مضمون‌سازی و تصویرآفرینی با اَعلام جغرافیایی در غزل‌های محمدعلی بهمنی

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

سهیل فتاحی ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران)
موسی پرنیان ² (دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران)
رقیه علوی ³ (استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/06/16 تاریخ پذیرش : 1399/09/27 تاریخ انتشار : 1399/11/01

کلید واژه: علم بیان, صور خیال, محمدعلی بهمنی, غزل معاصر, اَعلام جغرافیایی,

چکیده مقاله :

در ادبیات فارسی، شاعران و نویسندگان، کمابیش به دانش جغرافی و شناخت اقالیم، کشورها، شهرها، کوه‌ها، رودها و مانند آن توجه خاصی داشته‌اند و با این عناصر، مضامین و تصاویر شعری آفریده‌اند. اَعلام جغرافیایی که به دو بخش عَلَم عام و عَلَم خاص تقسیم می‌شوند، در شعر معاصر نیز بازتاب قابل توجهی دارد. یکی از شاعران موفق معاصر در حوزۀ غزل، محمدعلی بهمنی است. بهمنی از این عناصر به منظور مضمون‌سازی و ساخت تصاویر شاعرانه بهره برده است. در این مقاله که به روش توصیفی-تحلیلی و آماری و بر پایۀ منابع کتابخانه‌ای است، تلاش شده است که شیوۀ بهمنی در ساخت مضامین و تصاویر شعری با اَعلام جغرافیایی استخراج و بسامد پرکاربردترین اَعلام در غزل وی مشخص گردد. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که بهمنی بیشتر در غزلِ خود از اَعلام عام جغرافیایی بهره برده است؛ اَعلامی مانندِ آسمان، شهر، خانه و کوه بیش از سایر اَعلام در غزل وی کاربرد داشته‌اند. بهمنی تقریباً از همۀ شگردهای بیانی؛ همچون تشبیه، استعارۀ مصرحه، استعارۀ مکنیه، استعارۀ تمثیلی، کنایه، نماد، تمثیل و مجاز در ساخت مضامین و تصاویر شعری بهره برده است که تشبیه در بین این شگردها، بیشترین کاربرد را دارد.

چکیده انگلیسی:

In Persian literature writers and poets have had more or less a special interest in geographic knowledge and knowing regions, countries, cities, mountains, rivers and …; and have produced poetic images and themes by means of these elements. Geographic names, which are divided into two categories of general and special, have a wide reflection in contemporary poetry. One of the successful contemporary poets in the field of sonnet is Mohammad Ali Bahmani who has used these elements in producing poetic images and themes. The aim of this article, using an analytical-descriptive approach, has been to extract Bahmani’s techniques in creating poetic images and themes using geographic names and to illustrate the frequency of the mostly used names in his sonnets. The findings of this study shows that Bahmani has mainly used geographical general names among which sky, city, house and mountain have been used more than others. Bahmani has used almost all rhetoric techniques for creating poetic images and themes, while simile has been used more than others. 

منابع و مأخذ:

1. برگ‌‌بیدوندی، سهراب و عیسی‌وند، معصومه (1389)، «بازتاب فرهنگ عامه در آثار محمدعلی بهمنی و حسین منزوی»، زبان و ادبیات فارسی، دورۀ 9، شمارۀ 6، صص47 -86.


2. بهمنی، محمدعلی (1391)، مجموعه اشعار، تهران: نگاه.


3. پرنیان، موسی؛ رضایی، شمسی (1391)، «ترفندهای بلاغی با اَعلام جغرافیایی درشعر خاقانی و ناصرخسرو»، پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت، دورۀ 1، شمارۀ 2، صص66-41.


4. پورنامداریان، تقی (1381)، خانه‌ام ابری است (شعر نیما از سنت تا تجدد)، تهران: سروش، چاپ دوم.


5. داد، سیما (1378)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.


6. دان، استیور (1381)، فلسفۀ زبان دینی، ترجمۀ حسین نوروزی، تبریز: مؤسسۀ تحقیقات اسلامی و انسانی دانشگاه تبریز.


7. دزفولیان، کاظم (1387)، اَعلام جغرافیایی در شعر فارسی تا قرن هشتم، تهران: دانشگاه بهشتی.


8. دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.


9. رادویانی، محمد بن عمر (1362)، ترجمان‌البلاغه، تصحیح احمد آتش، تهران: اساطیر، چاپ دوم.


10. زرین‌کوب، عبدالحسین (1375)، شعر بی‌دروغ، شعر بی‌نقاب، تهران: جاویدان، چاپ سوم،


11. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1375)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه، چاپ ششم.


12. صفوی، کوروش (1383)، از زبان‌شناسی به ادبیات، جلد دوم، تهران: سنایی، چاپ دوم.


13. فتوحی، محمود (1385)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.


14. کزازی، میرجلال‌الدین (1383)، زیباشناسی سخن(بیان)، تهران: مرکز، چاپ دوم.


15. گلی، احمد (1388)، بلاغت فارسی(معانی و بیان)، تبریز: آیدین، چاپ دوم.


16. مدرسی، فاطمه و کاظم‌زاده، رقیه، (1391)، «نگاهی به نوآوری‌های محمدعلی بهمنی در فرم غزل»، پژوهش‌های ادب عرفانی، شماره 21، دوره 6، (از ص37 تا 58).


17. معین، محمد (1386)، فرهنگ کامل فارسی، به اهتمام عزیزالله عزیززاده، تهران: فردوس.


18. مقدادی، بهرام (1374)، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی(از افلاطون تا عصر حاضر)، تهران: فکر روز.


19. موحد، ضیاء (1377)، شعر و شناخت، تهران: مروارید، چاپ دوم.


20. میرصادقی(ذوالقدر)، میمنت (1376)، واژه‌نامۀ هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز.


21. ناشر، عبدالحسین حسام‌العلما آق الی (1373)، دُرَر الادب(در فن معانی، بیان و بدیع)، تهران: هجرت.


22. نورایی، الیاس (1391)، جادوی بیان در رنگین کمان سخن، تهران: یاردانش.

1. Barghbidvandi, Sohrab and Issavand, Masoumeh, (2010), "Reflection of popular culture in the works of Mohammad Ali Bahmani and Hossein Manzavi", Persian Language and Literature, No. 6. Volume 9, (pp. 47- 86).


2. Bahmani, Mohammad Ali, (2012), Collection of Poems, Tehran: Negah. First Edition.

Pournamdarian, Taghi, (2002), My House is Cloudy (Nima Poetry from Tradition to Modernity), Tehran: Soroush, Second Edition.

3. Dad, Sima, (1999), Dictionary of Literary Terms, Tehran: Morvarid. First Edition.


4. Dan, Stevere, (2002), Philosophy of Religious Language, translated by Hossein Norouzi, Tabriz: Institute of Islamic and Humanistic Research, University of Tabriz, First Edition.


5. Dezfulian, Kazem, (2008), Geographical Information in Persian Poetry up to the Eighth Century, Tehran: Beheshti University, First Edition.


6. Dehkhoda, Ali Akbar, (1998), Dictionary, under the supervision of Mohammad Moin and Seyed Jafar Shahidi, Tehran: University of Tehran, second edition.


7. Radviani, Mohammad Ibn Omar, (1983), translator of Balagha, edited by Ahmad Atash, Tehran: Asatir, second edition.


8. Zarrinkoub, Abdolhossein, (1996), Poetry without lies, Poetry without masks, Tehran: Javidan, third edition,


9. Shafiee Kadkani, Mohammad Reza, (1996), Imagination in Persian Poetry, Tehran: Agah, sixth edition.


10. Shamisa, Sirus, (2008), Retoric, Tehran: Mitra, third edition.


11. Safavid, Cyrus, (2004), From Linguistics to Literature, Volume Two, Tehran: Sanai, Second Edition.


12. Fotouhi, Mahmoud, (2006), Rhetoric of Image, Tehran: Sokhan, First Edition.


13. Kazazi, Mir Jalaluddin, (2004), The Aesthetics of Speech, Tehran: Center, Second Edition.


14. Goli, Ahmad, (2009), Persian rhetoric (meanings and expression), Tabriz: Aydin, second edition.


15. Modarresi, Fatemeh and Kazemzadeh, Roghayeh, (2012), "A look at the innovations of Mohammad Ali Bahmani in the form of lyric poetry", Research in Mystical Literature, No. 21, Volume 6, (pp. 37-58).


16. Moin, Mohammad, (2007), Complete Persian Culture, by Azizeh Azizzadeh, Tehran: Ferdows, first edition.


17. Meghdadi, Bahram, (1995), Dictionary of Literary Criticism Terms (from Plato to the Present Age), Tehran: Fekr Rooz, First Edition.


18. Movahed, Zia, (1998), Poetry and Cognition, Tehran: Morvarid, second edition.


19. Mirsadeghi (Zolghadr), Meymant, (1997), Dictionary of Poetic Art, Tehran: Mahnaz Book, first edition.


20. Nasher, Abdolhossein Hesamat al-Ulma Aq Ali, (1994), Dar al-Adab (in the art of meanings, expression and innovation), Tehran: Hijrat, first edition.


21. Nouraei, Elias, (2012), The Magic of Expression in the Rainbow of Speech, Tehran: Yardanesh, First Edition.