نقد جامعه‌شناختی شخصیّت‌های کلیدی «خسرو و شیرین» نظامی گنجوی
محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی
محمّد امین احسانی اصطهباناتی
1
1 - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، مدرس مرکز آموزش عالی، استهبان، ایران
کلید واژه: نظامی گنجوی, خسرو و شیرین, شخصیّت, نقد جامعه شناختی,
چکیده مقاله :
در این مقاله ارزش‌ها، کنش‌ها، مهارت‌ها، سوگیری و کنترل‌های اجتماعی اشخاص در خسرو و شیرین نظامی گنجوی نقد و بررسی شده است. سؤال اصلی این است که شخصیّت‌های اصلی داستان در منظومه خسرو و شیرینِ نظامی، از منظرهای گوناگون جامعه شناختی، چگونه هستند. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و داده‌ها با استفاده از شیوۀ تحلیل محتوا به روش کتابخانه‌ای، بررسی و تجزیه و تحلیل شده است. نتایج این پژوهش، نشان می‌دهد که در خسرو و شیرین نظامی بزرگ منشی، فرهیختگی و اعتماد به نفس، موهبتی است که فضای آزاد اجتماعی و نگرش واقع بینانه جامعه به زن، در اختیار دختران و زنان منظومة خسرو و شیرین قرار داده است تا با بهره گیری از آن بر قلمرو روح و جسم و سرنوشتشان حاکم باشند و خود را مقهور و مغلوب هیچ مردی ندانند. از منظر کنترل‌های اجتماعی، خسرو در اوج درگیری‌های داخلی و وضع آشفته کشورش مصالح جامعه را نادیده می گیرد و خواسته های نفسانی او را بر می انگیزد که در پی شیرین روانه گردد، اما به دروغ وانمود می‌کند که به شکار می رود. علاقه خسرو نیز در رفتار اجتماعی خویش با شیرین از بابت زیاده خواهی پادشاهانه و انحصارطلبی اوست؛ زیرا مایل است هرچه خوبی و زیبایی در دنیاست از آن او باشد.
This article provides sociological criticism of characters in Nezami Ganjavi’s Khosrow and Shirin. Sociological criticism approach in the context of evaluating the components of social values, social interactions, social skills, social orientations, and social control in characters of Shirin, Khosrow, Mahin Banu, Maryam, and Shekar in a classified way, and in each case, based on poetic evidence extracted from Khosrow and Shirin, analysis and comparison is performed. The findings of this article show that wisdom and self-esteem are the gifts granted to girls and women of Khosrow and Shirin through free social space and realistic overlook the society has over women. Moreover, Nezami was under the influence of various social stimuli that is clearly manifested in developing the characters in Khosrow and Shirin. However, it should be noted that the internal process of this perspective is related to the internal worldview of Nezami as a wise poet. Therefore, in sociology of characters in Khosrow and Shirin, there is a mediate as worldview between social realities and artistic creation of Nezami.
_||_