مقایسۀ هویت جنسیتی (زنانه-مردانه) در حسب حال‌های فارسی

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

زهرا اسمعیل‌یان آذری ¹ , نرگس اسکویی ² , حسین داداشی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران

تاریخ دریافت : 1402/05/03 تاریخ پذیرش : 1402/07/03 تاریخ انتشار : 1402/08/15

کلید واژه: هویت, جنسیت, نقش‌های جنسیتی, ساندرا بم, حسب‌حال.,

چکیده مقاله :

هویت جنسیتی، نشانگر تصویر ذهنی راوی از «من» اوست که متضمن اوصاف زنانگی یا مردانگی است. مسألۀ اصلی این تحقیق، مقایسۀ هویت جنسیتی، در حسب‌حال‌های منظوم شاعران زن و مرد پارسی‌گو بوده است، تا موضع­گیری هویتی- جنسیتی راوی را استخراج کند. برای انجام این پژوهشِ بینارشته‌ای و مؤلف‌محور، از روش تحقیق ترکیبی (توصیفی-تحلیل قیاسی-آماری) براساس آرای ساندرا بم استفاده شد. جامعۀ آماری تحقیق، حسب‌حال چهار شاعر مرد (سهراب، اخوان، شهریار، عماد خراسانی) و چهار شاعر زن (سیمین بهبهانی، فروغ فرخزاد، طاهره‌ صفارزاده و سپیده کاشانی) است. از انجام این تحقیق، نتایج زیر حاصل شد: در حوزۀ واژگان، صفت‌هایی؛ مانند: دفاع از باورهای خود و پرخاشگری به‌عنوان ویژگی‌های مردانه و صفاتی همچون: خون‌گرمی و حساسیت در برابر نیازهای دیگران، اعتقاد به باورهای خرافی، تعهد در انجام رسومات فرهنگی و مطیع بودن به‌عنوان ویژگی‌های قوی زنانه نمود دارد. در حوزۀ ساخت دستوری صفاتی؛ مانند: قاطعیت در کلام، خوداتکایی، قدرت تحلیل‌گری و عقل‌گرایی به‌ عنوان ویژگی‌های غالب مردانه و در حسب‌حال زنان، خصوصیاتی؛ هم‌چون: عدم صراحت، مؤدب بودن، ساده‌گویی و علاقه به مشارکت انعکاس بیشتری دارد. در انواع کنش‌های گفتاری، ویژگی‌هایی؛ همچون: ثبات فکری، قدرت بیان و تقیّد در دفاع از باورها برای مردان و صفاتی مانند: پوشیده سخن گفتن و لحن صمیمانه و عاطفی برای زنان غلبه دارد.

چکیده انگلیسی:

Gender identity indicates the narrator's mental image of his "self", which includes femininity or masculinity. The main issue of this research has been the comparison of gender identity, in terms of poetic moods of Persian-speaking male and female poets, in order to extract the identity-gender stance of the narrator. To conduct this interdisciplinary and author-oriented research, a combined research method (descriptive-comparative-analytical-statistical) was used based on Sandra Bam's opinions. The statistical population of the research is authobiographies of 4 male poets (Sohrab, Akhwan, Shahryar, Emad Khorasani) and 4 female poets (Simin, Forough, Tahereh Safarzadeh and Sepideh Kashani). Conducting this research, the following results were obtained: in the field of vocabulary, adjectives such as: defending one's beliefs and aggressiveness as male characteristics and attributes such as: warmth and sensitivity to the needs of others, belief in superstitions, commitment to performing cultural rituals And being submissive appears as a strong female trait. Regarding grammatical construction, traits such as decisiveness in words, self-reliance, analytical power, and rationalism are the dominant characteristics of men, and in the case of women, characteristics such as lack of openness, politeness, simplicity, and interest in participation are reflected more. In all kinds of speech acts, characteristics such as: mental stability, power of expression and strictness in defending beliefs prevail for men, and features such as: hidden speech and sincere and emotional tone prevail for women.

منابع و مأخذ:

اخوان ثالث، مهدی (۱۳۷۵). ارغنون. چاپ دهم. تهران: مروارید.
------------- (۱۳۷۱). تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم. چاپ چهاردهم. تهران: مروارید.
بهبهانی، سیمین (۱۳۸۲). مجموعة اشعار. تهران: نگاه.
خراسانی، عماد (1395). دیوان عماد خراسانی. چاپ ششم. تهران: نگاه.
ذوالفقارخانی، مسلم (1398). بازتاب بن‌مایه‌های اعتراف و حسب‌حال در شعر انگلیسی و فارسی: بررسی سروده‌هایی از رابرت لوول و سهراب سپهری. پژوهش ادبیات معاصر جهان. ۱ (۲۴). ۹۵-۱۱۷.
سپهری، سهراب (۱۳۸۶). دیوان کامل و جامع سهراب سپهری. تصحیح و تنظیم عباس عطاری کرمانی. تهران: آسیم.
شهریار، محمد حسین (۱۳۴۶). کلیات دیوان شهریار. ج. اول. تبریز: سعدی.
صفارزاده، طاهره (۱۳۸۴). دیدار صبح. چاپ دوم. تهران: پارس کتاب.
------------ (۱۳۸۶ الف). رهگذر مهتاب. چاپ پنجم. تهران: هنر بیداری.
------------ (۱۳۸۶ ج). سد و بازوان. چاپ چهارم. تهران: هنر بیداری.
فرخزاد، فروغ (۱۳۷۱). دیوان اشعار. به کوشش بهروز جلالی. تهران: مروارید.
کاشانی، سپیده (۱۳۸۹). مجموعة اشعار. تهران: قلم.
کاظم‌زاده، رسول (۱۳۸۹). حسب‌حال سرایی در ادبیات فارسی: تحلیل حسب‌حال‌های چند تن از شاعران بزرگ. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت‌معلم. تبريز. ايران.
نصیری، مهری؛ بابا صفری، علی‌اصغر (۱۳۹۵). غم و اندوه در حسب‌حال‌های شاعران معاصر. رشد زبان و ادب فارسی. 30 (۱۱۸)، ۳۲-۳۳.