مقایسه گفتمان فرهنگی حاکم بر سینمای دهه قبل و پس از انقلاب اسلامی ایران

محورهای موضوعی : ارتباطات

سید علی رحمان زاده ¹ , فرشته مجیدی ² , حسن خجسته باقرزاده ³ , سید محمود نجاتی حسینی، ⁴

1 - استادیار، گروه علوم ارتباطات، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران،
2 - دانشجوی دکتری علوم ارتباطات اجتماعی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار، گروه علوم ارتباطات اجتماعی، دانشکده تولید رادیو و تلویزیون، دانشگاه صدا و سیما، تهران، ایران
4 - استادیار، گروه علوم ارتبطات اجتماعی، واحد آشتیان، دانشگاه آزاد اسلامی، آشتیان، ایران

تاریخ دریافت : 1401/02/16 تاریخ پذیرش : 1401/03/21 تاریخ انتشار : 1401/02/01

کلید واژه: فیلم سینمایی ایرانی, سینمای انقلاب, گفتمان فرهنگی, بازنمایی, واکاوی,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش مقایسه گفتمان فرهنگی حاکم بر سینمای دهه قبل و پس از انقلاب اسلامی ایران است. رویکرد پژوهش کیفی و روش اصلی تحلیل گفتمان می‌باشد. جامعه آماری و نمونه محتوای فیلم‌های سینمایی یش و پس از انقلاب بود که دیالوگ‌های 12 فیلم از طریق ارزش‌های قدرت، موفقیت، لذت‌طلبی، برانگیختگی، استقلال، جهان‌گرایی، خیرخواهی، سنت‌گرایی، هم‌نوایی، امنیت‌گرایی، مشروعیت بخشیدن به ثروت، ارزش‌های مذهبی، ارزش‌های ملی با نرم‌افزار maxqda مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. براساس نتایج حاصله از این پژوهش مشابهت‌های بینامتنیت ارزش‌های گفتمان فرهنگی بازنمایی شده در فیلم‌های یک دهه قبل از انقلاب، خیرخواهی، قدرت، سنت‌گرایی، لذت‌طلبی و ارزش‌های مذهبی است. مشابهت‌های بینامتنیت ارزش‌های گفتمان فرهنگی بازنمایی شده در فیلم‌های یک دهه پس از انقلاب، خیرخواهی، قدرت، سنت‌گرایی است. ارزش‌های گفتمانی بیناگفتمانیت، خیرخواهی، سنت‌گرایی و ارزش‌های مذهبی برجستگی بیشتری در فیلم‌های یک دهه قبل از انقلاب دارند. ارزش‌های گفتمانی بیناگفتمانیت، خیرخواهی، سنت‌گرایی و هم‌نوایی برجستگی بیشتری در فیلم‌های یک دهه پس از انقلاب دارند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study is to compare the cultural discourse that governs the cinema of the decade before and after the Islamic Revolution of Iran. The research approach is qualitative and the main method is discourse analysis. The statistical population and sample content of his post-revolutionary films were the dialogues of 12 films through the values of power, success, hedonism, arousal, independence, cosmopolitanism, benevolence, traditionalism, conformity, security. Orientalism, legitimation of wealth, religious values, and national values have been studied with maxqda software. According to the results of this study, the intertextual similarities of the values of cultural discourse represented in the films of a decade before the revolution are benevolence, power, traditionalism, hedonism, and religious values. Intertextual similarities the values of cultural discourse represented in the films of a decade after the revolution are benevolence, power, and traditionalism. Discourse values Inter-discourse, benevolence, traditionalism and religious values are more prominent in the films of a decade before the revolution. The discourse values of inter-discourse, benevolence, traditionalism and conformity are more prominent in the films of a decade after the revolution.

منابع و مأخذ:

 

اجلالی، پرویز. و نوری، پرتو. (1396). "سینمای ایران در دهه شصت"، انجمن جامعه شناسی ایران.

احدی، اصغر. (1380). "بررسی سلسله مراتب ارزش‌ها در نوجوانان ساکن شهرهای مرزی و غیرمرزی استان اردبیل"، به راهنمایی محمد نریمانی، اردبیل.

احمدی، یعقوب. و قادرزاده، امید. (1395). "گونه شناسی ارزش‌های فرهنگی مبتنی بر هویت"، دو فصلنامه پژوهشنامه توسعه فرهنگی اجتماعی، دوره 1، شماره 1، صص. 34-56.

اشرافی، مجتبی. و خاکرند، شکراله. (1396). "بررسی نقش و جایگاه سینمای ایران در سیر تحولات فرهنگی و سیاسی منتهی به انقلاب اسلامی ایران"، فصلنامه علمی و پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، دوره 14، شماره 51، صص. 93-116.

امیری، ساره. و آقابابایی، احسان. (1396). "برساخت معنایی زن روشن‌فکر خاص در سینمای پس از انقلاب اسلامی"، مطالعات فرهنگ - ارتباطات، دوره 18، شماره 40، صص. 95-122.

بالس، کریستوفر. (1380). "ذهنیت نسلی"، ترجمه حسین پاینده، ارغنون، شماره 19.

بحرینی، شیما. و حسینی، مالک. (1397). "زبان به منزله بازنمایی فرهنگ از دیدگاه استوارت هال با توجه به نظر فردیناند دو سوسور، دانشگاه شهید بهشتی"، دو فصلنامه فلسفی شناخت، دوره 11، شماره 1، صص. 7-22.

تاجیک، محمدرضا. (1383). "گفتمان، پادگفتمان و سیاست"، تهران، مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

ﺗﺒﺮﯾﺰی، ﻣﻨﺼﻮره. (1393). "ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺤﺘﻮای ﮐﯿﻔﯽ از ﻣﻨﻈﺮ روﯾﮑﺮدﻫﺎی ﻗﯿﺎﺳﯽ و اﺳﺘﻘﺮاﯾﯽ"، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، دوره 21، ﺷﻤﺎره 64، صص. 105-138.

رفیع پور، فرامرز. (1378). "تغییر ارزش‌ها در آینه سینما و مطبوعات"، نامه پژوهش، دوره 4، شماره 14 و 15، صص. 5-30.

رهبرقاضی، محمودرضا.، امام جمعه زاده، سیدجواد.، نوربخش، سوسن. و خاکی، مینا. (1396). "ارزش‌های فرهنگی و تأثیرات آن بر نگرش اقتصادی و سیاسی شهروندان"، فصلنامه علمی پژوهشی جامعه پژوهی فرهنگی، دوره 8، شماره 1، صص. 45-60.

رهبری، مهدی. و محمدزاده، سعید. (1390). "سینما و وقوع انقلاب اسلامی در ایران"، پژوهشنامه متین، دوره 13، شماره 50، صص. 83-107.

صابری، محمد. و تورک، محمت سزای. (1396). "اخلاق و ارزش‌های انسانی در فیلم‌های سینمایی قبل و بعد از انقلاب اسلامی"، تهران: فصلنامه اخلاق در علوم رفتاری و فناوری، دوره 12، شماره 2، صص. 1-12.

صفری، فاطمه. (1387). "تحلیل نشانه شناختی نهادهای اجتماعی در سینمای رسول صدر عاملی"، مجله جامعه شناسی ایران، دوره 9، شماره 1 و 2، صص. 102-126.

طالبان، محمدرضا.، مبشری، محمد. و مهرآئین، مصطفی. (1389). "بررسی روند دگرگونی ارزشی در ایران (1353-1388)"، تهران: دانشنامه علوم اجتماعی، دوره 1، شماره 3.

طبیعی، منصور. و محمدتقی نژاد اصفهانی، رعنا. (1399). "زنانگی، ایدئولوژی و مقاومت در برابر فرودستی تحلیل گفتمان فرودستی زنان در سینمای ایران با تکیه بر نظریه خودمداری"، مجله زن در فرهنگ و هنر، دوره 12، شماره 2، صص. 185-217.

عظیمی دولت‌آبادی، امیر. و داوری‌مقدم، سعیده. (1398). "بازنمایی حضور و نقش زنان در سینمای قبل و بعد از انقلاب اسلامی"، مجله مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 8، شماره 2، صص. 305-328.

فرامرزی، داوود. (1378). "نظریه ساختار مدور ارزش‌های شوارتز؛ نامه پژوهش، دوره 4، شماره 15-14، صص. 107-129.

فلیک،اووه. (1399). "درآمدی بر تحقیق کیفی"،‌ هادی جلیلی (مترجم) نشر نی.

قره‌باغی، علی‌اصغر. (1383). "بازنمایی"، مجله گلستانه، شماره 58.

محمدی، فردین. و کرمانی، مهدی. (1398). "برساخت معنایی نهاد خانواده و ترکیب‌بندی آن در فضای رسانه‎ای؛ تحلیل فرهنگی - اجتماعی برنامه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان؛ دو فصلنامه علمی و پژوهشی جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، دوره 6، شماره 14، صص. 41-62.

مهدی‌زاده، سیدمحمد. (1387). "رسانه‌ها و بازنمایی"، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

میلز، سارا. (1389). "میشل فوکو"، ترجمه داریوش آشوری، تهران: مرکز.

هاشمی، محمدصادق. و فرخی، میثم. (1394). "بازنمایی نگرش مردم به روحانیت در سینمای ایران (مورد مطالعه: سه فیلم زیر نور ماه، مارمولک و طلا و مس)"، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مجله رسانه و فرهنگ، دوره 5، شماره 1، صص. 126-150.

Barker, C. (2004). “The SAGE Dictionary of Cul- tural Studies”, London: Sage publication.

Barlett, C.P., Vowels, C.L. & Saucier, D.A. (2008). “Meta-analyses of the effects of media images on men's body-image concerns”, Journal of social and clinical psychology, Vol. 27(3), PP. 279-310.

Calvert. & Levis. (eds). (2002). “Television Studies: the key concepts Rutledge

Fung, A. & Ma, E. (2000). “Formal vs. informal use of television and sex-role stereotyping in Hong Kong”, Sex roles, Vol. 42(1-2), PP. 57-81.

Hall, S. (1997). “The Work of Representation, In Cultural Representation and Signifying”, London: Sage.

Barker, C. (2004). “The SAGE Dictionary of Cul- tural Studies”, London: Sage publication.

Barlett, C.P., Vowels, C.L. & Saucier, D.A. (2008). “Meta-analyses of the effects of media images on men's body-image concerns”, Journal of social and clinical psychology, Vol. 27(3), PP. 279-310.

Calvert. & Levis. (eds). (2002). “Television Studies: the key concepts Rutledge

Fung, A. & Ma, E. (2000). “Formal vs. informal use of television and sex-role stereotyping in Hong Kong”, Sex roles, Vol. 42(1-2), PP. 57-81.

Hall, S. (1997). “The Work of Representation, In Cultural Representation and Signifying”, London: Sage.