بررسی رابطه جنسیت و تاثیر حضور بانوان با تخصص مالی در ترکیب کمیته حسابرسی با کیفیت حسابرسی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

محورهای موضوعی : زن و جامعه

سهیلا لشگرآراء ^{1 *} , مهدی خرم آبادی ² , راضیه احمدی ³

1 - مربی گروه حسابداری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران ( نویسنده مسئول).
2 - استادیار گروه حسابداری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
3 - دانش آموخته کارشناسی ارشد حسابداری، موسسه آموزش عالی یاسین، بروجرد، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/06/06 تاریخ پذیرش : 1403/11/07 تاریخ انتشار : 1404/06/02

کلید واژه: کیفیت حسابرسی, حق الزحمه حسابرسی, کمیته حسابرسی, حضور زنان در کمیته حسابرسی.,

چکیده مقاله :

هدف: حضور زنان با تخصص مالی در ترکیب هیات مدیره و کمیته های تخصصی شرکت های بورسی به واسطه تفاوت های ذاتی، شخصیتی و اخلاقی زنان نسبت به مردان، پیامدهای متفاوت نظارتی و عملکردی را در شرکت ها به ارمغان آورده است. مجموع عوامل فوق می تواند زمینه بهبود کیفیت حسابرسی را فراهم آورد. بدین منظور، پژوهش حاضر به بررسی رابطه جنسیت و تخصص مالی بانوان در کمیته حسابرسی با کیفیت حسابرسی می پردازد. روش: به منظور بررسی فرضیات پژوهش، داده های 126 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار طی بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ با استفاده از روش رگرسیون پانل دیتا و رگرسیون لوجیت آزمون شد. یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از آن است که حضور زنان در کمیته حسابرسی شرکت‌ها در وضعیت مناسبی قرار ندارد و تعداد محدودی از شرکت‌ها در کمیته حسابرسی خود، از حضور زنان استفاده می کنند. نتایج پژوهش نشان می دهد که عضویت زنان در کمیته حسابرسی با کیفیت اقلام تعهدی ارتباط معنا‌داری ندارد در حالی که با افشاء حق الزحمه حسابرسی رابطه منفی و معنا‌داری وجود دارد. از طرفی تخصص مالی اعضا زن کمیته حسابرسی ارتباط معنا‌داری با کیفیت اقلام تعهدی و افشاء حق الزحمه حسابرسی ندارد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده به نظر می‌رسد که در شرایط محیطی کشور ما، نقش نظارتی زنان در کمیته‌های حسابرسی چندان تاثیرگذار نیست و نه تنها باعث ارتقاء کیفیت حسابرسی نمی‌شود، بلکه کیفیت حسابرسی نیز کاهش پیداکرده است.

چکیده انگلیسی:

Introduction: The presence of women with financial expertise in the composition of the board of directors and specialized committees of stock companies, due to the inherent, personality and moral differences of women compared to men, has brought different monitoring and performance consequences in companies. The sum of the above factors can improve the audit quality. For this purpose, the present study examines the relationship between gender and financial expertise of women in the audit committee with audit quality. Methods: In order to check the hypotheses of the research, the data of 126 companies admitted to the stock exchange during the period of 1395 to 1399 were tested using panel data regression and logit regression. Results:The findings indicate that the presence of women in the audit committee of companies is not in a suitable situation and a limited number of companies use the presence of women in their audit committee. The results of the research show that the membership of women in the audit committee has no significant relationship with the quality of accruals, while there is a negative and significant relationship with the disclosure of audit fees. On the other hand, the financial expertise of the female members of the audit committee has no significant relationship with the quality of accruals and the disclosure of audit fees. Conclusion: Based on the obtained results, it seems that in the environmental conditions of our country, the supervisory role of women in audit committees is not very effective and not only does ...

متن کامل:



Quarterly Journal of Women and Society                                 Summer 2025. Vol 16. Issue 62

 

Research Paper
Investigating the Relation Gender and the Effect of the Presence of Women with Financial Expertise in the Composition of the Audit Committee with the Audit Quality of the Companies Admitted to the Tehran Stock Exchange
Soheila Lashgarara 1*, Mehdi Khorramabadi 2, Raziye Ahmadi3 1. Assistant Professor, Department of Accounting, Payame Noor University, Tehran, Iran 2. Assistant Professor, Department of Accounting, Payame Noor University, Tehran, Iran 3. Graduated with a master's degree in accounting, Yasin Institute of Higher Education, Borujerd, Iran
Received: 2023/11/27 Revised: 2023/11/29 Accepted: 2025/02/23	Abstract Introduction: The presence of women with financial expertise in the composition of the board of directors and specialized committees of stock companies, due to the inherent, personality and moral differences of women compared to men, has brought different monitoring and performance consequences in companies. The sum of the above factors can improve the audit quality. For this purpose, the present study examines the relationship between gender and financial expertise of women in the audit committee with audit quality. Methods: In order to check the hypotheses of the research, the data of 126 companies admitted to the stock exchange during the period of 2016 to 2020 were tested using panel data regression and logit regression.                                                                                                                    Results::The findings indicated that the presence of women in the audit committee of companies is not in a suitable situation and a limited number of companies use the presence of women in their audit committee. The results of the research showed that the membership of women in the audit committee has no significant relationship with the quality of accruals, while there is a negative and significant relationship with the disclosure of audit fees. On the other hand, the financial expertise of the female members of the audit committee has no significant relationship with the quality of accruals and the disclosure of audit fees. Conclusion: Based on the obtained results, it seems that in the environmental conditions of our country, the supervisory role of women in audit committees is not very effective and not only does not improve the quality of audit, but the quality of audit has also decreased. Therefore, more attention should be paid to the real position of expert women in the audit committee in order to play their supervisory and functional role.
Use your device to scan and read the article online     DOI: 10.71801/JZVJ.2025.1172428
Keywords: audit quality, audit fee, audit committee, presence of women in the audit committee.
Citation: Lashgarara S, Khorramabadi M, Ahmadi R. Investigating the Relation Gender and the Effect of the Presence of Women with Financial Expertise in the Composition of the Audit Committee with the Audit Quality of the Companies Admitted to the Tehran Stock Exchange, Quarterly Journal of Women and Society. 2025; 16 (62): 95-111
*Corresponding Author: Soheila Lashgarara Address: Assistant Professor, Department of Accounting, Payame Noor University, Tehran, Iran Tell: 09163600406 Email: [e-mail]

 

 

 

 

Extended Abstract

Introduction

The audit committee as a supervisory tool is considered by many experts as the most important specialized committee of the board of directors, which has extensive powers in the field of supervision, accountability and financial reporting process (6). Obviously, in order to effectively and efficiently implement its supervisory role, the audit committee, in addition to professional independence, must also have sufficient financial expertise (2). However, recently, gender diversity in the composition of the board of directors and its specialized committees has been recognized and paid attention to as one of the factors of increasing effectiveness in the performance of companies (6). the effective presence of female managers in the composition of the board of directors of companies due to the elegance, precision and high responsibility of women can have a significant impact on the employment of independent expert auditors with quality and supervision of audit performance and the application of consulting services.The sum of the above attitudes can provide a basis for improving audit quality.

 

Methods

The current research is of a quantitative type and because the researched concepts exist objectively in the outside world, it is in the positivist research group. In this research, the library method was first used to collect data and information. In this way, the information needed to complete the theoretical foundations of the research was collected by studying Persian and Latin articles and books. In the following, the required research data were extracted from the video and statistical archives of the Tehran Stock Exchange Organization and the official website of the Tehran Stock Exchange Company for a period of 5 years and between 2016 and 2020. has been Finally, in order test the hypotheses of the research, the regression approach has been used using Eviuse software.

 

 

Findings

Examining the results of the first and second hypothesis of the research that there is a significant relationship between the presence of a female member in the audit committee and the quality of the audit (based on the quality of accruals and audit fees) showed that the presence of women in the audit committee has no significant relationship with the quality of accruals. While there is a negative and significant relationship with audit fees. Therefore, it seems that in Iranian companies, not only the presence of women has not improved the audit quality, but it has also reduced it. One of the reasons for rejecting the first hypothesis is the lack of belief in the high abilities and inherent creativity of women and the use of conditions for their appropriate presence in the composition of the board of directors and its sub-committees in the environmental conditions of our country. The results of the above hypotheses are against the results of the research of Abbasi et al (1), while they are consistent with the findings of the research of Ittonen et al (23) and Alhababsah & Yekini (7). The third and fourth hypothesis of the research also investigated the significant relationship between the presence of a female member with financial expertise in the audit committee and the quality of the audit (based on the quality of accruals and the auditor's fee). Abbasi et al (1), stated that it is believed that female accounting professionals have more responsibility for monitoring financial reports. The reason for this is that they have more accounting accuracy and if the quality of the financial reports is unfavorable, their professional reputation will be damaged. Nevertheless, the examination of the results of the third and fourth hypotheses of the research showed that there was no significant relationship between the financial expertise of the female member of the audit committee and the quality of the audit.

 

Conclusion

It seems that in our country, there is not enough belief regarding the employment of women with financial expertise in the composition of the board of directors and sub-committees, and there are still uncertainties in this field. Meanwhile, in the past decade, with the expansion of post-graduate education in our country and the major contribution of competent and talented women in this field, it is necessary to lower the limited and traditional view of the patriarchy, and urgently provide the opportunity for the presence of women with financial expertise in the composition of the board of directors. provided companies and by creating confidence and belief in their inherent abilities, used this ability in order to improve their career. Based on the obtained results, it can be suggested that along with the developed countries, the corporate governance guidelines requiring gender diversity with emphasis on financial expertise in the composition of the board of directors and its sub-committees, including the audit committee, should be amended in order to Both the presence of competent and expert women in important and strategic decision-making of companies, including the audit committee, should be increased, and based on the structural differences of men's and women's views, the monitoring of financial reporting should be improved and its quality should also be increased.

 

Ethical Considerations

Compliance with ethical guidelines

All research data have been received from reliable information banks and other required information has been received from them with the consent and participation of the companies and all the ethical points, including confidentiality, trustworthiness, accuracy in citing, have been taken into consideration.

 

Funding

All financial resources and costs for research and publication of the article have been paid by the authors and no financial support has been received.

 

Authors' contributions

The present research is the result of a collaborative work. The first author is the Corresponding Author. The second author is a research associate and the third author is a master's student in accounting.

 

Conflicts of interest

This article is titled " Investigating the relation gender and the effect of the presence of women with financial expertise in the composition of the audit committee with the audit quality of the companies admitted to the Tehran Stock Exchange " . This research is not in conflict with personal or organizational interests.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقاله پژوهشی
بررسی رابطه جنسیت و تاثیر حضور بانوان با تخصص مالی در ترکیب کمیته حسابرسی با کیفیت حسابرسی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
سهیلا لشگرآراء 1*، مهدی خرم آبادی2، راضیه احمدی3 1. استادیار، گروه حسابداری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران 2. استادیار، گروه حسابداری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران 3. دانش آموخته کارشناسی ارشد حسابداری، موسسه آموزش عالی یاسین، بروجرد، ایران
تاریخ دریافت: 06/09/1402 تاریخ داوری: 08/09/1403 تاریخ پذیرش:05/11/1403	چکیده هدف: حضور زنان با تخصص مالی در ترکیب هیات مدیره و کمیته‌های تخصصی شرکت‌های بورسی به واسطه تفاوت های ذاتی، شخصیتی و اخلاقی زنان نسبت به مردان، پیامدهای متفاوت نظارتی و عملکردی را در شرکت‌ها به ارمغان آورده است. مجموع عوامل بالا می‌تواند زمینه بهبود کیفیت حسابرسی را فراهم آورد. بدین منظور، پژوهش حاضر به بررسی رابطه جنسیت و تخصص مالی بانوان در کمیته حسابرسی با کیفیت حسابرسی می پردازد. روش­: بمنظور بررسی فرضیات پژوهش، داده‌های 126 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار طی بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ با استفاده از روش رگرسیون پانل دیتا و رگرسیون لوجیت آزمون شد. یافته­ها: یافته های پژوهش حاکی از آن است که حضور زنان در کمیته حسابرسی شرکت­ها در وضعیت مناسبی قرار ندارد و تعداد محدودی از شرکت­ها در کمیته حسابرسی خود، از حضور زنان استفاده می کنند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که عضویت زنان در کمیته حسابرسی با کیفیت اقلام تعهدی ارتباطی معنا¬دار ندارد در حالی‌که با افشاء حق الزحمه حسابرسی رابطه‌ای منفی و معنا­دار وجود دارد. از طرفی تخصص مالی اعضا زن کمیته حسابرسی ارتباطی معنا­دار با کیفیت اقلام تعهدی و افشاء حق الزحمه حسابرسی ندارد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده به نظر می­رسد که در شرایط محیطی کشور ما، نقش نظارتی زنان در کمیته­های حسابرسی چندان تاثیرگذار نیست و نه تنها باعث ارتقاء کیفیت حسابرسی نمی­شود، بلکه کیفیت حسابرسی نیز کاهش پیداکرده است. بنابراین، باید به جایگاه واقعی زنان متخصص در کمیته حسابرسی بمنظور ایفای نقش نظارتی و عملکردی آنها توجه بیش‌تری شود.
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید   DOI: 10.71801/JZVJ.2025.1172428
واژه­های کلیدی: کیفیت حسابرسی، حق الزحمه حسابرسی، کمیته حسابرسی، حضور زنان در کمیته حسابرسی.
* نویسنده مسئول: سهیلا لشگرآراء نشانی: استادیار، گروه حسابداری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. تلفن: [phone] پست الکترونیکی: [e-mail]

 

 

 

 

مقدمه

ساختار و اثربخشی هیات مدیره و کمیته­های فرعی آن یکی از شناخته شده­ترین اشکال ساز وکارهای درون سازمانی حاکمیت شرکتی می‌باشد (14). به گونه خاص، کمیته حسابرسی به عنوان ابزاری نظارتی، از نظر بسیاری از صاحب نظران به عنوان مهم‌ترین کمیته تخصصی هیات مدیره شناخته می­شود که دارای اختیارات گسترده ای در زمینه نظارت، پاسخگویی و فرآیند گزارشگری مالی است (6). باتوجه به اینکه سهامداران نمی‌توانند به طور مستمر بر مجموعه اقدامات و رویه های حسابداری اتخاذ شده توسط مدیریت نظارت داشته باشند از این رو، هیات مدیره شرکت‌ها مسئولیت نظارت برفرآیندهای مرتبط با گزارشگری مالی، عملکرد حسابرسان مستقل،حسابرسان داخلی و هم‌چنین، پیش تأییدیه کلیه خدمات حسابرسی و غیر حسابرسی شرکت را به کمیته حسابرسی تفویض و از این راه در صدد صیانت از منافع سهامداران هستند (7). آپوهامی و تاشاکورا (8) معتقد هستند که وجود کمیته حسابرسی به ایجاد توازن و تعامل مثبت بین هیات مدیره شرکت، حسابرسان مستقل و حسابرسان داخلی کمک می کنند. این کمیته می‌تواند بر مدیریت ارشد شرکت نظارت کرده و با بهبود روابط میان حسابرس مستقل و مدیریت، میزان استقلال حسابرس را افزایش دهد و به عنوان عاملی بازدارنده در پیشگیری از تخلف و تقلب مدیریت، نقش موثری ایفا نماید. درصورتی که کمیته حسابرسی در راستای هماهنگ‌کردن ساز وکار نظارت در شرکت به صورت صحیح سازماندهی شود و مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند برای تمام گروههای ذینفع منافع چشم گیری داشته باشد (21). بدیهی است که کمیته حسابرسی بمنظور اجرای اثر بخش و کارآمد نقش نظارتی خود، افزون بر استقلال حرفه ای، باید از تخصص مالی کافی نیز برخوردار باشد (2). با این حال، بتازگی تنوع جنسیتی در ترکیب هیات­ مدیره و کمیته­های تخصصی آن به عنوان یکی از عوامل افزایش اثربخشی در عملکرد شرکت‌ها شناخته شده و مورد توجه قرارگرفته است (6). مبتنی بر مبانی نظری، حضور موثر مدیران زن در ترکیب هیات مدیره شرکت‌ها به واسطه ظرافت، دقت و مسئولیت‌پذیری بالای زنان می‌تواند تاثیر به سزایی بر سطح ریسک گریزی، محافظه کاری هنگام تصمیم‌گیری و نظارت بر اقدامات مدیریت داشته باشد (19 و 37). در واقع، مشارکت مدیران زن در کمیته­های فرعی از جمله کمیته حسابرسی، صرفاً یک مساله برابری جنسیتی نیست بلکه یک مسأله حکمرانی خوب است که نیاز به توجه و ملاحظه بیش‌تری دارد (1). وجود تفاوت­های جنسیتی در بروز عملکرد معنادار شرکت‌ها باعث شده است که در سال­های اخیر توجه به موضوع تنوع جنسیتی، پیامدهایی مهم برای نظام راهبری شرکتی در پی داشته باشد (12). بررسی پژوهش‌های صورت گرفته نشان می­دهد که به واسطه تفاوت‌های شخصیتی و اخلاقی متفاوت زنان، وجود تنوع جنسیتی در کمیته­های فرعی شرکت­ها باعث تکثر آراء، ارائه راه حل‌های متنوع، ارتقاء سطح تبادل نظر و استدلال های منطقی درباره مسائل دشوار در مقایسه با کمیته‌هایی که صرفا از مردان تشکیل شده است، شده است (33) چرا که زنان و مردان با توجه به ویژگی­های شخصیتی که دارند تمایل به بروز ارزش­هایی متفاوت دارند که منجر به نگرش‌ها و رفتارهای گوناگون می­شود (18). از سوی دیگر، یکی از ویژگی­های مهم برای هر شرکتی، کیفیت گزارشگری مالی مناسب است که از راه اعمال کیفیت حسابرسی در انجام فرآیند حسابرسی و اطمینان بخشی حاصل می‌شود. در این راستا کمیته حسابرسی به واسطه اختیارات مرتبط با بکار گیری حسابرسان مستقل متخصص و با کیفیت و نظارت بر عملکرد حسابرسی و اعمال خدمات مشاوره ای، می‌تواند نقش مهمی در ارتقاء کیفیت حسابرسی ایفا کند. بدیهی است که حضور زنان با تخصص مالی در ترکیب کمیته حسابرسی می‌تواند نقش فعالیت های نظارتی کمیته را در اطمینان بخشی فرآیند گزارشگری مالی و حسابرسی ارتقاء دهد. به نظر می‌رسد که مبتنی بر ویژگی‌های پیش گفته، زنان تمایل بیش‌تری دارند که حسابرسان متخصص و مشهورتری را برای شرکت بکار گیرند و از حسابرس تقاضای تلاش و اقداماتی بیش‌تر بمنظور افزایش سطح اطمینان بالاتری را دارند (24 و 25). مجموع نگرش های یاد شده می‌تواند زمینه بهبود کیفیت حسابرسی را فراهم آورد. با وجود اهمیت موضوع، ملاحظه می‌شود که پژوهش های داخلی اندکی به بررسی نقش تنوع جنسیتی و هم‌چنین، تخصص اعضاء زن در ترکیب هیات مدیره شرکت‌ها، کمیته حسابرسی و سایر کمیته‌های تخصصی و تاثیر این حضور بر جنبه های متعدد عملکردی و نظارتی شرکت‌ها از جمله کیفیت حسابرسی پرداخته شده است. به نظر می­رسد که انجام پژوهش هایی در این زمینه در شرایط محیطی کشور ما از اهمیت بالایی برخودار است، کما اینکه پژوهش های مشابه در این راستا در اکثر کشورها ضمن اینکه از اهمیت درخور توجهی برخوردار هستند، بعضا حتی زمینه ساز تدوین ساز و کارها و دستورالعمل های قانونی بمنظور حضور شایسته بانوان در ارکان راهبری شرکت‌های بورسی را نیز فراهم آورده‌اند. در همین راستا در کشور ما نیز دیدگاه افزایش تنوع جنسیتی در ترکیب هیات مدیره شرکت­ها، مبتنی بر دیدگاه کشورهای توسعه یافته، باید توسعه داده شود. از این رو، هدف از این پژوهش پاسخ به این پرسش است که آیا در شرایط محیطی کشور ما، حضور عضو زن با تخصص مالی در كميته حسابرسي، باعث افزایش کیفیت حسابرسی می­شود؟ در ادامه پژوهش، ابتدا مبانی نظری و پیشینه پژوهش های انجام شده و سپس روش شناسی پژوهش، یافته ها و در نهایت، نتایج و پیشنهادها ارائه می‌شود.

 

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

در دهه گذشته پس از رسوایی شرکت­های بزرگ مانند انرون، ورلدکام و...، سیاست­گذاران تصمیم به ایجاد تغییرات اساسی در ساختار راهبری شرکت‌ها گرفتند. یکی از این تصمیمات، لحاظ کردن تنوع جنسیتی و حضور زنان متخصص در ساختار راهبری شرکتی و عرصه تصمیمات مدیریتی بود تا بتوانند از این طریق تفکرگروهی که فقط متشکل از حضور هیات مدیره­های مرد بود را پُشت سر بگذارند(3). در این زمینه، سیاست­گذاران در کشورهای گوناگون، برای حضور زنان، قوانین متفاوتی را به تصویب رساندند. به عنوان مثال کشورهایی مانند نروژ، اسپانیا و فرانسه کرسی های اجباری برای حضور زنان در ترکیب هیات مدیره شرکت­ها وضع کردند، به طوری که سهم زنان در ترکیب هیات مدیره تا میزان ۴۰٪  افزایش یافت و عدم رعایت آن با تنبیهاتی همچون جریمه، اثر منفی بر دریافت قراردادهای دولتی و هم‌چنین، عدم پرداخت حق الزحمه مدیران اجرایی همراه شده است. هم‌چنین، کشورهایی مانند فنلاند، سوئد و انگلیس رویکرد داوطلبانه (اصل سازگاری یا توضیح دهی) را در پیش گرفتند. بدین صورت که شرکت­ها باید سیاست­های تنوع جنسیتی را بپذیرند و اطلاعات مرتبط با آن را نیز منتشر و افشاءکنند و در صورت عدم سازگاری یا محدودیت های موجود، باید توضیحات کافی در این زمینه ارائه دهند(11). لازم به ذکر است که حتی در رویکرد داوطلبانه نیز سیاست­گذاران شرکت­ها را ترغیب و وادار به افزایش تعداد مدیران زن در ترکیب هیات مدیره و کمیته‌های تخصصی می کنند. به عنوان مثال، در انگلیس گزارش‌های منتشر شده حکایت از افزایش تعداد مدیران زن در ترکیب هیات مدیره شرکت‌ها دارد و ضوابط و اهداف جدیدی نیز در این زمینه وضع شده است(1).

    در مورد حضور زنان در کمیته حسابرسی، پژوهش‌های تجربی شواهد متعددی را نشان می‌دهد که حضور مدیران زن با تخصص مالی در کمیته حسابرسی باعث بهبود کیفیت اقلام تعهدی (سود)، بهبود کیفیت حسابرسی و هم‌چنین، بهبودکیفیت کنترل های داخلی و نظارتی می­شود (37). در بیش‌تر کشورها، نظارت عالی بر فرآیند گزارشگری مالی شرکت، محور اصلی وظایف کمیته حسابرسی را تشکیل می‌دهد. اهمیت کمیته حسابرسی در شرکت­ها به واسطه نقش نظارتی آن بر فرآیند حسابداری وگزارشگری مالی است (6) که نتیجه آن کاهش هزینه­های نمایندگی و صیانت از منافع سهامداران شرکت می­باشد(15). افزون بر این، گال و همکاران(20) در پژوهش خود نشان دادند كه كيفيت حسابرسي يكي از بروندادها و مكانيسم­هاي تشخیص اثربخشي و کارآمدی كميته حسابرسي است. انتظار می­رود که مدیران زن در کمیته­های حسابرسی به گونه موثر بر رفتار مدیریت و عملکرد حسابرسان نظارت کرده و از این راه کیفیت حسابرسی را بهبود بخشند زیرا به احتمال زیاد مدیران زن تحمل کم‌تری نسبت به رفتارهای فرصت طلبانه مدیریت و تسامح حسابرسان نشان می­دهند (16). به احتمال زیاد، زنان حساسیتی بیش‌تر نسبت به مسائل اخلاقی و مسئولیت های اجتماعی دارند و مدیران زن توسعه اخلاقی بیش‌تری نسبت به مدیران مرد دارند. از مدیران زن انتظار نمی رود که درگیر فرآیندهای مرتبط با مدیریت سود و دست‌کاری در رویه های حسابداری بمنظورکسب منافع شخصی شوند (10 و 38). افزون بر موارد پیش گفته، اثربخشی کمیته حسابرسی در اجرای اهدافش بستگی به دانش، تخصص و صلاحیت حرفه ای اعضای آن نیز دارد (22). تخصص مالی نقشی مهم در اثر بخشی کمیته حسابرسی دارد زیرا متخصص مالی درک و دانش بالایی در مورد تجزیه و تحلیل صورت­های مالی و رویه های اتخاذ شده دارد. نهادهای تدوین کننده مقررات در ایالات متحده آمریکا نیز اهمیت بالایی برای تخصص کمیته حسابرسی قائل هستند (29). الحاباسا و یکینی (7) معتقدند که نقش نظارتی کمیته حسابرسی از راه تخصص مالی بیش‌تر اعضای کمیته محقق می‌شود. هرچندکه قانون­گذاران در مورد موثرترین نوع تخصص مالی برای نظارت بر فرآیند گزارشگری مالی صراحت ندارند، با این وجود درآمریکا و انگلیس، عمدتا متخصصان حسابداری به عنوان متخصصان مالی تلقی می شوند و از صلاحیت لازم در این زمینه برخوردار هستند (13). دیدگاه دیگر این است که متخصصان غیرحسابداری هم می­توانند در کمیته حسابرسی موثر باشند ، لذا بررسی های بیش‌تر در این زمینه ضروری است (36). خروجی اثربخشی کمیته حسابرسی باید در بهبود فرآیند حسابداری و حسابرسی واحد تجاری متجلی شود. یکی از چرخه های مهم گزارشگری مالی که به بهبود کیفیت گزارشگری مالی مرتبط می‌شود، کیفیت حسابرسی است. اصطلاح کیفیت حسابرسی برای حسابرسان و ذی­نفعان صورت­های مالی معانی متفاوتی دارد. کاربران زمانی حسابرسی را با کیفیت تلقی می­کنند که در نتیجه آن این اطمینان حاصل شود که صورت­های مالی عاری از هرگونه اشتباه و تحریف با اهمیت باشد (23). کیفیت حسابرسی معمولا از راه میزان انطباق آن با استانداردهای حسابرسی تعریف می­شود (27).  دي آنجلو،كيفيت حسابرسي را استنباط بازار از احتمال توانـايي حسـابرس در كشف و گزارش يك تخلـف در سيسـتم حسـابداري صـاحبكار تعريـف كـرده اسـت. هم‌چنین، كيفيت حسابرسي را احتمال عدم انتشار گزارش مقبول، بـراي صـورت‌هـاي مـالي حـاوي اشتباهات اساسي بیان کرده است. کیفیت حسابرسی افزون بر اینکه به طور مستقیم تحت تاثیر ویژگی‌های حرفه‌ای حسابرسان مستقل نظیر استقلال کافی، دوره تصدی و تخصص حسابرس در صنعت مربوطه قرار می‌گیرد، به طور غیر مستقیم نیز از ویژگی‌های حرفه ای مرتبط با اعضای کمیته حسابرسی نظیر دانش و تخصص مالی اعضاء تاثیر می‌پذیرد (9). در این بین همان‌گونهی که پیش ترعنوان شد، حضور موثر زنان با تخصص و دانش مالی در ترکیب کمیته حسابرسی به واسطه ویژگی‌های شخصیتی، فرهنگی و اخلاقی ایشان می‌تواند باعث بهبود کیفیت حسابرسی شود. از این رو، هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین جنسیت و تخصص مالی بانوان در کمیته حسابرسی با کیفیت حسابرسی در شرکت‌های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. با بررسی پژوهش‌های داخلی انجام شده، تاکنون هیچ پژوهشی مشابه در این زمینه انجام نشده است. در ذیل به برخی پژوهش‌های خارجی و داخلی که تاثیر حضور زنان بر سایر ابعاد عملکردی شرکت‌هارا مورد بررسی قرار داده اند، اشاره می‌شود:

    میگد و همکاران (3) در پژوهشی به بررسی ارتباط بین تنوع جنسیتی کمیته حسابرسی و کیفیت حسابرسی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار کشور مصر پرداختند. یافته‌های پژوهش بر مبنای بهره گیری از الگوی رگرسیونی حداقل مربعات معمولی بیانگر این است که یک ارتباط مثبت و معنادار بین حضور بانوان در کمیته حسابرسی و کیفیت حسابرسی وجود دارد. هم‌چنین، یافته های دیگر پژوهش نشان می‌دهد که حق الزحمه حسابرسی، به عنوان نماینده‌ای برای تلاش حسابرس و کیفیت حسابرسی به طور قابل توجهی با نسبت حضور بانوان در کمیته حسابرسی، ارتباط دارد.

    لو (30) در پژوهشی به بررسی تأثیر حضور بانوان بر کیفیت حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی با استفاده از الگوی رگرسیونی داده‌های پانلیدر کشور چین پرداخت. نتایج پژوهش بیانگر این است که حضور بانوان در ترکیب کمیته حسابرسی به واسطه اعمال یکپارچگی در طراحی فرآیندهای مرتبط با کنترل‌های داخلی و رویه‌های حسابرسی داخلی، باعث افزایش کیفیت حسابرسی از راه پرداخت هزینه‌های حسابرسی بالاتر می‌شود. در این پژوهش توصیه شده است که شرکت‌ها با بهره گیری از بانوان متخصص در کمیته‌های تخصصی هیات مدیره، می‌توانند زمینه ارتقاء کیفیت حسابرسی و کاهش ریسک اطلاعاتی ناشی از گزارشگری مالی را برای ذینفعان فراهم آورند. الحاباسا و یکینی (7) در پژوهشی به بررسیتاثیر تنوع جنسیتی و تخصص در صنعت بر کیفیت حسابرسی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار کشور اردن پرداختند. برای این منظور، تعداد ۱۱۵ شرکت بورسی درکشور اردن برای سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۷ به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش پژوهش، رگرسیون حداقل مربعات و داده‌های پانلی بود. نتایج پژوهش نشان داد که بین تخصص در صنعت و کیفیت حسابرسی رابطه‌ای مثبت و معنادار وجود دارد، در حالی که بین تنوع جنسیتی و کیفیت حسابرسی رابطه‌ای معنادار یافت نشد.

    کلیم الله عباسی و همکاران(1) به مطالعه تاثیر حضور کارشناسان مالی زن و مرد در کمیته‌های حسابرسی بر کیفیت حسابرسی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس انگلیس طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۷ پرداختد. پژوهش انجام شده با استفاده از داده‌های ۳۵۰ شرکت منتخب و بهره‌گیری از روش تحلیل رگرسیون با داده‌های پانلی  انجام شده است. نتایج پژوهش بیانگر این است که بین حضور زنان با تخصص حسابداری و مالی در کمیته حسابرسی وکیفیت حسابرسی، رابطه‌ای مثبت و معنادار وجود دارد در حالی که متخصصان زن غیرحسابداری فاقد رابطه‌ای معنادار با کیفیت حسابرسی بودند. هم‌چنین، یافته های دیگر پژوهش نشان داد که بین متخصصان حسابداری و غیرحسابداری مرد حاضر در ترکیب کمیته حسابرسی، با کیفیت حسابرسی رابطه‌ای معنادار وجود نداشت.

    با این وجود، سایدو و ایفاوا (34) در پژوهشی به بررسی تاثیر ویژگی‌های هیات مدیره بر کیفیت حسابرسی با نقش تعدیل‌گری تنوع جنسیتی در کشور نیجریه با استفاده از الگوی رگرسیونی پروبیت باینری پرداختند. یافته‌های پژوهش نشان داد که اندازه هیات مدیره بر کیفیت حسابرسی رابطه‌ای مثبت و معنادار دارد، اما بین استقلال هیات مدیره و تنوع جنسیتی بر کیفیت حسابرسی ارتباطی معنا¬دار وجود ندارد. هم‌چنین، در این مطالعه اثر تعدیل‌کنندگی تنوع جنسیتی بر رابطه بین استقلال هیات مدیره و کیفیت حسابرسی تایید نشد. به نظر می‌رسد که در شرایط محیطی کشور نیجریه به واسطه ضعف نظام راهبری شرکت‌ها و رویکردهای فرهنگی حاکم، زمینه حضور و تاثیرگذاری بانوان متخصص مالی در ترکیب کمیته‌های تخصصی هیات مدیره از جمله کمیته حسابرسی فراهم نیست.

    اورادی و درجزی (32) در پژوهشی رابطه بین حضور بانوان با تخصص مالی در ترکیب کمیته حسابرسی و احتمال تجدید ارائه صورت های مالی را بررسی کردند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که تنوع جنسیتی کمیته حسابرسی احتمال بکارگیری حسابرسان با کیفیت بالاتر را افزایش می‌دهد، از این رو، احتمال تجدید ارائه صورت های مالی کاهش می یابد. آنها هم‌چنین، نشان دادند که در ایالات متحده حضور بانوان با تخصص مالی در ترکیب کمیته حسابرسی، منجر به انتخاب حسابرسان با کیفیت بالاتر و هم‌چنین، تقاضای تلاش بیش‌تر از حسابرسان به نفع افزایش کیفیت حسابرسی شده است.

    قاضی فینی و ابراهیمیان مشهدی (17) در پژوهش خود به بررسی تاثیر کمیته حسابرسی بر کیفیت حسابرسی با نقش تعدیلگری تنوع جنسیتی پرداختند. پژوهش انجام شده با استفاده از داده‌های 139 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی بازه زمانی 1394 تا 1400 و با بهره گیری از الگوی رگرسیونی خطی چند متغیره انجام شده است. یافته های پژوهش بیانگر این است که بین کمیته حسابرسی و کیفیت حسابرسی رابطه‌ای مثبت و معنادار وجود دارد. با این وجود، متغیر تعدیلگر تنوع جنسیتی باعث تقویت رابطه بین کمیته حسابرسی و کیفیت حسابرسی نشده است. عبدی و همکاران (4 ) به بررسی تنوع جنسيتي اعضاي كميته حسابرسي، هيات مديره و مدير مالي و افشاي مسئوليت پذيري اجتماعي شركت با استفاده از آزمون نظريه دگرگزيني پرداختند. برای این منظور 31 شركت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، طي سالهاي 91 تا 96 انتخاب شد. فرضيه هاي پژوهش نيز با استفاده از تحليل رگرسيون با داده‌هاي تركيبي آزمون شدند. نتايج تجربي پژوهش نشان دادند که زن ها به علت ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی متفاوت، اولویت خود را در منافع دیگران می بینند. از این رو، مبتنی بر این ویژگی‌ها، حضور عضو زن در کمیته حسابرسی، هیات مدیره و سمت مدیر مالی می‌تواند باعث ارتقاء سطح مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت شود. یافته های پژوهش حکایت از تاثیر مثبت و معنادار مولفه های بالا بر مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت‌ها دارد.

    کاظمی علوم و همکاران(25 ) در پژوهشی به بررسی تأثیر تنوع جنسیتی در هیات مدیره و کمیته حسابرسی برکیفیت سود پرداختند. برای این منظور، داده‌های 152 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی بازه زمانی 1391 تا 1395 با استفاده از تحلیل رگرسیون با رویکرد داده‌های ترکیبی نامتوازن مورد آزمون قرار گرفت. نتایج نشان داد که تنوع جنسیتی در ترکیب کمیته حسابرسی بر کیفیت سود شرکت‌ها تاثیر معناداری دارد در حالی که حضور زنان در هیات مدیره تاثیر معناداری بر کیفیت سود شرکت‌ها ندارد.

 

روش شناسی پژوهش

پژوهش حاضر از نوع کمی و به سبب آنکه مفاهیم مورد پژوهش به صورت عینی در دنیای خارجی وجود دارد، در گروه پژوهش‌های اثبات گرایی است. از آنجا که روش این پژوهش مبتی بر توصیف روابط واقعی میان داده‌های موجود است ( توصیف آنچه که هست) که در قالب الگو بیان می‌شود، پژوهش در زمره پژوهش‌های توصیفی بشمار می‌رود. برای این منظور، نخست جنبه های واقعی روابط شناخته شده و سپس الگوی پژوهش بر مبنای فرضیات و روابط مربوطه ارایه شده است. در این پژوهش برای گردآوری داده‌ها، ابتدا از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است. به این ترتیب که داده‌های مورد نیاز جهت تکمیل مبانی نظری پژوهش با مطالعه مقالات و کتب فارسی و لاتین گردآوری شد. در ادامه، داده‌های پژوهش مورد نیاز، از لوح های فشرده آرشیو تصویری و آماری سازمان بورس اوراق بهادار تهران، سایت رسمی شرکت بورس اوراق بهادار تهران، و دیگر پایگاه های اینترنتی مرتبط، برای بازه زمانی 5 ساله و بین سال‌های ۱۳۹5 تا ۱۳۹9 استخراج شده است. در نهایت، بمنظور بررسی و آزمون فرضیات پژوهش مطابق با مبانی نظری، از رویکرد رگرسیونی با استفاده از نرم افزار ایویوز استفاده شده است.

 

فرضیه های پژوهش

این پژوهش به بررسی رابطه بین جنسیت و تخصص مالی درکمیته حسابرسی با کیفیت حسابرسی می‌پردازد. در راستای دستیابی به اهداف پژوهش و با توجه به مبانی نظری ذکر شده، فرضیه‌های پژوهش به شکل زیر بیان می‌شوند:

فرضیه نخست: بین حضور عضو زن در كميته حسابرسي و کیفیت حسابرسی (کیفیت اقلام تعهدی) رابطه‌ای معنی¬دار وجود دارد.

فرضیه دوم: بین حضور عضو زن در كميته حسابرسي و کیفیت حسابرسی (حق الزحمه حسابرس) رابطه‌ای معنی¬دار وجود دارد.

فرضیه سوم: بین حضور عضو زن با تخصص مالی در كميته حسابرسي و کیفیت حسابرسی (کیفیت اقلام تعهدی) رابطه‌ای معنی¬دار وجود دارد.

فرضیه چهارم: بین حضور عضو زن با تخصص مالی در كميته حسابرسي و کیفیت حسابرسی (حق الزحمه حسابرس) رابطه‌ای معنی¬دار وجود دارد.

 

جامعه و نمونه آماری پژوهش

جامعه آماری این پژوهش مشتمل بر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد و روش نمونه‌گیری، روش حذف سیستماتیک است. به این ترتیب که نمونه پژوهش شامل شرکت‌هایی است که ویژگی‌های زیر را دارند: ۱- بمنظور همگن شدن نمونه آماری در سال های مورد بررسی، شرکت‌ها پیش ازسال۱۳۹5 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده باشند و طی دوره پژوهش تغییر فعالیت و یا تغییر سال مالی نداده باشند ۲- سال مالی شرکت‌ها منتهی به پایان اسفند ماه هر سال باشد ۳- داده‌های مالی آنها برای کل بازه زمانی مورد بررسی در دسترس باشد ۴- سهام شرکت‌ها در هر یک از سال هاي دوره پژوهش، وقفه معاملاتی بیش از سه ماه نداشته باشد ۵- شرکت‌های نمونه جزء شرکت‌های سرمایه گذاری، هلدینگ و واسطه گری مالی، بانک ها و شرکت‌های بیمه نباشند. با توجه به محدودیت ­های بیان شده، تعداد ۱۲6 شرکت به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شد.

 

مدل ها و متغیرهای پژوهش

این پژوهش به دنبال بررسی رابطه بین جنسیت و تخصص مالی درکمیته حسابرسی با کیفیت حسابرسی است. بدین منظور مبتنی بر پژوهش کلیم الله عباسی و همکاران (2020) ، برای بررسی فرضیه‌ها از الگوی رگرسیونی زیر استفاده شده است:

AQit = β0 + β1 acfem it +β2 Size it +β3 Levit

مدل رگرسیونی (۱)     

audfee it = β0 + β1 femacc it ++β2 Size it +β3 Levit مدل رگرسیونی (2)

AQit = β0 + β1 acfem it +β2 Size it +β3 Levit

 مدل رگرسیونی (3)

audfee it = β0 + β1 femacc it ++β2 Size it +β3 Levit مدل رگرسیونی (4)

    در الگوی مذکور، AQit،کیفیت حسابرسی مبتنی بر کیفیت اقلام تعهدی، audfee it،کیفیت حسابرسی مبتنی بر حق الزحمه حسابرسی، acfem it، حضور عضو زن در كميته حسابرسي، femacc it، تخصص مالی عضو زن کمیته حسابرسی، Size it، اندازه شرکت و Levit ، اهرم مالی شرکت را نشان می‌دهد.

 

متغیر وابسته

 الف-کیفیت حسابرسی(AQ)

 برای اندازه گیری کیفیت حسابرسی بر اساس اقلام تعهدی غیر عادی، از مدل شماره (۱) با استفاده از مدل بال و شیواکومار (۲۰۰۶) و مدل شماره (۲) با استفاده از مدل کوتاری و همکاران (۲۰۰۵) استفاده شده است.

    مدل (۱)- بال و شیواکومار (۲۰۰۶):

 

 

ACCRjt: کل اقلام تعهدی شرکت است که با استفاده از رابطه ذیل محاسبه می­شود:

 

EARNjt: سود قبل از اقلام غیر مترقبه شرکت i در سال t و CFOjt: جریان نقدی حاصل از عملیات شرکت i در سال t است.

Ajt-1: کل دارایی شرکت j، درسال t-1، ΔREVjt: تغییر در فروش خالص شرکت (درآمدهای فروش) شرکت i در سال t، ΔRECjt: تغییرات در مطالبات شرکت (مبلغ حساب­های دریافتنی) i در سال t، PPEjt: ناخالص اموال، ماشین آلات و تجهیزات شرکت i در سال t، CFOjt: جریان های نقدی حاصل از عملیات شرکت j در سال t، DCFOjt: یک متغیر دامی است، اگر جریان­های نقدی عملیاتی شرکت منفی باشد متغیر برابر ۱ است، در غیر این صورت برابر صفر است و ε عبارت خطا (باقیمانده مدل) است.

    پس از تخمین مدل، باقیمانده رگرسیون، بیانگر اقلام تعهدي اختیاري است. سپس قدرمطلق اقلام تعهدي اختیاري محاسبه شده و در نهایت، در منفی یک ضرب می­شود.

مدل (۲) -کوتاری و همکاران (۲۰۰۵)

 

     ACCRjt: کل اقلام تعهدی شرکت است. Ajt-1: کل دارایی شرکت j، درسال t-1، ΔREVjt: تغییر در فروش خالص شرکت (درآمدهای فروش) شرکت i در سال t، ΔRECjt: تغییرات در مطالبات شرکت (مبلغ حساب­های دریافتنی) i در سال t، PPEjt: ناخالص اموال، ماشین آلات و تجهیزات شرکت i در سال t و ε باقیمانده مدل (خطا) است.

   در این مدل نیز پس از تخمین مدل، باقیمانده رگرسیون، بیانگر اقلام تعهدي اختیاري است. سپس قدرمطلق اقلام تعهدي اختیاري محاسبه شده و در نهایت در منفی یک ضرب می­شود.

 

ب- حق­الزحمه حسابرس (audfee)

برای اندازه گیری حق الزحمه حسابرسی، از لگاريتم طبيعي حق الزحمه حسابرسي شركت استفاده شده است.

 

متغیر مستقل

الف- عضو زن در كميته حسابرسي (acfem): اگر حداقل يك زن در كميته حسابرسي وجود داشته باشد، به آن عدد ۱ تعلق مي­گيـرد و درغير اين صورت صفر است.

ب- تخصص مالی عضو زن کمیته حسابرسی (femacc): اگر عضو زن کمیته حسابرسی دارای تخصص حسابداری یا مالی باشد به آن عدد ۱ تعلق می­گیرد و در غیر این‌صورت صفر است.

 

 

 

متغیرهای کنترلی

اهرم مالی (LEV): جمع بدهی­ها تقسیم بر مجموع ارزش دفتري دارایی­ها و اندازه شرکت (SIZE): که از راه لگاریتم کل دارایی شرکت بدست می‌آید.

 

 

 

 

یافته های پژوهش

آمار توصیفی

برای ارایه یک نمای کلی از خصوصیات مهم متغیرهای محاسبه شده، در جدول زیر برخی از آمارهای توصیفی این متغیرها، شامل میانگین، میانه، انحراف معیار، کمینه و بیشینه مشاهدات ارایه شده است.

 

جدول ۱. نتایج آمار توصیفی داده‌های کمی پژوهش

نام متغیر	میانگین	میانه	انحراف معیار	کمینه	بیشینه
کیفیت حسابرسی	۲۹۱/۰-	۱۶۰/۰-	۳۷۵/۰	۱۱۹/۳-	۰۰۰/۰
افشاء حق الزحمه حسابرس	۴۳۰/۰	۰	۴۹۵/۰	۰	۱
حضور عضو زن در کمیته حسابرسی	۰۸۱/۰	۰	۲۷۳/۰	۰	۱
حضور عضو زن با تخصص مالی در کمیته حسابرسی	۸۲۷/۰	۱	۳۸۲/۰	۰	۱
اندازه شرکت	۷۷۶/۱۴	۴۸۰/۱۴	۶۱۷/۱	۱۹۸/۱۱	۱۸۳/۲۰
اهرم مالی	۵۹۰/۰	۵۸۳/۰	۲۴۸/۰	۰۶۰/۰	۶۲۳/۲

 

 

    بررسی نتایج آمار توصیفی پژوهش نشان می‌دهد که میانگین کیفیت حسابرسی و افشاء حق الزحمه حسابرسی در شرکت­های مورد بررسی به ترتیب برابر ۲۹۱/۰- و ۴۳۰/۰ بود که نشان می‌دهد اکثر شرکت­ها مبلغ حق الزحمه حسابرسی خود را افشاء نمی­کنند. بررسی عضویت زنان در کمیته­های حسابرسی شرکت‌ها به گونه­ای است که حدود ۸ درصد از اعضای کمیته حسابرسی در کل شرکت‌های مورد بررسی را زنان تشکیل داده­اند به عبارتی تنها ۵۲ عضو زن در کمیته­های حسابرسی شرکت­ها حضور داشتند. هم‌چنین، از این تعداد بیش از ۸۲ درصد آنها با تخصص حسابداری یا مالی بودند. پارامترهای پراکندگی نیز، معیاری برای تعيین میزان پراکندگی از یکدیگر یا میزان پراکندگی آنها نسبت به میانگین است. در بین متغیرهای اصلی پژوهش، انحراف معیار حضور عضو زن در کمیته حسابرسی ۲۷۳/۰ و انحراف معیار افشاء حق الزحمه حسابرس ۴۹۵/۰ است که نشان می‌دهد این دو متغیر به ترتیب کم‌ترین و بیش‌ترین میزان پراکندگی را دارند.

 

آمار استنباطی و آزمون فرضیه ها

پیش از برآورد مدل، ذکر این نکته ضروری است که با توجه به ماهیت متغیرهای وابسته پژوهش برای تخمین مدل رگرسیونی کیفیت حسابرسی (آزمون فرضیه نخست)، از روش پانل دیتا استفاده شد در حالی که برای تخمین مدل رگرسیونی افشاء حق الزحمه حسابرسی (آزمون فرضیه دوم)، از روش لوجیت استفاده شد. هم‌چنین، چون متغیر تخصص مالی عضو زن در کمیته حسابرسی تنها برای داده­های اعضا زن کمیته حسابرسی انجام می­گیرد، لذا برای فرضیه سوم (کیفیت حسابرسی) از روش رگرسیون OLS و برای فرضیه چهارم (افشا حق الزحمه حسابرسی)، از روش لوجیت استفاده شد.

    در ادامه، به تخمین مدل های تجربی وآزمون فرضیه‌های پژوهش پرداخته می‌شود.

فرضیه نخست: بین حضور عضو زن در كميته حسابرسي و کیفیت حسابرسی (کیفیت اقلام تعهدی) رابطه‌ای معنی¬دار وجود دارد.

    بررسی فرض‌های کلاسیک مدل برازش شده نشان می‌دهد که مدل رگرسیونی دارای خود همبستگی سریالی و هم‌چنین، باقیمانده­های غیر نرمال می­باشد (۰۵/۰>sig)، در حالی که دارای واریانس همسانی می­باشد (۰۵/۰<sig). از طرفی آزمون­های داده­های پانل نشان داد که در سطح خطای ۵ درصد، سطح معنی­داری آزمون F لیمر (۳۷۵/۲) کم‌تر از ۰۵/۰ و معنی­دار است لذا برای برازش مدل، روش تابلویی مناسب است. هم‌چنین، سطحی معنی­دار آزمون هاسمن (۳۴۴/۰) بزرگ‌تر از ۰۵/۰ و غیر معنی­دار است، لذا برای تخمین مدل رگرسیونی روش اثرات تصادفی مناسب­تر است. گفتنی است با توجه به اینکه تخمین مدل از روش اثرات تصادفی است، بنابراین، وجود مشکل خودهمبستگی سریالی برطرف می­شود.

    نتایج حاصل از آزمون فرضیه نخست پژوهش در جدول 2 ارائه شده است.

جدول ۲. نتایج آزمون فرضیه نخست (متغیر وابسته: کیفیت حسابرسی)

نتیجه	سطح خطا	آماره t	خطای استاندارد	ضریب		متغیر
-	۰۰۰/۰	۵۷۶/۳-	۱۸۸/۰	۶۷۲/۰-	β0	مقدار ثابت
عدم رد H0	۸۵۹/۰	۱۷۸/۰-	۰۵۸/۰	۰۱۰/۰-	β1	حضور عضو زن در کمیته حسابرسی
-	۰۴۰/۰	۰۶۲/۲	۰۱۲/۰	۰۲۶/۰	β2	اندازه شرکت
-	۹۴۷/۰	۰۶۷/۰	۰۷۱/۰	۰۰۵/۰	β3	اهرم مالی
			آماره F  ۴۷۷/۱ (۰۰۰/۰)		دوربین واتسون 032/2
نتیجه		فرض H0	مقدار آزمون		تعیین مدل رگرسیون		آزمون داده­های پانل
پانل تابلویی		رد H0	۳۷۵/۲ (۰۰۰/۰)		آزمون F لیمر
اثرات تصادفی		عدم رد H0	۳۴۴/۰ (۹۵۲/۰)		آزمون هاسمن
وجود خود همبستگی		رد H0	۸۳۱/۱۳ (۰۰۰/۰)		بروش گادفری		فروض کلاسیک
عدم وجود ناهمسانی واریانس		عدم رد H0	۳۳۲/۱ (۲۶۳/۰)		بروش پاگان گادفری
توزیع غیر نرمال		رد H0	۲۱۸/۴۶ (۰۰۰/۰)		جارک-برا

 

    بررسی شاخص­های ارزیابی مدل رگرسیونی فرضیه دوم نشان داد که مقدار احتمال نسبت درست­ نمایی و هم‌چنین، مقدار احتمال آزمون هاسمر لمشو، کوچک‌تر از ۵ درصد است. از این­رو، می­توان بیان کرد که مدل رگرسیونی تخمین زده شده به خوبی برازش شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم پژوهش در جدول 3 ارائه شده است.

    بررسی نتایج تخمین مدل نشان داد که حضور عضو زن در کمیته حسابرسی (۱۷۸/۰- = t) در سطح خطای ۵ درصد ارتباطی معنا¬دار با کیفیت حسابرسی (کیفیت اقلام تعهدی) ندارد. بنابراین، فرضیه نخست پژوهش، با سطح خطای ۸/۰ که بزرگ‌تر از ۵ درصد است، مورد تایید قرار نگرفت.

   فرضیه دوم: بین حضور عضو زن در كميته حسابرسي و

کیفیت حسابرسی (حق الزحمه حسابرس) رابطه‌ای معنی¬دار وجود دارد.

 

 

جدول ۳. نتایج آزمون فرضیه دوم (متغیر وابسته: حق الزحمه حسابرس)

نتیجه	سطح خطا	آماره Z	خطای استاندارد	ضریب	متغیر
-	۰۲۲/۰	۲۸۸/۲	۸۱۷/۰	۸۷۰/۱	β0	عدد ثابت
ردH0	۰۳۲/۰	۱۴۸/۲-	۳۳۱/۰	217/۰-	β1	حضور عضو زن در کمیته حسابرسی
-	۲۶۳/۰	۱۲۰/۱-	۰۵۲/۰	۰۵۹/۰-	β2	اندازه شرکت
-	۰۰۰/۰	۰۹۲/۵-	۴۱۹/۰	۱۳۳/۲-	β3	اهرم مالی
۲۴۲/۴ %			ضریب تعیین مک فادن				شاخص­های ارزیابی مدل
۵۲۲/۳۶ (۰۰۰/۰)			نسبت درست‏نمایی
۹۷۹/۱۰ (۲۰۳/۰)			آزمون هاسمر لمشو
۲۹۷ (۷/۸۲ %)			درصد صحیح پیش بینی افشا حق الزحمه (۰)				صحت تخمین مدل تعداد کل مشاهدات ۶۳۰
۱۰۱ (۳/۳۷ %)			درصد صحیح پیش بینی عدم افشا حق الزحمه (۱)
۶۳.۲ %			درصد کل پيش بينی صحیح

 

 

    همان‌گونه كه در جدول 3 ملاحظه می‌شود، سطح معني‏داري مقدار آماره Z، حضور عضو زن در كميته حسابرسي(۱۴۸/۲- = Z) کم‌تر از ۵ درصد و معنی‏دار است (۰۳۲/۰ =sig). در نتیجه فرضیه دوم پژوهش تایید می‌شود. به عبارت دیگر بین حضور عضو زن در كميته حسابرسي و کیفیت حسابرسی (حق الزحمه حسابرس) رابطه‌ای معنی­دار وجود دارد. این نتایج نشان می­دهد که حضور عضو زن در کمیته حسابرسی، باعث افزایش افشاء حق الزحمه حسابرسی شرکت­ها می­شود.

فرضیه سوم: بین حضور عضو زن با تخصص مالی در كميته حسابرسي و کیفیت حسابرسی (کیفیت اقلام تعهدی) رابطه‌ای معنی¬دار وجود دارد.

    بررسی فروض کلاسیک نشان داد که در مدل برازش شده خودهمبستگی و ناهمسانی واریانس مشاهده نمی­شود (۰۵/۰<sig).

    نتایج حاصل از آزمون فرضیه سوم پژوهش، در جدول 4 ارائه شده است.

 

جدول ۴. نتایج آزمون فرضیه سوم (متغیر وابسته: کیفیت حسابرسی)
نتیجه	سطح خطا	آماره t	خطای استاندارد	ضریب			متغیر
-	۰۱۲/۰	۶۱۰/۲-	۵۱۰/۰	۳۳۱/۱-		β0	مقدار ثابت
عدم رد H0	۷۰۶/۰	۳۷۹/۰	۱۶۲/۰	۰۶۱/۰		β1	حضور عضو زن با تخصص مالی در کمیته حسابرسی
-	۰۵۶/۰	۹۵۵/۱	۰۳۹/۰	۰۷۶/۰		β2	اندازه شرکت
-	۴۵۴/۰	۷۵۶/۰-	۲۶۰/۰	۱۹۶/۰-		β3	اهرم مالی
			آماره F  390/1 (000/0)		دوربین واتسون 253/2
نتیجه		فرض H0	مقدار آزمون		تعیین مدل رگرسیون			آزمون داده­های پانل
از آنجایی که مدل بصورت پانل نمی­باشد لذا نیازی به انجام آزمون F لیمر و هاسمن نمی‌باشد
عدم وجود خود همبستگی		عدم رد H0	۵۱۷/۰ (۶۰۰/۰)		بروش گادفری			فروض کلاسیک
عدم وجود ناهمسانی واریانس		عدم رد H0	۶۶۶/۱ (۱۸۷/۰)		بروش پاگان گادفری
توزیع غیر نرمال		رد H0	۸۸۳/۵۰ (۰۰۰/۰)		جارک-برا

 

    بررسی نتایج تخمین مدل نشان داد که حضور عضو زن با تخصص مالی در كميته حسابرسي (۳۷۹/۰ = t) در سطح خطای ۵ درصد، ارتباطی معنا¬دار با کیفیت حسابرسی (کیفیت اقلام تعهدی) ندارد (۰۵/۰<sig). از این­رو فرضیه سوم پژوهش مورد تایید قرار نگرفت.

فرضیه چهارم: بین حضور عضو زن با تخصص مالی در كميته حسابرسي و کیفیت حسابرسی (حق الزحمه حسابرس) رابطه‌ای معنادار وجود دارد.

    بررسی شاخص­های ارزیابی مدل رگرسیونی فرضیه چهارم نشان داد که مقدار احتمال نسبت درست ­نمایی و آزمون هاسمر لمشو، کوچک تر از ۵ درصد بدست آمده است که بیانگر برازش مناسب مدل می­باشد. نتایج حاصل از آزمون فرضیه چهارم پژوهش، در جدول 5 ارائه شده است.

جدول ۵. نتایج آزمون فرضیه چهارم (متغیر وابسته: حق الزحمه حسابرس)

نتیجه	سطح خطا	آماره Z	خطای استاندارد	ضریب	متغیر
-	۵۶۲/۰	۵۸۱/۰-	۶۵۶/۲	۵۴۲/۱-	β0	عدد ثابت
عدم ردH0	۱۶۲/۰	۳۹۹/۱-	۸۲۴/۰	۱۵۳/۱-	β1	حضور عضو زن با تخصص مالی در کمیته حسابرسی
-	۳۶۵/۰	۹۰۶/۰	۲۰۶/۰	۱۸۷/۰	β2	اندازه شرکت
-	۲۳۱/۰	۱۹۹/۱-	۵۶۸/۱	۸۸۰/۱-	β3	اهرم مالی
۶۲۸/۴ %			ضریب تعیین مک فادن			شاخص­های ارزیابی مدل
۸۹۲/۲ (۴۰۹/۰)			نسبت درست‏نمایی
۴۶۶/۱۳ (۰۹۷/۰)			آزمون هاسمر لمشو
۳۷ (۱۰۰ %)			درصد صحیح پیش بینی عدم افشا حق الزحمه (۰)			صحت تخمین مدل تعداد کل مشاهدات ۶۳۰
۲ (۳۳/۱۳ %)			درصد صحیح پیش بینی افشا حق الزحمه (۱)
۷۵ %			درصد کل پيش بينی صحیح

 

 

    همان‌گونه كه در جدول 5 ملاحظه مي‏شود، سطح معني‏داري مقدار آماره Z، حضور عضو زن با تخصص مالی در كميته حسابرسي (۳۹۹/۱- = Z) بزرگ‌تر از ۵ درصد و غیر معنی‏دار است، در نتیجه فرض H0 رد نمی‏شود. به عبارتی بین حضور عضو زن با تخصص مالی در كميته حسابرسي و کیفیت حسابرسی (حق‌الزحمه حسابرس) رابطه‌ای معنادار وجود ندارد و در نتیجه فرضیه چهارم پژوهش رد می‌شود.

 

بحث و نتیجه گیری

برای بهبود ساز و کارهای حاکمیت شرکتی، تنوع جنسیتی یکی از ویژگی­های اصلی در کمیته حسابرسی بشمار می­رود (10). چرا که حضور زنان متخصص در کمیته حسابرسی نه تنها تنوع و تکثر اعضاء را افزایش می­دهد، بلکه به واسطه ظرافت و نوع نگاه متفاوت زنان، تلاش­های مرتبط با نظارت هیات مدیره را نیز تقویت می­کند (5). مبتنی بر مبانی نظری، زنان حساسیت بیش‌تری نسبت به مسائل اخلاقی و اجتماعی دارند (37 و 19). این امر ممکن است به جهت­گیری‌های اخلاقی متفاوت زنان و مردان برگردد (35). ارزش­ها و علایق زنان به گونه­ای است که در قیاس با مردان، نسبت به رفتارهای غیر اخلاقی حساس‌تر هستند (28). از این رو، پژوهش‌های تجربی نشان می‌دهد که اعضاء زن هیات مدیره نظارتی بهتر بر مدیران دارند (5) زیرا آنها تمایلی به تبانی ندارند، هم‌چنین، اعتماد به نفس کاذب کم‌تری دارند و با احتمال بیش‌تری ریسک­گریز هستند (23). در این شرایط، سطح نظارت افزایش می‌یابد و این موضوع موجب تسهیل تفکر مستقل در تصمیم­گیری آنها می­شود (31).  بنابراین، انتظار می رود که مدیران زن، کم‌تر درگیر فعالیت‌های مرتبط با دست‌کاری گزارش‌های مالی در جهت منافع شخصی شوند، به بیان دیگر، آنها درصدد هستند که تا حد ممکن شهرت و استقلال خود را حفظ کنند (26). بدین ترتیب مدیران زن در موقعیت بهتری برای به چالش کشیدن و زیر سوال بُردن تصمیمات مدیریت قرار دارند. از این رو در مجموع انتظار می رود که با ایجاد شرایط مناسب برای بکار گیری حضور بانوان، کیفیت حسابرسی بهبود یابد. راهکار‌های اخیر حاکمیت شرکتی مبنی بر افزایش تنوع جنسیتی در ترکیب هیات مدیره شرکت‌ها و کمیته‌های فرعی آن، بیانگر اهمیت بررسی موضوعات مرتبط با تنوع جنسیتی با تاکید بر تخصص مالی می‌باشد. در این راستا در این پژوهش، تاثیر حضور مدیران زن با تخصص مالی در کمیته‌های حسابرسی به عنوان یک مکانیسم مؤثر در بهبود کیفیت حسابرسی مورد مطالعه قرار گرفته است.

    بررسی نتایج فرضیه نخست پژوهش مبنی بروجود رابطه معنادار بین حضور عضو زن در كميته حسابرسي و کیفیت حسابرسی (مبتنی برکیفیت اقلام تعهدی) نشان داد که حضور زنان در کمیته حسابرسی ارتباطی معنا¬دار با کیفیت اقلام تعهدی ندارد. یکی از دلایل رد شدن فرضیه نخست را می‌توان اینگونه استنباط نمود که موضوع کیفیت اقلام تعهدی، در ابتدا ابزاری مرتبط با مفهوم مدیریت سود است و از آنجایی که تصمیمات اجرایی مرتبط با مدیریت سود، عمدتا از اختیارات هیات مدیره شرکت‌ها است و در این زمینه کمیته حسابرسی نقش مشاوره ای ایفا می کند، از این رو حضور حداقلی بانوان در کمیته حسابرسی شرکت‌ها نتوانسته است کیفیت حسابرسی را از راه کیفیت اقلام تعهدی ارتقاء دهد. نتایج حاصل از فرضیه بالا، مخالف نتایج پژوهش عباسی و همکاران (1) می‌باشد در حالی که با یافته­های پژوهش سایدو و وایفاوا (34) مطابقت دارد.

    نتایج فرضیه دوم پژوهش مبنی بر رابطه منفی و معنادار بین حضور زنان در ترکیب کمیته حسابرسی و کیفیت حسابرسی (مبتنی بر حق الزحمه حسابرسی) بیانگر این است که پیشنهاد انتخاب حسابرس مستقل توسط کمیته حسابرسی بستر مناسبی بمنظور انتخاب حسابرسان واجد صلاحیت در راستای افزایش کیفیت حسابرسی فراهم کرده است. در این میان مبتنی بر ویژگی‌های پیش گفته در مورد بانوان و تاکید آنها بر شایسته گزینی و اعمال ظرافت های ذاتی در این زمینه، کیفیت حسابرسی بهبود یافته است (هر چند که مقدار آن قابل توجه نیست)، با این وجود به واسطه اعمال نقش نظارتی و جلوگیری از رانت‌های انتخاب حسابرسان مستقل گزینشی، متناسب با کیفیت حسابرسی، حق الزحمه حسابرسی افزایشی نبوده است. نتایج این فرضیه با پژوهش میگد و همکاران (3) همراستا می‌باشد، ولی با پژوهش لو (30) مبنی بر رابطه مثبت و معنادار بین حضور زنان در کمیته حسابرسی و افزایش حق الزحمه حسابرسی مطابقت ندارد.

    فرضیه سوم پژوهش به بررسی رابطه معنادار بین حضور عضو زن با تخصص مالی در كميته حسابرسي و کیفیت حسابرسی (مبتنی برکیفیت اقلام تعهدی) پرداخته است.

    اعتقاد بر این است که صورت های مالی و رویه‌های حسابداری بکار  گرفته شده، ماهیت پیچیده ای دارند. از این رو یکی از الزامات مهم نظارت موثر بر فرآیند گزارشگری مالی، داشتن تخصص مالی و حسابداری کافی می‌باشد. بنابراین، به نظر می‌رسد حضور افراد با دانش حسابداری و حسابرسی، موقعیت بهتری برای نظارت و ایفا و ارزیابی مسئولیت پاسخگویی و پاسخ خواهی از مدیریت و حسابرسان فراهم می آورد(15). کریشنان و ویسواناتان (27) نشان دادند که حضور و شایستگی متخصصان حسابداری و مالی، این امکان را فراهم می­آورد تا مقررات مربوط به دعاوی حقوقی را نیز به گونه مناسب ارزیابی کنند؛ که این امر باعث می­شود کیفیت حسابرسی نیز ارتقاء یابد. عباسی و همکاران (1)، بیان کردند تصور بر این است که متخصصان حسابداری زن، مسئولیت بیش‌تری برای نظارت بر گزارش های مالی دارند. علت این امر این است که آن­ها دقت حسابداری بیش‌تری دارند و در صورت نامطلوب بودن کیفیت گزارش های مالی، اعتبار حرفه ای شان آسیب می­بیند. بنابراین، این انگیزه در آن­ها ایجاد می­شود که نظارت بر گزارشات مالی را افزایش دهند. از این رو، حضور متخصصان حسابداری و مالی زن در کمیته­ها، دست مدیریت برای دستکاری در حوزه بحث و تحلیل مدیریتی راجع به گزارش‌های مالی و از جمله دست‌کاری اقلام تعهدی را محدود می­کند. پژوهش‌های قبلی نیز نشان داده است تخصص مالی کمیته حسابرسی، بویژه تخصص حسابداری، نظارت بر گزارشگری مالی را بهبود می­بخشد (15 و 31). با این وجود بر اساس نتایج پژوهش اخیر ملاحظه شد که در شرایط محیطی کشور ما، ارتباطی معنا¬دار بین تخصص مالی عضو زن در کمیته حسابرسی با کیفیت حسابرسی (مبتنی بر اقلام تعهدی) وجود ندارد. همان‌گونه که پیش‌تر نیز عنوان شد به نظر می‌رسد که در کشور ما در مورد بکارگیری زنان با تخصص مالی در ترکیب هیات مدیره و کمیته‌های فرعی، باور کافی وجود ندارد و در این زمینه هنوز ابهاماتی وجود دارد که نتیجه این باور غلط منجر به حضور حداقلی بانوان با تخصص مالی ( حدود 8 درصد) در ترکیب کمیته حسابرسی شرکت‌های بورسی و متعاقب آن عدم تاثیرگذاری کافی آنها در این زمینه شده است. این در حالی است که در یک دهه گذشته با گسترش تحصیلات تکمیلی در کشورمان و سهم عمده بانوان شایسته و بااستعداد در این زمینه، باید با پایین کشیدن دیدگاه محدود و سنتی مرد سالار، به فوریت زمینه حضور شایسته زنان باتخصص مالی را در ترکیب هیات مدیره شرکت‌ها فراهم و با ایجاد اطمینان و باور به توانایی های ذاتی آنها، از این توانمندی در راستای بهبود حرفه استفاده کرد. در این راستا، نتایج پژوهش دالیوال و همکاران (15)، نشان داد که حضور بانوان با تخصص حسابداری، کیفیت حسابرسی را از راه اقلام تعهدی افزایش می‌دهد که مخالف با نتایج پژوهش اخیر در شرایط محیطی کشور ایران می‌باشد. با این وجود، ایتونن و همکاران (23)، در پژوهش خود به این نتیجه رسیدندکه بین تعداد زنان در کمیته حسابرسی و گزارشگری مالی رابطه‌ای معنادار وجود ندارد والحاباسا و همکاران (7)، نیز نشان دادندکه ارتباطی بین تنوع جنسیتی کمیته حسابرسی و کیفیت حسابرسی وجود ندارد که همسو با نتایج پژوهش اخیر می‌باشد.

    نتایج فرضیه چهارم پژوهش نیز بیانگر عدم ارتباط معنادار بین حضور عضو زن با تخصص مالی در كميته حسابرسي و کیفیت حسابرسی (حق الزحمه حسابرس) می‌باشد.

    به گونه مشابه، به نظر می‌رسد که در شرایط محیطی کشور به واسطه ضعف نظام راهبری شرکت‌ها و رویکردهای فرهنگی حاکم، زمینه حضور و تاثیرگذاری بانوان متخصص مالی در ترکیب کمیته حسابرسی فراهم نبوده و از این نظر حضور حداقلی بانوان نتوانسته است کیفیت حسابرسی را از راه حق الزحمه حسابرسی افزایش دهد. نتایج فرضیه اخیر مخالف پژوهش آلدامن و همکاران (6) مبنی بر این که وجود اعضاء با تخصص حسابداری و مالی در کمیته حسابرسی رابطه مثبت و معنی­داری با حق الزحمه حسابرسی را ممکن می­سازد، می‌باشد.

    بر اساس نتایج بدست آمده، به نظر می­رسد که حضور زنان در ساز و کارهای درون سازمانی حاکمیت شرکتی مانند کمیته حسابرسی، در ایران نقشی قابل توجه و موثر در کیفیت حسابرسی و گزارشگری مالی ندارد. به بیان دیگر، می­توان بیان کرد که در این زمینه زنان دارای نفوذ و اثربخشی کافی نیستند و به واسطه اینکه حضور حداقلی در ترکیب هیات مدیره شرکت‌ها را دارند، نتوانسته اند که در تصمیم­گیری های اصلی شرکت به ایفای نقش بپردازند.

    بر این اساس، بمنظور برطرف نمودن این نقیصه، می­توان پیشنهاد کرد که همگام با کشورهای توسعه یافته، دستورالعمل حاکمیت شرکتی مبنی بر الزام تنوع جنسیتی با تاکید بر تخصص مالی در ترکیب هیات مدیره و کمیته‌های فرعی آن از جمله کمیته حسابرسی، اصلاح شود تا از این راه هم حضور زنان متخصص و شایسته در تصمیم­گیری مهم و استراتژیک شرکت‌ها از جمله کمیته حسابرسی افزایش یابد و هم مبتنی بر تفاوت های ساختاری دیدگاه زنان و مردان، نظارت بر گزارشگری مالی ارتقاء و متعاقب آن کیفیت حسابرسی نیز افزایش یابد.

 

ملاحظات اخلاقی

پژوهشگران اطمینان می‌دهند که تمامی داده‌های مورد نیاز پژوهش با نهایت دقت از بانک های اطلاعاتی مرتبط گردآوری و در امر تحلیل های آماری بکار  گرفته شده اند.

 

پیروی از اصول اخلاق پژوهش

تمام نکات اخلاقی شامل رازداری، امانت‌داری، دقت در استناددهی، قدردانی از دیگران، رعایت ارزش‌های اخلاقی در گردآوری داده‌ها، رعایت حریم خصوصی شرکت‌کنندگان توسط پژوهشگران مدنظر قرارگرفته است.

 

حامی مالی

تمام منابع مالی و هزینه پژوهش و انتشار مقاله تماماً بر عهده نویسندگان بوده و هیچ‌گونه حمایت مالی دریافت نشده است.

 

مشارکت نویسندگان

مقاله برگرفته از یک کار پژوهشی مشارکتی بوده است. نویسنده اول، نویسنده مسئول مقاله است. نویسنده دوم، همکار پژوهشی و نویسنده سوم، دانش آموخته کارشناسی ارشد حسابداری می‌باشند.

 

تعارض منافع

عنوان مقاله «بررسی رابطه جنسیت و تاثیر حضور بانوان با تخصص مالی در ترکیب کمیته حسابرسی با کیفیت حسابرسی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» می‌باشد که هیچ‌گونه منافات و تعارض منافعی با منافع شخصی یا سازمانی ندارد.

 

References

1. Abbasi, K, Alam, MA & Bhuiyan, B. (2020). Audit committees, female directors and the types of female and male financial experts : further evidence, Journal of Business Research, 114(c), 186-197, https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2020.04.013.

2. Abbott, L. J., Parker, S., & Peters, G. F. (2004). Audit committee characteristics and restatements. Auditing: A journal of practice & theory, 23(1), 69-87. https://doi.org/10.2308/aud.2004.23.1.69.

3. Abdel-Meguid, A., Abuzeid, M., El-Helaly, M. & Shehata, N. (2023), "The relationship between board gender diversity and audit quality in Egypt", Journal of Economic and Administrative Sciences, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/JEAS-08-2022-0199. ISSN: 1026-4116.

4. Abdi, M., Kazemi Ulum, M., Mohammadpour Zanjani, M & Parvizi, A. (2018). Gender diversity of members of the audit committee, board of directors and financial manager and the disclosure of corporate social responsibility: testing alternative theory. Accounting and auditing studies, 26 (4), 544-569.

5. Adams, R., & Ferreira. D.(2009). Women in the boardroom and their impact on governance and performance, Journal of Financial Economics, Vol.94, 291–309.https://doi.org/10.1016/j.jfineco.2008.10.007.

6. Aldamen, H., Hollindale, J., & Ziegelmayer, J. L. (2018). Female audit committee members and their influence on audit fees, Accounting & Finance, 58(1), 57-89. https://doi.org/10.1111/acfi.12248.

 7. Alhababsah, S & Yekini, S. (2021).  Audit Committee and Audit Quality: An Empirical Analysis Considering Industry Expertise, Legal Expertise and Gender Diversity, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 42(C). doi.org/10.1016/j.intaccaudtax.2021.100377.

8. Appuhami, R., & Tashakor, S. (2017). The impact of audit committee characteristics on CSR disclosure : an analysis of Australian firms. Australian Accounting Review, 27(4), 400-420. doi.org/10.1111/auar.12170.

9. Bani Mahd, B & Jafari Manafi, Reza. (2018). Accrual quality and auditor selection, Empirical Studies in Financial Accounting, 9(33): 81-98.

10. Bernardi, R.A., Bean, D.F., & Weippert, K.M. (2002). Signaling Gender Diversity through Annual Report Pictures: A Research Note on Image Management. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 15(4), 609- 616. Doi.10.1108/09513570210441440.

11. Bhuiyan, M. B. U., Rahman, A., & Sultana, N. (2020). Female tainted directors, financial reporting quality and audit fees. Journal of Contemporary Accounting & Economics, 16(2),1-42, doi.org/10.1016/j.jcae.2020.100189.

12. Carter, D., Simkins, B., & Simpson, W. (2003). Corporate governance, board diversity, and firm value, The Financial Review, 38(1), 33–53,https://doi.org/10. 1111/1540-6288.00034.

13. Cohen, J. R., Hoitash, U., Krishnamoorthy, G., & Wright, A. M. (2014). The effect of audit committee industry expertise on monitoring the financial reporting process, The Accounting Review, 89(1), 243-273. https://doi.org/10.2308/accr-50585.

14. Connelly, B. L., Hoskisson, R. E., Tihanyi, L, & Certo, S. T. ( 2010). Ownership as a form of corporate governance, Journal of Management Studies, 47(8), 1561–1589. https://doi.org/ 10.1111/j.1467-6486.2010.00929.x.

15. Dhaliwal, D. A. N., Naiker, V. I. C., & Navissi, F. (2010). The association between accruals quality and the characteristics of accounting experts and mix of expertise on audit committees, Contemporary Accounting Research, 27(3), 787-827.doi.org/10. 1111/j.1911-3846.2010.01027.x.

16. Erhardt, N., Werbel, J. & Shrader, C. (2003)Board of director diversity and firm financial performance, Corporate Governance An International Review, 11(2), 102–110. doi:10.1111/1467-8683.00011.

17. Ghazi Finney, S & Ebrahimian Mashhadhi, V. (2023). Examining the impact of the audit committee on audit quality considering the type of industry, legal considerations and gender diversity, New Research Approaches in Management and Accounting, 89 (7), 155-187.

18. Geiger, M., & Connell, B. (2011). Governance associated with the revelation of internal control material weaknesses and their subsequent remediation, Contemporary Accounting Research, 28(1), 331-383.https://doi.org/10. 1111/j. 1911-3846.2010.01037.x.

19. Gul, F. A., Hutchinson, M., & Lai, K. M. (2013). Gender-diverse boards and properties of analyst earnings forecasts. Accounting horizons, 27(3), 511-538.doi.org/10.2308/acch-50486.

20. Gul, F.A., Srinidhi, B., Ng, A.C. (2011). Does gender diversity improve the informativeness of stock prices? Journal of Accounting and Economics, 51(3), 314-338.https://doi.org/10.1016/j.jacceco.2011.01.005.

21. Huse, M,. &Solberg, A. (2006). Gender-related boardroom dynamics: how Scandinavian women make and can make contributions on corporate boards, Women in Management Review, 21(2), 113–130. https://doi.org/10.1108/09649420610650693.

22. Huse, M., Nielsen, S., & Hagen, I.M. (2009).Women and employee-elected board members, and their contributions to board control tasks, Journal of Business Ethics, Vol.89, 581–597.https://doi.org/10.1007/s10551-008-0018-4.

23. Ittonen, K., Miettinen, J., & Vähämaa, S. (2010). Does female representation on audit committees affect audit fees?, Quarterly Journal of Finance and Accounting, 94(3),113-139.https://www. jstor.org/stable/23074633.

24. Imani Barandagh, M., Abdi, M & Kazemi Ulum, M. (2016). Investigating the effect of gender diversity in the audit committee on the audit fees of companies listed on the Tehran Stock Exchange, Accounting and Auditing Reviews, 24 (3), 322-303.

25. Kazemi Ulum, M., Imani Barandagh, M & Abdi, M. (2018). Investigating the effect of gender diversity in the board of directors and audit committee on profit quality, Journal of Accounting Knowledge. 10(36), 137-168.

26. Klein, A. (2002). Audit committee, board of director characteristics, and earnings man agement. Journal of accounting and economics, 33(3), 375-400.doi.org/10. 1016/S0165-4101(02) 00059-9.

27. Krishnan, G., & Visvanathan, G. (2009). Do auditors price audit committee's expertise? The case of accounting versus nonaccounting financial experts. Journal of Accounting, Auditing & Finance, 24(1), 115-144. doi.org/10.1177/0148558X0902400107.

28. Limerick, B., & Field, T. (2003). Women's voices on developing an ethical public service. Women in Management Review.18(8), 398-405.doi:10. 1108/09649420310507488.

29. Lisic, L. L., Myers, L. A., Seidel, T. A., & Zhou, J. (2019). Does audit committee accounting expertise help to promote audit quality? Evidence from auditor reporting of internal control.

30. Luh, P.K. (2023). Gender of firm leadership, audit committee gender diversity and audit quality through the lens of audit fee: a Ghanaian insight, Gender in Management, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10. 1108/GM-06-2022-0215.

31. Naiker, V., & Sharma, D. S. (2009). Former audit partners on the audit committee and internal control deficiencies, The Accounting Review,  84(2), 559-587.doi.org/10.2308/accr. 2009.84. 2.559.

32. Oradi, J., & Izadi, J. (2019). Audit committee gender diversity and financial reporting:

evidence from restatements. Managerial Auditing Journal.35 (1), 67-92.

33. Rose, C. (2007). Does female board representation influence firm performance? The Danish evidence, Corporate Governance An International Review, 15(2), 404– 413.doi:10. 1111/j.1467-8683.2007.00570.x.

34. Saidu, M. & Aifuwa, H.O. (2020). Board Characteristics and Audit Quality: The Moderating Role of Gender Diversity, International Journal of Business & Law Research, 8(1):144-155.

35. Singh, V., Kumra, S., & Vinnicombe, S. (2002). Gender and impression management: Playing the promotion game. Journal of business ethics, 37(1), 77-89.

36. Stedham, Y., Yamamura, J. H., & Beekun, R. I. (2007). Gender differences in business ethics: Justice and relativist perspectives. Business ethics: A European review, 16(2), 163-174.doi:10.1111/j.1467-8608.2007.00486.x.

37. Thiruvadi, S., & Huang, H. W. (2011). Audit committee gender differences and earnings management, Gender in Management: An International Journal. 26(7), 483–498.doi.org/10. 1108/17542411111175469.

38. Xie, B., Davidson, W. N., & DaDalt, P. J. ( 2003). Earnings management and corporate governance: the role of the board and the audit committee, Journal of Corporate Finance, 9(3), 295–316. https:// doi.org/10.1016/S0929-1199(02)00006-8.

 

 

 

---