جستاری در خاستگاه‎های نوآوری تصویری غزل محمد سعید میرزایی

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

فرین قره باغی ^{1 *} , برات محمدی ² , سیف الدین آب برین ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

تاریخ دریافت : 1403/07/02 تاریخ پذیرش : 1403/10/08 تاریخ انتشار : 1403/08/15

کلید واژه: غزل نو, تصویر شعری, نوگرایی بلاغی, محمد سعید میرزایی.,

چکیده مقاله :

تصویر به همراه موسیقی، زبان و عاطفه و احساس از اصلی‎ترین عناصر تشکیل‌دهندۀ شعر است. شعر، بدون تصویر قابل تصور نیست. شاعران ایرانی در ادوار گذشته پیرو برخی از سنت‌ها و قراردادهای نانوشته بودند که یکی از این سنت‌ها، تکرار تصاویر بود؛ غالب تصاویر شعری یک شاعر نه حاصل نگاه او و خلاقیتش، بلکه حاصل تقلید بود. غزل سنتی سرشار از تصاویر تکراری است، اما غزل معاصر با الهام از نوآوری‌های نیما و دیگر شاعران معاصر نوگرایی، بر تجربیات شخصی در تصویرسازی تأکید کردند و بر این اساس شاهد تحولی آشکار در تصویرآفرینی شاعرانه در غزل هستیم. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته، اشعار محمدسعید میرزایی -از غزل‎سرایان معاصر- انتخاب شده است؛ بدین دلیل که وی به شیوه‌های مختلف تجربه‌هایی در نوگرایی تصویری داشته است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که میرزایی از منابع و خاستگاه‌های مختلفی چون عناصر نوظهور، تکنولوژی‎ و صنایع مدرن، زندگی شهری و اجزای آن، طبیعت و مانند آن در نوگرایی تصویری بهره گرفته است. تجارب فردی او و تأکید بر آن از مهم‌ترین علل نوگرایی تصویری این شاعر است‎. نگاه او به طبیعت نیز نگاهی بدیع و از زوایۀ دید شخصی اوست. همچنین، وی در خلق زیبایی‎شناسی نو از معشوق متفاوت عمل می‌کند و تصاویری نو در این زمینه با دید فردی و تجارب شخصی می‌آفریند، به طوری که پیرو نگاه کلیشه‎ای گذشتگان نمانده است.

چکیده انگلیسی:

Image, along with music, language, emotion and feeling, are the main elements of poetry. Poetry cannot be imagined without images. Iranian poets in the past followed some unwritten traditions and conventions, one of which was the repetition of images; most of the poetic images of a poet were not the result of his vision and creativity, but rather the result of imitation. Traditional ghazals are full of repetitive images, but contemporary ghazals, inspired by the innovations of Nima and other contemporary modernist poets, emphasized personal experiences in imagery, and accordingly, we witness a clear transformation in poetic imagery in ghazals. In the present study, which was conducted using a descriptive-analytical method, the poems of Mohammad Saeed Mirzaei -one of the contemporary ghazal writers- have been selected because he has had experiences in visual modernism in various ways. The results of this research show that Mirzaei has used various sources and origins such as emerging elements, modern technology and industries, urban life and its components, nature, and the like in his visual modernism. His personal experiences and the emphasis on them are among the most important reasons for this poet's visual modernism. His view of nature is also original and from a personal perspective. Also, he acts differently in creating a new aesthetic of the beloved and creates new images in this field with an individual perspective and personal experiences, so that he does not follow the stereotypical view of the past.

منابع و مأخذ:

آقاحسینی، حسین؛ همتیان، محبوبه (1394). نگاهی تحلیلی به علم بیان. تهران: سمت.
اسکلتن، رابین (1375). حکایت شعر. ترجمۀ مهرانگیز اوحدی. تهران: میترا.
باباچاهی، علی (1377). گزاره‎های منفرد. تهران: نارنج.
براهنی، رضا (1380). طلا در مس. تهران: زریاب.
پورنامداریان، تقی (1381). سفر در مه. تهران: نگاه.
حسن‎لی، کاووس (1383). گونه‌های نوآوری در شعر معاصر. تهران: ثالث.
حسن‌لي، كاووس (1385). نوآوری در غزل. فصلنامۀ تخصصی شعر. 14 (46)، 27-34.
دستغیب، عبدالعلی (1385). شاعر شکست. تهران: آمیتیس.
رستگار فسایي، منصور (1380). انواع شعر فارسي. شيراز: نوید شيراز.
ریچادرز، آ (1375). اصول نقد ادبی. ترجمۀ سعید حمیدیان. تهران: مرکز.
ريچاردز، آ (1388). اصول نقد ادبی. ترجمۀ سعید حمیدیان. تهران: علمی و فرهنگی.
سپهری، سهراب (1376). هشت کتاب. تهران: طهوری.
شفيعي كدكني، محمدرضا (1349). صور خیال در شعر پارسی. تهران: نیل.
شفيعي كدكني، محمدرضا (1376). آیینه‎ای برای صداها. تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن.
شفيعي كدكني، محمدرضا (1380). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس (1373). معانی و بیان 2. تهران، دانشگاه پیام نور.
شهریار، محمد حسین (1387). دیوان شهریار. تهران: نگاه.
طوسي، نصیرالدین (1326). اساس الاقتباس. تصحيح مدرس رضوي. تهران: دانشگاه تهران.
صهبا، فروغ (1384). مبانی زیبایی‎شناسی شعر. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. 22 (44)، 90-109.
عباس، احسان (1388). شعر و آیينه: تئوري شعر و مکاتب شعري. ترجمۀ سيدحسن حسيني. تهران: سروش.
فرشیدورد، خسرو (1373). دربارۀ ادبیات و نقد ادبی. تهران: امیرکبیر.
کروچه، بندتو (1344). کلیات زیبایی‎شناسی. ترجمۀ فؤاد رحمانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
منزوی، حسین (1372). این ترک پارسی‌گوی. تهران: برگ.
منزوي، حسين (1387). حنجرة زخمی تغزل. تهران: آفرینش.
میرزایی، محمد سعید (1394). غزل هزارۀ دیگر: گزیدۀ غزل. تهران: شهرستان ادب.
ميرزايي، محمدسعيد (1395). فرجام: مجموعۀ غزل. تهران: چشمه.
یوشیج، نیما (1385). دربارۀ هنر شعر و شاعری. تهران: نگاه.
یوسفی، غلامحسین (1361). کاغذ زر. تهران: علمی.
Lewis, c. (1996). The Poetic Image. London: Jonathan.