بررسی قابلیت های کارآفرینی در بازنشستگان، مقایسه زنان و مردان شهر تهران

محورهای موضوعی : مدیریت رسانه

عزیزاله تاجیک اسماعیلی ¹ ( عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی )
زهرا زاده غلام ² ( دانشجوی دکتری مدیریت آموزش عالی )
سمیه تاجیک اسماعیلی ³ ( عضو هیات علمی واحد تهران شرق )

تاریخ دریافت : 1396/04/16 تاریخ پذیرش : 1396/06/15 تاریخ انتشار : 1396/09/01

کلید واژه: استقلال رأی, چالش طلبی, کارآفرینی, قابلیت, بازنشستگان,

چکیده مقاله :

توانائی کارآفرینی از جمله ضرورت ها در عرصه ویژگی های فردی و قابلیت های افراد در جوامع هزاره سوم و از جمله عوامل رشد و توسعه و نیز یکی از شاخص های تاثیر گذار دررصد کردن چشم انداز رشد اقتصادی - اجتماعی هر جامعه محسوب می شود. فرایند کارآفرینی شامل تمامی کارکردها و اقدام هائی است که با درک فرصت ها و ایجاد محیط کاری مناسب برای نیل به این فرصت ها در ارتباط است. عوامل روانشناختی، اجتماعی و اقتصادی متعددی در ایجاد زمینه ها و بسترهای کارآفرینی تاثیر دارند که از جمله آنها ویژگی ها یا قابلیت های شخصیتی و مهارت ها و دانش های شغلی و حرفه ای است. یک فکر قالبی که گاه در جوامع دیده می شود، تصور کاهش توانائی های فکری و عملی افراد شاغل در اثر افزایش سن آنها است. از همین رو دوره بازنشستگی که آستانه ورود به سالمندی نیز هست ، بعضا دوره ای منفی وهمراه با کاهش قابلیت های مذکور تلقی می شود، حال آنکه مطالعات مختلف حاکی از توانائی های فراوان بالقوه و بالفعل این گروه سنی می باشد(1) که شناخت دقیق و بهره گیری مناسب از آنها می تواند بسترهای تقویت سرمایه های انسانی و اقتصادی را در جوامع فراهم کند. کاهش نرخ زاد و ولد و افزایش امید به زندگی باعث شده جمعیت افراد سالمند در سال های آتی فزاینده ترین بخش جمعیت جهان را تشکیل دهند. این مسئله با در نظر گرفتن کاهش نیروی کار جوان در جوامع تأمل

چکیده انگلیسی:

The entrepreneurial process includes all functions and actions that understand the opportunities and create a work environment suitable for achieving the associated opportunities. A format that is sometimes seen in communities, intellectual abilities and practical thought to reduce the effects of aging people working in them. So retirement threshold to aging as well, some of the negative and with reduced functionality will be considered, while various studies indicate capability and potential in this age group are (1) an accurate understanding and the proper utilization of them can strengthen human capital and economic infrastructure to provide communities. Declining birth rates and rising life expectancy makes the elderly population in the coming years a growing part of the world's population.This survey and the number of retired women and men of the Tehran government agencies between the years 1385 to 1388 have been retired, has been implemented. The population of 61612 people, pensioners Tehran of 389 men and 136 women through questionnaires measuring personality traits (capabilities) Iranian entrepreneurs by Kordnaiej, Zali, Hooman Shams developed and validated, and the questionnaire to 40 decreased, the were studied. Improved reliability coefficient of 0.91 was obtained. Results showed that women and men are very close to some of the functionality of entrepreneurship. The average benefit women more than men and its dispersion capabilities in Total 0.11 lower,

متن کامل:



بسمه تعالی

 

 

بررسی قابلیت های کارآفرینی در بازنشستگان،

 مقایسه زنان و مردان شهر تهران

 

چکیده

    پژوهش حاضر با هدف بررسی و مقایسه قابلیت های کارآفرینی در بازنشستگان زن و مرد شهر تهران، به منظور شناخت دقیق و بهره گیری مناسب از توانایی های بالقوه و بالفعل آنان جهت تقویت سرمایه های انسانی و اجتماعی، طراحی و اجرا شده است. این پژوهش پیمایشی است و  بر روی تعدادی از بازنشستگان زن و مرد سازمان های دولتی تهران که در فاصله سال های 1385 تا 1388 بازنشست شده اند، اجرا شده است. از جامعه آماری 61612 نفری بازنشستگان تهران تعداد 389 مرد و 136 زن از طریق پرسشنامه سنجش ویژگی های شخصیتی (قابلیت های) کارآفرینان ایرانی که توسط کردنائیچ ، زالی، هومن و شمس  تهیه و اعتباریابی شده و تعداد سؤال های پرسشنامه به 40 کاهش یافته، مورد مطالعه قرار گرفتند. ضریب پایایی ابزار اصلاح شده معادل 0،91 به دست آمده است. یافته ها نشان داد زنان و مردان از قابلیت های کارآفرینی در حدی نزدیک به زیاد برخوردارند. میانگین برخورداری زنان از قابلیت ها در مجموع 0،11 بیش از مردان و پراکندگی آن نیز کمتر است،  این رقم در مردان به 0،60 می رسد. معنای این تفاوت آن است که بازنشستگان زن  در مقایسه با مردان گروه همگن تری در برخورداری از قابلیت های کارآفرینی هستند.مقایسه زنان و مردان در برخورداری از هر قابلیت شباهت ها و تفاوت هائی را نشان می دهد. زنان به ترتیب در؛ استقلال رای و چالش طلبی (3،69)؛ عمل گرائی(3،62) ؛ نیاز به موفقیت و خلاقیت(3،60)بیشترین نمره هار را کسب کرده اند و کانون کنترل درونی آنان با 3،51 کمترین نمره است. مردان به ترتیب در؛ عمل گرائی(3،78)؛ کانون کنترل(3،72)؛ نیاز به موفقیت(3،60)دارای بیشترین نمره ها هستند و در ریسک پذیری متعادل به نمره 3،19 در پایین ترین حد قرار دارند. آزمون آماری در باره معنی دار بودن تفاوت قابلیت های کارآفرینی نشان داد  برتری زنان نسبت به مردان در دو ویژگی استقلال رای و چالش طلبی و نیز ریسک پذیری متعادل معنی دار است( 00/0 )از نظر ویژگی های سازگاری نیز برتری زنان در دو مولفه ثبات قدم و شکیبائی و حسن انطباق معنی دار است (50/0). برتری مردان فقط در قابلیت کانون کنترل معنی دار می باشد(05/0).

واژه های کلیدی: قابلیت، کارآفرینی،بازنشستگان، استقلال رأی، چالش طلبی،عمل گرایی،کانون کنترل، نیاز به موفقیت

 

 

مقدمه

        توانائی کارآفرینی از جمله ضرورت ها در عرصه ویژگی های فردی و قابلیت های افراد در جوامع هزاره سوم  و از جمله عوامل رشد و توسعه و نیز یکی از شاخص های تاثیر گذار دررصد کردن چشم انداز رشد اقتصادی - اجتماعی هر جامعه محسوب می شود. فرایند کارآفرینی شامل تمامی کارکردها و اقدام هائی است که با درک فرصت ها و ایجاد محیط کاری مناسب برای نیل به این فرصت ها در ارتباط است. عوامل روانشناختی، اجتماعی و اقتصادی متعددی در ایجاد زمینه ها و بسترهای کارآفرینی تاثیر دارند که از جمله آنها ویژگی ها یا قابلیت های شخصیتی و مهارت ها و دانش های شغلی و حرفه ای است. یک فکر قالبی که گاه در جوامع دیده می شود، تصور کاهش توانائی های فکری و عملی افراد شاغل در اثر افزایش سن آنها است. از همین رو دوره بازنشستگی که آستانه ورود به سالمندی نیز هست ، بعضا دوره ای منفی وهمراه با کاهش قابلیت های مذکور تلقی می شود، حال آنکه مطالعات مختلف حاکی از توانائی های فراوان بالقوه و بالفعل این گروه سنی می باشد(1) که شناخت دقیق و بهره گیری مناسب از آنها می تواند بسترهای تقویت سرمایه های انسانی و اقتصادی را در جوامع فراهم کند.

        کاهش نرخ زاد و ولد  و افزایش امید به زندگی باعث شده جمعیت افراد سالمند در سال های آتی فزاینده ترین بخش جمعیت جهان را تشکیل دهند. این مسئله با در نظر گرفتن کاهش نیروی کار جوان در جوامع تأمل جدی محققان و سیاستمداران را برای بررسی جوانب ضروری مسائل آنان و ارائه راه حل های مناسب، ضروری می سازد . در حالی که در کشور ما سن تقریبی شروع دوران بازنشستگی حدود 52 سالگی است، افراد در این سن هنوز توانائی های روانی و جسمی قابل توجهی دارند. لیکن اطلاق برچسب های منفی نسبت به توانائی های کسانی که از کارهای رسمی و سازمانی فراغت می یابند شاید به معنای پذیرش پایان دوره کارآئی و بهره وری در این دوره سنی و پس از آن تلقی شود.

         بازنشستگی و سالمندی از جهاتی دوره رشد و کمال و زمان تغییر به سوی مسیری جدید است، لیکن شناخت  ویژگی ها و قابلیت ها ی بازنشستگان و زمینه سازی برای بهره گیری جامع از آنها، از استلزام های اولیه  تحقق این روند و نیزرشد و توسعه اقتصادی - اجتماعی، بویژه با توجه به افزایش روز افزون جمعیت سالمند در جامعه ایران است.

        در این مقاله بر اساس یافته های پژ.هشی که بر روی یک گروه 525 نفری ( 389 مرد و 136 زن) از بازنشستگان شهر تهران انجام شده، ضمن ارائه تصویری از قابلیت های کارآفرینی و مقایسه ابعاد آن در زنان و مردان بازنشسته تهرانی، راهکارهائی برای بهره گیری مناسب از این توانائی ها ارائه شده است.

 

مفهوم کارآفرینی و ابعاد آن 

        کارآفرینی امروزه به عنوان یک حوزه علمی نوظهور، هرچند مانند هر حوزه علمی نوظهور دیگرکه با موضوع مشروعیت علمی مواجه است، در وضعیت گذر به مشروعیت علمی قرارد دارد. این حوزه بر اساس چهار ویژگی زیر برای گذر موفقیت آمیز از این مرحله باید توجه ویژه‌ای به ابعاد الگوی مفهومی مادر (اصلی)، روش‌شناسی پژوهشی و پژوهش‌های اکتشاف محور و نظریه‌گرا داشته باشد (2). ویژگی‌های ذکر شده عبارتند از:

الف) یک چارچوب علمی قوی

ب) روش شناسی ویژه

ج) فرایند آموزشی، پژوهشی و نشر

د) برخورداری از مصادیق حرفه‌ای و اجرایی

        اگر بخواهیم یک تعریف اجمالی و کلی از کارآفرینی ارائه کنیم، می‌توانیم بگوییم که این ویژگی یا فعالیت عبارت است از فرایند ایجاد یک چیز نو یا متفاوت که دارای ارزش درونی است و می‌تواند شامل تولید یک محصول جدید باشد که  مشاغل جدید را به وجود می‌آورد یا واحدهای سازمانی نو را شکل می‌دهد( 3 ). نکات قابل توجه در فعالیت‌های کارآفرینانه شامل تعیین و مدیریت ریسک است که توان بالقوه کارآفرینی را مشخص می‌کند، فرصت‌ها یا موقعیت‌های اقتصادی نو ایجاد می‌کند و موانع موجود بر سر راه این نوع فعالیت را شناسایی می‌نماید (همان). کارآفرین در جستجوی پاداش‌های مالی و ارضاء شخصی است که نوعاً ریسک‌های اقتصادی، روان‌شناختی و تجاری را همانند کوشش‌ها و تلاش‌های مرتبط و مسائل کارآفرینانه مدنظر دارد (3 ).

        شاید بتوان گفت ریچارد کانتیلون¹ نخستین بار مفهومی را که امروز کارآفرینی نامیده می‌شود مورد توجه قرار داد. وی در حدود سال 1730 میلادی بین زمین‌داران، دستمزد بگیران و کارآفرینان تمایز قائل شد. کانتیلون به سه عنصر اصلی درباره فعالیت کارآفرینان اشاره کرد:

1-       آنها در یک محیط همراه با عدم قطعیت فعالیت می‌کنند

2-       در صورت نداشتن توانایی زیاد برای فعالیت اقتصادی، با فساد مواجه می شوند

3-       سرمایه اولیه را خودشان فراهم می‌آورند (4، صص6-5).

از زمان کانتیلون و آدام اسمیت تا کنون، اقتصاددانان و اندیشمندان بسیاری مفهوم کارآفرینی و ابعاد آن را مورد توجه و بررسی قرارداده‌اند. جان استوارت میل، فرانسیس واکر، شومپتر، دانسوف، هبرت، لینک و کرچهوف از جمله این اندیشمندان می‌باشند. در تعاریف و دیدگاه‌های اقتصادی، سودآری و کسب منفعت گاه عنصر محوری در تعریف کارآفرینی است و تعاریف را از مفهوم کارآفرینی به معنای ایجاد و آفرینش فرصت‌های کار و عمل دور  می‌کند.

        تکیه بر عناصر و مؤلفه‌های اقتصادی، اجتماعی و روانشناختی در اندیشه‌های صاحب‌نظران متفاوت است. مع‌الوصف می‌توان مشاهده کرد آنچه امروز مفهوم کارآفرینی و قابلیت‌های آن را در ادبیات علمی تشکیل می‌دهد این امکان و اجازه را به ما خواهد داد که در مطالعات و پژوهش‌ها بر مؤلفه‌های فردی و شخصیتی متمرکز شویم و از این نقطه بررسی این ویژگی و رابطه آن با سایر متغیرها را آغاز کنیم. تفاوت تأکید بر مؤلفه‌های اقتصادی یا روانشناختی از همان ابتدای طرح مفهوم کارآفرینی قابل مشاهده است و در حال حاضر نیز گرایش‌ها در این زمینه متفاوت می باشد. مثلاً برخلاف فرانسوی‌ها که تعاریف نسبتاً منسجم وگسترده‌ای از کارآفرینان (با توجه به نقش و پیامد اقتصادی آنان) ارائه کردند، اندیشمندان انگلیسی سه اصطلاح متفاوت را درباره اینان به کار گرفتند. این سه اصطلاح عبارتند از:

1-       ماجراجو²

2-       متعهد³

3-       کارفرما⁴

        تجار و بازرگانان مخاطره‌جو و ماجراجو در قرن شانزدهم همان کسانی بودند که فرانسوی‌ها آنان را کارآفرین می‌دانستند. جان استوارت میل در سال 1848 ضمن توجه به واژه کارآفرین کارکرد و عمل چنین فردی را شامل هدایت، نظارت، کنترل و مخاطره‌پذیری می‌دانست. وی عامل متمایز کننده مدیر و کارآفرین را مخاطره‌پذیری معرفی کرد. (4).

        دیدگاه‌های روانشناسی، رشد اقتصادی را به عنوان محصول انگیزه‌ها و ویژگی‌های انسان در نظر می‌گیرند. لذا تمرکز خود را بر شناخت ویژگی‌هایی مانند انگیزه پیشرفت، ریسک‌پذیری، مکان کنترل، قدرت تصمیم گیری و مانند اینها قرار داده‌اند. شاید نخستین بحث مرتبط با این رویکرد در تفسیر کارآفرینی را بتوان در اندیشه‌های ماکس وبر جستجو کرد. ماکس وبر در طرح و تبیین نقش اصول فکری مسیحیت پروتستانی در جهت‌گیری غرب به‌ سوی سرمایه‌داری سه نکته را مطرح می‌کند. (5):

1-       نفی هرگونه واسطه بین انسان‌ها و خداوند

2-       دخالت عقل انسان در ایمان

3-       تلاش وکوشش برای زندگی بهتر و اخلاق کار

وبر معتقد است هر فرد پروتستان دارای اخلاق کاری است که در وی ایجاد احساس مسئولیت می‌کند و دقت و کارآیی در انجام مسؤولیت‌ها و وظایف شغلی را باعث می‌شود. لذا به عقیده او رفتار اقتصادی جامعه تابع ارزش‌های اعتقادی و درونی فرد است (همان).

        امروزه در مباحث روان‌شناسی نیازهای انسان در چند سطح طبقه بندی می‌شود. اساسی‌ترین نیازها که از آنها به نیازهای ارگانیزمی یا روان‌شناختی تعبیر می‌شود شامل سه نیاز اساسی است که عبارتند از (6):

ـ نیاز به شایستگی⁵

ـ نیاز به خودمختاری⁶

ـ نیاز به ارتباط⁷

        نیازهای مذکور برای انسان سرشتی یا ذاتی⁸ تلقی می‌شوند، به این معنی که منشأ آنها ساختار روان‌شناختی فرد است. نیازهای متعدد اجتماعی و اکتسابی از این نیازها و نیروی آنها و در فرآیندهای یادگیری و اجتماعی شدن شکل می‌گیرند. مهم‌ترین نیازهای اجتماعی و اکتسابی عبارتند از:

ـ نیاز به قدرت

ـ نیاز به پیشرفت

ـ نیاز به پیوندجویی و محبت

1-       نیازها نیروی محرک رفتار هستند و به همراه فرایند های ذهنی و شناختی ویژگی های روانشناختی و شخصیتی فرد را به وجود می آورند. رویکرد روانشناختی به موضوع کار آفرینی در جستجوی یافتن پاسخ برای این سئوال است که کدام ویژگی فرد است که کارآفرین را از غیر کارآفرین متمایز می‌کند؟ هدف این رویکرد کشف چگونگی ایجاد ویژگی‌های متمایز کننده مذکور است. لذا پژوهش‌های این اندیشمندان عنوان «رویکرد شخصیتی» یا «ویژگی‌ها»⁹ نامیده می‌شود.

 

قابلیت های شخصیتی در کارآفرینی

         آنچه قابلیت های کارآفرینی نامیده می شود ویژگی های شخصیتی هستند که در افراد کارآفرین بیش از افراد عادی وجود دارد و باعث ایجاد این توانائی کلی در آنان می شود. محققان حوزه کارآفرینی این ویژگی ها به صورت های مختلف تقسیم بندی کرده اند. هاو زاو¹⁰ و سیبرت اسکات¹¹ ( 7) در پژوهشی با عنوان  "پنج بعد عمده شخصیتی در وضعیت کارآفرینی، مروری از طریق فراتحلیل" به بررسی رابطه بین شخصیت و وضعیت کارآفرینی پرداخته اند. در این مطالعه متغیرهای شخصیتی بر اساس رویکرد 5 عامل شخصیتی طبقه بندی شدند که عبارتند از هشیاری، تجربه پذیری، برون گرائی، قابلیت پذیرش و نوروز گرائی. براند استاتر¹²(8) نیز در یک مطالعه فراتحلیلی در زمینه ابعاد شخصیتی کارآفرینی این پنج عامل را مورد استفاده قرار داده است. بر اساس یکی از مطالعات انجام شده در کشور هفت ویژگی شخصیتی مرتبط با کارآفرینی مورد بررسی قرار گرفته است. ویژگی های مذکور عبارتند از : خطرپذیری متعادل، کانون کنترل درونی، توفیق طلبی، سلاست فکری، عملگرایی، تحمل ابهام، رویاپردازی و چالش طلبی (9). تعریف اجمالی هر یک از ویژگی ها یا قابلیت های ذکر شده عبارتند از :

تمایل به ریسک پذیری¹³

        تلاش هایی که کارآفرین هنگام برخورد با خطر از خود نشان می دهد و سعی در مهار آنها دارد (10) کارآفرین شخصی میانه رو است که حساب شده مخاطره می کند و لزوماً در پی فعالیتی نیست که مخاطره آن زیاد باشد (4).

مرکز کنترل درونی¹⁴

        ایمان  و باورکارآفرین به اینکه موفقیت و شکست را به سرنوشت، اقبال و یا نیروهای مشابه نسبت ندهد و آن را نتیجه تلاش خود بداند (4).

 

تحمل ابهام¹⁵

        پذیرفتن عدم قطعیت به عنوان بخشی از زندگی، توانایی ادامه حیات درباره محیط و تمایل به آغاز فعالیتی مستقل، بی آن که شخص بداند آیا موفق خواهد شد یا خیر.

نیاز به پیشرفت¹⁶

        میل به انجام دادن خوب کارها متناسب با معیار برتری¹⁷ (6، صص3-172) و تمایل به انجام کار در استانداردهای عالی برای موفقیت در موقعیت های رقابتی .

 

نیاز به استقلال¹⁸

        کنترل بر رفتار خود، تصمیم گیری بر اساس تمایلات و ترجیحات شخصی و انجام کار بدون احساس فشار و تابعیت از دیگران (6، 1385،ص13-112) که با عباراتی چون "کنترل داشتن بر سرنوشت خود، کاری را برای خود انجام دادن و آقای خود بودن" نشان داده می شود (10).

 

خلاقیت و نوآوری¹⁹

        فرایندی روانشناختی که از طریق آن محصولات ارزشمند ایجاد می شود، ارائه محصول و فرایند و خدمات جدید به بازار و نیرویی که در پس نوآوری نهفته است و از اجزای لاینفک کارآفرینی می باشد (4).

 

سوابق پژوهشی موضوع

        مطالعات و تحقیقات پیرامون ویژگی های شخصیتی مرتبط با کارآفرینی در حال حاضر یکی از مباحث اصلی و کلیدی در این حوزه است. هاو زاو و سیبرت اسکات²⁰  در پژوهشی با عنوان  "پنج بعد عمده شخصیتی در وضعیت کارآفرینی، مروری از طریق فراتحلیل" به بررسی رابطه بین شخصیت و وضعیت کارآفرینی پرداخته اند. متغیرهای شخصیتی که در مطالعات گذشته مورد استفاده قرار گرفته بودند بر اساس 5 عامل شخصیتی طبقه بندی شده بودند. این عوامل یا "پنج عامل بزرگ²¹" عبارتند از: هشیاری²²، تجربه پذیری²³، برون گرائی²⁴، قابلیت پذیرش²⁵ و نوروز گرائی²⁶ نتایج نشان داد که بین مدیران و کارآفرینان تفاوت های اساسی در ابعاد شخصیتی وجود دارد. کارآفرینان در ابعاد شخصیتی هوشیاری و تجربه پذیری نمره بالاتری می گیرند و در زمینه نوروز گرایی و سازگاری نمره آنها کمتر است. در بعد شخصیتی برون گرایی تفاوتی بین دو گروه دیده نشد. براند استاتر²⁷ نیزدر بررسی مجموع نتایج پنج فراتحلیل به مقایسه ویژگی های کارآفرینان و مدیران بر اساس همین پنج عامل بزرگ پرداخته است. وی دریافت که کارآفرینان در عامل های هشیاری، تجربه پذیری و برون گرائی از مدیران نمرات بالاتری به دست می آورند لیکن نمره دو عامل قابلیت پذیرش و نوروز گرائی آنان کمتر از مدیران است.

        در بحث از نقش عوامل فردی و روانشناختی در کارآفرینی، تفاوت های جنسیتی نیز از مباحث مهم و قابل توجه است. تاثیر عامل جنسیت به ویژه از آن جهت حائز اهمیت است که تمایل مردان و زنان به کارآفرین شدن در درجات کاملا متفاوت تحت تاثیر عوامل ارثی و محیطی قرار دارد. زانگ و همکاران²⁸(11)  در یک پژوهش گسترده پایه های وراثتی کارآفرینی را در زمینه نقش جنسیت و شخصیت از طریق مقایسه ویژگی ها در دوگروه هم شکمان یکسان و غیر یکسان بررسی و تحلیل کردند. این مطالعه بر روی 1285 هم شکم یکسان و 849 هم شکم غیر یکسان نشان داد زنان بر تمایل به کارآفرین شدن به شدت تحت تاثیر عوامل ارثی قرار دارند، در حالی که تاثیر پذیری آنان از عوامل محیطی در حد صفر است. در نقطه مقابل، مردان تاثیر پذیری در حد صفر را از عوامل ارثی نشان دادند، در حالیکه تا حد زیادی تحت تاثیر عوامل محیطی قرار دارند. محققان مذکور دو عامل برون گرائی و نوروز گرائی را نیز به عنوان متغیرهای تعدیل کننده در تاثیر بر عوامل محیطی و ارثی بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که این دو متغیر تاثیر عوامل وراثتی زنان در تمایل به کارآفرین شدن راتعدیل می کند. در باره مردان، برون گرائی باعث تعدیل اثرات عوامل محیطی در گرایش مردان به کارآفرین شدن می گردد. یون²⁹( 12 ) نیز در پژوهشی با عنوان " کارآفرینان چینی"، خصوصیات کارآفرینان دارای وضعیت خوداشتغالی را در بعضی از شهرهای کشور چین بررسی کرد.

        نتایج مطالعه وی نشان داد که کارآفرینان از لحاظ سنی، وضعیت تأهل، تحصیلات و سابقه اجتماعی – اقتصادی دارای شرایط مشابه بودند، لیکن زنان، اعضای حزب کمونیست، افراد دارای تحصیلات بالاو کارگزاران سالمندتر تمایل کمتری به کارآفرینی دارند. همچنین شبکه ارتباط اجتماعی، انگیزه و نگرش نسبت به ریسک از عوامل اصلی مرتبط با کارآفرینی است.  اکثر کارآفرینان مرد هستند و تفاوت در طول مدت خدمت و تجربیات آنان قابل توجه است.

        تفاوت هائی که در گرایش های به کارآفرین شدن با توجه به عامل جنسیت مشاهده می شود مقایسه بین وضعیت زنان و مردان را از نظر قابلیت های مذکور ضروری می سازد. در کشور ما نیز موضوع کارآفرینی زنان از این جهاتی مستلزم بررسی و مطالعه بیشتر است. برخی پژوهش های انجام شده در کشور عوامل و موانع مرتبط با کارآفرینی زنان را بررسی کرده است. ميرغفوري،  صيادي تورانلو و طاهري دمنه (13)در مطالعه ای با عنوان تبیین و تحليل موانع مؤثر بر كارآفريني زنان، مطالعه موردي: استان يزد با بیان این نکته که عوامل گوناگو ني مانع از بروز و رشد استعدادهاي با لقوه زنان در عرصه كارآفريني شده ، سعی کرده اندموانع كارآفريني زنان در ايران شناسايي و بررسي کنند . بدين منظور جهت شناسايي موانع و محدوديت ها ابتدا به بررسي ادبيات مو ضوع موانع كارآفريني زنان پرداخته شده و از نظر خبرگان اين موانع را در هفت بعد و 41 مؤلفه دسته بندي کرده اند . سپس با استفاده از روش هاي آماري به تحليل داده هاي جمع آوري شده در ارتباط با موا نع كارآفريني زنان در استان يزد پرداخته و نشان داد كه 30 مانع در شش بعد خانوادگي، علمي -تحصيلي، شخصيتي، مالي، فرهنگي - اجتماعي و قانوني، بر كارآفريني زنان تأثير گذار می باشند.  فلاح جلودار، فرج اله حسینی و میر دامادی در بررسی عوامل موثر بر موفقيت کارآفريني زنان روستايي شمال کشور پژوهشی انجام دادند که در آن زنان روستائی کارآفرین استان های گیلان، مازندران و گلستان را بررسی کردند. از نظر پاسخگويان این تحقیق خانواده بيشترين تاثير را بر موفقيت کاري آنان داشته است. کمک به بهبود شرايط زندگي خانواده، و پس از آن کسب درآمد مستقل مهم ترين محرک پاسخگويان جهت راه اندازي کسب و کار و حصول موفقيت بوده است. از نظر ويژگي هاي روان شناختي، زنان کارآفرين عمدتا آينده نگر، نوگرا و خوداتکا هستند. بيش از نيمي از آنان در کلاس هاي مرتبط با کسب و کار شرکت نموده اند و از نظر مشارکت در فعاليت هاي اجتماعي، بيشتر آنها در شرکت هاي تعاوني عضويت دارند. تلويزيون، بازديد از کسب و کار ديگران و شرکت در کلاس هاي آموزشي - ترويجي رايج ترين کانال هاي ارتباطي جهت کسب اطلاعات شغلي بوده است. زناني که بر تاثير پدر بر موفقيت خود صحه گذاشتند نسبت به ساير زنان از ميانگين موفقيت بالاتري برخوردار بوده اند.. همبستگي ميزان موفقيت زنان کارآفرين با انگيزه کسب درآمد بيشتر و کمک به بهبود شرايط زندگي خانواده مثبت و معني دار، با ويژگي منفعت طلب و خودرايي منفي و معني دار، و با ميزان استفاده از راديو، تلويزيون و اينترنت مثبت و معني دار بوده است.

        گلرد(14) در بررسی خانواده و راهکارهای توسعه کارآفرینی زنان ایرانی به این نتیجه رسیده که نيازهاي اقتصادي خانواده مهم ترين عامل در ورود زنان به كارآفريني محسوب مي شود و بعد از آن، خانوادهاي كارآفرين، حمايت عاطفي خانواده، فوت همسر، متاركه، حمايت مالي و در نهايت حمايت شبكه هاي خانواده از عوامل مهم و تأثيرگذار در توسعه كارآفريني زنان است.

روش پژوهش

این پژوهش پیمایشی است بر روی تعدادی از بازنشستگان زن و مرد سازمان های دولتی تهران( به جز اعضای هیات علمی، قضات و افراد خویش فرما) که در فاصله سال های 1385 تا 1388 بازنشست شده اند. از جامعه آماری 61612 نفری بازنشستگان تهران تعداد 389 مرد و 136 زن از طریق پرسشنامه سنجش ویژگی های شخصیتی (قابلیت های) کارآفرینان ایرانی که توسط کردنائیچ ، زالی، هومن و شمس (15) تهیه و اعتباریابی شده و تعداد سؤال های پرسشنامه به 40 کاهش یافته مورد مطالعه قرار گرفتند.  گویه های مربوط به هر مولفه کارآفرینی درجدول 1 ارائه شده است.روائی ابزار اصلاح شده معادل 0،91 به دست آمد. نتایج در زمینه قابلیت های کارآفرینی و مولفه های فرعی آن استخراج و مقایسه گردید.

 

جدول 1- ملاک نمره های آزمودنی ها در هر مؤلفه قابلیت های کارآفرینی

مؤلفه فرعی	سؤال های مربوط
ریسک پذیری متعادل کانون کنترل نیاز به موفقیت خلاقیت عمل گرایی تحمل ابهام استقلال رأی و چالش طلبی	8-1 14-9 21-15 26-22 29-27 34-30 40-35

یافته های پژوهش

در نمونه پژوهشی حاضر میانگین سنی مردان54،13 با حداقل سن 41 و حد اکثر 70 سال بود و زنان دارای میانگین 54،26 و حداقل سن 37 و حد اکثر 69 سال بودند.

وضعیت تحصیلی آزمودنی ها نیز در جدول شماره 2 مشاهده می شود.

جدول شماره 2 - مقایسه میزان تحصیلات مردان و زنان

ميزان تحصيلات	زنان	مردان
کمترازديپلم	4،5	18
ديپلم	51،1	25.3
فوق ديپلم	25،9	19.6
ليسانس	18،5	30.8
فوق ليسانس وبالاتر	-	6.3
جمع	100	100

 

وضعیت زندگی فعلی آزمودنی ها نیز مورد پرسش قرار گرفت که نتیجه آن در جدول شماره 3 دیده می شود

 

جدول شماره 3 - وضعیت زندگی حال حاضر بازنشستگان

در حال حاضر با چه کساني زندگي مي کنيد؟	زنان	مردان
همسر	45،4	12.5
فرزندان	0،8	2.1
همسروفرزندان	52،3	79.5
تنها	0،8	5.5
ساير	0،8	0.5
جمع	100	100

 

وضعیت برخورداری آزمودنی ها از هر یک از قابلیت های کارآفرینی و مجموع آنها در جدول  شماره 4 مشاهده می شود. باسخ ها در یک طیف 5 درجه ای لیکرت از خیلی کم(1)  تا بسیار زیاد(5) دریافت شد و میانگین نمرات زنان و مردان در هر مولفه  با یکدیگر مقایسه شده است.

 

جدول شماره 4 - وضعیت مولفه های 7 گانه  ویژگی های کارآفرینی

	زنان	زنان	مردان	مردان
مولفه های ویژگی های کارآفرینی	میانگین	انحراف استاندارد	میانگین	انحراف استاندارد
ريسک پذيري متعادل	3،55	0،89	3.19	0.94
کانون کنترل	3،51	1،09	3.72	0.96
نياز به موفقيت	3،60	1،01	3.60	1.03
خلاقيت	3،60	1،12	3.37	0.93
عملگرايي	3،66	1،25	3.78	1.16
تحمل ابهام	3،54	1،04	3.37	0.88
استقلال رأي و چالش طلبي	3،69	0،93	3.43	0.91
همه ويژگي هاي شخصيتي کارآفريني، 6 مولفه	3،57	0،87	3.46	0.77

 

 

 

 

وضعیت زنان و مردان باز نشسته از نظر برخورداری از گویه ها به شرح ذیل است:

 

	جنسيت	N	Mean	Std. Deviation	Std. Error Mean
ريسک پذيري متعادل	مرد	351	3.194	0.939	0.050
	زن	127	3.551	0.890	0.079
کانون کنترل	مرد	371	3.717	0.963	0.050
	زن	128	3.505	1.090	0.096
نياز به موفقيت	مرد	365	3.595	1.027	0.054
	زن	131	3.604	1.009	0.088
خلاقيت	مرد	370	3.371	0.926	0.048
	زن	129	3.554	1.116	0.098
عملگرايي	مرد	379	3.778	1.161	0.060
	زن	131	3.659	1.247	0.109
تحمل ابهام	مرد	376	3.374	0.877	0.045
	زن	132	3.541	1.038	0.090
استقلال رأي و چالش طلبي	مرد	378	3.435	0.911	0.047
	زن	130	3.695	0.927	0.081
همه ويژگي هاي شخصيتي کارآفريني، 7 مولفه	مرد	322	3.464	0.766	0.043
	زن	119	3.571	0.866	0.079
ثبات قدم و شکيبايي	مرد	363	3.233	1.066	0.056
	زن	131	3.536	0.923	0.081
حسن انطباق	مرد	366	3.287	0.947	0.049
	زن	126	3.508	0.982	0.087
خودپنداره	مرد	373	3.680	0.986	0.051
	زن	129	3.532	1.133	0.100
وضعيت خلقي	مرد	375	3.727	1.166	0.060
	زن	131	3.637	1.107	0.097
رغبت به زندگي	مرد	370	3.363	0.961	0.050
	زن	131	3.542	1.078	0.094
شاخص رضايت، 5 مولفه	مرد	332	3.444	0.790	0.043
	زن	122	3.541	0.873	0.079

 

 

Independent Samples Test
		Levene's Test for Equality of Variances		t-test for Equality of Means
		F	Sig.	t	df	Sig. (2-tailed)	Mean Difference	Std. Error Difference	95% Confidence Interval of the Difference
									Lower	Upper
ريسک پذيري متعادل	Equal variances assumed	1.086	0.298	-3.726	476	0.000	-0.357	0.096	-0.546	-0.169
	Equal variances not assumed			-3.821	234.269	0.000	-0.357	0.094	-0.542	-0.173
کانون کنترل	Equal variances assumed	3.872	0.05	2.068	497	0.039	0.211	0.102	0.011	0.412
	Equal variances not assumed			1.947	199.579	0.053	0.211	0.109	-0.003	0.425
نياز به موفقيت	Equal variances assumed	0.686	0.408	-0.085	494	0.932	-0.009	0.104	-0.213	0.196
	Equal variances not assumed			-0.086	233.159	0.932	-0.009	0.103	-0.212	0.195
خلاقيت	Equal variances assumed	13.921	0	-1.826	497	0.068	-0.183	0.100	-0.379	0.014
	Equal variances not assumed			-1.67	193.026	0.097	-0.183	0.109	-0.398	0.033
عملگرايي	Equal variances assumed	0.794	0.373	0.995	508	0.320	0.119	0.120	-0.116	0.355
	Equal variances not assumed			0.961	213.067	0.338	0.119	0.124	-0.125	0.364
تحمل ابهام	Equal variances assumed	15.943	0	-1.791	506	0.074	-0.167	0.093	-0.350	0.016
	Equal variances not assumed			-1.653	200.591	0.100	-0.167	0.101	-0.366	0.032
استقلال رأي و چالش طلبي	Equal variances assumed	0.034	0.855	-2.797	506	0.005	-0.260	0.093	-0.443	-0.077
	Equal variances not assumed			-2.773	220.575	0.006	-0.260	0.094	-0.445	-0.075
همه ويژگي هاي شخصيتي کارآفريني، 7 مولفه	Equal variances assumed	4.473	0.035	-1.245	439	0.214	-0.106	0.085	-0.274	0.061
	Equal variances not assumed			-1.177	190.275	0.241	-0.106	0.090	-0.284	0.072
ثبات قدم و شکيبايي	Equal variances assumed	4.514	0.034	-2.889	492	0.004	-0.303	0.105	-0.510	-0.097
	Equal variances not assumed			-3.091	263.455	0.002	-0.303	0.098	-0.497	-0.110
حسن انطباق	Equal variances assumed	0.036	0.85	-2.233	490	0.026	-0.221	0.099	-0.415	-0.027
	Equal variances not assumed			-2.194	210.435	0.029	-0.221	0.101	-0.419	-0.022
خودپنداره	Equal variances assumed	4.739	0.03	1.418	500	0.157	0.149	0.105	-0.057	0.355
	Equal variances not assumed			1.326	199.143	0.186	0.149	0.112	-0.072	0.370
وضعيت خلقي	Equal variances assumed	1.165	0.281	0.77	504	0.442	0.090	0.117	-0.140	0.319
	Equal variances not assumed			0.789	237.806	0.431	0.090	0.114	-0.134	0.314
رغبت به زندگي	Equal variances assumed	5.714	0.017	-1.771	499	0.077	-0.179	0.101	-0.377	0.020
	Equal variances not assumed			-1.676	207.652	0.095	-0.179	0.107	-0.389	0.031
شاخص رضايت، 5 مولفه	Equal variances assumed	2.55	0.111	-1.127	452	0.260	-0.097	0.086	-0.266	0.072
	Equal variances not assumed			-1.077	198.393	0.283	-0.097	0.090	-0.275	0.081

 

 

نتیجه گیری و بحث

        در مجموع مشاهده می شود زنان و مردان از قابلیت های کارآفرینی در حدی نزدیک به زیاد برخوردارند. میانگین برخورداری زنان از قابلیت ها در مجموع 0،11 بیش از مردان و پراکندگی آن نیز کمتر است، به گونه ای که بین حد اقل و حد اکثر نمرات زنان 0،18 می باشد و این رقم در مردان به 0،60 می رسد. معنای این تفاوت آن است که بازنشستگان زن  در مقایسه با مردان، گروه همگن تری در برخورداری از قابلیت های کارآفرینی هستند.

        مقایسه زنان و مردان در برخورداری از هر قابلیت شباهت ها و تفاوت هائی را نشان می دهد. زنان به ترتیب در

        1 - استقلال رای و چالش طلبی (3،69)

        2 - عمل گرائی(3،62)

        3 - نیاز به موفقیت و خلاقیت(3،60)

بیشترین نمره هار را کسب کرده اند و کانون کنترل درونی آنان با 3،51 کمترین نمره است. مردان به ترتیب در

        1 - عمل گرائی(3،78)

        2 - کانون کنترل(3،72)

        3 - نیاز به موفقیت(3،60)

دارای بیشترین نمره ها هستند و در ریسک پذیری متعادل به نمره 3،19 در پایین ترین حد قرار دارند. چانکه ملاحظه می شود دو گروه در قابلیت های عمل گرائی و نیاز به موفقیت(انگیزه پیشرفت) شبیه یکدیگرند لیکن پس از آن مردان در کانون کنترل درونی نمره بالاتر دارند و زنان در استقلال رای و چالش طلبی.

آزمون آماری در باره معنی دار بودن تفاوت قابلیت های کارآفرینی  نشان داد  برتری زنان نسبت به مردان در دو ویژگی استقلال رای و چالش طلبی و نیز ریسک پذیری متعادل معنی دار است( 00/0 )از نظر ویژگی های سازگاری نیز برتری زنان در دو مولفه ثبات قدم و شکیبائی و حسن انطباق معنی دار است (50/0). برتری مردان فقط در قابلیت کانون کنترل معنی دار می باشد(05/0). 

 این تفاوت ها را شاید بتوان ناشی از اثرات جنسیت و ویژگی های شخصیتی مرتبط با آن دانست که در مطالعه زانگ وهمکاران(2009) بررسی شده است. حالت تقریبا بر عکس نمره مردان و زنان در اسقلال رای و چالش طلبی نیز از این نقطه نظر قابل توجه است. یافته های پژوهش حاضر را نمی توان در چارچوب مطالعاتی که با استناد به پنج عامل بزرگ شخصیتی  ویژگی های کارآفرینان را بررسی کرده اند، یعنی زاو(2006) و براند استاتر(2010) ، مقایسه کرد. هر چند می توانیم به تفسیر کلی ویژگی ها بر اساس مقایسه مفهومی مولفه  و عوامل شخصیتی در دو چارچوب مذکور مبادرت کنیم.

        در مجموع به نظر می رسد برخورداری زنان و مردان بازنشسته از قابلیت های کارآفرینی قابل توجه است و می توان نسبت به برنامه های کارآفرینی و اشتغال یا خود اشتغالی بعد از دوران بازنشستگی آنان با جدیت و اطمینان بیشتری برنامه ریزی و اقدام کرد. البته برای شناخت راهکارها و برنامه های مناسب انجام مطالعات تکمیلی به منظور شناخت بیشتر این قابلیت ها با ویژگی های شخصیتی و جنسیت و نقش دیگر عوامل مورد نیاز است. 

 

منابع:

1- احمد پورداریانی، محمود (1386). "کارآفرینی، تعاریف، نظریات، الگوها"، شرکت پردیس 57، چاپ هفتم

2- درانی، کمال؛ مرادی، حجت الله (1388). "مبانی و اصول کارآفرینی"، تهران: دانشگاه هرمزگان، چاپ اول

3- ریو، جان مارشال (1385). "انگیزش و هیجان" ترجمه یحیی سید محمدی، نشر ویرایش.

4- محمدی الیاسی، قنبر (1387)، مشروعیت کارآفرینی به عنوان یک حوزه علمی نوظهور، نشریه دانش مدیریت

5- میر غفوری، سید حبیب الله؛ صیادی تورانلو حسین ؛ طاهری دمنه، محسن(1388)،  تبیین و تحلیل موانع موثر بر کارآفرینی زنان(مطالعه موردی: استان یزد)، پژوهش نامه مدیریت تحول، سال اول، شماره 2

6- فلاح جلودار، ربیع؛ فرج اله حسینی، سید جمال؛ حسینی، سید محمود؛ میردامادی دامادی، سید مهدی(1386)، عوامل موثر بر موفقیت کارآفرینی زنان روستائی شمال کشور، نشریه روستا و توسعه، شماره10(4)

7- کرد نائیج، اسداله؛ زالی، محمدرضا؛ هومن، حیدرعلی ؛ شمس، شهاب­الدین (1386). سنجش ویژگی­های شخصیتی کارآفرینان ایران،دانشگاه تربیت مدرس

8- گلرد، پروانه(1388)، خانواده و راهکارهای توسعه کارآفرینی زنان ایرانی، نشریه پژوهش زنان، دوره 7، شماره 21

9- وبر، ماکس(1385)، اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری، ترجمه عبد الکریم رشیدیان و پریسا منوچهر کاشانی، نشر علمی و فرهنگی

 

-       Park, Man- con & Dhameja, Suresh K(2007). Technical Entrepreneurship development for the aged. In: Technical and Vocational Education and Training in aging Society. NCVER

 

-        Brandstatter Hermann(2010),Personality aspects of entrepreneurship: A look at five meta-analysis, Journal of personality and individual differences.

 

-         Hisrich Robert D, Peters Michael P & Shephered Dean A (2007), Entrepreneurship” (Paper back), Mc- Graw-Hill, Singapor”

the aged. In: Technical and Vocational Education and Training in aging Society. NCVER.

-        Stevenson, Susan j (2010). Entrepreneurial Characteristics, the phenomenological study of the Perceived Characteristics that influence women to pursue entrepreneurship. Clapella University (Dissertation for PhD)

-       Zhang Zhen, Zyphur Michael. j,Narayana Jayanth, Arvey Richard. D, Chaturvedi Sankalp, Avolio Bruce. J, Lichtenstein Paul, Larsson Gerry, The genetic basis of entrepreneurship: Effects of gender and personality, Journal of Organization behavir and Human Decision Processes, 110 (2009)

-        Zhao Hao & Seibert Scott. E (2006), The Gig Five Personality Dimentions and Entrepreneurial Status: A Meta Analytical Review, Journal of Applied Psychology, Vol. 91

-        Yuen Linda (2009). China’s Entrepreneurs. Journal of World Development, Vol.37, No.4

Check entrepreneurial capabilities in Retirement

Compare women and men in Tehran

Azizullah Tajik Ismaili ³⁰ 1

Zahra Gholam Zadeh ³¹ 2

Somayeh Tajik Ismaeili ³² 3

 

 

Abstract        

   This study aimed to investigate the possibility of retired male and female entrepreneurial in Tehran, to determine the proper utilization of their abilities and potential to strengthen human and social capital, designed and implemented. This survey and the number of retired women and men governmental organizations Tehran that between the years 1385 to 1388 have been retired, have been implemented. The population of 61612 people, 389 men and 136 women pensioners Tehran through questionnaire personality characteristics (capabilities) Iranian entrepreneurs by Kordnaiej, Zali, Hooman Shams questionnaire developed and validated, and the number dropped to 40, the were studied. Improved reliability coefficient of 0.91 was obtained. Results showed that women and men are very close to enough entrepreneurial capabilities. Women have an average of the total 0.11 less than men and their distribution, the figure reaches 0.60 in men. The meaning of this difference is that retired women compared with men more homogeneous groups Hstnd.mqays·h entrepreneurial capabilities of women and men in the enjoyment of both the similarities and differences show. Women, respectively, independence and challenge-seeking (3,69); pragmatism (3,62); need to succeed and creativity (3,60) have won four highest scores and their internal locus of control with 3.51 the lowest score. Men respectively, pragmatism (3.78); locus of control (3,72); need to succeed (3,60) are the highest score and the lowest risks are balanced to score 3.19 .perseverance and patience and faith compliance is significant (50/0). Male supremacy is meaningful only in the locus of control (05/0).

 

Keywords: functionality, entrepreneurs, retirees

 

1

 

---

[1]  -R. Cantillon

[2]  - Adventure

[3]  - Undertaker

[4]  - Projector

[5]  - Competency

[6]  - Autonomy

[7]  - Relatedness

[8]  - Innate

[9]  - Trait Approach

[10]  - Hao Zhao

[11]  - Seibert Scott

[12]  - Hermann Brandstatter

[13] - Risk Taking Propensity

[14] - Internal Locous of Control

[15] - Amiguity Tolerance

[16] - Need for Achievement

[17] - Standard of excellence

[18] - Need for Independence

[19] - Innovation & Creativity

[20]  -Hao Zhao & Seibet Scott

[21]  -Big Five Factors

[22]  - Concientiousness

[23]  -Openness to Experience

[24]  -Extraversion

[25]  Agreeableness

[26]  -Neuroticism

[27]  -Brandstatter

[28]  -Zhang

[29]  -Linda Yuen

[30]  . Member of the Faculty of Education and psychology. kharazmi University. Email: [e-mail]

[31]  . PhD student in higher education management. University of Tehran

[32]  . A member of the faculty of the Department of Social Communication, Islamic Azad University, Tehran Branch East. Email:  [e-mail]

---