واکاوی پدیدارشناختی موانع اجتماعی- فرهنگی توسعة گردشگری ورزشی ایران

محورهای موضوعی : سایر موضوعات مرتبط با مدیریت ورزشی

مهدی ذوالقدر ¹ (دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
علی محمد صفانیا ² (استاد مدیریت ورزشی،واحد علوم تحقیقات، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
ابوالفضل فراهانی ³ (استاد مدیریت ورزشی، عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
جمشید همتی ⁴ (استادیار مدیریت ورزشی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1401/11/04 تاریخ پذیرش : 1402/02/16 تاریخ انتشار : 1402/02/16

کلید واژه: گردشگری ورزشی, رسانه, آموزش, پدیدارشناسی,

چکیده مقاله :

هدف از پژوهش حاضرواکاوی پدیدارشناختی موانع اجتماعی- فرهنگی توسعة گردشگری ورزشی ایران می‌باشد. از نظر هدف کاربردی و از نظر روش پژوهش کیفی با رویکرد پدیدارشناسی می‌باشد. در این پژوهش با توجه به هدف مطالعه، شرکت‌کنندگان بر اساس نمونه‌گیری گلوله‌برفی از بین دست‌اندرکاران گردشگری ورزشی در کشور(مدیران تورهای گردشگری ورزشی منتخب، اساتید دانشگاهی متخصص در زمینة گردشگری ورزشی و همچنین مدیران منتخب وزارتخانه ورزش و جوانان)، انتخاب شدند(14 مصاحبه). به منظور جمع‌آوری اطلاعات، از مصاحبة نیمه-ساختار یافته و عمیق استفاده شد. به منظور تجزیه وتحلیل و استخراج کدهای پژوهش، از نرم‌افزار Max QDA نسخه Pro استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که موانع اجتماعی- فرهنگی توسعة گردشگری ورزشی ایران شامل موانع آموزشی، رسانه، خانوادگی، امنیتی، فرهنگی- اعتقادی، زیست محیطی، اطلاع رسانی و عوامل سوق دهنده می‌باشد. رفع موانع اجتماعی- فرهنگی توسعة گردشگری ورزشی می‌تواند راهگشای توسعة گردشگری ورزشی در ایران و بهره‌مندی از مزایای آن باشد. رفع موانع اجتماعی- فرهنگی توسعة گردشگری ورزشی می‌تواند راهگشای توسعة گردشگری ورزشی در ایران و بهره‌مندی از مزایای آن باشد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study is to phenomenological analyze the socio-cultural barriers to the development of sports tourism in Iran. This researching terms of purpose is applied and in terms of research methods is Qualitative with a phenomenological approach. In this study, according to the purpose of the study, participants based on snowball sampling from sports tourism in the country (selected sports tourism tour managers, university professors specializing in sports tourism and also selected managers of the Ministry of Sports and Youth), were selected (14 interviews). Semi-structured and in-depth interviews were used to collect information. In order to analyze and extract the research codes, Max QDA Pro software was used. The results showed that socio-cultural barriers to the development of sports tourism in Iran include educational, media, family, security, cultural-religious, environmental, information and driving factors. Removing socio-cultural barriers to the development of sports tourism can pave the way for the development of sports tourism in Iran and enjoy its benefits.

متن کامل:



واکاوی پدیدارشناختی موانع اجتماعی- فرهنگی توسعة گردشگری ورزشی ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، واکاوی پدیدارشناختی موانع اجتماعی- فرهنگی توسعة گردشگری ورزشی ایران می­باشد. از نظر هدف کاربردی و از نظر روش پژوهش کیفی با رویکرد پدیدارشناسی می­باشد. در این پژوهش با توجه به هدف مطالعه شرکت­کنندگان بر اساس نمونه­گیری گلوله­برفی از بین دست­اندرکاران گردشگری ورزشی در کشور(مدیران تورهای گردشگری ورزشی منتخب، اساتید دانشگاهی متخصص در زمینة گردشگری ورزشی و همچنین مدیران منتخب وزارتخانه ورزش و جوانان)، انتخاب شدند(14 مصاحبه). به منظور جمع­آوری اطلاعات، از مصاحبة نیمه­ساختار یافته و عمیق استفاده شد. به منظور تجزیه وتحلیل و استخراج کدهای پژوهش، از نرم­افزار Max QDA نسخه Pro استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که موانع اجتماعی- فرهنگی توسعة گردشگری ورزشی ایران شامل موانع آموزشی، رسانه، خانوادگی، امنیتی، فرهنگی- اعتقادی، زیست محیطی، اطلاع رسانی و عوامل سوق دهنده می­باشد. با توجه به نتایج پژوهش به نظر می­رسد رفع موانع اجتماعی- فرهنگی توسعة گردشگری ورزشی می­تواند راهگشای توسعة گردشگری ورزشی در ایران و بهره­مندی از مزایای آن باشد.

کلمات کلیدی: گردشگری ورزشی، پدیدارشناسی، رسانه، آموزش.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Phenomenological analysis of socio-cultural barriers to the development of sports tourism in Iran

Abstract

The purpose of this study is to phenomenological analyze the socio-cultural barriers to the development of sports tourism in Iran. This researching terms of purpose is applied and in terms of research methods is Qualitative with a phenomenological approach. In this study, according to the purpose of the study, participants based on snowball sampling from sports tourism in the country (selected sports tourism tour managers, university professors specializing in sports tourism and also selected managers of the Ministry of Sports and Youth), were selected (14 interviews). Semi-structured and in-depth interviews were used to collect information. In order to analyze and extract the research codes, Max QDA Pro software was used. The results showed that socio-cultural barriers to the development of sports tourism in Iran include educational, media, family, security, cultural-religious, environmental, information and driving factors. Removing socio-cultural barriers to the development of sports tourism can pave the way for the development of sports tourism in Iran and enjoy its benefits. 

Keywords: Sports Tourism, Phenomenology, Media, Education.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

از ابتدا قرن بیستم، پیشرفت در حمل‌ونقل و فن‌آوری ارتباطات باعث توسعه جهانی گردشگری شده است (Yang et al, 2020, 1673). با توسعه گردشگری در سطح جهان، کشورهای مختلف به گردشگری به‌عنوان یک صنعت پردرآمد توجه ویژه‌ای دارند، به‌طوری‌که در حال حاضر گردشگری به‌عنوان یک صنعت در اقتصاد هر کشور نقش بسیار مهم دارد و تأثیر بسزایی در فرهنگ و چرخه اقتصادی و معیشتی مردم دارد. اگرچه توسعه گردشگری مزایای اقتصادی و تبادلات فرهنگی بسیاری به همراه داشته است، اما تأثیرات منفی بر محیط‌زیست، جامعه و فرهنگ سنتی داشته است (Yang et al, 2020, 1673). فارغ از مزایا و معایب گردشگری، افراد به دلایل مختلفی ازجمله تفریح، زیارت، تجارت، درمان، بازدید از اماکن تاریخی، آشنایی بافرهنگ‌های کشورهای دیگر و غیره به مسافرت می‌روند. بااین‌حال، یکی از مهم‌ترین دلایل افراد برای مسافرت، ورزش است که منجر به ایجاد نوع خاصی از گردشگری به‌عنوان گردشگری ورزشی شده است. با پیشرفت جوامع و بهبود سطح زندگی مردم، گردشگری ورزشی به‌تدریج به یکی از مهم‌ترین و پرطرفدارترین بخش‌های سبک زندگی سالم و همچنین یکی از سریع‌ترین بخش‌های بازار در صنعت گردشگری تبدیل‌شده است (Wickramaratne and Kumari, 2016, 35).

گردشگری ورزشی از ادغام دو صنعت مهم گردشگری و ورزش ایجادشده است. این دو صنعت به فعالیت‌های مهمی در کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه تبدیل‌شده‌اند و نقش مهمی در بازار داخلی کشورها دارند. گردشگری ورزشی شامل آن دسته از فعالیت‌های مرتبط با سفر است که فرد یا افرادی محل زندگی خود را باهدف تماشا یا شرکت در رویدادهای ورزشی (حرفه‌ای و تفریحی) یا انجام فعالیت بدنی و تمرین ورزشی خارج از محل زندگی یا کمک یا حمایت شخصی از ورزشکاران در مسابقات و فعالیت‌های آموزشی ترک می‌کنند (Schlemmer et al, 2020, 92). گردشگری ورزشی ترکیبی از تفریح، فعالیت بدنی، تماشای مسابقات ورزشی و برقراری ارتباط باعلاقه مندان به ورزش است (Jian, 2014, 1920). سفر به نیت شرکت و تماشای یک رویداد ورزشی دارای قدمت بسیار طولانی است و به بازی‌های المپیک باستان برمی‌گردد (Higham, 1999, 85). در حال حاضر نیز وجود بازی‌های المپیک، جام جهانی فوتبال، مسابقات قهرمانی جهان، بازی‌های قاره‌ای، مسابقات قهرمانی قاره‌ای و تورنمنت‌های بین‌المللی (ازجمله در رشته‌های ورزشی تنیس، اتومبیلرانی و غیره) تنها نمونه‌هایی از رویدادهای بزرگ ورزشی هستند که گردشگران را از سراسر جهان به خود جذب می‌کنند. در کنار این رویدادهای بزرگ ورزشی، برگزاری رویدادهای ورزشی کوچک و محلی (ازجمله کشتی چوخه در خراسان شمالی)، وجود ورزشی‌های تفریحی (ازجمله موج‌سواری، دره نوردی و غارنوردی و شترسواری در کویر) یا وجود امکانات ورزشی (ازجمله کمپ‌های تمرینی) نیز می‌تواند به جذب هرچه بیشتر گردشگران کمک نماید. در این زمینه نیز دناپ¹ (1987) گردشگری ورزشی را در سه نوع تفکیک کرده است:

-        تعطیلات ورزشی خالص مانند اسکی در کوه در زمستان و شنا در کنار دریا در تابستان

-       مسافرت به یک استراحتگاه و جایی که دارای امکانات ورزشی مانند تجهیزات تناسب‌اندام باشد.

-        فعالیت‌های ورزشی غیر سازمان‌یافته که به گردشگران اجازه می‌دهد تا درروند گردشگری به فعالیت‌هایی مانند والیبال ساحلی، سنگ‌نوردی و غیره بپردازند.

گردشگری ورزشی تأثیرات مثبت و منفی زیادی بر مقاصد گردشگری و همچنین گردشگران دارد. نورج² (2017) اظهار می‌کند که تأثیرات مثبت گردشگری ورزشی شامل افزایش کمیت و کیفیت زیرساخت‌ها و توسعه شهری، مزایای اقتصادی، ادغام جامعه، تبادل فرهنگ اجتماعی، ارتقا تصویر جامعه و دانش و سرگرمی و تأثیرات منفی شامل هزینه‌های اقتصادی، مشکلات ترافیکی، خطرات امنیتی، نگرانی‌های زیست‌محیطی و درگیری‌های اجتماعی هستند. علاوه بر اینکه گردشگران ورزشی از مزایایی ازجمله حضور در رویدادهای ورزشی، تماشای رویدادهای ورزشی، انجام فعالیت بدنی، تفریح و گذران اوقات فراغت، برقراری ارتباطات اجتماعی، آشنایی بافرهنگ‌های مختلف و غیره بهره مند می‌شوند، مقاصد گردشگری نیز از این مزایا بی‌بهره نیستند و حضور گردشگران امتیازات گسترده‌ای را در زمینه‌های مختلف ازجمله منافع اقتصادی در اختیار مقاصد گردشگری قرار می‌دهد. در این زمینه، جیان³ (2014) ادعا کرد که درآمد گردشگری ورزشی 32 درصد از کل درآمد گردشگری جهان را تشکیل می‌دهد. این منافع اقتصادی از لحظه حضور گردشگر در مقصد گردشگری آغاز می‌گردد و شامل مواردی ازجمله خرید بلیط مسابقات، خرید بلیط هواپیما، مواد غذایی، پوشاک، سوغاتی، استفاده از سیستم‌های حمل‌ونقل، هتل، کمپ‌ها و زمین‌های تمرینی، بازدید از اماکن تاریخی و جاذبه‌های مختلف و غیره می‌شود. ویکراماراتن و کوماری⁴ (2016) گزارش کردند که بازدیدکنندگان محلی و بین‌المللی بازی‌های کریکت بر فعالیت‌های تجاری کوچک مانند خرده‌فروشی، صنایع‌دستی، حمل‌ونقل، پارکینگ وسایل نقلیه، رستوران‌های کوچک، هتل‌ها، صنایع غذایی و آشامیدنی تأثیر دارند و این نوع مشاغل تجاری کوچک فعالیت‌های درآمدزایی دوره‌ای برای مدت کوتاه هستند. به همین جهت بسیاری از کشورها سرمایه‌گذاری گسترده‌ای برای توسعه گردشگری ورزشی از طریق برگزاری رویدادهای ورزشی، توسعه زیرساخت‌های ورزشی، جذب گردشگران و غیره انجام داده‌اند. ازجمله کشورهای خاورمیانه به دنبال ایجاد تنوع در اقتصاد خود فراتر از نفت، در گردشگری به‌ویژه گردشگری ورزشی رشد زیادی داشته‌اند و در سال‌های اخیر مناطقی ازجمله ابوظبی، دبی و قطر علاوه بر تمرکز بر جاذبه‌های گردشگری ازجمله خرید، کویر، دریا و غیره، به گردشگری ورزشی هم برای هم افزایی جاذبه‌های گردشگری توجه ویژه‌ای داشته‌اند (Alrawadieh and Johnson, 2012, 33).

کشور ایران جزو ده کشور اول جهان ازلحاظ جاذبه‌های گردشگري، جزو پنج کشور اول جهان ازنظر تنوع گردشگري و جزو سه کشور اول جهان ازنظر تنوع صنایع‌دستی می‌باشد. گردشگری ایران علاوه بر موارد ذکرشده در سایر بخش‌ها نیز در وضعیت مطلوبی قرار دارد و این جایگاه ویژه، می‌تواند به گردشگری ایران کمک شایانی نماید و منجر به توسعه گردشگری در اشکال مختلف ازجمله گردشگری ورزشی، مذهبی، تاریخی و غیره شود. گردشگري براي ایران که وابستگی شدیدي به درآمدهاي نفتی دارد می‌تواند به‌عنوان راهی براي رهایی از وابستگی به درآمدهاي نفتی و خروج از اقتصاد تک‌محصولی باشد. بااین‌حال، قابلیت‌های بالقوه صنعت گردشگری ایران هنوز بالفعل نشده است و این موضوع در گردشگری ورزشی بیشتر به چشم می‌آید. به دلیل اینکه گردشگری ورزشی در ایران در مرحله آغازین خود قرار دارد و برای اینکه در مسیر توسعه قرار گیرد نیاز به برنامه‌ریزی مناسب و شناسایی و رفع موانع دارد (Basmanji and Heidari, 2012, 85).

تحقیقاتی متعددی درزمینة شناسایی موانع توسعه گردشگری ایران انجام‌گرفته است و عوامل متعددی را در این زمینه معرفی کرده‌اند. ازجمله این موانع می‌توان به موانع اداری-مدیریتی، امکانات و تجهیزات، فردی، مالی و اقتصادی، امنیتی، روساخت‌ها و اطلاع‌رسانی (Karimi et al, 2020, 87)، موانع مدیریتی، زیرساختی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، عوامل مدیریتی، زیرساختی، فرهنگی- سیاسی و ارتباطی- تبلیغاتی، ضعف بازاریابی و تبلیغات، عوامل برنامه‌ریزی و مدیریتی، ضعف آموزشی، عوامل زیر بنایی و خدماتی، موانع اقتصادی و موانع سیاسی (Alavi et al, 2018, 27)، موانع مدیریتی، زیرساختی و اطلاعاتی-ارتباطی، موانع مديريتي و منابع انساني، حمایت‌های قانوني، بازاريابي، زیرساخت‌ها و اماکن، فرهنگي و آموزشي و ضعف تحقيق و پژوهش، موانع فرهنگی، مشکلات زیرساختی و بخش جذب گردشگر، کمبود زیرساخت‌ها و خدمات گردشگری ورزشی، مشکلات تقاضای فصلی و ضعف تبلیغ و اطلاع‌رسانی (Ebrahimpour, 2015, 34)، عواملی مانند بدی آب‌وهوا، کافی نبودن زمان برای برنامه‌ریزی سفر به دلیل عدم تبلیغات به‌موقع از سوی شهر میزبان، مشکلات فرهنگی فقدان تلقی مثبت نسبت به گردشگری در میان مردم و مسئولین و نامشخص بودن راهبرد، مشکلات سازمانی و کارگزاری، پایین بودن کیفیت و استاندارد نبودن بسیاری از اماکن گردشگری، مشکلات آموزشی و تربیت نیروهای انسانی مناسب بامهارت زبانی بالا، مشکلات تبلیغاتی، عدم فعالیت وبلاگ‌ها و سایت‌های گردشگری و عدم برگزاری سمینارها، همایش‌ها و نمایشگاه‌های ورزشی و مشکلات فرهنگی، مشکلات مدیریتی و مشکلات زیرساختی (Koozeh Chian, 2011, 220) اشاره نمود.

همان‌گونه که در ادبیات پیشینه مشخص است، گستردگی موانع توسعه گردشگری ورزشی ایران بسیار زیاد است و هر یک از تحقیقات دسته‌بندی خاصی را مدنظر قرار داده است. رفع این موانع نیز نیاز به مشارکت و همکاری سازمان های مختلفی دارد که ایجاد هماهنگی در این زمینه بسیار دشوار به نظر می‌رسد. تحقیق ابراهیم پور و همکاران (2015) نیز این موضوع را تائید می‌کند و عدم همکاری سازمان‌های مرتبط با گردشگری را به‌عنوان یکی از موانع توسعه گردشگری ورزشی معرفی می‌نماید. به همین جهت به نظر می‌رسد تمرکز بر یک بخش خاص از موانع توسعه گردشگری ورزشی، نه‌تنها به شناسایی دقیق‌تر موانع منجر می‌شود، بلکه مشارکت و همکاری سازمان­های کمتری را می‌طلبد. در تحقیقات مذکور، اکثریت تحقیقات از موانع اجتماعی و فرهنگی نام‌برده‌اند و ترک فر و همکاران (2014) نیز در پژوهش خود، موانع اجتماعی- فرهنگی را به‌عنوان اولویت اول موانع توسعه گردشگری در استان فارس معرفی کرده‌اند. با این حال هیچ یک از این تحقیقات به صورت کامل موانع اجتماعی- فرهنگی را مورد شناسایی قرار نداده­اند. با شناسایی موانع اجتماعی- فرهنگی بسیاری از مشکلات موجود در مسیر توسعه گردشگری ورزشی مرتفع می­گردد. از جهتی کشور ایران به دلیل شرایط آب­و­هوایی و جغرافیایی که دارد، از اهداف گردشگری ورزشی غنی و بکر برخوردار است که می­تواند توجه گردشگران ورزشی داخلی و خارجی را جلب کند، به شرط اینکه در حوزه اجتماعی- فرهنگی تلاش­های مثبتی صورت گیرد و موانع توسعه گردشگری ورزشی شناسایی و از میان برداشته شوند. به همین جهت، در تحقیق حاضر موانع اجتماعی- فرهنگی توسعه گردشگری ورزشی ایران موردبررسی قرار می‌گیرد.

 

روش­شناسی

این مطالعه به روش کیفی با رویکرد پدیدارشناسی انجام شد. در پژوهش حاضر از روش پدیدارشناسی توصیفی شامل سه مرحله درک مستقیم، تجزیه‌وتحلیل و توصیف استفاده شد. (هالووی و ویلر⁵، 2002، 148).

در این پژوهش با توجه به هدف مطالعه، شرکت­کنندگان بر اساس نمونه­گیری گلوله­برفی از بین دست­اندرکاران گردشگری ورزشی در کشور (مدیران تورهای گردشگری ورزشی منتخب(حداقل تحصیلات کارشناسی)، اساتید دانشگاهی متخصص در زمینه گردشگری ورزشی(انجام حداقل دو پژوهش در زمینه گردشگری ورزشی) و همچنین مدیران وزارتخانه ورزش و جوانان منتخب(با سابقه مدیریتی حداقل 5 سال))، انتخاب شدند. پنج معیار برای انتخاب شرکت‌کنندگان در تحقیق شناسایی شد که عبارت بودند از : کلیدی بودن؛ شناسایی‌شده توسط سایرین؛ فهم نظری موضوع؛ تنوع و موافقت با مشارکت.

فرایند گزینش نمونه­ها ادامه پیدا کرد تا هنگامی‌که در جریان کسب اطلاعات، هیچ داده جدیدی پدیدار نشد و به عبارتی داده­ها در 12 مصاحبه به اشباع رسیدند و ادامه مصاحبه­ صرفاً برای اطمینان از یافته­ها انجام شد. در این پژوهش 14 مصاحبه با 14 نفر از مطلعین و خبرگان انجام پذیرفته است. به‌منظور جمع­آوری اطلاعات، از مصاحبه­ نیمه ساختاریافته و عمیق استفاده شد.

به‌منظور تائید روایی و دقت تحقیق، معتبر بودن، اطمینان­پذیری و قابلیت تائید داده­ها بررسی شد. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل و استخراج کدهای پژوهش، از نرم­افزار Max QDA نسخه Pro استفاده شد.

 

یافته­های پژوهش

در این بخش از پژوهش، اطلاعات جمع‌آوری‌شده از اجرای مصاحبه­ها تجزیه‌وتحلیل شدند. ابتدا داده­های توصیفی مصاحبه­شوندگان و در جدولی مضمون­ها و زیر مضمون‌ها ارائه می­شود و در بخش بعد، هرکدام از مضمون­ها به‌صورت مبسوط توصیف می­شود. مصاحبه­شوندگان در این پژوهش 14 نفر به‌عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند که 4/21 درصد از آن­ها خانم و مابقی آقایان بودند. 3/14 درصد دارای تحصیلات کارشناسی، 6/28 درصد دارای تحصیلات کارشناسی ارشد و 1/57 درصد دارای تحصیلات دکتری بودند.

از آنالیز مصاحبه­ها، 8 مضمون و 39 زیر مضمون استخراج‌شده است.

جدول 1. استخراج مضمون­ها و زیر مضمون‌های اصلی

مضمون	زیر مضمون‌ها
آموزشی	ضعف فرهنگ‌سازی و آموزش در آموزش‌وپرورش در خصوص گردشگری
	ضعف فرهنگ‌سازی و آموزش در آموزش‌وپرورش در خصوص حفظ آثار طبیعی
	ضعف فرهنگ‌سازی و آموزش در آموزش‌وپرورش در خصوص حفظ آثار تاریخی
	ضعف آموزش‌وپرورش در خصوص ترویج مشارکت­ دانش­آموزان در فعالیت­های ورزشی
	ضعف آموزش‌وپرورش در برگزاری رویدادهای ورزشی به جهت آموزش شرکت در رویدادهای ورزشی
رسانه	ضعف رسانه­ها در خصوص پوشش کامل ظرفیت­های گردشگری ورزشی مناطق مختلف کشور
	ضعف رسانه­ها در خصوص معرفی مزایای بسیار توسعه گردشگری ورزشی برای مناطق مختلف
	ضعف رسانه­ها در پوشش رویدادهای ورزشی
	ضعف رسانه­ها در پرداختن به اثرات مثبت گردشگری ورزشی بر رشد فعالیت­های ورزشی
	ضعف رسانه­ها در جلب مشارکت بخش­های مختلف دولتی و خصوصی در هزینه­کرد در گردشگری ورزشی
	ضعف رسانه­ها در ترویج ارتباطات بین فرهنگی درنتیجه ترویج گردشگری ورزشی
خانوادگی	عدم تمایل خانواده­ها برای حضور فرزندانشان در فعالیت­های ورزشی
	عدم هزینه­کر خانواده­ها برای حضور فرزندانشان در فعالیت­های ورزشی
	سبک زندگی غیرفعال خانواده­ها به‌صورت کلی
	عدم امکان حضور خانواده­ها به‌صورت دسته‌جمعی برای شرکت در رویدادهای ورزشی
امنیتی	فقدان امنیت در برخی از مناطق ایران
	فقدان امنیت برای حضور مستقل زنان در فعالیت­های ورزشی در برخی مناطق ایران
	تبلیغات منفی در خصوص امنیت در ایران
فرهنگی- اعتقادی	محدودیت­های اعتقادی و فرهنگی در ایران
	تفاوت­های فرهنگی و اعتقادی در برخی از مناطق ایران
	دیدگاه منفی نسبت به گردشگران ورزشی خارجی
زیست‌محیطی	وجود زباله در مناطق طبیعی
	عدم رعایت مسائل بهداشتی از سوی شرکت­کنندگان در رویدادهای ورزشی
	عدم رعایت مسائل بهداشتی از سوی مدیران رویدادهای ورزشی
	تخریب مناطق طبیعی مناسب برای گردشگری ورزشی
اطلاع‌رسانی	ضعف در اطلاع­­رسانی در خصوص ظرفیت­های گردشگری ورزشی از سوی سازمان­های ورزشی
	ضعف در اطلاع­­رسانی در خصوص ظرفیت­های گردشگری ورزشی از سوی سازمان­های گردشگری
	عدم چاپ مناسب کتاب و بروشور در خصوص معرفی ظرفیت­های گردشگری ورزشی ایران
	عدم شناساندن ظرفیت­های گردشگری ورزشی ایران به سایر کشورها
	ضعف عملکرد سفارتخانه­های ایران در کشورهای دیگر در زمینه اطلاع‌رسانی ظرفیت­های گردشگری ورزشی ایران
	کمبود اطلاعات در خصوص نیازهای گردشگران ورزشی
	سیستم اطلاع­رسانی ضعیف و ناقص و روابط عمومی ضعیف با گردشگران ورزشی
	برگزاری جشنوار­ه­های مختلف برای معرفی جاذبه­های گردشگری ورزشی
	برگزاری نمایشگاه­ها برای معرفی جاذبه­های گردشگری ورزشی
عوامل سوق دهنده	ضعف در برپایی برنامه­های شاد و سرگرم­کننده در رویدادهای ورزشی
	ضعف در برپایی برنامه­های شاد و سرگرم­کننده در کمپ­های گردشگری ورزشی
	ضعف در استفاده از چهره­های مطرح برای تبلیغ برنامه­های گردشگری ورزشی
	شکل­گیری ضعیف کمپین­های گردشگری ورزشی
	عدم میزبانی رویدادهای مهیج بین­المللی در ایران

 

در شکل زیر تصویر کلی از نتایج تحلیل کیفی داده‌ها نشان داده‌شده است.

 

شکل 1- مدل نهایی و مفهومی پژوهش

بحث و نتیجه‌گیری

جمع‌بندی ادبیات پیشینه نشان داد که عوامل فرهنگی و اجتماعی ازجمله موانع توسعه گردشگری ورزشی محسوب می‌گردند؛ به طوری که نتایج تحقیقات امینی و همکاران (2019)، ترک فر و همکاران (2014)، طالقانی و غفاری (2014) و کوزه چیان و همکاران (2011) که نشان‌دهنده اهمیت شناسایی موانع اجتماعی- فرهنگی در توسعه گردشگری ورزشی است. یافته‌های تحقیق حاضر نشان داد که هشت مضمون شامل موانع آموزشی، رسانه، خانوادگی، امنیتی، فرهنگی-اعتقادی، زیست‌محیطی، اطلاع‌رسانی و سوق‌دهنده به‌عنوان موانع اجتماعی- فرهنگی توسعه گردشگری ورزشی ایران شناسایی‌شده‌اند که در ادامه هر یک از این عوامل هشت‌گانه به‌صورت جداگانه موردبحث قرار خواهد گرفت. در تحقیق حاضر، موانع آموزشی به‌عنوان یکی از موانع توسعه گردشگری ورزشی شناسایی‌شده است. آموزش‌وپرورش نقش مهمی در تعلیم و تربیت نسل آینده دارد و می‌تواند آینده جوامع را تحت تأثیر قرار دهد که این موضوع در مورد اهمیت گردشگری ورزشی هم می‌تواند صدق کند. آموزش‌وپرورش می‌تواند بافرهنگ‌سازی و آموزش در زمینه گردشگری (ازجمله گردشگری ورزشی) در این زمینه نقش پررنگی داشته باشد. عدم حفظ آثار تاریخی و طبیعی از سوی مردم می‌تواند ریشه در عدم آموزش و فرهنگ‌سازی صحیح از سوی نهادهای آموزشی ازجمله آموزش پرورش باشد که باید در مدارس موردتوجه قرار گیرد. همچنین، آموزش‌وپرورش می‌تواند با ترویج مشارکت­ دانش­آموزان در فعالیت­های ورزشی و برگزاری رویدادهای ورزشی، دانش آموزان را با گردشگری ورزشی آشنا نماید تا با حضور در رویدادهای ورزشی به‌نوعی رفتار صحیح هنگام مشارکت در رویدادهای ورزشی در آن‌ها نهادینه شود. همسو با نتایج این تحقیق، علوی و همکاران (2018) موانع آموزشی را به‌عنوان یکی از موانع توسعه گردشگری ورزشی در سواحل آبی دریای مازندران معرفی کرده است. 

رسانه‌ها نیز می‌توانند به‌عنوان یکی از موانع توسعه گردشگری ورزشی نقش داشته باشند. درروند پرشتاب جهانی، رسانه‌ها و فناوری‌های ارتباطی با سرعت غیرقابل‌تصوری پیشرفت نموده‌اند و تمام فعالیت‌های انسانی ازجمله گردشگری ورزشی را تحت سلطه خود قرار داده‌اند. تولیدات رسانه‌ای موفق می‌تواند تأثیر قابل‌توجه ای در معرفی رویدادهای ورزشی و جاذبه‌های گردشگری ورزشی داشته باشد. ضعف رسانه­ها در خصوص پوشش کامل ظرفیت­های گردشگری ورزشی مناطق مختلف کشور، معرفی مزایای بسیار توسعه گردشگری ورزشی برای مناطق مختلف، پوشش رویدادهای ورزشی، پرداختن به اثرات مثبت گردشگری ورزشی بر رشد فعالیت­های ورزشی، جلب مشارکت بخش­های مختلف دولتی و خصوصی در هزینه کرد در گردشگری ورزشی و ترویج ارتباطات بین فرهنگی درنتیجه ترویج گردشگری ورزشی ازجمله مواردی هستند که می‌تواند مانع توسعه گردشگری ورزشی شوند. در کنار رسانه‌ها، روابط عمومی سازمان‌های ورزشی و گردشگری نیز در صورت ضعف در اطلاع‌رسانی دقیق می‌تواند به‌عنوان یکی از موانع توسعه گردشگری ورزشی به شمار رود. روابط عمومی این سازمان‌ها با برقراری ارتباط با گردشگران داخلی و خارجی و اطلاع­­رسانی در خصوص معرفی جاذبه‌ها و ظرفیت­های گردشگری ورزشی به آن‌ها با چاپ مناسب کتاب و بروشور و برگزاری جشنوار­ه­ها و نمایشگاه­های مختلف می‌توانند در توسعه گردشگری ورزشی مثمرثمر باشند. همچنین، روابط عمومی این سازمان‌ها باید با برقراری ارتباط با گردشگران ورزشی از نیازهای آن‌ها مطلع گردند تا بتوانند در جهت رفع این نیازها تلاش خود را به‌کارگیرند. علاوه براین، نباید از ضعف عملکرد سفارتخانه­های ایران در کشورهای دیگر در زمینه اطلاع‌رسانی ظرفیت­های گردشگری ورزشی ایران نیز غافل ماند. همسو با نتایج تحقیق حاضر، تحقیقات متعددی ازجمله به کریمی و همکاران (2020)، امینی و همکاران (2018)، امینی و همکاران (2017) و ابراهیم پور و همکاران (2015) به نقش موانع رسانه‌ای، اطلاع‌رسانی و ارتباطی در توسعه گردشگری ورزشی اشاره‌کرده‌اند. رسانه‌ها، روابط عمومی سازمان‌ها های ورزشی و گردشگری، سفارتخانه­های ایران در کشورهای دیگر و غیره می‌توانند نقش مهمی در زمینه توسعه گردشگری ورزشی داشته باشند. شجاعی و همکاران (2012) نیز عدم فعالیت وبلاگ‌ها و سایت‌های گردشگری و عدم برگزاری سمینارها، همایش‌ها و نمایشگاه‌های ورزشی را به‌عنوان موانع توسعه پایدار گردشگری ورزشی معرفی کردند.

خانواده هم یکی دیگر از موانع توسعه گردشگری ورزشی محسوب گردد. با توجه به اینکه رفتارهایی که در دوران کودکی و نوجوانی در افراد نهادینه می‌شود باثبات بیشتری در دوران بزگسالی تکرار می‌گردد، تمرکز بر فرهنگ‌سازی و آموزش کودکان اثرات مهمی در توسعه گردشگری ورزشی در آینده دارد. ازجمله نهادهای که در کنار آموزش‌وپرورش تأثیرات شگرفی بر رفتارهای کودکان دارد، نهاد خانواده است. عدم تمایل خانواده­ها برای حضور فرزندانشان در فعالیت­های ورزشی و همچنین عدم هزینه­کرد آن‌ها برای پرداخت هزینه‌های ورزشی نمونه تأثیرات منفی خانواده‌ها در ایجاد علاقه به فعالیت‌های ورزشی در کودکان است. علاوه براین سبک زندگی غیرفعال خانواده­ها نیز به‌صورت غیرمستقیم به عدم علاقه کودکان به فعالیت‌های ورزشی منجر می‌شود. به همین جهت حضور افراد خانواده به‌ویژه پدر و مادر در فعالیت‌های ورزشی به دلیل الگوپذیری کودکان از آن‌ها، کودکان را به حضور در فعالیت‌های ورزشی علاقه‌مند‌می نماید و این علاقه‌مندی بیشتر خواهد شد، اگر حضور خانواده­ها برای شرکت در فعالیت‌ها و رویدادهای ورزشی به‌صورت دسته‌جمعی باشد. از طرفی به جهت اهمیت و محوریت خانواده در فرهنگ ایرانیان، سیاست‌گذاری‌ها در گردشگری ورزشی خانوادگی به توسعه این صنعت کمک شایانی خواهد نمود. همچنین، یافته‌های تحقیق نشان داد که موارد سوق‌دهنده هم می‌توانند از توسعه گردشگری ورزشی جلوگیری کنند. برپایی برنامه­های شاد و سرگرم­کننده در رویدادهای ورزشی و کمپ­های گردشگری ورزشی، استفاده از چهره­های مطرح برای تبلیغ، شکل­گیری کمپین‌های گردشگری ورزشی و میزبانی رویدادهای مهیج بین­المللی در ایران ازجمله عوامل سوق‌دهنده‌ای هستند که به توسعه گردشگری ورزشی کمک می‌کنند و ضعف در اجرای این برنامه‌های تبلیغی و بازاریابی تأثیر منفی بر توسعه گردشگری ورزشی دارد. در تحقیقات مختلف ازجمله پژوهش امینی و همکاران (2019)، علوی و همکاران (2018)، ابراهیم پور و همکاران (2015) به ضعف در تبلیغات و بازاریابی برای جذب هرچه بیشتر گردشگران ورزشی به‌عنوان یکی از موانع توسعه گردشگری ورزشی اشاره‌شده است.

از دیگر موانع توسعه گردشگری ورزشی، می‌توان به مسائل امنیتی اشاره کرد. فقدان امنیت در برخی از مناطق ایران و فقدان امنیت برای حضور مستقل زنان در فعالیت­های ورزشی در برخی مناطق ایران به‌عنوان مانع توسعه گردشگری ورزشی در ایران به شمار می‌روند. مطابق نتایج این پژوهش، کریمی و همکاران (2020) هم از موارد امنیتی شامل امنيتی بودن برخی مناطق گردشگری، محدودیت‌های قانونی در ورزش‌های ماجراجویانه و تخلفات و جرم و جنایت در اطراف مقاصد گردشگری به‌عنوان مانع توسعه گردشگری ماجراجویانه نام‌برده‌اند. البته غیر از موضوع عدم امنیت، تبلیغات کاذبی در خصوص امنیت در ایران که بیشتر جنبه سیاسی دارد، از سوی کشورهای معاند با جمهوری اسلامی ایران مطرح می‌شود که با واقعیت فاصله زیادی دارد. پژوهش­های امینی و همکاران (2019) و علوی و همکاران (2018) به نقش موانع سیاسی در توسعه گردشگری ورزشی اشاره‌کرده‌اند. همچنین، از نقش مسائل فرهنگی- اعتقادی به‌عنوان یکی از موانع توسعه گردشگری ورزشی نمی‌توان غافل ماند؛ به‌طوری‌که پژوهش­های امینی و همکاران (2019) و کوزه چیان و همکاران (2011) نتایج مشابهی با نتیجه تحقیق حاضر را گزارش کرده‌اند. محدودیت­ها و تفاوت­های اعتقادی و فرهنگی که مردم ایران با مردم سایر کشورها دارند، ممکن است به دیدگاه منفی در مردم ایران نسبت به گردشگران ورزشی خارجی به وجود آورد. گردشگران ورزشی که وارد ایران می‌شوند، ممکن است به‌صورت ندانسته رفتارهایی از خود بروز دهند که در کشور خودشان عادی تلقی شود (ازجمله نوع پوشش و حجاب)، اما با اعتقادات و فرهنگ مردم مغایرت داشته باشد و این موضع می‌تواند به بروز رفتارهای منفی مردم نسبت به گردشگران ورزشی منجر گردد. طبق یافته‌های تحقیق، آخرین مانع توسعه گردشگری ورزشی شامل مسائل زیست‌محیطی می‌باشد. برگزاری رویدادهای ورزشی و متعاقب آن حضور گردشگران ورزشی تأثیرات منفی بر محیط‌زیست حاشیه آن خواهد گذاشت. همچنین، نورج (2017) اظهار می‌کند که گردشگری ورزشی مشکلات ترافیکی و نگرانی‌های زیست‌محیطی به وجود می‌آورد. عدم رعایت مسائل بهداشتی از سوی برگزارکنندگان و شرکت­کنندگان در رویدادهای ورزشی، ریختن زباله در مناطق طبیعی و تخریب مناطق طبیعی برای ساخت‌وساز، دیدگاه‌های منفی نسبت به گردشگری ورزشی به وجود می‌آورد که ممکن است توسط مسئولان و مردم به‌ویژه فعالان محیط‌زیست مورد دست‌آویز قرار گیرد و منجر به توقف رویداد موردنظر گردد.

درمجموع، به نظر می‌رسد که مسئولان و دست اندرکاران حوزه گردشگری ورزشی کشور باید تدابیری را بیاندیشند تا با رفع موانع اشاره‌شده در این تحقیق، موجبات توسعه گردشگری ورزشی کشور را فراهم کنند. اگرچه موانع مدیریتی، زیرساختی، امکانات و تجهیزات، فردی، مالی و اقتصادی، خدماتی، منابع انساني، قانوني، تحقيق و پژوهش، سازمانی و ادارای توسعه گردشگری ورزشی را کند می‌کنند، اما موانع اجتماعی-فرهنگی بازدارندگی بیشتری در توسعه گردشگری ورزشی دارد و در مقایسه با سایر موانع، نیاز به‌صرف هزینه‌های اقتصادی کمتری دارد. ضعف در عملکرد رسانه‌ها، خانواده، آموزش‌وپرورش، روابط عمومی سازمان‌های ورزشی و گردشگری، سفارت‌خانه ایران در سایر کشورها و غیره، با توجه به نقش آموزشی، اطلاع‌رسانی، فرهنگ‌سازی و تربیتی که در جامعه دارند، می‌توانند مانع از توسعه گردشگری ورزشی کشور شوند. بر همین اساس، باید برنامه­ریزی دقیق و مدونی در سازمان­های اثرگذار بر مسائل جتماعی-فرهنگی انجام گیرد تا تمام این سازمان ها به صورت هماهنگ در یک مسیر در خدمت توسعه گردشگری ورزشی باشند. از سوی دیگر، موانع امنیتی، فرهنگی- اعتقادی و زیست‌محیطی، موانعی مهم در توسعه گردشگری ورزشی محسوب می‌گردند. جوامع کشورهای درحال‌توسعه ازجمله کشور ایران، وابستگی شدیدی به اعتقادات، سنت‌ها و فرهنگ‌های خود دارند و مقبولیت بسیاری از مسائل جدید با ترازوی اعتقادات، سنت‌ها و فرهنگ‌ها موردسنجش قرار می‌گیرد. حضور گردشگران ورزشی در ایران و رفتارهای آن‌ها ممکن مغایرت با اعتقادات، سنت‌ها و فرهنگ‌ها مردم ایران باشد که باید تمهیداتی درزمینه کاهش این تعارض‌ها با آموزش گردشگران ورزشی در نظر گرفته شود. درنهایت ضعف در سیستم تبلیغی و بازاریابی برای جذب هرچه بیشتر گردشگران ورزشی هم باید موردتوجه مسئولان امر قرار گیرد، زیرا تبلیغات و بازاریابی می‌توانند بسیاری از کاستی‌ها را به‌ویژه در اولین حضور گردشگران ورزشی پوشش دهد. بهره­گیری از ظرفیت رسانه­های مختلف به­ویژه اینترنت و شبکه­های اجتماعی در زمینه تبلیغ و بازاریابی مراکز هدف گردشگری ورزشی بسیار راهگشا است و با توجه به جامعه هدف هر یک از مراکز هدف، می­توان از ابزارهای رسانه­ای خاصی بهره گرفت. 

Reference

Alavi, S; Fereyduni, M; Loghmani, M (2018). Analysis of barriers to the development of sports tourism in the waterfront of the Caspian Sea, the Second International Conference on Management and Business, Tabriz. (Persian)

Alrawadieh, Z., Johnson, D. (2012). Building Sports Tourism and Event Portfolios- Key Success Factors in Middle East Sports Tourism: A Case Study. London Journal of Tourism, Sport and Creative Industries, 6(7): 30-41.

Amini, M; Amini, M; Mehdipour, A; Ghasemi, H. (2017). Explaining the effective indicators of barriers to sports tourism in Iran using group AHP method with emphasis on the role of information and communication. Communication Management in Sports Media, No. 15, pp. 26-35. (Persian)

Basmanji, B; Heidari, R. (2012). Investigating the relationship between sustainable tourism development and social security and investment. Law Enforcement Knowledge Quarterly, No. 7, pp. 83-102. (Persian)

Darod, H; Hassani, H. (2015). Investigating the effective factors in the development of sports tourism (Case study: Tourists participating in sports events in Zanjan province). Strategic Studies in Sports and Youth, No. 30, pp. 55-70. (Persian)

De Knop, P. (1987). Some thoughts on the influence of sport tourism. International Seminar and Workshop on Outdoor Education, Recreation and Sport Tourism, Netanya, Israel: Wingate Institute for Physical Education and Sport, pp.38–45.

Ebrahimpour, H; Hosseini, S; Hosseini, S. (2015). Obstacles to the development of sports tourism in Ardabil province. The first national conference on sustainable tourism with the approach of sports tourism, health and environment, Ardabil. (Persian)

Higham, J. (1999). Commentary - Sports as an Avenue of Tourism Development: An Analysis of the Positive and Negative Impacts of Sports Tourism. Current Issues in Tourism, 2 (1): 82-90.

 

Karimi, J; Soltanian, L; Bajani, A. (2020). Designing a model for the development of adventure sports tourism based on data theory. Sports Management Studies, No. 60, pp. 61-82. (Persian)

Koozeh Chian, H., Ehsani, M., Adabi Firouzjah, J. (2011). An Investigation of the Effective Factors on Sport Tourism Development in IRAN with the Emphasis on Natural - Sport Attractions. World Journal of Sport Sciences, 5 (4): 216-220. (Persian)

Njoroge, J.M., Atieno, L., Nascimento, D.V. (2017). Sports tourism and perceived socio-economic impact in Kenya: The case of Machakos County. Tourism and Hospitality Management, 23(2): 195-217.

Schlemmer, P., Barth, M., Schnitzer, M. (2020). Research note sport tourism versus event tourism: Considerations on a necessary distinction and integration. Journal of Convention and Event Tourism, 21, 91–99.

Taleghani, G.R., Ghafary, A. (2014). Providing a Management Model for the Development of Sports Tourism. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 120: 289-298.

Torkfar, A., Yadolahzadeh, A., Salehian, M.H., Karbalaei, M. (2014). Determining Barriers to the Development of Sports Tourism in Fars Province. Journal of Applied Science and Agriculture, 9(2): 841-845.

Wickramaratne, V.C., Kumari, J.A.P. (2016). The Impact of Sports Tourism on Small Scale Business Development in Sri Lanka: International Cricket Match. International Journal of Research in Humanities and Social Studies, 3(10): 33-38.

Yang, J.J., Lo, H.W., Chao, C.S., Shen, C.C., Yang, C.C. (2020). Establishing a Sustainable Sports Tourism Evaluation Framework with a Hybrid Multi-Criteria Decision-Making Model to Explore Potential Sports Tourism Attractions in Taiwan. Sustainabilit, 12(4), 1673.

 

5

 

---

[1]  . De Knop

[2]  . Njoroge

[3]  . Jian

[4]  . Wickramaratne and Kumari

[5]  . Halowin & Willer

---