اﯾﺠﺎد ﺷﻮد، زﻣﺎن زﯾﺎدي ﺑﻪ ﺗﺮﺳﯿﻤﺎت و اراﺋﻪ ﻣﺪل 3 ﺑﻌﺪي ﻣﻌﻄﻮف شده است.  اما ﺑﻌﺪ از ﺣﻀﻮر رایانه در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻋﻠﻮم و اﻣﻮر اﺟﺮاﯾﯽ، ﻋﺮﺻﻪي ﻣﻌﻤﺎري ﻧﯿﺰ از آن ﺑﯽ ﺑﻬﺮه ﻧﻤﺎﻧﺪ. ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎﺗﯽ را در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺮﺳﯿﻤﺎت آﺳﺎن و ﺳﺮﯾﻊ ﻃﺮاﺣﯽ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻌﻤﺎران ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ. ﺑﻌﺪﻫﺎ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ارﺗﻘﺎء و اﻣﮑﺎن اﯾﺠﺎد ﻣﺪل ﻫﺎي 3 ﺑﻌﺪي از ﻃﺮحﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮد.

اﻣﺮوزه اﺻﻄﻼح ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺎرﺑﺮد دارد اﻣﺎ ﻣﻬﻢ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ و ﻣﻬﻢ آن مورد کم توجهی قرار گرفته است. اﮔﺮ ﭼﻪ اﺳﺘﻔﺎده­ﻫﺎﯾﯽ ﺳﺎده و ﻣﻌﻤﻮل از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ­ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه­اﻧﺪ ﻓﺮم­ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺠﺬوب ﮐﻨﻨﺪه را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آورد (شکل 1). اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ، ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﯾﻦ روش ﻃﺮاﺣﯽ، ﻓﺮاﺗﺮ از ﺣﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد.

 

شکل 1: ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک/ﭘﺎوﯾﻮن Design Research Lab در ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﻌﻤﺎري AA ﻟﻨﺪن

ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي رایانه­اي در زﻣﯿﻨﻪ ﻃﺮاﺣﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻫﺎ در ﻣﺮاﺣﻞ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻓﺮم ﻣﻌﻤﺎري، اﯾﻦ اﺻﻄﻼح ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد. ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻌﻤﺎري ﻣﺤﺪود ﻧﮕﺸﺘﻪ و در ﺗﻤﺎم ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻃﺮاﺣﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﺷﻬﺮي ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ. اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻮﻻت اﻣﺮوزه ﻣﻌﻤﺎري در دﻧﯿﺎ و ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﻌﻤﺎران ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت، ﻧﻤﻮد آن در ﻣﻌﻤﺎري ﭼﺸﻤﮕﯿﺮتر ﺑﻮده اﺳﺖ.

3.2.       ﻣﺤﺪوده و ارﺗﺒﺎط ﻣﯿﺎن ﻃﺮاﺣﯽ دﯾﺠﯿﺘﺎل، متامورفیک، و اﻟﮕﻮرﯾﺘﻤﯿﮏ

اﮔﺮ ﭼﻪ ﻃﺮاﺣﯽ دﯾﺠﯿﺘﺎل ﭘﺲ از اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞﻫﺎي رایانه در ﻃﺮاﺣﯽ، ﻧﻤﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ و اﺻﻠﯽ ﺧﻮد را ﭘﯿﺪا ﮐﺮد، اﻣﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ آن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي رایانه­اي در زﻣﯿﻨﻪ ﻃﺮاﺣﯽ و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي آن ﻣﺤﺪود ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. ﺑﻠﮑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ اﺳﺖ، اﺳﺘﻔﺎده از فرآیند ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻋﻠﻮم رایانه در اﯾﻦ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺷﺎﺧﻪ ﮔﺴﺘﺮده از ﻃﺮاﺣﯽ ﺧﻮد داراي ﻣﺮاﺣﻞ و ﻣﺮاﺗﺐ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ اﺳﺖ. در ﻫﺮ ﮐﺪام از اﯾﻦ ﻣﺮاﺗﺐ، ﺑﺨﺸﯽ از ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد.

رﯾﻮﮐﺎ آﮐﺴﻤﻦ در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﻧﻈﺮﯾﻪ و ﻃﺮاﺣﯽ در ﻋﺼﺮ اوﻟﯿﻪ دﯾﺠﯿﺘﺎل" ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻌﻤﺎري دﯾﺠﯿﺘﺎل، ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي آن و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ اراﺋﻪاي از ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي دروﻧﯽ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ. و ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر در ﮐﺘﺎب ﻣﻌﻤﺎري دﯾﺠﯿﺘﺎل ﮔﻼﺑﭽﯽدر اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﺷﺎره ﻫﺎﯾﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ (گلابچی، 1390). در ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﮐﻠﯽ از ﻣﻌﻤﺎري دﯾﺠﯿﺘﺎل ﻣﯽﺗﻮان ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻣﻨﻄﻖ ﻃﺮاﺣﯽ رایانه­اي و اﻟﮕﻮرﯾﺘﻤﯽ، ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻬﺖ ﻃﺮاﺣﯽ، اراﺋﻪ و ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﻌﻤﺎري ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي رایانه­اي و اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻮش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ در ﻃﺮاﺣﯽ را ﺟﺰﺋﯽ از اﯾﻦ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورد. از ﺷﺎﺧﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه و اﻣﺮوزه ﺑﺼﻮرت روشﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻌﻤﺎري ﺑﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ، ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک و اﻟﮕﻮرﯾﺘﻤﯿﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ.

اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺑﺴﯿﺎري در زﻣﯿﻨﻪ ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک و روشﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده از رایانه ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده شده و ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ، از واژه اﺻﻠﯽ و ﯾﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ آن ﺑﻬﺮه ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ که اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد. ﻧﮑﺘﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک و ﻃﺮاﺣﯽ اﻟﮕﻮرﯾﺘﻤﯿﮏ اﺳﺖ. اﯾﻦ 2 روش ﻃﺒﻖ آﻧﭽﻪ در ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻣﺪه ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮي، در ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺰدﯾﮏ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻃﺮاﺣﯽ اﻟﮕﻮرﯾﺘﻤﯿﮏ ﺷﺎﺧﻪ اي از ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد.

4.2. ﺿﺮورتﻫﺎ و ﭼﺮاﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده طراحی متامورفیک

در ﻣﻮرد ﻗﺎﺑﻠﯿﺖﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک ﻧﯿﺰ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺴﯿﺎري در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺳﻌﯽ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎ ﮐﻪ از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ، ﻧﻤﺎﯾﯽ ﮐﻠﯽ از ﻣﻮﺿﻮع اراﺋﻪ ﮔﺮدد. حتی امروزه ﺑﺴﯿﺎري از ﻃﺮاﺣﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻨﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد، ﮐﻪ زﻣﺎن زﯾﺎدي را ﺑﺮاي ﺗﺮﺳﯿﻢ و اراﺋﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽدﻫﺪ. اﻣﺎ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﯿﺎن ﻃﯿﻒ ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﻤﮑﻦ، اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان فرآیندي ﭘﺮ زﺣﻤﺖ، ﮐﻢ ﺑﺎزده و ﻫﺰﯾﻨﻪﺑﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ شود ﮐﻪ ﺑﺨﺶ زﯾﺎدي از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺮاح را ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﺪ.

از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ ﮐﻪ ﺿﺮورت اﺳﺘﻔﺎده از رایانه را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﮑﺎر در ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ از رایانه ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ دادن زﻣﺎن رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻃﺮح ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ. ﻓﺎرغ از ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﮐﻪ رایانه در زﻣﯿﻨﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورده، ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻗﺪرت ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻي ﺗﺮﺳﯿﻢ و اراﺋﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ رایانه، ﺧﻮد ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ. ﺷﺎﯾﺪ اﻫﻤﯿﺖ آﻧﺮا ﺑﺘﻮان ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻃﺮاﺣﯽ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎﯾﯽ ﺣﺠﯿﻢ و ﭘﯿﭽﯿﺪه و اﻣﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ رایانه در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺮﺳﯿﻢ و وﯾﺮاﯾﺶ ﺳﺎدهﺗﺮ و ﻗﺪرت اراﺋﻪ ﺑﺼﻮرتﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در اﺧﺘﯿﺎر ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ، ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮد.

ﻣﺴﺌﻠﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ در ﻃﺮاﺣﯽ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ در درﺟﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ راﺑﻄﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪهاي ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﺟﺰاء ﻃﺮاﺣﯽ و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي آن وﺟﻮد دارد، ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد. ﺑﺮاي ﺣﻞ ﮐﺮدن ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻌﻤﺎر ﺑﺎ ﻣﻮارد زﯾﺎدي از ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ و ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ روﺑﺮو اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﺑﺎﯾﺪ در روﻧﺪ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻃﺮح ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ. ﮔﺎﻫﯽ رﻋﺎﯾﺖ ﯾﮏ اﺻﻞ ﯾﺎ ﻣﻌﯿﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻘﺾ دﯾﮕﺮي ﺷﺪه ﮐﻪ ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﮐﻨﺎر اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد. اﻟﺒﺘﻪ اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ ﺷﺪن ﻧﯿﺎزﻫﺎ و سلیقه­های ﮐﺎرﺑﺮان، ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺪﯾﺪي ﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻓﺰوده ﺷﺪه است که ﺗﻌﺪد اﯾﻦ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ، ﺿﻮاﺑﻂ و ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ را اﻓﺰاﯾﺶ داده اﺳﺖ. اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻮل ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﯽ رایانه ﺑﺮاي ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ اﺟﺰا و ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﻃﺮاﺣﯽ، ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻤﮏ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اراﺋﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ.

در ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻌﻤﺎري ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻃﺮاﺣﯽ اوﻟﯿﻪ و وﯾﺮاﯾﺶ آن اﻣﺮي ﺑﺴﯿﺎر راﯾﺞ و ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﺻﻮﻻ روﻧﺪ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻌﻤﺎري فرآیندي رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮاﺣﻞ، ﻃﺮاح ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻃﺮح اوﻟﯿﻪ و ﯾﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻃﺮاﺣﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻃﺮﺣﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺎزﻫﺎ و ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ را ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ. از ﺳﻮﯾﯽ، در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻮاﻗﻊ ﺣﯿﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﺮاﺣﯽ ﯾﺎ ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم آن، ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ از ﻃﺮف ﻣﻌﻤﺎر ﯾﺎ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ در ﻃﺮح اﻋﻤﺎل ﻣﯽشود. ﺑﻌﻀﯽ زﻣﺎنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺮﺧﯽ آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﺿﻮاﺑﻂ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺮح را ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ. ﺗﻐﯿﯿﺮات ﭼﻨﺪﺑﺎره ﯾﮏ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ، ﻧﯿﺎزﻫﺎ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ، امری دﺷﻮار و زﻣﺎن ﺑﺮ اﺳﺖ. در ﻣﻘﺎﺑﻞ از دﯾﮕﺮ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻃﺮاﺣﯽ دﯾﺠﯿﺘﺎل و روش متامورفیک ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورده اﻧﺪ، وﯾﮋﮔﯽ اﯾﺠﺎد ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻃﺮاﺣﯽ در ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻣﺮاﺣﻞ آن و ﺑﺪون ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻃﺮاﺣﯽ از اﺑﺘﺪا اﺳﺖ. در اﯾﻦ روش ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺑﺨﺶ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ، ﻣﺪل ﻃﺮاﺣﯽ بطور ﺧﻮدﮐﺎر ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ را در ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ داده و ﻣﺎﻧﻊ از اﯾﺠﺎد ﺑﻬﻢ رﯾﺨﺘﮕﯽ در ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﯽﮔﺮدد.

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ اﻣﺮ ﻃﺮاﺣﯽ، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻣﻌﻤﺎري در ﯾﮏ اﺟﺘﻤﺎع، ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻨﻮع ﻧﯿﺎز ﮐﺎرﺑﺮان و ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ، ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻣﻮﺿﻮع روﺷﻦﺗﺮ ﻣﯽﮔﺮدد. اﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک اراﺋﻪ ﻣﯽدﻫﺪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺪﺑﯿﺮ اﺳﺖ.

ﻣﻮﺿﻮع دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ فرآیند ﻃﺮاﺣﯽ راﯾﺞ در ﻣﻌﻤﺎري وﺟﻮد دارد، ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ در ﻃﺮاﺣﯽ اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ و ﺿﻮاﺑﻂ ﺑﺴﯿﺎري ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد، ﮔﺎﻫﯽ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﻃﻮري در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻢ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﺟﻮاﺑﯽ ﻗﻄﻌﯽ ﺑﺮاي ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از فرآیندﻫﺎي رایانه­اي و روش ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ دﺳﺘﻪاي ﻧﺎﻣﺤﺪود از ﺟﻮابﻫﺎ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﻮرد ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺑﯿﻦ اﻋﻀﺎء ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﻮاب ﺑﺮاي ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻮﺟﻮد آسان­تر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.

ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ اﺑﺰاري اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺮاي ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي CAD¹، ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک در ﺣﺎل ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ اﺻﻠﯽ ﺑﺮاي ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻪ ﮐﻤﮏ رایانه اﺳﺖ ﺗﺎ اﻣﮑﺎن اﯾﺠﺎد ﺗﻨﻮع در ﺟﻮاب ﻃﺮاﺣﯽ را آسان­تر ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻄﻮر ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮد. ﻃﺮاﺣﯽ متامورفیک ﺗﺎ ﻫﻤﯿﻦ دوران اﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺮم اﻓﺰاري ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﮔﺮان ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻨﺤﺼﺮا ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﻮﻟﯿﺪ در ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻮاﯾﯽ، ﮐﺸﺘﯽﺳﺎزي و اﺗﻮﻣﺒﯿﻞﺳﺎزي مورد اﺳﺘﻔﺎده قرار گرفته است. اﻣﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻃﺮاﺣﺎن ﺑﺮاي اﯾﺠﺎدﭘﺬﯾﺮي ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات را ﺑﺪون ﺣﺬف ﻧﻤﻮدن و ﯾﺎ ﺗﺮﺳﯿﻢ دوﺑﺎره ﻃﺮح ﻣﻤﮑﻦ ﺳﺎزد، ﻣﻮﺟﺐ ﺑﮑﺎر ﺑﺴﺘﻦ ﻣﺪل ﮐﺮدن ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي CAD ﺳﻨﺘﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ (کاساکین، 2017).

3.       روش شناسی تحقیق

پژوهش از نظر نوع تحقیق کاربردی، و از نظر ماهیت توصیفی و تحلیلی می باشد. جامعه‎ی آماری مطالعه از خبرگان حوزه مدیریتی و کارشناسان آشنا با مبحث ارزیابی و رتبه­بندی تدوین مدل‌های طراحی مبتنی  بر سناریو در معماری متامورفیک تشکیل شده است. با توجه به این امر که از تمامی خبرگان نظرسنجی و تغییرات لازم بر روی پرسشنامه اعمال گردید است، بنابراین راستی آزمایی پژوهش حاضر دارای پایایی لازم می‌باشد.

در مطالعه حاضر برای پاسخگویی به این سوال که تبیین از چه فرآیندها و مراحلی تشکیل شده است از میانگین رتبه‌ای و آزمون T تک‌متغیره استفاده شد. تدوین سناریو در معماری متامورفی بر اساس 3 الگوی؛ منطق شهودی، اثر روند، و اثر متقابل می‌تواند صورت پذیرد ولی اینکه میزان اهمیت هر الگو از جهت تدوین سناریو در هر مرحله طراحی متامورفی چگونه باشد، بر اساس مدل AHP مورد مقایسه زوجی قرار می‌گیرد.

4.       نتایج

نتایج مربوط به آزمون T تک متغیره و میانگین رتبه‌ای (جدول 1) نشان داد با 99 درصد اطمینان مراحل درک وضعیت سیستم، خوشه‌بندی عوامل اصلی اثرگذار بر تغییرات، ساده‌سازی و رتبه‌بندی بر حسب درجه اهمیت، تعیین عوامل اصلی بر اساس اثرات و میزان عدم قطعیت و تعیین دو حد نهایی برای هر عامل، خلق سناریوهای سازگار از ترکیب عوامل اصلی، انتخاب سناریوی ارجح و کمی‌سازی سناریو بالاتر از حد استاندارد در تبیین الگوهای طراحی در معماری متامورفیک موثر می‌باشند. و همچنین بر اساس نتایج مقایسات زوجی مناسب‌ترین الگو جهت تدوین سناریو در معماری متامورفی ابتدا اثر تعامل و سپس اثر روند می‌باشد و منطق شهودی در اولویت آخر قرار دارد.

جدول 1 تعیین مراحل مهم در سناریوسازی

Determining important steps in scenario creation

مراحل سناریوسازی	میانگین± انحراف ‌استاندارد	مقدار استاندارد	مقدار T تک متیره	سطح معناداری
درک وضعیت سیستم	89/4±56/0	3	12/23	**00001/0
خوشه‌بندی عوامل اصلی اثرگذار بر تغییرات	70/4±98/0	3	32/19	**00001/0
ساده‌سازی و رتبه‌بندی بر حسب درجه اهمیت	80/4±76/0	3	21/17	**00001/0
تعیین عوامل اصلی بر اساس اثرات و میزان عدم قطعیت و تعیین دو حد نهایی برای هر عامل	52/4±70/0	3	20/15	**00001/0
خلق سناریوهای سازگار از ترکیب عوامل اصلی	50/4±22/1	3	20/11	**00001/0
انتخاب سناریوی ارجح	20/4±90/0	3	16/17	**00001/0
کمی‌سازی سناریو	40/4±24/0	3	29/23	**00001/0

**: معناداری در سطح یک‌درصد خطا

بر اساس نتایج حاصل شده فرآیند سناریوسازی به ترتیب اولویت از مراحل درک وضعیت سیستم،  ساده‌سازی و رتبه‌بندی بر حسب درجه اهمیت، خوشه‌بندی عوامل اصلی اثرگذار بر تغییرات، تعیین عوامل اصلی بر اساس اثرات و میزان عدم قطعیت و تعیین دو حد نهایی برای هر عامل، خلق سناریوهای سازگار از ترکیب عوامل اصلی، کمی‌سازی سناریو، و انتخاب سناریوی ارجح تشکیل شده است. 

جدول 2: تعیین تقدم و تأخر مراحل مهم در سناریوسازی

Determining priority and delay of important steps in scenario creation

مراحل سناریوسازی	میانگین± انحراف‌استاندارد	اولویت
درک وضعیت سیستم	89/4±56/0	1
ساده‌سازی و رتبه‌بندی بر حسب درجه اهمیت	80/4±76/0	2
خوشه‌بندی عوامل اصلی اثرگذار بر تغییرات	70/4±98/0	3
تعیین عوامل اصلی بر اساس اثرات و میزان عدم قطعیت و تعیین دو حد نهایی برای هر عامل	52/4±70/0	4
خلق سناریوهای سازگار از ترکیب عوامل اصلی	50/4±22/1	5
کمی‌سازی سناریو	40/4±24/0	6
انتخاب سناریوی ارجح	20/4±90/0	7

 

نتایج مقایسات زوجی (جداول 3 الی 7) نشان می‌دهد الگوی اثر متقابل در تدوین سناریو اولویت بالاتری دارد. از طرفی برای تدوین سناریو معماری متامورفی به خصوص در مراحل به ترتیب پاسخ‌دهی، پیکره‌بندی، یکپارچگی و تجزیه و تحلیل سیستم طرح معماری به ترتیب الگوی اثر تعامل، اثر روند پاسخ بهتری می‌دهند. زیرا روش اثر تعامل به میزان زیادي فرمولبندي می­شود و در نتیجه امکان کنترل فرآیند را می­دهد. عیب و نقص آن به این نکته باز میگردد که اگر در حدود و چارچوب­هاي مشخص انجام نگیرد، فرمول­بندي آن از کنترل خارج شده و مفید بودن و قابلیت اتکاء به محتواي آن از بین می رود.

شمار زیادي از کارشناسان نسبت به این روش دیدگاهی کاملاً مثبت دارند و خاطرنشان می­سازند که اغلب نقطه­ي مناسبی براي ورود و آغاز به کار با سناریوها است و موجب برانگیخته شدن علاقمندي افراد با پیش زمینه­هاي مختلف شده و براي انگیزش ایده­هاي جدید، حتی اگر برون­یابی­ها و تعمیم ها صورت گیرد، بسیار خوب است.

جدول 3 ماتریس مقایسه زوجی شاخص­ها

Pairwise comparison matrix of indicators

شاخص ها	منطق شهودی	اثر روند	اثر تعامل
منطق شهودی	1	2	3
اثر روند	0.5	1	2
اثر تعامل	0.333333	0.5	1

 

جدول 4 مقایسه زوجی مراحل معماری متامورفی بر اساس منطق شهودی

Pairwise comparison of metamorphic architectural stages based on intuitive logic

منطق شهودی	تجزیه و مفصل‌بندی سیستم	یکپارچگی	پیکره‌بندی	پاسخ‌دهی
تجزیه و مفصل‌بندی سیستم	1	2	3	3
یکپارچگی	0.5	1	2	1
پیکره‌بندی	0.333333	0.5	1	1
پاسخ‌دهی	0.2222	2	1	1

 

جدول 5 مقایسه زوجی مراحل معماری متامورفی بر اساس اثر شاخص روند

Pairwise comparison of metamorphic architectural stages based on trend index effect

اثر روند	تجزیه و مفصل‌بندی سیستم	یکپارچگی	پیکره‌بندی	پاسخ‌دهی
تجزیه و مفصل‌بندی سیستم	1	0.333333	0.25	25/0
یکپارچگی	3	9	0.5	20/0
پیکره‌بندی	4	8	1
پاسخ‌دهی	5	3	2/0	1

 

 

 

جدول 6 مقایسه زوجی مراحل معماری متامورفی بر اساس شاخص اثر تعامل

Pairwise comparison of metamorphic architectural stages based on interaction effect index

اثر تعامل	تجزیه و مفصل‌بندی سیستم	یکپارچگی	پیکره‌بندی	پاسخ‌دهی
تجزیه و مفصل‌بندی سیستم	1	0.5	0.2	5
یکپارچگی	2	1	0.333333	3
پیکره‌بندی	5	4	5	4
پاسخ‌دهی	5	3	4	1

 

جدول 7 مقایسه مراحل مختلف معماری متامورفی

Comparison of different stages of metamorphic architecture

نام مراحل معماری متامورفی	وزن
پاسخ‌دهی	749/0
پیکره‌بندی	685/0
یکپارچگی	659/0
تجزیه و مفصل‌بندی سیستم	314/0

بحث و نتیجه­گیری

هدف از پژوهش حاضر تبیین فرآیند دستیابی به الگوهای طراحی در معماری متامورفی می باشد. در خصوص نتیجه بدست آمده در مقاله ندایی‌طوسی (1397) تحت عنوان کاربست روش‌شناسی آینده‌نگاری راهبردی در برنامه‌ریزی توسعه فضایی، مراحل رهیافت سناریونگاری در برنامه‌ریزی‌های کالبدی و فضایی منطقه‌ای بر اساس درک وضعیت سیستم، ساده‌سازی و رتبه‌بندی عوامل، شناسایی عوامل اثرگذار بر اساس میزان عدم قطعیت، تعیین گزینه‌های سازگار بر اساس عوامل اصلی موثر، انتخاب سناریوی ارجح، کمی‌سازی و کاربرد گزینه ارجح جهت مطابقت انجام شد. بر این اساس نتیجه مطالعه حاضر در خصوص سناریوسازی در معماری با مطالعه ندایی‌طوسی (1396) در یک راستا می‌باشد.

همچنین نتایج مقایسات زوجی در این بخش نشان داد مناسب‌ترین الگو جهت تدوین سناریو در معماری متامورفی ابتدا اثر تعامل و بعد اثر روند می‌باشد و منطق شهودی در اولویت آخر قرار دارد. زیرا نطق شهودي به میزان زیادي وابسته به کارشناسانی است که در مورد سناریوها کار کرده‌اند و فنون و تکنیک‌ها به متنوع ترین شیوه، ترکیب شده و در نتیجه کنترل ارزش و اعتبار یک دیدگاه خاص اقتباسی از یک منظر علمی، امري سخت و مشکل است. همچنین اثر روند ترکیبی از برآوردهاي آماري با احتمالات است.

روش شناسی آن داراي مزیت و قابلیت فرمول بندي شدن است و همزمان به هیچ وجه مانع از تفکر خلاق نمی­شود. چرا که انتخاب عوامل تأثیرگذار بر توسعه­ي یک روند، در اساس یک رویه و مسیر خلاق دارد. اما تحلیل روند، داراي کمبودها و نواقص خاص خود است و تنها زمانی می توان از آن استفاده کرد که داده و اطلاعات سري هاي زمانی طولانی مدت، همراه با جزییات و قابل اعتماد باشد و پژوهشگرانی که از این اطلاعات استفاده می کنند داراي زمینه و دانش کافی در نظریه ي احتمال و آمار باشند. به این دلیل، اقلیت کارشناسان از این روش استفاده می­کنند. ولی اثر تعامل به میزان زیادي فرمول بندي می شود و در نتیجه امکان کنترل فرآیند را می دهد. عیب و نقص آن به این نکته باز می گردد که اگر در حدود و چارچوب هاي مشخص انجام نگیرد، فرمول بندي آن از کنترل خارج شده و مفید بودن و قابلیت اتکا به محتواي آن از بین می رود. شمار زیادي از کارشناسان نسبت به این روش دیدگاهی کاملاً مثبت دارند و خاطر نشان می سازند که اغلب نقطه­ي مناسبی براي ورود و آغاز به کار با سناریوها است و موجب برانگیخته شدن علاقمندي افراد با پیش زمینه­هاي مختلف شده و براي انگیزش ایده­هاي جدید، حتی اگر برون­یابی­ها و تعمیم­ها صورت گیرد، بسیار خوب است. 

منابع

ارجمند، ا. (1389). مروری بر شیوه­های اموزش معماری در ایران، همایش منطقه ای معماری و فرآیند طراحی،
ص 332، زنجان.

خیابانیان ع. (1388). خلاقیت در فرایند طراحی معماری، انتشارات مهرایمان، چاپ اول، تبریز.

سلیمانی م، اعتصام ا، حبیب ف. (1395). بازشناسی مفهوم و اصول هویت در اثر معماری. هویت شهر، 25(10): صص 26-15.

شریفی م، بهاروند ن، بهاروند ز. (1393). پژوهش در فرآیند طراحی معماری نمونه موردی: فرآیند طراحی کریستوفر الکساندر. کنفرانس بین المللی روش­های نوین طراحی و ساخت در معماری زمینه گرا.

گلابچی م. (1390). معماری دیجیتال،انتشارات دانشگاه تهران.

لنگ ج. (1386). آفرینش نظریه معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمه: علیرضا عینیفر،
انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم، تهران.

ندایی طوسی س. (1397). کاربست روش‌شناسی آینده‌نگاری راهبردی در برنامه‌ریزی توسعه فضایی؛ مورد پژوهی سناریونگاری منطقۀ کلانشهری کرج. نامه معماری و شهرسازی 10(20):صص 23-48.

Casakin H. (2017). Metaphorical Reasoning and Design Creativity: Consequences for Practice and Education. In Encyclopedia of Creativity, Invention, Innovation, and Entrepreneurship; Elias, G.C., Secaucus, N.J., Eds.; Springer-Verlag New York: New York, NY, USA.

Dalsgaard, P. (2017). Instruments of inquiry: Understanding the nature and role of tools in design. International Journal of Design, 11(1): 21-33.

Oygür I. (2018). The machineries of user knowledge production. Design Studies, 54: 23-49.

Sanders EBN. (2009). Exploring co-creation on a large scale: Designing for new healthcare environments. Presented at the Symposium on Designing for, with, and from user experience. TU Delft, the Netherlands. https://studiolab.ide.tudelft.nl/studiolab/contextmapping/files/2013/01/CM5-2.-Sanders.pdf.

van der Linden V, Dong H, Heylighen A. (2018). Architects’ attitudes towards users: A spectrum of advocating and envisioning future use(rs) in design. ARDETH, 2: 197-216.

 

 

 

 

 

 

Explaining the process of achieving design patterns in metamorphic architecture

Abstract

Introduction: Metamorphic design is said to be a style of architecture in which, by breaking down the design subject into the influencing variables in the design and explaining the relationship between these variables, it is possible to obtain a set of responsive answers to the form in question. Methodology: The purpose of this research is to explain the process of obtaining design patterns in metamorphic architecture. The research is applied in terms of type and is descriptive and analytical in nature. The statistical population of the study is composed of experts in the field of management and experts familiar with the subject of evaluation and ranking of developing scenario-based design models in metamorphic architecture. Due to the fact that all the experts were surveyed and the necessary changes were applied to the questionnaire, therefore, the verification of the current research has the necessary reliability. Conclusion: The results of the single-variable T-test and rank average showed that to understanding the state of the system, clustering the main factors affecting changes, simplifying and ranking according to the degree of importance, determining the main factors based on the effects and the degree of uncertainty and determining the two final limits for each factor, creating compatible scenarios from the combination of main factors, choosing the preferred scenario and quantifying the scenario above the standard is effective in explaining the design patterns in metamorphic architecture. Also, based on the results of paired comparisons, the most suitable model for developing a scenario in metamorphic architecture is first the interaction effect and then the trend effect and intuitive logic is the last priority.

Keywords:

Educational model - metamorphic architecture - scenario building - fluid architecture

 

---

[1]   Computer aided design

---