نحوۀ برجسته‌سازی مهمترین مسائل اجتماعی جامعۀ ایران در اخبار سیمای جمهوری اسلامی ایران (مطالعۀ موردی: بخش خبری 30 :20)

محورهای موضوعی : مدیریت رسانه

اردشیر زابلی زاده ¹ , جواد صادقی ² , مهرداد حاجیوند دستگردی ³

1 - دانشگاه صدا وسیما
2 - دانشگاه صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران
3 - دانشگاه صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران

تاریخ دریافت : 1398/09/19 تاریخ پذیرش : 1399/03/08 تاریخ انتشار : 1399/03/01

کلید واژه: مسائل اجتماعی, رسانه, تحلیل محتوای کمی, برجسته‌سازی, بخش خبری ۲۰:۳۰,

چکیده مقاله :

اگر چه رسانه‌ها قادر به انعکاس همۀ مسائل جامعه نیستند اما در برجسته‌سازی مهمترین آن‌ها نقش اساسی دارند. هدف اصلی این پژوهش که با روش تحلیل‌ محتوای کمی انجام شده، بررسی نحوۀ برجسته‌سازی مهمترین مسائل اجتماعی جامعۀ ایران شامل مسائل شغلی، مسائل شهری، مسائل مرتبط با ازدواج، مسائل تحصیلی، مسائل زیست‌محیطی، مسائل مرتبط با مواد مخدر، مسائل جنسی، مسئلۀ جرائم و مسئلۀ فقر و نابرابری برگرفته از تحقیقات پیشین در بخش خبری ۲۰:۳۰ شبکۀ دو سیما در بازۀ زمانی مهر تا اسفند 1395 بوده است. یافته‌ها نشان می‌دهد، بخش خبری ۲۰:۳۰ در برجسته‌سازی مسائل اجتماعی ذکرشده نسبتاً ضعیف عمل کرده است؛ چنانکه از مجموع ۱۲۰۲ خبر بررسی‌شده در این بخش خبری فقط ۳۱۳ خبر معادل ۲۶ درصد به این مسائل پرداخته بودند. بر اساس یافته‌ها از مجموع 313 خبر مربوط به این مسائل از لحاظ چینش خبری 93 مورد در اولویت اول و 97 مورد در اولویت دوم این بخش خبری بوده‌‌اند. ضمن اینکه در بررسی خبرها به ترتیب جرائم با ۷/۲۹ درصد، مسائل زیست‌محیطی با ۲۲ درصد، مسائل شغلی با ۷/۱۴ درصد و مسئلۀ فقر و نابرابری با ۴/۱۳ درصد، بیشترین برجستگی را در بین مسائل اجتماعی داشته‌اند و مسائل جنسی با ۶ صدم از کمترین میزان توجه برخوردار بوده‌اند.

چکیده انگلیسی:

Media have an essential role in highlighting the most important social issues, albeit they are not able to address all of them. The main aim of the research which was conducted through quantitative content analysis is to examine the way of highlighting the most important social issues of Iran including job-related issues, urban issues, marriage-related issues, educational issues, environmental issues, drug-related issues, sexual issues, crimes, poverty and inequality derived from previous researches in 20:30 News Section of IRIB TV2 in the period from October 2016 to March 2017. The findings of the research indicate that the aforementioned news section had a poor performance in highlighting the mentioned social issues. As of 1202 news examined in the news section, only 313 news which were accounted as 26 percent of the total news addressed the issues. Based on the findings and in terms of news arrangements, from the 313 selected news related to the issues, 93 news were placed in the first priority and 97 news were hold in the second priority of the news section. Moreover, through scrutinizing the news the crimes-related issues with 29.7 percent, environmental issues with 22 percent, job-related issues with 14.7 percent and the issues related to poverty and inequality with 13.4 percent had been highlighted more than the other issues. And also, the least addressed and highlighted issue comes to sexual issues.

متن کامل:



نحوۀ برجسته­سازی مهمترین مسائل اجتماعی جامعۀ ایران در اخبار سیمای جمهوری اسلامی ایران (مطالعۀ موردی: بخش خبری 30 :20)

چکیده

اگر چه رسانه­ها قادر به انعکاس همۀ مسائل جامعه نیستند اما در برجسته­سازی مهمترین آن­ها نقش اساسی دارند. هدف اصلی این پژوهش که با روش تحلیل­ محتوای کمی انجام شده، بررسی نحوۀ برجسته­سازی مهمترین مسائل اجتماعی جامعۀ ایران شامل مسائل شغلی، مسائل شهری، مسائل مرتبط با ازدواج، مسائل تحصیلی، مسائل زیست­محیطی، مسائل مرتبط با مواد مخدر، مسائل جنسی، مسئلۀ جرائم و مسئلۀ فقر و نابرابری برگرفته از تحقیقات پیشین در بخش خبری ۲۰:۳۰ شبکۀ دو سیما در بازۀ زمانی مهر تا اسفند 1395 بوده است. یافته­ها نشان می­دهد، بخش خبری ۲۰:۳۰ در برجسته­سازی مسائل اجتماعی ذکرشده نسبتاً ضعیف عمل کرده است؛ چنانکه از مجموع ۱۲۰۲ خبر بررسی‌شده در این بخش خبری فقط ۳۱۳ خبر معادل ۲۶ درصد به این مسائل پرداخته بودند. بر اساس یافته­ها از مجموع 313 خبر مربوط به این مسائل از لحاظ چینش خبری 93 مورد در اولویت اول و 97 مورد در اولویت دوم این بخش خبری بوده­­اند. ضمن اینکه در بررسی خبرها به ترتیب جرائم با ۷/۲۹ درصد، مسائل زیست­محیطی با ۲۲ درصد، مسائل شغلی با ۷/۱۴ درصد و مسئلۀ فقر و نابرابری با ۴/۱۳ درصد، بیشترین برجستگی را در بین مسائل اجتماعی داشته­اند و مسائل جنسی با ۶ صدم از کمترین میزان توجه برخوردار بوده­اند.

واژگان کلیدی: مسائل اجتماعی، بخش خبری ۲۰:۳۰، رسانه، برجسته­سازی، تحلیل محتوای کمی

مقدمه و بیان مسئله

طی چند دهۀ اخیر، تغییر و تحولات سریع در زمینه­های مختلف از جمله افزایش جمعیت و شهرنشینی باعث شکل­گیری و بروز مسائل اجتماعی مختلفی در جوامع امروزی شده است. مسائل اجتماعی در همۀ جوامع ظهور می­یابند، اما معمولاً این مسائل در جوامع در حال ‌توسعه، نمود بارزتری پیدا می­کنند. جامعۀ ایران نیز به‌عنوان یکی از جوامع در حال‌ توسعه با مسائل و معضلات اجتماعی زیادی روبه­رو است. نتایج برخی تحقیقات نشان می­دهد بیکاری و اشتغال، فقر و اعتیاد از مهم­ترین مسائل اجتماعی کشور ایران هستند که زندگی جمع زیادی از مردم را دچار اختلال کرده­اند. در تعريف مسائل اجتماعي توجه به اين نكته لازم است كه مسائل اجتماعي لزوماً شامل مسائلي نيستند كه مربوط به حوزة اجتماع و حوزة جامعه­شناسي باشند بلكه اجتماعی شدن هر يك از مسائل اقتصادي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي است كه مسئلۀ اجتماعي را تشكيل مي­دهد (خراط‌ها، ۱۳۹۳: ۳۹).می­توان گفت، هم کنشگران فردی و هم کنشگران جمعی در شکل­گیری مسائل اجتماعی نقش دارند؛ اما همواره این مردم هستند که بیشتر از همه در معرض آسیب­های ناشی از مسائل اجتماعی قرار دارند. برای مهار و مقابله با مسائل اجتماعي خواست و ارادۀ جمعي مردم و مسـئولان نیاز اسـت که این امر برنامه­ریزی­های بلندمدت و سیاست­های کلان را می­طلبد. رسانه­ها نیز به­عنوان یکی از مهم­ترین ارکان جامعه­پذیری از جایگاه مهمی در این سیاست­ها برخوردارند؛ چراکه رسانه­ها شکل­دهندۀ ارزش­ها و عقاید اجتماعی هر جامعه­ای محسوب می­شوند.

     تاکنون نقش­های متفاوتی برای رسانه­ها در نظر گرفته شده است. از مهم­ترین این نقش­ها، نقش اطلاع­رسانی و آگاهی از وقایع و رویدادهای پیرامون افراد بوده است. رسانه­ها با تعیین اولویت ذهنی مخاطبان و برجسته ساختن مسائل اجتماعی، آگاهی عموم را نسبت به این مسائل افزایش می­دهند. می­توان گفت، با ظهور وسایل ارتباط جمعی و تکنولوژی­های پیشرفته، فرایند آموزش و جامعه­پذیری از انحصار مدارس و آموزشگاه­ها خارج شده است و ازاین­رو دولت­ها بیش از گذشته به نقش و اهمیت رسانه در فرایند آموزش پی برده­اند. در این­میان تلویزیون به­عنوان یکی از مهم­ترین ابزارهای رسانه­ای نقش مهمی در اطلاع­رسانی، آموزش و برجسته­سازی مهم­ترین مسائل جامعه دارد. تلویزیون به دلیل ویژگی­های بصری، تصویر، صدا و ویژگی­های گرافیکی هنوز از جذابیت­های خاصی بین مخاطبان برخوردار است. در بیشتر برنامه­های تلویزیونی، خبر به دلیل نقش مهمی که در اطلاع­رسانی رویدادهای مختلف جامعه بر عهده دارد، جایگاه ویژه­ای را در بین برنامه­ها به خود اختصاص داده است. رشد کمی و کیفی برنامه­های خبری تلویزیونی در سراسر جهان را می­توان مدعای اهمیت روزافزون و جایگاه خبر در جوامع امروزی دانست. «به‌رغم رشد و توسعۀ فناوری­های دیجیتال اطلاع‌رسانی، در بین وسایل ارتباط‌جمعی و پیام‌های ارتباطی دنیای معاصر، اخبار تلویزیون چه به لحاظ نوع رسانه و چه به لحاظ نوع پیام، همچنان در شکل‌دهی به ذهنیت مخاطبان از واقعیت­ها نقش عمده­ای دارد. خبر به لحاظ محتوایی، در زمرۀ برنامه‌هایی قرار می‌گیرد که محتوای آن‌ها واقعی است و جنبۀ ساختگی ندارد، ضمن اینکه مردم نیز چنین تصویری از آن ندارند؛ بنابراین، متولیان رسانه از اخبار تلویزیون به­سان ابزاری مناسب جهت تأثیرگذاری بر افکار عمومی بهره می‌گیرند» (نقیب السادات و افقهی، ۱۳۹۲: ۸۶-۸۵). به‌عبارت‌دیگر، اخبار به‌عنوان یکی از مهم­ترین بخش­های تلویزیون در قالب نرم­خبرها و خبرهای رویدادمدار که به واکاوی و عمق­بخشی بیشتر به موضوعات می­پردازند؛ می­تواند با آگاه کردن مردم و شناخت مهم­ترین مسائل جامعه به مسئولان، نقش مهمی در حل مسائل اجتماعی ایفا کند و با فرهنگ‌سازی درست عامل مهمی در اصلاح رفتاری جامعه در خصوص بعضی از مسائل اجتماعی همچون آثار سرقت و یا پیامدهای خشونت و درگیری باشد.

امروزه دولت­ها با گذر از توسعۀ اقتصادی به این نتیجه رسیده­اند که توجه صرف به توسعۀ اقتصادی برای رسیدن به توسعه کافی نیست، بلکه در کنار توسعۀ اقتصادی باید به فکر توسعۀ اجتماعی جامعۀ خود نیز باشند. توسعۀ اجتماعی جز با برنامه­ریزی و سیاست­های کلان و درست دولت­ها تحقق نمی­یابد. رسانه­ها به­عنوان موتور محرکۀ توسعه نقش مهمی در این سیاست­ها دارند. بنابراین توجه به توسعۀ اجتماعی موجب شده است تا مسائل اجتماعی به­عنوان عامل بازدارندۀ توسعه در برنامه­ریزی­های دولت­ها بیش‌ازپیش مورد توجه قرار گیرد. علی‌رغم آنکه مشکلات اجتماعی بخش اجتناب­ناپذیری از مشخصات جوامع امروزی تلقی می­گردند، در ایران گسترۀ مسائل و مشکلات اجتماعی چون فقر، بیکاری، تبعیض، اعتیاد، خشونت و ... به سبب عوارض سوء فردی و اجتماعی و نقش منفی آن‌ها در جامعه ایران، نگران­کننده بوده و ضرورت­های بررسی­های علمی و مداخلات جدی مبتنی بر شواهد در سطوح مختلف را فراهم آورده است (رفیعی و همکاران، ۱۳۸۷: ۱۸۵).

در يک نگاه کلي، ورود رسانه­ها به حيطۀ بازنمايي و ارائۀ مسائل اجتماعي امري بسيار خطير و مهم است، چنانکه دو نقش متمايز را در اين خصوص ايفا مي­کنند، از يک­سو، رسانه­ها با به‌کارگیری نگاهي سطحي و کليشه­اي، خود بر شدت و حدت بروز مسائل اجتماعي مي­افزايند و از سوي ديگر، با اتخاذ رويکردي اجتماعي تلاش مي­کنند، از توان و ظرفيت­هاي رسانه­اي حل مسائل اجتماعي کمک بگيرند. اين رويکردي است که تمامي رسانه­هاي توسعه­گرا سعي دارند خود را از آن بهره­مند سازند (بخارایی و شکیبا، 1394: 10). بنابراین اطلاع­رسانی ناکارا و عدم کارایی رسانه­های جمعی در خصوص اطلاع­رسانی، نوعی مواجهۀ غیراصولی و غیرمنطقی با پدیده­ها و مشکلات اجتماعی است که خود موجب بروز و ظهور مسائل اجتماعی می­گردد (ناطق پور، ۱۳۸۰: ۸۰). ازاین‌رو به دلیل اهمیت مسائل اجتماعی که بخش عظیمی از مردم را درگیر کرده است و از جمله مهم­ترین علل عقب­ماندگی جوامع از چرخ توسعه است، نوع نگاه سازمان صداوسیما نسبت به این مسائل باید نگاه متفاوت و ویژه­ای باشد.

ازآنجایی‌که اخبار از مهم­ترین ابزارهای اطلاع­رسانی و آگاهی­بخشی در هر جامعه و سازمانی به شمار می­روند، از صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران انتظار می­رود همان مسائلی را برجسته و ارائه کند که در اولویت عموم قرار دارند تا با شناسایی و برجسته­سازی این مسائل از دید افکار عمومی، سیاست­ها و برنامه­ریزی دقیقی برای اصلاح آن‌ها توسط مسئولان و دیگر نهادها صورت گیرد. بنابراین در این پژوهش بر آن شدیم به پاسخ سؤال اصلی که مطرح کرده­ایم، دست پیدا کنیم؛ اینکه مسائل اجتماعی در بخش خبری 20:30 شبکۀ دو سیمای جمهوری اسلامی ایران به چه نحوی برجسته شده­اند؟ با توجه به گسترده بودن حوزۀ مسائل اجتماعی، در این تحقیق بر آن شدیم تا به بررسی 9 مورد از مسائل اجتماعی مهم شامل مسائل شغلی، مسائل شهری، مسائل مرتبط با ازدواج، مسائل تحصیلی، مسائل زیست­محیطی، مسائل مربوط به مواد مخدر، مسائل جنسی، جرائم و مسئلۀ فقر و نابرابری بپردازیم.

مفاهیم و زمینه­های نظری پژوهش

مسائل اجتماعی

دربارۀ تعاریف و طبقه­بندی مشکلات و مسائل اجتماعی در ایران نیز مانند سایر کشورهای جهان توافق قطعی وجود ندارد، به‌گونه‌ای که در اسناد سازمان­های دولتی و غیردولتی و مکتوبات صاحب­نظران، مصادیق، مسئله، مشکل، انحراف و آسیب اجتماعی همپوشانی فراوان داشته و طبقه­بندی برخی از مسائل و مشکلات اجتماعی در هر یک از دسته­بندی­های فوق را دشوار می­نماید. صرف‌نظر از تفاوت دیدگاه­ها در نام­گذاری مسائل اجتماعی، فصل مشترک همۀ این مسائل در آن است که همۀ آن‌ها پدید­ه­هایی نامطلوب بوده و افکار عمومی، جامعه و نخبگان را به خود مشغول داشته، به‌گونه‌ای که نوعی وفاق و آمادگی جمعی برای مهار آن‌ها پدید آمده است (رفیعی و همکاران، ۱۳۸۷: ۱۸۵).

افشار کهن در کتابش «جامعه­شناسی مسائل اجتماعی» در تعریف مسائل اجتماعی می­نویسد: «مسائل اجتماعی اشاره به شرایط و یا موقعیت­هایی دارند که بیشتر مردم یا تعداد قابل‌توجهی از گروه­بندی­های اجتماعی آن را غیر مطلوب می­پندارند و زندگی آن‌ها تحت تأثیر پیامدهای ناگوار آن‌ها قرار گرفته است. این وضعیت معمولاً سبب می­شود که نوعی خواست عمومی در جهت تغییر شرایط مورد اشاره شکل گیرد که در برخی حالات، زمینه­ساز نوعی برنامه­ریزی اجتماعی جهت ایجاد تحولات لازم می­گردد». دورکیم¹ نیز بر این باور است که مسئلۀ اجتماعی هم‌زمان دارای دو بعد عینی و ذهنی است. به‌عبارت‌دیگر، هر مسئلۀ اجتماعی هم موجب یک وضعیت محنت­زا در واقعیت و عینیت زندگی افراد می­شود و هم هم‌زمان به لحاظ هنجاری پدیده­ای نامطلوب ارزیابی می­گردد. بر این اساس او یادآور می­شود صرف اینکه پدیده­ای موجب ایجاد مشکل برای افراد جامعه گردد را نباید معیار تلقی آن به­عنوان مسئله دانست. دورکیم اساساً از منظری کارکردگرایانه به تحلیل پدیده­های اجتماعی اقدام می­کند و لذا توجه اساسی او در بحث از مسائل اجتماعی، موضوع نظم اجتماعی و تداوم همبستگی اجتماعی است (افشارکهن، ۱۳۹۰: 89-44).

مرتون² در تعریف مسئلۀ اجتماعی می­گوید: «مسئلۀ اجتماعی آن نوع مسئلۀ موجود و آسیب­زایی است که عموم افراد یک جامعه در آن درگیرند و به شکل عینی یا ذهنی بر سر مسئله بودن آن‌ها اجماع و توافق وجود دارد. همچنین برای حل آن ارادۀ عمومی و عملی وجود دارد. مسئلۀ اجتماعی ذاتاً و ماهوی افراد زیادی را مشغول و درگیر خود می­کند و مانع از رشد، تعالی و توسعۀ یک جامعۀ انسانی می­شود. کلان و ساختاری بودن، عمومیت داشتن، فراگیری و پیچیده بودن از ویژگی­های یک مسئلۀ اجتماعی می­باشد. مرتون شکاف میان معیارهای مشترک و شرایط زندگی اجتماعی را به‌عنوان معیار اصلی تعریف مسئلۀ اجتماعی در نظر می­گیرد» (مرتون، ۱۳۸۵: ۲۷).

کارنبلام³ و جولیان⁴ نیز در کتاب خود با عنوان «مسائل اجتماعی» آورده­اند: «وقتی اکثریت افراد یک جامعه موافق باشند که وضعیت موجود تهدیدی برای کیفیت زندگی آن‌ها و مهم­ترین ارزش­های آن‌ها می­باشد و همچنین متفق­القول باشند که برای اصلاح وضعیت موجود اقدامی باید صورت گیرد، در این مواقع است که جامعه­شناسان می­گویند، جامعه این وضعیت را به‌عنوان یک مسئلۀ اجتماعی تعریف کرده است. به‌عبارت‌دیگر اعضای جامعه به یک اتفاق­نظر رسیده­اند وضعیتی که بر جمعی از اعضای یک جمعیت تأثیر بگذارد، یک معضل برای همۀ جامعه است و فقط مشکل افرادی که مستقیماً از آن تأثیر می­پذیرند نیست» (Korenblum and Julian, 1980: 5).

به نظر می­رسد تعریفی که لوزیک⁵ از مسائل اجتماعی ارائه می­دهد، نسبت به سایر تعاریف، تعریف جامع­تری است. لوزیک معتقد است: مسائل اجتماعی به چیزهایی اطلاق می­شود که بشود آن‌ها را دید، به شرایط گسترد­ه­ای در محیط اطلاق می­شود که بشود آن را اندازه­گیری کرد و به آن اموری اطلاق می­شود که به حیات و زندگی افرادی که براثر این شرایط آسیب می­پذیرند و یا افرادی که به وجود آورندۀ این شرایط هستند مربوط می­شود. در واقع مسائل اجتماعی به امور و یا افرادی اطلاق می­شوند که ما آن‌ها را نگران­کننده می­دانیم و ما وقتی چیزی را نگران­کننده می­دانیم فراتر از عینیت آن امور یا افراد می­رویم و درواقع در ارتباط با آن امور یا افراد ادراکات ذهنی داریم (لوزیک، ۱۳۸۳: 28-26).

پیشینۀ پژوهش

یافته­های پژوهش لعیا محبوبی (1391) با عنوان «جایگاه روزنامه‌نگاری محیط‌زیست در ایران چگونگی بازتاب رویدادهای زیست‌محیطی سال ۱۳۸۹ در روزنامه‌های ایران، همشهری و مردم‌سالاری» نشان می­دهد که به ترتیب آلودگی هوای تهران، مسئلۀ خشکی دریاچه­ها و تالاب­ها و مسئلۀ ریزگردها از میزان برجستگی و فراوانی بیشتری نسبت به سایر مسائل زیست­محیطی برخوردار بوده­اند. محبوبی در این پژوهش آورده است، درمجموع روزنامه‌های ایران سعی چندانی در برجسته‌سازی مسائل و رویدادهای زیست‌محیطی ندارند. نتایج دیگر این تحقیق نشان می­دهد، از لحاظ ارزش خبری برجسته در پوشش خبرهای زیست­محیطی نیز به ترتیب ارزش خبری دربرگیری، ارزش خبری برخورد و ارزش خبری مجاورت از بیشترین فراوانی برخوردار بوده­اند. همچنین طبق یافته­ها از لحاظ نوع مطلب زیست­محیطی، 9/29 درصد از مطالب در نوع فرایندمدار، 1/44 درصد در نوع رویدادمدار و 1/26 درصد از مطالب با تلفیقی از هر دو نوع ارائه شده است.

در پژوهش «تأملی جامعه­شناختی در تشخیص و تعیین اولویت مسائل اجتماعی ایران» که توسط علی یوسفی و حسین اکبری (1390)  با روش تحلیل ثانویه انجام شده است، ملاک­های تشخیص و اولویت­بندی مسائل اجتماعی از دیدگاه­های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه نیز با تکیه بر رهیافت برساخت­گرایی به بررسی اولویت مسائل اجتماعی از دیدگاه عامۀ مردم و نخبگان حاکم بر کشور پرداخته شده است. نتایج این تحقیق نشان می­دهد، در سه مطالعۀ ملی انجام­شده در حوزۀ اولویت مسائل اجتماعی ازنظر مردم و نخبگان بیکاری، گرانی و تورم در اولویت مسائل اجتماعی کشور ایران قرار داشته­اند. بر اساس یافته­های این تحقیق در اولویت­دهی به مسائل اجتماعی کشور، تفاوت چندانی بین نخبگان جامعه و آحاد مردم وجود ندارد. همچنین به این نکته اشاره شده که برای تشخیص صحیح مسائل اجتماعی در ایران و سیاست­گذاری مناسب برای مسائل اجتماعی، در بررسی این مسائل باید شرایط عینی و ذهنی مورد توجه قرار گیرد و درنهایت اولویت و اهمیت مسائل برای برنامه­ریزی مشخص شود.

در تحقیقی خدیجه علیزاده (1390) با عنوان «بررسی روند تغییر مسائل اجتماعی شهر تهران در ۳۰ سال اخیر»، فهرستی از مسائل اجتماعی را تهیه و بر اساس این فهرست چهار دورۀ ریاست جمهوری بعد از انقلاب را از لحاظ مهم­ترین مسائل اجتماعی تهران در این دوره­ها مورد بررسی قرار داده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد، مهم‌ترین مسئلۀ تهران در سال‌های آغازین انقلاب و دوران جنگ (۱۳۶۸-۱۳۵۷) مسائل جمعیتی، در دوران سازندگی (۱۳۷۶-۱۳۶۸) مسائل زنان، در دوران اصلاحات (۱۳۸۴-۱۳۷۶) مسئلۀ کاهش مشارکت اجتماعی و سیاسی و در سال­های اخیر (۱۳۸۴ تا امروز)، نبود یا کاهش سرمایۀ اجتماعی و مؤلفه‌های آن نظیر اعتماد و حمایت اجتماعی بوده است. با استناد به یافته­ها در بررسی رابطۀ موجود میان مسئلۀ اجتماعی هر دوره و شرایط حاکم بر همان دوره می­توان گفت، آنچه در تهران به‌صورت یک مسئلۀ اجتماعی ظهور کرده، بیش از هر چیز متأثر از اقدامات و سیاست‌های دولت‌ها بوده است. از طرفی، در این سال‌ها مشکلات اجتماعی، بیش از مشکلات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به‌عنوان مسئلۀ اجتماعی مطرح شده است. همچنین مسائل اجتماعی در این دوران، بیشتر در ردیف موانع توسعه قرار می‌گیرند.

یافته­های پژوهش محمدحسین پیش­بین (1390) با عنوان «بررسی بازنمایی مسائل اجتماعی ایران در متون نمایشی اکبر رادی»، نشان می­دهد، مسائل اجتماعی ایران در متون نمایشی اکبر رادی در قالب الگوهای تحلیل مسائل اجتماعی دانیلین لوزیک بازنمایی شده است. همچنین یافته­های تحقیق ادعاسازی در برساختن مسائل اجتماعی ایران در نمایش‌های اکبر رادی و وجود رابطه‌ای معنادار میان ساختار معنادار اثر و جهان اجتماعی پیرامون نویسنده را نشان می­دهد. پیش­بین معتقد است، نمایش‌نامه‌های اکبر رادی با بازنمایی مسائل اجتماعی جامعه در قالبی نمایشی و نشانه‌شناسانه، در جهت برساخت مسائل اجتماعی گام برمی‌دارند.

بر اساس پژوهش سعید معیدفر و ستار پروین (1388) با عنوان «فراتحلیل مطالعات انجام‌شده در حوزۀ  مسائل اجتماعی ایران»، مهم­ترین مسئلۀ اجتماعی مسئلۀ اشتغال، بیکاری و مسائل مربوط به جوانان بوده است. این مسئله 40 درصد از آمار را به خود اختصاص داده است. بنابراین می­توان اذعان کرد موضوع بیکاری به‌عنوان مهم­ترین و حادترین مسئله ازنظر محققان مطرح شده است. نتایج این تحقیق نشان می­دهد مسائل بعدی که در نزد محققان از اهمیت وافری برخوردار بوده­اند، مسئلۀ فقر و نابرابری و مسئلۀ اعتیاد با 10 درصد از آمار هستند.

پژوهشی با عنوان «اطلاع­رسانی و مسائل اجتماعی» توسط محمدجواد ناطق­پور (۱۳۸۰) صورت گرفته و بر این نکته تأکید شده است که بسیاری از مسائل اجتماعی ایران از یک­سو ناشی از فقدان اطلاع­رسانی کارا و انحصار اطلاعات به مردم است؛ از سوی دیگر ارائۀ گزینشی اطلاعات به مردم نیز در این فرایند نقش دارد. ناطق­پور بر این باور است در چنین شرایطی که ناشی از تفکر توسعۀ از بالا به پایین بوده و جریان اطلاع­رسانی گزینشی و از بالا به پایین است، مشارکت که یک مفهوم پایین به بالاست، تحقق پیدا نمی­کند. بنابراین، این امر نه­تنها خود یک مسئلۀ اجتماعی بوده، بلکه زمینه­ساز تحقق و بروز مسائل اجتماعی دیگری نیز می­شود.

چارچوب نظری پژوهش

نظریۀ برجسته­سازی

تا سال 1968 این ایده که مطبوعات و رسانه­ها به‌عنوان پل ارتباطی میان جهان خارج و تصاویر ذهنی ما عمل می­کنند مورد آزمایش تجربی قرار نگرفته بود، تا اینکه در این سال مک کامبز⁶ و دونالد شاو⁷، استادان دانشگاه کارولینای شمالی در چپل هیل⁸، موضوع تعجب­برانگیزی را مطرح کردند. بر این اساس مسائل و موضوعاتی که توسط رسانه­ها انتخاب و برجسته می­شوند، به­ویژه در اخبار، تأثیر مستقیمی بر درک ما نسبت به جهان پیرامون دارد. این مطالعات ابتدایی چپل هیل، موجب تولد یک نظریۀ جدید در مطالعات رسانه­ای شد که بعدها با عنوان نظریۀ برجسته­سازی شناخته شد (Stacks and Salwen, 2009: 90).

نظریۀ برجسته‌سازی⁹ مدعی تأثیر رسانه­ها بر شناخت و نگرش مردم و تعیین اولویت­های ذهنی آنان از طریق انتخاب و برجسته­سازی بعضی از موضوعات و رویدادها در قالب خبر و گزارش خبری است. رسانه­ها گرچه نمی­توانند تعیین کنند که مردم «چگونه» بیندیشند، اما می­توانند تعیین کنند که «دربارۀ چه» بیندیشند. منظور از برجسته‌سازی رسانه­ها این است که رسانه­ها به‌ویژه در اخبار و گزارش­های خبری و برنامه­های مستند، این قدرت را دارند که توجه عموم را به مجموعه­ای از مسائل و موضوعات معین و محدود معطوف سازند و از مسائل و موضوعات دیگر چشم­پوشی کنند (مهدی­زاده، 1391: 62).

     مفهوم برجسته­سازی را نباید صرفاً به مفهوم اولویت­گذاری به معنی انتخاب و اولویت بعضی از موضوع­ها و رویدادها در رسانه­ها در قالب تیتر اول مطبوعات یا عناوین اول اخبار رادیو و تلویزیون تقلیل داد. برجسته­سازی فراتر از اولویت­گذاری و دارای شیوه­ها و پیچیدگی­های خاص خود است. بنابراین مفهوم برجسته­سازی پیچیده­تر از اولویت­گذاری است. این مفهوم حاکی از آن است که فرایند قرار دادن موضوعی در اولویت عموم، زمان می­برد و از چند مرحله می­گذرد. این مفهوم نشان­دهندۀ آن است که شیوۀ رسانه­ها برای قالبی کردن یک موضوع و کلمات مهمی که برای توصیف آن استفاده می­کنند، می­تواند مؤثر باشد و نقش اشخاص معروفی که موضوعی را توضیح می­دهند و تفسیر می­کنند، نقش مهمی است. به نظر هارولد زوکر، در فرایند برجسته‌سازی دو مفهوم آشنا بودن و نیاز به راهنمایی می‌تواند مؤثر باشد. به این صورت که هرچه فرد با موضوع ناآشنا باشد بیشتر به رسانه احساس نیاز می‌کند و برجسته‌سازی بیشتر می‌شود. از طرف دیگر نیاز به راهنمایی هم فرد را به رسانه وابسته می‌کند. نیاز به راهنمایی به دو عامل بستگی دارد: نخست اینکه هرچقدر پیام رسانه به زندگی و کار فرد ارتباط بیشتری داشته باشد و عدم اطلاع فرد از موضوع بیشتر باشد، بنابراین نیاز به راهنمایی بیشتر می‌شود و درنتیجه برجسته‌سازی افزایش می‌یابد (سورین و تانکارد، ۱۳۹۲: ۳۴۹-۳۴۸).

برجسته­سازی در تلویزیون به‌صورت اولویت دادن در ترتیب خواندن خبر، استفاده از خلاصۀ خبر، خواندن در سرخط خبرها، میزان زمان اختصاص داده شده به هر خبر، استفاده از عکس، اسلاید، فیلم، صدا، رنگ، نقشه، نمودار و مواردی از این قبیل صورت می­گیرد. امتیازی که برجسته­سازی در تلویزیون نسبت به دیگر رسانه­ها دارد این است که ترتیب و توالی زمان پخش خبرها در تلویزیون اجتناب­ناپذیر است و تا زمانی که مخاطب در معرض خبر اول قرار نگیرد، نمی­تواند به سراغ خبر بعدی برود، در واقع خبر به مخاطب تحمیل می­شود (فرهنگی و انارکی، 1394: 64).

     پیوند کاربردی نظریۀ برجسته­سازی با بازتاب مهمترین مسائل اجتماعی ایران بدین طریق است که رسانه­ها با بکارگیری فنون و تکنیک­های این نظریه می­توانند به اولویت­های ذهنی مخاطبان در قبال پیام­های مربوط به این حوزه جهت دهند. به عبارت دیگر، یکی از ابزارهای مهم برجسته کنندۀ مسائل اجتماعی، تلویزیون است که از طریق اطلاع­رسانی و اخبار، نیازهای خبری جامعه را در این زمینه تأمین می­کند. یکی از موضوعاتی که رسانه­ها به‌ویژه تلویزیون در بخش­های خبری خود می­توانند موردتوجه قرار دهند، موضوعات مرتبط با مسائل اجتماعی است. انعکاس مسائل اجتماعی ایران توسط تلویزیون به‌عنوان یک رسانۀ اثرگذار، می­تواند نقشی مهم درافزایش آگاهی جامعه نسبت به این موضوعات داشته باشد. برجسته­سازی در تلویزیون از طریق اولویت دادن در ترتیب خواندن خبر، ارائه در سر خط خبرها، استفاده از خلاصۀ خبر و زمان اختصاص داده­شده به آن انجام می­شود. در واقع امتیازی که تلویزیون در برجسته­سازی خبر بر مطبوعات دارد قدرت آن در تحمیل اولویت­های خبری بر مخاطبان است. نکتۀ مهمی که در ارائۀ اخبار وجود دارد، موضوع چینش خبری است. موضوع­هایی که در اولویت­های خبری قرار می­گیرند، دارای بار ارزشی و اهمیت بیشتری هستند. در رسانه­های گوناگون، برجسته­سازی به روش­های خاصی صورت می­گیرد. در تلویزیون اولویت خبر مهم­ترین ملاک تشخیص اهمیت خبر است. اصل دوم در برجسته­سازی تلویزیون، فضا و زمان اختصاص داده‌شده به خبر است.

روش­ پژوهش

پژوهش حاضر از حیث هدف توصیفی و از نوع تحقیقات کاربردی است، که با روش تحلیل محتوای کمی انجام گرفته است. بر اساس تعریف کریپندروف¹⁰: «تحلیل محتوا، روش پژوهشی برای ترکیب استنتاج عینی و معتبر از داده­ها برای زمینۀ تحقیق است» و کرلینجر¹¹ نیز معتقد است: «تحلیل محتوا روشی نظام­مند، عینی و کمّیِ مطالعه و تحلیل ارتباطات برای اندازه­گیری متغیرهاست» (Riff, Lacy and Fico, 2014:18-19). در این پژوهش، ابتدا مقولات بر اساس تحقیقات پیشین، مطالعات کتابخانه­ای، و بخش چارچوب نظری جمع­آوری شد و بر این اساس به کدگذاری مقولات پرداخته شده است. در ادامه بر اساس این مقولات نحوۀ برجسته­سازی مسائل اجتماعی در بخش خبری ۲۰:۳۰ مورد بررسی قرار گرفت. جامعۀ آماری این پژوهش را همۀ بخش­های خبری 20:30 پخش‌شده از شبکۀ دو سیمای جمهوری اسلامی ایران در بازۀ زمانی نیمۀ دوم سال ۱۳۹۵ تشکیل می­دهد. در این پژوهش از روش نمونه­گیری تصادفی ساده استفاده شده است. این نمونه­گیری یکی از روش­های نمونه­گیری احتمالی است که در آن همۀ اعضا از شانس برابری برای انتخاب شدن برخوردارند. در تحقیق پیش­رو از اخبار پخش‌شده در بخش خبری ۲۰:۳۰ در فاصلۀ زمانی مهر تا اسفند ۱۳۹۵ از هرماه آماری دو هفته به‌صورت قرعه­کشی انتخاب شده است. بدین ترتیب از ۲۴ هفتۀ نیمسال دوم سال ۱۳۹۵، ۱۲ هفته یعنی ۸۴  بخش خبری انتخاب شد که این بخش­های خبری با مراجعه به سایت تلوبیون¹² بارگیری شده است. در این پژوهش، هر خبر به‌عنوان یک واحد تحلیل در نظر گرفته شده ‌و همچنین با استفاده از نرم­افزار اس­پی­اس­اس¹³ تجزیه‌وتحلیل داده­ها صورت گرفت. برای توصیف بهتر جداول دوبُعدی (متقاطع)، به مدد نرم­افزار اس­پی­اس­اس، ضمن درصدگیری ستونی، از آزمون نسبت درست­نمایی¹⁴ استفاده شده است¹⁵.

اعتبار¹⁶ و پایایی¹⁷ پژوهش

اعتبار یا روایی به معناي این است که آیا وسیله یا روش اندازه­گیري که براي سنجش موضوع انتخاب کرده­ایم، موضوع را به‌خوبی می‌سنجد و برای آن مناسب است یا خیر. در این پژوهش، از اعتبار صوري استفاده شده است. اعتبار صوري عبارت است از شناسایی اعتبار شاخص­ها یا معرف­هاي پژوهش از طریق مراجعه به داوران. به‌عبارت‌دیگر اعتبار صوری یعنی اینکه اعتبار یک شاخص از طریق افراد متخصص مورد بررسی قرار گیرد تا آن شاخص از اعتبار لازم برخوردار شود. در این پژوهش ابتدا با مطالعه، تحقیقات پیشین و بررسی ادبیات موضوع، مقولات اصلی شناسایی شد. براي تعیین اعتبار این شاخص­ها با در نظر گرفتن دیدگاه کارشناسان و اساتید حوزۀ ارتباطات و علوم اجتماعی، اصلاحات و تغییرات لازم در مقولات انجام شد. قابلیت اعتماد یا پایایی به معنی دقت و ثبات وسیلۀ اندازه­گیری در شرایط دیگر است. به‌عبارت‌دیگر، پایایی به معنی آن است که ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه، نتایج یکسانی به­دست می‌دهد. در این پژوهش، برای سنجش قابلیت اعتماد یا پایایی از ضریب اسکات¹⁸ استفاده شد. در فرمول ضریب اسکات عددی که به دست می­آید نباید از 70 درصد (7/0) کمتر باشد و هر چه این عدد بیشتر از 70 درصد باشد پایایی تحقیق نیز افزایش می­یابد. در روش تحلیل محتوای کمی، برای ارزیابی پایایی معمولا از کدگذار دوم (آزمون – آزمون مجدد) استفاده می­شود که در این پژوهش نیز از روش مذکور بهره گرفته شد.

در این پژوهش پس از انجام مرحلۀ اول کدگذاری یعنی تعریف عملیاتی مقوله­های پژوهش و کدگذاری مقولات، از مجموع 313 مطلب کدگذاری شده 48 مورد معادل 15 درصد از مطالب را برای رسیدن به ضریب پایایی پژوهش به روش نمونه­گیری تصادفی انتخاب کردیم. سپس این حجم از مطالب را با ارائۀ تعریف عملیاتی مقوله­های پژوهش و جدول کدگذاری به یک فرد آشنا به حوزۀ مسائل اجتماعی، خبر و روش تحلیل­محتوا دادیم تا پس از کدگذاری این مطالب توسط کدگذار دوم، میزان توافق حاصل­شده بین دو کدگذار مشخص شود. در ابتدا قرار بود ضریب پایایی همۀ مقوله­ها را محاسبه کنیم ولی پس از مشورت با کارشناسان و صاحب­نظران، به بررسی مقولاتی پرداختیم که احتمال دخل و تصرف در آن­ها وجود داشت. بنابراین پس از بررسی کدگذار دوم این نتایج حاصل شد: برای مقولۀ مسائل اجتماعی 92 درصد، برای مقولۀ شکل ارائۀ خبر 84 درصد، برای مقولۀ نوع خبر 74 درصد، برای مقولۀ ارزش­های خبری 90 درصد، برای مقولۀ جهت­گیری خبری 82 درصد، برای مقولۀ قالب خبری 84 درصد، برای مقولۀ مردم­محور یا مسئول­محور بودن در خبرها 81 درصد و برای مقولۀ اولویت خبر توافق 100 درصدی حاصل شد.

یافته­ها

همواره باید به این نکته توجه کرد تا زمانی که داده­ها به‌صورت خام باشند، ارزش اطلاعاتی چندانی ندارند؛ بلکه با تجزیه‌وتحلیل این داده­های خام است که آن‌ها و نتایج حاصل از آن‌ها ارزش پیدا می­کنند. در این بخش با بررسی یافته­های حاصل از پژوهش سعی کرده­ایم تا توصیفی دقیق از جداولی که از نرم­افزار SPSS استخراج کرده­ایم، انجام دهیم و همچنین به رابطۀ بعضی از مقولات با یکدیگر پرداخته­ایم که این کار به ارائۀ توصیفی دقیق­تر از موضوع تحقیق کمک می­کند.

جدول 1. توزیع فراوانی و درصد مطالب مورد مطالعه «برحسب محتوای مسائل اجتماعی در خبرها»

مسائل اجتماعی		فراوانی	درصد	درصد تجمعی
	جرائم	93	29.7	29.7
	مسائل زیست‌محیطی	69	22	51.7
	مسائل شغلی	46	14.7	66.4
	مسئله فقر و نابرابری	42	13.4	79.8
	مسائل شهری	28	8.9	88.7
	مسائل تحصیلی	18	5.8	94.5
	مسائل مربوط به مواد مخدر	8	2.6	97.1
	مسائل مرتبط با ازدواج	7	2.2	99.3
	مسائل جنسی	2	0.6	100
	جمع	313	100

جدول بالا نشان می­دهد از مجموع 313 خبر مربوط به مسائل اجتماعی ذکرشده، «جرائم» با فراوانی 93 مورد در جایگاه اول قرار گرفته است. این مسائل با 7/29 درصد بیشترین آمار را در بین سایر مسائل اجتماعی به خود اختصاص داده­اند. «مسائل زیست­محیطی» با فراوانی 69 مورد دومین مقوله­ای است که بیشترین تکرار را داشته است و 22 درصد از فراوانی کل خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی را به خود اختصاص داده است. سومین مقوله­ای که در این جدول بیشترین فراوانی را داشته است، «مسائل شغلی» با فراوانی 46 خبر است. 7/14 درصد به این مسائل اختصاص یافته است. اما «مسئلۀ فقر و نابرابری» با فراوانی 42 مورد یعنی 4/13 درصد در رتبۀ چهارم قرار گرفته است. «مسائل شهری» نیز با فراوانی 28 مورد در رتبۀ پنجم قرار گرفته­اند و 9/8 درصد از آمار را به خود اختصاص داده­اند. در رتبۀ بعدی یعنی ششم این جدول مقوله­ای که بیشترین تکرار را داشته است، «مسائل تحصیلی» با فراوانی 18 مورد معادل 8/5 درصد است. «مسائل مرتبط با مواد مخدر» و «مسائل مرتبط با ازدواج» به ترتیب با فراوانی 8 و 7 مورد در رتبه­های بعدی (هفتم و هشتم) قرار گرفته­اند. «مسائل مرتبط با مواد مخدر» 6/2 درصد و «مسائل مرتبط با ازدواج» 2/2 درصد از آمار را به خود اختصاص داده­اند. اما­ «مسائل جنسی» با فراوانی فقط 2 مورد در بین مسائل اجتماعی کمترین فراوانی را داشته است و با 6 صدم در رتبه نهم قرار گرفته است. جمع­بندی حاصل از این جدول نشان می­دهد، بخش خبری 20:30 در ارائۀ خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی ذکرشده، بیش از 60 درصد از خبرها را به «مسائل مربوط به جرائم»، «مسائل زیست­محیطی» و «مسائل شغلی» اختصاص داده است.

جدول 2. جدول توزیع فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب محتوای جرائم در خبرها»

جرائم		فراوانی	درصد	درصد تجمعی
	قاچاق	14	15.1	15.1
	دزدی و سرقت	14	15.1	30.2
	تقلب و تخلف	13	14	44.2
	جرائم مالی و اداری	12	12.9	57.1
	کلاهبرداری و جعل	11	11.8	68.9
	درگیری	7	7.5	76.4
	جرائم راهنمایی و رانندگی	5	5.4	81.8
	قتل	5	5.4	87.2
	تنبیه بدنی دانش­آموزان	5	5.4	92.6
	جرائم سیاسی و امنیتی	4	4.3	96.9
	تبلیغات غیرقانونی	2	2.2	99.1
	رشوه و اختلاس	1	1.1	100
	جمع	93	100

بر اساس اطلاعاتی که از جدول به‌دست‌آمده است، از مجموع 93 خبر مربوط به جرائم دو مقولۀ «قاچاق» و «سرقت و دزدی» با فراوانی 14 مورد به‌طور مشترک در رتبۀ اول قرار گرفته­اند. به این دو مقوله 1/15 درصد از آمار اختصاص یافته است. دومین مقوله­ای که از بیشترین تکرار برخوردار است، مقولۀ «تقلب و تخلف» با فراوانی 13 مورد معادل 14 درصد است. مقولۀ «جرائم اداری و مالی» نیز با فراوانی 12 معادل 9/12 درصد در رتبۀ بعدی این جدول قرار دارد. بر اساس اطلاعات جدول، مقولۀ «کلاهبرداری و جعل» با فراوانی 11 مورد در رتبۀ چهارم جای گرفته است. این مقوله 8/11 درصد از آمار را به خود اختصاص داده است. مقولۀ «درگیری» با فراوانی 7 مورد معادل 5/7 درصد در رتبۀ پنجم قرار گرفته است. مقولۀ «جرائم راهنمایی و رانندگی»، مقولۀ «قتل» و مقولۀ «تنبیه بدنی دانش­آموزان» نیز هرکدام با فراوانی 5 مورد به‌طور مشترک در جایگاه بعدی این جدول قرار گرفته­اند. 4/5 درصد از آمار به این سه مقوله اختصاص یافته است. مقوله­های «جرائم سیاسی و امنیتی» و مقولۀ «تبلیغات غیرقانونی» نیز به ترتیب با فراوانی 4 و 2 مورد در رتبۀ هفتم و هشتم قرار دارند. به هریک از این مقولات به ترتیب 3/4 و 2/2 درصد از آمار اختصاص یافته است. اما در بین جرائم مقوله­ای که دارای کمترین فراوانی است، مقولۀ «رشوه و اختلاس» با فراوانی یک مورد معادل 1/1 درصد است. در جمع­بندی این جدول می­توان گفت، بخش خبری 20:30 در ارائۀ خبرهای مربوط به جرائم، بیش از نیمی از خبرها را به مقوله­های «قاچاق»، «دزدی و سرقت»، «جرائم مالی و اداری» و «کلاهبرداری و جعل» اختصاص داده است و در سایر خبرها به دیگر جرائم پرداخته است.

جدول 3. جدول توزیع فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب محتوای مسائل زیست­محیطی در خبرها»

مسائل زیست­محیطی		فراوانی	درصد	درصد تجمعی
	آلاینده‌ها	19	27.5	27.5
	گردوخاک و ریزگردها	15	21.7	49.2
	برف، کولاک و باران شدید	9	13.0	62.2
	از بین رفتن گونه‌های گیاهی	7	10.1	72.3
	خشکی تالاب‌ها و دریاچه‌ها	5	7.2	79.5
	سیل	5	7.2	86.7
	از بین رفتن گونه‌های جانوری	3	4.3	91
	طوفان	2	2.9	93.9
	سایر	2	2.9	96.8
	آلودگی آب‌ها	1	1.4	98.2
	فرسایش خاک	1	1.4	100
	جمع	69	100

بر اساس اطلاعات جدول، از 69 خبری که بر مسائل زیست­محیطی تأکید داشته­اند، مسئلۀ «آلاینده­ها» با 19 مورد بیشترین فراوانی را داشته است، یعنی در 5/27 درصد از خبرهای زیست­محیطی به ارائۀ این مسئله پرداخته شده است. دومین مقوله­ای که دارای بیشترین تکرار است، مقولۀ «گردوخاک و ریزگردها» با فراوانی 15 مورد است. این مقوله 7/21 درصد از آمار را به خود اختصاص داده است. در رتبۀ بعدی این جدول مقولۀ «برف، کولاک و باران شدید» با فراوانی 9 مورد یعنی 13 درصد از آمار قرار دارد. چهارمین مقوله­ای که بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است، مقولۀ «از بین رفتن گونه­های گیاهی» با فراوانی 7 خبر است. 1/10 درصد از آمار به این مقوله اختصاص یافته است. مقولۀ «خشکی تالاب­ها و دریاچه­ها» و «سیل» به طور مشترک با فراوانی 5 مورد یعنی 2/7 درصد در رتبۀ بعدی این جدول قرار دارند. ششمین مقوله با فراوانی 3 مورد معادل 3/4 درصد به مقولۀ «از بین رفتن گونه­های جانوری» اختصاص یافته است. اما مقوله­های «طوفان» و «سایر» هرکدام با فراوانی 2 مورد به‌طور مشترک در جایگاه هفتم این جدول قرار گرفته­اند. مقولۀ «آلودگی آب­ها» و مقولۀ «فرسایش خاک» نیز هرکدام با فراوانی 1 مورد در بین مسائل زیست­محیطی کمترین فراوانی را به خود اختصاص داده­اند. این دو مقوله با 4/1 درصد از آمار در جایگاه آخر قرار گرفته­اند. در جمع­بندی این جدول می­توان گفت، بخش خبری 20:30 در ارائۀ مسائل زیست­محیطی نزدیک به 50 درصد از خبرها را به دو مسئلۀ «آلاینده­ها» و «گردوخاک و ریزگردها» اختصاص داده است که به­نظر می­رسد این دو مسئله مهم­ترین مسائل زیست­محیطی از نظر این بخش خبری بوده­اند.

جدول 4. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب محتوای مسائل شغلی در خبرها»

مسائل شغلی		فراوانی	درصد	درصد تجمعی
	بیکاری و اشتغال	28	60.9	60.9
	مشکلات کارمندان دولتی	10	21.7	82.6
	مشکلات مشاغل آزاد	8	17.4	100
	جمع	46	100

بر اساس جدول بالا مقولۀ «بیکاری و اشتغال» با 28 مورد بیشترین فراوانی را در بین همه مسائل شغلی داشته است. این مقوله 9/60 درصد از آمار را به خود اختصاص داده است. در رتبۀ بعدی این جدول مقولۀ­ «مشکلات کارمندان دولتی» با فراوانی 10 مورد معادل 7/21 درصد قرار دارد. «مشکلات مربوط به مشاغل آزاد» نیز با فراوانی 8 مورد کمترین تکرار را در بین مسائل شغلی داشته است. 4/17 درصد از آمار مربوط به این مقوله است.

جدول 5. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه  «برحسب محتوای فقر و نابرابری در خبرها»

فقر و نابرابری		فراوانی	درصد	درصد تجمعی
	حقوق‌های نجومی و ناعادلانه	18	42.9	42.9
	گرانی و افزایش قیمت محصولات مختلف	17	40.5	83.4
	نابرابری در امکانات مختلف	3	7.1	90.5
	فقر	3	7.1	97.6
	اختلاف نژادی	1	2.4	100
	جمع	42	100

جدول بالا نشان می­دهد، از مجموع 42 خبری که به مسئلۀ فقر و نابرابری تأکید داشته­اند، مقولۀ «حقوق­های نجومی و ناعادلانه» با فراوانی 18 مورد از بیشترین فراوانی برخوردار بوده است. این مقوله 9/42 درصد از آمار را به خود اختصاص داده است. مقولۀ «گرانی و افزایش قیمت محصولات مختلف» نیز با فراوانی 17 مورد معادل 5/40 درصد در رتبۀ دوم این جدول قرار گرفته است. پس‌ازاین مقوله، دو مقولۀ «فقر» و «نابرابری در امکانات مختلف» هرکدام با فراوانی 3 مورد معادل 1/7 درصد از آمار را به خود اختصاص داده­اند. اما مقوله­ای که در بین مسائل مربوط به «فقر و نابرابری» کمترین تکرار را داشته است، مقولۀ «اختلاف نژادی» با فراوانی یک مورد معادل 4/2 درصد از آمار است.

جدول 6. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب محتوای مسائل شهری در خبرها»

مسائل شهری		فراوانی	درصد	درصد تجمعی
	ساخت‌وساز بی‌رویه و غیرمجاز	8	28.6	28.6
	بی‌توجهی به نبود امکانات درون‌شهری	5	17.9	46.5
	ترافیک	4	14.3	60.8
	بافت‌های فرسوده	4	14.3	75.1
	مسکن	2	7.1	82.2
	افراد خیابانی و بی‌خانمان	2	7.1	89.3
	ترکیدگی لوله­های آب شهری	2	7.1	96.4
	ازدحام و شلوغی جمعیت	1	3.6	100
	جمع	28	100

جدول نشان می­دهد، از مجموع 28 خبری که بر مسائل شهری تأکید داشته­اند، مقولۀ «ساخت­وساز بی­رویه و غیرمجاز» با 8 مورد یعنی 6/28 درصد بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است. مقولۀ «بی­توجهی به نبود امکانات درون­شهری» نیز با فراوانی 5 مورد در رتبۀ دوم این جدول قرار گرفته است. این مقوله 9/17 درصد از آمار را به خود اختصاص داده است. سومین مقوله را به‌طور مشترک مقوله­های «ترافیک» و «مشکل بافت­های فرسوده» هرکدام با فراوانی 4 مورد یعنی 3/14 درصد از آمار به خود اختصاص داده­اند. مقوله­های «مسکن» و «افراد خیابانی و بی­خانمان» و «ترکیدگی لوله­های آب شهری» هرکدام با فراوانی 2 مورد یعنی 1/7 درصد در رتبۀ چهارم این جدول قرار گرفته­اند. اما مقولۀ «ازدحام و شلوغی جمعیت» با فراوانی 1 مورد کمترین تکرار را در بین مسائل شهری داشته است. این مقوله 6/3 درصد از آمار را به خود اختصاص داده است. در جمع­بندی این جدول می­توان گفت، بخش خبری 20:30 در ارائۀ خبرهای مربوط به مسائل شهری بیشتر به حل مسئلۀ «ساخت­وساز بی­رویه و غیرمجاز» تأکید داشته است.

جدول 7. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب محتوای مسائل تحصیلی در خبرها»

مسائل تحصیلی		فراوانی	درصد	درصد تجمعی
	مشکلات آموزشی دانشگاهیان	6	33.3	33.3
	نبود سیستم گرمایشی و سرمایشی مناسب در مدارس	4	22.2	55.5
	کمبود فضا و محیط برای تحصیل در مدارس و آموزشگاه­ها	3	16.7	72.2
	مشکلات آموزشی مدارس	2	11.1	83.3
	سایر	2	11.1	94.4
	مهاجرت نخبگان	1	5.6	100
	جمع	18	100

جدول نشان می­دهد، از مجموع 18 خبر مربوط به مسائل تحصیلی 6 مورد به مقولۀ «مشکلات آموزشی دانشگاهیان» اختصاص داده شده است. این مقوله با 3/33 درصد از آمار در جایگاه نخست قرار گرفته است. «نبود سیستم گرمایشی و سرمایشی مناسب در مدارس»، دومین مقوله­ای است که با فراوانی 4 مورد معادل 2/22 درصد از بیشترین تکرار در بین سایر مقولات برخوردار بوده است. «کمبود فضا و محیط برای تحصیل در مدارس و آموزشگاه­ها» نیز با فراوانی 3 مورد در رتبۀ بعدی این جدول قرار گرفته است. این مقوله 7/16 درصد از آمار را به خود اختصاص داده است. بر اساس اطلاعات جدول، چهارمین مقوله به­طور مشترک به مقولۀ «مشکلات آموزشی مدارس» و مقولۀ «سایر» با فراوانی 2 مورد معادل 1/11 درصد اختصاص دارد. اما مقوله­ای که از کمترین فراوانی در بین سایر مقولات برخوردار بوده است، مقولۀ «مهاجرت نخبگان» با فراوانی 1 مورد است. این مقوله 6/5 درصد را به خود اختصاص داده است.

جدول 8. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب محتوای مسائل مرتبط با مواد مخدر در خبرها»

مسائل مرتبط با مواد مخدر		فراوانی	درصد	درصد تجمعی
	آمارهای مربوط به اعتیاد	3	37.5	37.5
	برخورد پلیس با توزیع‌کنندگان مواد مخدر	2	25	62.5
	خریدوفروش آسان مواد مخدر	1	12.5	75
	معتادان خیابانی	1	12.5	87.5
	فروش بعضی از مواد مخدر در داروخانه‌ها	1	12.5	100
	جمع	8	100

بر اساس جدول بالا از مجموع 8 خبری که به مسائل مرتبط با مواد مخدر مربوط بوده است، مقولۀ «آمارهای مربوط به اعتیاد» با 3 مورد بیشترین فراوانی را داشته است. این مقوله 5/37 درصد از آمار را به خود اختصاص داده است. دومین مقوله­ای که در بین مسائل مرتبط با مواد مخدر بیشترین تکرار را داشته است، مقولۀ «برخورد پلیس با توزیع­کنندگان مواد مخدر» با فراوانی 2 مورد بوده است. 25 درصد از آمار به این مقوله اختصاص یافته است. درنهایت سه مقولۀ «خریدوفروش آسان مواد مخدر»، مقولۀ «معتادان خیابانی» و مقولۀ «فروش بعضی از مواد مخدر در داروخانه­ها» هرکدام با فراوانی 1 مورد یعنی 5/12 درصد از کمترین فراوانی در بین مسائل مرتبط با مواد مخدر برخوردار بوده­اند.

جدول 9. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب محتوای مسائل مرتبط با ازدواج در خبرها»

مسائل مرتبط با ازدواج		فراوانی	درصد	درصد تجمعی
	وام ازدواج	3	42.8	42.8
	طلاق	2	28.6	71.4
	سایر	2	28.6	100
	جمع	7	100

بر اساس جدول بالا از مجموع 7 مورد خبرهای مربوط به ازدواج، مقولۀ «وام ازدواج» با فراوانی 3 مورد بیشترین فراوانی را داشته است. این مقوله 9/42 درصد از آمار را به خود اختصاص داده است. اما دو مقولۀ «طلاق» و «سایر» هرکدام با فراوانی 2 مورد در رتبۀ بعدی این جدول قرار گرفته­اند. بر این اساس درصد اختصاص داده‌شده به هر یک از این مقولات 6/28 درصد بوده است.

جدول 10. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب محتوای مسائل جنسی در خبرها»

مسائل جنسی		فراوانی	درصد	درصد تجمعی
	الفاظ رکیک جنسی	1	50	50
	تجاوز جنسی	1	50	100
	جمع	2	100

مقولۀ مسائل جنسی تنها با فراوانی 2 مورد از کمترین فراوانی در بین مسائل اجتماعی برخوردار بودند. در 2 خبر مربوط به مسائل جنسی، مقولۀ «الفاظ رکیک جنسی» با فراوانی 1 مورد نیمی از خبرها را به خود اختصاص داده است. مقولۀ «تجاوز جنسی» نیز با فراوانی 1 مورد نیمی دیگر از خبرها را شامل شده است.

جدول 11. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب مردم­محور یا مسئول­محور بودن در خبرها»

مردم­محور یا مسئول­محور بودن		فراوانی	درصد	درصد تجمعی
	مسئول­­محور	190	60.7	60.7
	مردم­محور	111	35.4	96.1
	چهره‌ها یا گروه­ها	9	2.9	99
	نامشخص	3	1	100
	جمع	313	100

جدول فوق نقش بخش خبری 20:30 را از لحاظ «مردم­محور بودن» یا «مسئول­محور بودن» در ارائۀ خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی نشان می­دهد. بر اساس اطلاعات جدول، از مجموع 313 خبر مربوط به مسائل اجتماعی بررسی‌شده در بخش خبری 20:30 در بازۀ زمانی نیمه دوم سال 1395، 190 مورد یعنی 7/60 درصد از خبرها به مقولۀ «مسئول­محور بودن» اختصاص یافته است. دومین مقوله­ای که از بیشترین فراوانی برخوردار است، مقولۀ «مردم­محور بودن» با فراوانی 111 مورد است. این مقوله 5/35 درصد از آمار را به خود اختصاص داده است. پس‌ازاین مقوله، مقولۀ «چهره­ها یا گروه­ها» با فراوانی 9 مورد یعنی 9/2 درصد قرار دارد. اما مقوله­ای که از کمترین فراوانی برخوردار است، مقولۀ «نامشخص بودن» با فراوانی 3 مورد است. این مقوله 1 درصد از آمار را به خود اختصاص داده است. برحسب یافته­ها هنوز رسانه­ها به­طور عام و بخش خبری 20:30 به­طور خاص، اخبار را از زبان دولتمردان و اصحاب قدرت اشاعه می­دهند.

جدول 12. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب اولویت در چینش خبرها»

اولویت در چینش اخبار		فراوانی	درصد	درصد تجمعی
	اولویت دوم	97	31	31
	اولویت اول	93	7/29	60.7
	اولویت سوم	76	3/24	85
	اولویت چهارم	39	5/12	4/97
	اولویت پنجم	8	6/2	100
	جمع	313	100

جدول بالا نشان می­دهد از مجموع 313 خبری که به مسائل اجتماعی ذکرشده پرداخته­ بودند، این مسائل با فراوانی 97 مورد بیش از همه در «اولویت دوم» بخش خبری 20:30 بوده­اند. بر اساس اطلاعات جدول، 93 مورد معادل 7/29 درصد از خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی در «اولویت اول» این بخش خبری قرار داشته­اند. اما 76 مورد معادل 3/24 درصد از خبرها نیز در «اولویت سوم» بخش خبری 20:30 بوده­اند. جدول نشان می­دهد، مسائل اجتماعی با فراوانی 39 مورد معادل 5/12 درصد از خبرها در «اولویت چهارم» این بخش خبری جای گرفته­اند. درحالی­که فقط 8 مورد معادل 6/2 درصد از خبرهای مربوط مسائل اجتماعی در «اولویت پنجم» بخش خبری 20:30 بوده­اند. در جمع­بندی این جدول می­توان گفت از مجموع 313 مورد خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی 190 مورد از این خبرها در اولویت اول و دوم بخش خبری 20:30 بوده­اند که این نشان از توجه این بخش خبری به مسائل اجتماعی در اولویت­دهی به خبرها دارد.

جدول 13. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب قالب­های خبری استفاده‌شده در خبرها»

قالب خبری		فراوانی	درصد	درصد تجمعی
	صدای گوینده بر روی تصویر+ قطعه سرد	119	38	38
	گزارش کامل (بسته خبری)	109	34.8	72.8
	صدای گوینده بر روی تصویر	64	20.4	93.3
	متن خبر دارای نقل‌قول (قطعه سرد)	16	5.1	98.4
	گزارش رو به دوربین	5	1.6	100
	جمع	313	100

بر اساس اطلاعات جدول قالب خبری­ای که بیشترین فراوانی را در بین سایر قالب­های خبری به خود اختصاص داده است، قالب خبری «صدای گوینده بر روی تصویر + قطعۀ سرد» با فراوانی 119 مورد است. 38 درصد از خبرها به این قالب خبری اختصاص یافته است. اما قالب خبری بعدی که بیشترین تکرار را داشته است، قالب «بستۀ خبری» با فراوانی 109 مورد معادل 8/34 درصد است. درواقع هدف از انتخاب این مقوله، بررسی این موضوع بود که بخش خبری 20:30 در ارائۀ اخبار مسائل اجتماعی چقدر از این قالب خبری استفاده کرده است؛ چراکه بستۀ خبری با توجه به کامل و جامع بودن این قالب در ارائۀ خبرها، مهم­ترین قالب خبری به شمار می­رود. اما قالب خبری «صدای گوینده بر روی تصویر» با فراوانی 64 مورد در رتبۀ سوم جای گرفته است. این قالب خبری 4/20 درصد از آمار را به خود اختصاص داده است. چهارمین قالب دارای بیشترین فراوانی متعلق به قالب خبری «قطعۀ سرد» با فراوانی 16 مورد معادل 1/5 درصد از آمار است. بر اساس اطلاعات جدول، قالبی که از کمترین فراوانی در بین سایر قالب­های خبری برخوردار بوده است، قالب خبری «گزارش رو به دوربین» با فراوانی 5 مورد و معادل 6/1 درصد از آمار است. ضمن اینکه از دو قالب «خبر بدون تصویر» و «گزارش زنده» در خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی هیچ استفاده­ای نشده است.

جدول 14. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب ارزش خبری برجسته در خبرها»

ارزش­های خبری		فراوانی	درصد	درصد تجمعی
	دربرگیری	91	29.1	29.1
	شهرت	69	22	51.1
	برخورد	68	21.7	72.8
	مجاورت	66	21.1	93.9
	فراوانی	13	4.2	98.1
	تازگی	4	1.3	99.4
	استثنا و شگفتی	2	06	100
	جمع	313	100

همواره باید به این نکته توجه داشت که هر خبری معمولاً چند ارزش خبری را با خود به همراه دارد. اما در تحقیق حاضر هدف ما بررسی ارزش خبری برجسته در خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی است. بر این اساس جدول نشان می­دهد از مجموع 313 خبر بررسی‌شده، ارزش خبری «دربرگیری» با فراوانی 91 مورد از بیشترین فراوانی در بین ارزش­های خبری برخوردار بوده است. این ارزش خبری 1/29 درصد از آمار را به خود اختصاص داده است. ارزش­های خبری «شهرت» و «برخورد» به ترتیب با فراوانی 69 و 68 مورد در رتبه دوم و سوم این جدول قرار دارند. این دو مقوله به ترتیب 22 و 7/21 درصد از آمار را به خود اختصاص داده­اند. چهارمین مقوله­ای که دارای بیشترین تکرار در بین سایر مقوله­ها است، مقولۀ ارزش خبری «مجاورت» با فراوانی 66 مورد معادل 1/21 درصد است. پس‌ازاین مقوله، مقولۀ ارزش خبری «تازگی» با فراوانی 4 مورد معادل 3/1 درصد قرار دارد. اما ارزش خبری­ای که از کمترین فراوانی برخوردار بوده است، ارزش خبری «استثنا و شگفتی» با فراوانی فقط 2 مورد است. این ارزش خبری 6 صدم از خبرها را به خود اختصاص داده است. با توجه به اینکه مسائل اجتماعی، عموم را تحت تأثیر قرار می­دهد و شامل گروه­ها و طبقات مختلف اجتماعی مردم می­شود پس بایسته است که ارزش خبری دربرگیری بیش از سایر ارزش­های خبری به کار رود که از این منظر عملکرد این بخش خبری مناسب است.

جدول 15. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب محتوای مسائل اجتماعی و نوع خبرها»

مسائل اجتماعی	نوع خبر
	رویدادمدار		فرآیندمدار		جمع
	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد
جرائم	30	30.3	63	29.4	93	29.7
مسائل زیست­محیطی	23	23.2	46	21.5	69	22
مسائل شغلی	14	14.1	32	15	46	14.7
مسئلۀ فقر و نابرابری	8	8.1	34	15.9	42	13.4
مسائل تحصیلی	6	6.1	12	5.6	18	5.8
مسائل مرتبط با ازدواج	6	6.1	1	0.5	7	2.2
مسائل شهری	6	6.1	22	10.3	28	8.9
مسائل مربوط به مواد مخدر	4	4	4	1.9	8	2.6
مسائل جنسی	2	2	0	0	2	0.6
جمع کل	99	100	214	100	313	100
آمار	L.R=19.578        d.f=8          sig= 0.012

بررسی مقوله­های «محتوای مسائل اجتماعی» و «نوع خبرها» (از لحاظ رویدادمدار یا فرایندمدار بودن) بیانگر این است که بین این دو مقوله تفاوت دیده می­شود. نتایج جدول 15 نشان می­دهد، بخش خبری 20:30 شبکۀ دوم سیما به «مسئلۀ فقر و نابرابری» در رابطه با «رویدادمدار بودن» به میزان 8.1 درصد پرداخته و در رابطه با «فرایندمدار بودن» 15.9 بازتاب داشته است. این تفاوت (7.8 درصد) با آزمون آماری درست­نمایی در سطح معنی­داری 5 درصد مورد تأیید است. خبرهایی که به سبک فرآیندمدار ارائه می­شوند، ضمن پاسخ دادن به چرایی و چگونگی مسئله، مدت زمان بیشتر، حجم طولانی و نهایتاً جزئیات متعددی را در بطن خود نهفته دارند. علاوه بر این ویژگی­ها، روایت خبر به سمت داستان­سرایی و قصه­پردازی میل می­کند زیرا برای رسیدن به عمق موضوع، باید از آمارها، ارقام و حواشی خبر استفاده کرد. در همین راستا مسائل «جرائم» و «زیست­محیطی» بیشتر به صورت رویدادمدار بازتاب داشته­اند. همچنین برخی از مسائل به صورت فرایندمدار ارائه شده­اند. با استناد به نظریۀ برجسته­سازی، شیوۀ ارائۀ اخبار می­تواند متأثر از فضای اختصاص یافته به
آن­ها باشد. طبق یافته­های این جدول، بیشتر اخبار مرتبط با حوزه­های مسائل اجتماعی، عمدتاً به صورت رویدادمدار ارائه شده­اند.

جدول 16. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب محتوای مسائل اجتماعی و شکل ارائۀ خبرها»

مسائل اجتماعی	جنس (شکل) خبر
	سخت­خبر		نرم­خبر		جمع
	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد
جرائم	76	32.3	17	21.8	93	29.7
مسائل زیست­محیطی	58	24.7	11	14.1	69	22
مسئلۀ فقر و نابرابری	31	13.2	11	14.1	42	13.4
مسائل شغلی	30	12.8	16	20.5	46	14.7
مسائل تحصیلی	13	5.5	5	6.4	18	5.8
مسائل شهری	13	5.5	15	19.2	28	8.9
مسائل مرتبط با ازدواج	7	3	0	0	7	2.2
مسائل مربوط به مواد مخدر	5	2.1	3	3.8	8	2.6
مسائل جنسی	2	0.9	0	0	2	0.6
جمع کل	235	100	78	100	313	100
آمار	L.R=24.195        d.f=8          sig= 0.002

در این جدول دو مقولۀ «محتوای مسائل اجتماعی» و «جنس خبر» را مورد بررسی قرار دادیم. بر این اساس، بین «مسائل اجتماعی» و «جنس خبر» (از لحاظ سخت­خبر یا نرم­­خبر بودن) تفاوت دیده می­شود. طبق یافته­های جدول 16، از بین مسائل اجتماعی، «جرائم» با 32.3 درصد که به صورت «سخت­خبر» ارائه شده، در صدر موضوعات پوشش­یافته قرار دارد و بیش از سایر مسائل اجتماعی برجسته شده است. در مقابل، مقولۀ «جرائم» به لحاظ «نرم­خبر بودن» به میزان 21.8 درصد برجستگی داشته است. این تفاوت (10.5 درصد) با آزمون آماری درست­نمایی در سطح معنی­داری 5 درصد مورد تأیید است. شیوۀ بازتاب اخبار ممکن است به صورت سخت یا نرم باشد. زمان امر حیاتی برای اخبار محسوب می­شود. چنانچه خبرهای مرتبط با مسائل اجتماعی به جزئیات بیشتری نپردازند و به سرعت توجه کنند و صرفاً اطلاع­رسانی مدنظر قرار گیرد؛ شیوۀ بازتاب به صورت سخت­خبر است. نتایج نشان می­دهد، اخباری که با محوریت سخت­خبر برجسته شده­اند بیشتر در مسائل «جرائم» و «زیست­محیطی» نمود بیشتری داشته است. بازتاب اخبار به صورت نرم­خبر علاوه بر پرداخت به جزئیات، برای مخاطب جذابیت داشته و تاریخ مصرف طولانی­تری نسبت به سخت­خبرها دارد. در همین راستا، مسائل «فقر و نابرابری»، «شغلی»، «تحصیلی»، «شهری» و «مواد مخدر» به صورت نرم­خبر بازتاب داشته­اند.

جدول 17. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب محتوای مسائل اجتماعی و جهت­گیری خبری»

مسائل اجتماعی	جهت­گیری خبری
	مثبت		منفی		خنثی		جمع
	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد
مسائل زیست­محیطی	22	33.8	39	20.3	8	14.3	69	22
مسائل شغلی	17	26.2	26	13.5	3	5.4	46	14.7
جرائم	10	15.4	64	33.3	19	33.9	93	29.7
مسئلۀ فقر و نابرابری	5	7.7	26	13.5	11	19.6	42	13.4
مسائل مرتبط با ازدواج	5	7.7	0	0	2	3.6	7	2.2
مسائل شهری	4	6.2	18	9.4	6	10.7	28	8.9
مسائل تحصیلی	1	1.5	14	7.3	3	5.4	18	5.8
مسائل مربوط به مواد مخدر	1	1.5	3	1.6	4	7.1	8	2.6
مسائل جنسی	0	0	2	1	0	0	2	0.6
جمع کل	65	100	192	100	56	100	313	100
آمار	L.R=49.597        d.f=16          sig= 0.000

بررسی نتایج جدول نشان می­دهد، بین مقوله­های «محتوای مسائل اجتماعی» و «جهت­گیری خبری» (از لحاظ جهت­گیری مثبت، منفی و خنثی بودن) تفاوت دیده می­شود. یافته­ها بیانگر این امر است که از مجموع اخبار ارائه شده، «مسائل زیست­محیطی» با 33.8 درصد به لحاظ «جهت­گیری مثبت» بیش از سایر موضوعات برجسته شده و در صدر قرار گرفته است. همچنین «مسائل زیست­محیطی» در خصوص «جهت گیری منفی» به میزان 20.3 درصد و در رابطه با «جهت­گیری خنثی» به میزان 14.3 درصد بازتاب داشته است. این تفاوت به ترتیب (13.5 درصد و 19.5 درصد) با آزمون آماری درست­نمایی در سطح معنی­داری 5 درصد مورد تأیید است. خبر می­تواند با واژگان مثبت و منفی برای بزرگنمایی کردن یا تحقیر همراه باشد. همچنین استفاده از صفات تفضیلی (تر) و صفات عالی (ترین) در قالب­بندی پیام­های مرتبط با مسائل اجتماعی، دیدگاه مخاطبان را نسبت به محتوای خبر جهت می­دهد. نحوۀ توصیف یک موضوع و رویداد در گزارش­های خبری، بر چگونگی درک آن موضوع و رویداد توسط مخاطب، تأثیر می­گذارد.

جدول 18. جدول توزیع درصد و فراوانی مطالب مورد مطالعه «برحسب محتوای مسائل اجتماعی و جنسیت در اخبار»

مسائل اجتماعی	جنسیت در اخبار
	مرد		زن		هر دو		جمع
	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد
جرائم	50	38.2	4	36.4	39	22.8	93	29.7
مسائل شغلی	21	16	3	27.3	22	12.9	46	14.7
مسئلۀ فقر و نابرابری	21	16	0	0	21	12.3	42	13.4
مسائل زیست­محیطی	18	13.7	2	18.2	49	28.7	69	22
مسائل تحصیلی	8	6.1	1	9.1	9	5.3	18	5.8
مسائل شهری	7	5.3	0	0	21	12.3	28	8.9
مسائل مربوط به مواد مخدر	4	3.1	0	0	4	2.3	8	2.6
مسائل جنسی	2	1.5	0	0	0	0	2	0.6
مسائل مرتبط با ازدواج	0	0	1	9.1	6	3.5	7	2.2
جمع کل	131	100	11	100	171	100	313	100
آمار	L.R=37.977        d.f=16          sig= 0.002

بررسی دو مقولۀ «محتوای مسائل اجتماعی» و «جنسیت در اخبار» (از لحاظ مرد یا زن بودن) نشان می­دهد که بین این مقولات تفاوت دیده می­شود. بر حسب نتایج جدول 18، مسئلۀ «جرائم» در خصوص بازتاب خبر با محوریت جنسیت «مرد» با 38.2 درصد بیشتر از سایر موضوعات پوشش داشته و در صدر مسائل اجتماعی قرار گرفته است. همین مسئله در رابطه با جنسیت «زن» به میزان 36.4 درصد و در ارتباط با بازتاب خبر برای «هردو جنسیت» به میزان 22.8 درصد بازتاب داشته است. این تفاوت به ترتیب (1.8 درصد و 15.4 درصد) با آزمون آماری درست­نمایی در سطح معنی­داری 5 درصد مورد تأیید است. با استناد به یافته­ها، مسائل «شغلی»، «تحصیلی» و «مسائل مرتبط با ازدواج» بیشتر برای جنسیت «زن» ارائه شده است. مسائل «فقر و نابرابری»، «مسائل مربوط به مواد مخدر» و «مسائل جنسی» برای جنسیت «مرد» بازتاب داشته­اند. در مقابل، مسائلی چون: «زیست­محیطی» و «شهری» برای «هر دو جنسیت» برجستگی داشته و به­تعبیری فراگیر و عام هستند.

بحث و نتیجه­گیری

     رسانه­ها تاروپود زندگی عصر ما را شکل می­دهند و نقش مهمی در اطلاع­رسانی به مردم در مورد وقایع و پدیده­های اجتماعی اطرافمان دارند. از یک‌سو رسانه­ها ازجمله نهادهای مهم جامعه­پذیر کردن افراد و از ارکان مهم در جهت پیشبرد اهداف توسعه­بخش محسوب می­شوند؛ از سوی دیگر مسائل اجتماعی در نقطه مقابل رسانه­ها ازجمله عوامل و موانع اصلی در حرکت توسعه هر جامعه­ای محسوب می­شوند. رسانه­ها با برجسته کردن مهم­ترین مسائل اجتماعی ازنظر افکار عمومی می­توانند، زنگ هشداری به مسئولان برای مقابله و مهار این مسائل باشند. باید گفت، در جامعۀ ما تا مسئله­ای بیش‌ازحد توسط رسانه­ها برجسته نشود، موردتوجه قرار نمی­گیرد؛ این موضوع باعث شده است تا نقش رسانه­ها در برجسته­کردن مسائل جامعۀ ما بسیار مهم باشد. صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران نیز از این قائله مستثنی نبوده و می­تواند در این فرایند نقش مهمی را ایفا کند. ازاین‌رو در این پژوهش بر آن شدیم تا بخش خبری 20:30 را به­عنوان یکی از مهم­ترین بخش­های خبری این سازمان در نحوۀ ارائه و برجستگی مسائل اجتماعی مورد بررسی قرار دهیم. نتایج پژوهش نشان داد، بخش خبری 20:30 در ارائه و میزان توجه به خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی نسبتاً ضعیف عمل کرده است. به‌طوری‌که بر اساس آمار می­توان گفت، از مجموع 1202 خبر بررسی‌شده، فقط 313 خبر معادل 26 درصد از خبرها به مهم­ترین مسائل جامعه پرداخته بودند و در نزدیک به سه­چهارم از خبرهای بررسی­شده به سایر موضوعات پرداخته شده بود.

     بر اساس نتایج پژوهش سعید معیدفر و ستار پروین (1388) با عنوان «فرا تحلیل مطالعات انجام­شده در حوزۀ مسائل اجتماعی ایران» و تحقیق علی یوسفی و حسین اکبری (1390) با عنوان «تأملی جامعه­شناختی در تشخیص و تعیین اولویت مسائل اجتماعی ایران» مهم­ترین مسائل برجسته از نگاه مردم و نخبگان جامعه مسئلۀ بیکاری و اشتغال، مسئلۀ فقر و نابرابری، گرانی و تورم بوده­اند. بررسی نتایج این تحقیقات با نتایج پژوهش ما نشان می­دهد بخش خبری 20:30 در برجسته­سازی و توجه به این مسائل که مهم­ترین مسائل از نگاه مردم و نخبگان جامعه به شمار می­روند به نسبت سایر مسائل اجتماعی به‌خوبی عمل کرده است. به اعتقاد یورگن هابرماس¹⁹ رسانه­ها یکی از مهم­ترین نهادها و ارکان حوزۀ عمومی²⁰ محسوب می­شود که مهم­ترین مسائل مردم در آن‌ها به اشتراک گذاشته می­شود، در همین راستا این بخش خبری توانسته است مهم­ترین مسائل اجتماعی را از نگاه مردم برجسته و مورد ارائه قرار دهد. پس نتایج این تحقیق با نتایج پژوهش فانکاورز (1960) با عنوان «برجستگی در رسانه­ها و واقعیت» که معتقد بود، رسانه­ها همان مسائلی را برجسته می­کنند که در اولویت عموم قرار دارند تا حدودی نتایج یکسانی را نشان می­دهد.

     نتایج پژوهش لعیا محبوبی (1391) با عنوان «جایگاه روزنامه‌نگاری محیط‌زیست در ایران چگونگی بازتاب رویدادهای زیست‌محیطی سال ۱۳۸۹ در روزنامه‌های ایران، همشهری و مردم‌سالاری» نشان داد آلودگی هوای تهران، مسئلۀ خشکی دریاچه­ها و تالاب­ها و مسئلۀ ریزگردها از میزان برجستگی و فراوانی بیشتری نسبت به سایر مسائل زیست­محیطی برخوردار بودند. چنانچه در پژوهش حاضر در بررسی مسائل زیست­محیطی مشخص شد، مسئلۀ آلودگی هوای تهران و کلان­شهرها و مسئلۀ ریزگردها از بیشترین برجستگی در بین سایر مسائل زیست­محیطی برخوردار بودند. بنابراین بر اساس نتایج می­توان گفت رسانه­های ایران در ارائه و برجستگی مسئلۀ آلودگی هوای تهران و کلان­شهرها و مسئلۀ ریزگردها به‌طور مشترک عمل کرده­اند و به نظر می­رسد این مسائل از مهم­ترین مسائل زیست­محیطی برجسته­شده از سوی رسانه­های داخلی به شمار می­روند. ازآنجاکه توجه و تلاش برای مقابله با مسائل زیست­محیطی از شاخص­های توسعه هر جامعه­ای محسوب می­شود، نتایج تحقیق نشان داد که بخش خبری 20:30 در ارائۀ این مسائل نسبت به سایر مسائل اجتماعی به­خوبی عمل کرده است، آمارها نشان داد پس از مسئلۀ جرائم، مسائل زیست­محیطی از بیشترین میزان برجستگی در این بخش خبری برخوردار بودند. بنابراین می­توان گفت رسانه­های داخلی در توجه به مسائل زیست­محیطی به نسبت سایر مسائل حوزه اجتماعی به­خوبی عمل می­کنند، اما آنچه مهم است اقدام عملی مسئولان و چاره­اندیشی برای مقابله با این مسائل است که نمود بارز آن مسئلۀ ریزگردهای استان­های جنوبی است که هرساله زندگی بخش عظیمی از مردم را مختل کرده است.

     نتایج نشان داد، از مجموع 313 خبر مربوط به مسائل اجتماعی در بخش خبری 20:30 فقط 78 مورد از خبرها یعنی 9/24 درصد به شکل نرم­خبر ارائه شدند. ازآنجاکه در نرم­خبرها فرایند موضوع به‌خوبی ترسیم شده و به هدف و جزئیات خبر بیشتر توجه می­شود، قالب اطلاع­رسانی مفیدی برای ارائۀ خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی به مردم محسوب می­شود. ازاین‌رو از این بخش خبری انتظار می­رود، در ارائۀ خبرهای مسائل اجتماعی از نرم­خبرها بیش از سخت­خبرها استفاده کند. اما درزمینۀ فرایندمدار بودن خبر باید گفت، بخش خبری 20:30 در ارائۀ خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی در این زمینه خوب عمل کرده است و به نسبت خبرهای رویدادمدار تعداد بیشتری از خبرهای خود را به شکل فرایندمدار ارائه کرده است. چنانچه نتایج نشان داد این بخش خبری نزدیک به 70 درصد از خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی را در نوع فرایندمدار ارائه کرده بود. شکرخواه (1391) در کتاب «خبر»، نگاه فرایندمدار به اخبار را در واقع همان روزنامه‌نگاری توسعه تلقی می‌کند. صاحب­نظران حوزۀ ارتباطات معتقدند، هدف خبرهای فرایندمدار باید آگاه کردن مردم در مورد پدیده‌های اجتماعی در چارچوب رفع نیازهای انسانی به مخاطبان باشد. بنابراین توجه به این‌گونه خبرها نگاه توسعه­مدارانه را در پی خواهد داشت. چنانچه نتایج نشان داد، بخش خبری 20:30 در ارائۀ خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی نگاه توسعه­مدارانه­ای (فرایندمدارانه­ای) داشت.

     به اعتقاد بیشتر متخصصان حوزۀ جامعه­شناسی، مسائل اجتماعی مسائلی هستند که بیش از همه زندگی مردم عادی را دچار اختلال کرده­اند و نیاز است برای رفع این مسائل چاره­اندیشی کرد. بنابراین رسانه­ها در ارائۀ خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی همواره باید به این نکته توجه داشته باشند که به مسائل مردم عادی بیشتر توجه کنند و مسائل آن‌ها را برجسته کنند. درحالی­که پیش از انجام این پژوهش انتظار داشتیم بخش خبری 20:30 در ارائۀ خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی مردم را بیشتر از مسئولان برجسته کند و با ارائۀ گزارش­هایی به نقش آن‌ها اشاره داشته باشد، اما نتایج نشان داد این بخش خبری در ارائۀ خبرها بیشتر مسئول­محور عمل کرده است تا اینکه مردم­محور عمل کند. بر اساس نتایج، این بخش خبری در 190 مورد یعنی 8/60 درصد از خبرها مسئولان را برجسته کرده بود. البته علت این امر را شاید بتوان در ارائۀ مسائل به شکل سخت­خبر در این بخش خبری دانست؛ چراکه در سخت­خبرها معمولاٌ این مسئولان هستند که بیشتر برجسته می­شوند درحالی­که در نرم­­خبرها به دلیل زمان کافی و ذکر جزئیات موضوع، بیشتر می­توان نقش مردم را در خبرها برجسته کرد. مسئلۀ دیگر در این راستا توجه بیشتر اصحاب خبر و رسانه به ارزش خبری شهرت است؛ سیاست­زدگی رسانه­ها و نقل قول مسائل اجتماعی از زبان حلقه­های قدرت همواره به مثابۀ عارضۀ تاریخی، آفت اشاعۀ خبررسانی بوده است.

     دیدگاه اسلامی به مسائل اجتماعی معتقد است، انسان به‌عنوان اشرف مخلوقات از عزت و کرامت انسانی برخوردار است. همواره مسائلی در جامعه وجود دارند که باعث می­شود این ویژگی انسان تحت شعاع قرار بگیرد. بر اساس این دیدگاه، حکومت اسلامي وظیفه دارد، کوشش کند تا با رفع این مسائل و حل آن‌ها، جامعه را به تعادل مطلوب رسانده و به سمت رشد، پويايي و شکوفايي سوق دهد. بنابراین سازمان صداوسیما نیز که مهم­ترین نهاد در اطلاع­رسانی به افکار عمومی محسوب می­شود، باید در جهت حل مسائل اجتماعی گام برداشته و در جهت سوق جامعه ایران که جامعه­ای اسلامی است، به سمت تعادل و شکوفایی تلاش کند. بر اساس دیدگاه آسیب­شناسانه به مسائل اجتماعی نیز، برای پیشگیری از مسائل اجتماعی و حل آن‌ها، افراد باید به‌درستی جامعه­پذیر شوند و آموزش­های اخلاقی مناسبی را دریافت کنند. این فرایند می­تواند در خانواده، مدرسه، فضای کار یا از طریق رسانه­ها انجام ­گیرد. در بین این نهادها رسانه مهم­ترین نقش را در جامعه­پذیر کردن، اطلاع­رسانی و برجسته­سازی مسائل اجتماعی افکار عمومی بر عهده دارد. ازاین‌رو از رسانۀ ملی به‌طور عام و بخش خبری 20:30 به‌طور خاص انتظار می­رود با برجسته­کردن و پرداخت بیشتر مسائل اجتماعی مهم افکار عمومی در قالب نرم­­خبرها و نگاه فرایندمدارتر و اختصاص بسته­های خبری به این مسائل نقش توسعه­بخش خود را برای شناخت بهتر این مسائل ایفا کنند تا از این طریق برنامه­ریزی­ها و سیاست­های کلان و صحیحی برای اصلاح و پیشگیری آن‌ها که زندگی جمع زیادی از مردم را مختل کرده است، صورت گیرد.

پیشنهادهای پژوهش

- با توجه به کلان بودن و گستردگی حوزۀ مسائل اجتماعی که ارائة همة این مسائل در اخبار تقریباً ناممکن به نظر می­رسد، پیشنهاد می­شود بخش خبری 20:30 با مراجعه به تحقیقات جدید به برجسته­سازی مسائلی بپردازد که در اولویت عموم قرار دارند.

- نتایج تحقیق نشان داد بخش خبری 20:30 در ارائۀ خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی 22 درصد از خبرها را به ارزش خبری شهرت و 1/29 درصد را نیز به ارزش خبری دربرگیری اختصاص داده است که اختلاف ناچیزی بین این دو ارزش خبری مشاهده می­شود. البته شاید بتوان بالابودن آمار ارزش خبری شهرت را به مسئول­محور بودن این بخش خبری که در نتایج خبرها حاصل شد، نسبت داد. پیشنهاد می­شود این بخش خبری در ارائۀ خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی از ارزش خبری شهرت فاصله بگیرد و سمت­وسوی خبرهای خود را به سمت ارزش خبری دربرگیری که نقش مردم در این ارزش خبری بارزتر است، سوق دهد.

- پیشنهاد می­شود بخش خبری 20:30 در ارائۀ خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی، استفاده از بسته­های خبری را افزایش داده و برای پی­بردن به جزئیات موضوع توسط مخاطب از نرم­خبرها بیشتر استفاده کند. همچنین بر فرایندمدار بودن این خبرها نیز تأکید بیشتری داشته باشد؛ چراکه رعایت این موارد در خبرها باعث بیشتر جلوه شدن نقش مشارکتی مخاطب در خبرها می­شود و زمینۀ اعتماد و اعتبار این بخش خبری را در نزد مخاطبان بیشتر می­کند.

- در ارائۀ خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی همواره باید به این نکته توجه داشت که خبرها با جهت­گیری متعادلی ارائه شوند؛ چراکه از یک­سو، برای مثال اگر در خبرها فقط به نقش مثبت دولت در رفع بیکاری یا مسائل دیگری توجه شود، ولی واقعیت جامعه، چیز دیگری را نشان دهد، این امر علاوه بر اینکه اعتماد مخاطب به رسانه را کاهش می­دهد، باعث حساسیت افکار عمومی نسبت به ارائة این مسائل می­شود. از سوی دیگر اگر در خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی بیش‌ازحد از جهت­گیری منفی استفاده شود، این امر باعث وضعیت تنش­زا در جامعه خواهد شد. بر اساس یافته­های پژوهش مشخص شد بخش خبری 20:30 در بیش از نیمی از خبرها جهت­گیری منفی داشته است. پیشنهاد می­شود این بخش خبری در ارائۀ خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی تا جایی که امکان دارد، این رویه را اصلاح کرده و رویکرد متعادل­تری را نسبت به این مسائل در پیش گیرد.

- نتایج تحقیق نشان داد بخش خبری 20:30 در بررسی خبرهای مربوط به مسائل اجتماعی بیشتر مسئول­محور بوده است و کمتر به نقش مردم در ارائة خبرها اشاره داشته است. امروزه نهادهای رسانه­ای در تولید و انتشار محتوا بیش‌ازپیش به نقش مردم اهمیت می­دهند و آن‌ها را به­عنوان مهم­ترین رکن و اساس نهاد رسانه­ای خود قلمداد می­کنند. چنانچه بعضی از رسانه­های خبری با اختصاص بخشی از محتوای خود تحت­عنوان شهروندخبرنگار به این موضوع اهمیت می­دهند. ازآنجاکه مسائل اجتماعی مسائلی هستند که بیش از سایر گروه­ها و نهادها زندگی مردم عادی را تحت تأثیر قرار می­دهند، پیشنهاد می­شود بخش خبری 20:30 به­عنوان یکی از مهم­ترین بخش­های خبری سازمان صداوسیما بین مردم و مسائلی که دغدغة آن­هاست، از طریق راه­های ارتباطی چون کانال، روابط­عمومی سازمان، ایمیل و ... تعامل ایجاد کند. این کار هم باعث، مردمی­تر شدن بخش خبری 20:30 در توجه به مسائل اجتماعی و هم باعث پذیرش و اعتماد بیشتر مخاطب به این بخش خبری خواهد شد.

- باید به این نکته توجه داشت که همواره در جامعه نسبت به بعضی از مسائل اجتماعی همچون خبرهای مربوط به خشونت و مسائل جنسی حساسیت وجود دارد. پیشنهاد می­شود بخش خبری 20:30 این‌چنین مسائلی را به­گونه­ای ارائه کند که باعث افزایش نگرانی و تنش در جامعه نشود.

منابع

- افشارکهن، جواد. (1390). جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی. تهران: انتشارات جامعه شناسان.

- بخارایی، احمد؛ محمدی­شکیبا، عباس. (1394). بازتاب مسائل اجتماعی در سریال فرانسوی «معلم» با تأکید بر مسئله بزهکاری. فصلنامه پژوهش­های ارتباطی، (شماره 3)، 9-31.

- پیش­بین، محمدحسین. (1390). بررسی بازنمایی مسائل اجتماعی ایران در متون نمایشی اکبر رادی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور، دانشکده علوم اجتماعی، تهران.

- خراطها، سعید. (1393). بررسی و مقایسۀ مهم­ترین مسائل اجتماعی ایران و تاجیکستان. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دوره 1(شماره 19)، 254-290.

- رفیعی، حسن و همکاران. (1387). مشکلات اجتماعی در اولویت ایران. مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دوره 9 (شماره 1 و 2) 108-204.

- سورین، ورنر؛ تانکارد، جیمز. (1392). نظریه‌های ارتباطات (علیرضا دهقان، مترجم). تهران: دانشگاه تهران.

- شکرخواه، یونس. (1391). خبر. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.

- علیزاده، خدیجه. (1390). بررسی روند تغییر مسائل اجتماعی شهر تهران در سی سال اخیر. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه­طباطبایی، دانشکده علوم اجتماعی، تهران.

- فرهنگی، علی­اکبر؛ نعمتی انارکی، داوود. (1394). رسانه و خبر: برخی دیدگاه­های غالب و انتقادی. تهران: دانشگاه صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران.

- لوزیک، دانیلین. (1383). نگرشی نو در تحلیل مسائل اجتماعی (سعید معیدفر، مترجم). تهران: انتشارات امیرکبیر.

- محبوبی، لعیا. (1391). جایگاه روزنامه­نگاری محیط‌زیست در ایران چگونگی بازتاب رویدادهای زیست محیطی سال 1389 در روزنامه‌های ایران، همشهری و مردم‌سالاری. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم اجتماعی، تهران.

- مرتون، رابرت. (1385). مشکلات اجتماعی و نظریه جامعه‌شناختی (نوین تولایی، مترجم). تهران: انتشارات امیرکبیر.

- معیدفر، سعید؛ پروین، ستار. (1388). فراتحلیل مطالعات انجام شده در حوزۀ مسائل اجتماعی ایران. فصلنامۀ جامعه­شناسی کاربردی، (شماره 36)، 95-110.

- مهدی­زاده، محمد. (1391). نظریه­های رسانه اندیشه­های رایج و دیدگاه­های انتقادی. تهران: همشهری.

- ناطق­پور، محمدجواد. (1380). اطلاع­رسانی و مسائل اجتماعی. جامعه‌شناسی ایران، دوره 1(شماره 6)، 67-82.

- نقیب­السادات، سیدرضا؛ افقهی، اسماعیل. (1392). بررسی تطبیقی تفکرات حاکم بر اداره رسانه­ها در شبکه خبر جمهوری اسلامی ایران و تی آر تی ترکیه (تحلیل محتوای اخبار خارجی شبکه خبر و تی آر تی). فصلنامه رسانه، (شماره 93)، 85-101.

- یوسفی، علی؛ اکبری، حسین. (1390). تأملی جامعه­شناختی در تشخیص و تعیین اولویت مسائل اجتماعی ایران. فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، سال 2 (شماره 1)، 223-195.

- Korenblum, W & Julian, J. (1980). Social Problems. Pearson: Karen Hanson.

- Riff, Daniel, Lacy, Stephen, & Fico, Frederick (2014). Analyzing media messages: Using quantitative content analysis in research. Routledge.

- Stacks, Don W., & Salwen, Michael B. (Eds.). (2014). an integrated approach to communication theory and research. Routledge.

 

 

The way of highlighting the most important social issues in Iran in the news of Islamic Republic of Iran Broadcasting (case study: 20:30 News Section)

Abstract

Media have an essential role in highlighting the most important social issues, albeit they are not able to address all of them. The main aim of the research which was conducted through quantitative content analysis is to examine the way of highlighting the most important social issues of Iran including job-related issues, urban issues, marriage-related issues, educational issues, environmental issues, drug-related issues, sexual issues, crimes, poverty and inequality derived from previous researches in 20:30 News Section of IRIB TV2 in the period from October 2016 to March 2017. The findings of the research indicate that the aforementioned news section had a poor performance in highlighting the mentioned social issues. As of 1202 news examined in the news section, only 313 news which were accounted as 26 percent of the total news addressed the issues. Based on the findings and in terms of news arrangements, from the 313 selected news related to the issues, 93 news were placed in the first priority and 97 news were hold in the second priority of the news section. Moreover, through scrutinizing the news the crimes-related issues with 29.7 percent, environmental issues with 22 percent, job-related issues with 14.7 percent and the issues related to poverty and inequality with 13.4 percent had been highlighted more than the other issues. And also, the least addressed and highlighted issue comes to sexual issues.

Keywords: Social Issues, 20:30 News Section, Media, Agenda-Setting, Quantitative Content Analysis

22

 

---

[1] . Émile Durkheim

[2] . Merton, Robert

[3] . William Karenblum

[4] . Joseph Julian

[5] 1. Loseke

 

[6] 1. Mc Coms

[7] 2. Donald Shaw

[8] 3. Chapel Hill

[9] 1. Agenda - Setting Theory

[10] 1. Klaus Krippendorff

[11] 2. Kerlinger

[12] 3. https://www.telewebion.com/

[13] 4. SPSS

[14] 5. Likelihood Ratio Test

[15] 6. در این پژوهش با توجه به نداشتن شرایط آزمون کای دو (x2)، از آزمون جایگزین آن، «نسبت درست­نمایی» استفاده شده است.

[16] 7. Validity

[17] 8. Reliability

[18] 1. William Scott

[19] 1. Jürgen Habermas

[20] 2. Public sphere

---