حفاظت محیط زیست و مدیریت منابع خاک روستایی در ایران
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای
کلید واژه: حفاظت محیط‌زیست, مدیریت منابع خاک, فرسایش خاک, بیابان‌زایی,
چکیده مقاله :
در گذشته کشور ما با داشتن زمین‌های حاصلخیز فراوان و بهره‌گیری مناسب از مدیریت بهینه منابع خاک، همزیستی همگام با محیطِ زیست را تجربه کرده و سالیان زیادی آن را به عنوان موتور محرکه اقتصاد کشور محافظت نموده است. امّا اکنون ایران جزو کشورهایی است که فرسایش خاک به شدت در آن روی می‌دهد. با توجه به این‌که مناطق روستایی، بخش عمده‌ای از منابع طبیعی خاک کشور را در برمی‌گیرند؛ برنامه‌ریزی جهت رفع مسائل و به کارگیری شیوه‌های کارآمد، جهت بهره‌برداری و مدیریت بهینهی آن می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات زیست‌محیطی و اقتصادی- اجتماعی در زمینه توسعه‌روستاها باشد. روش مطالعه در این مقاله کتابخانه‌ای- اسنادی بوده و به منظور شناخت وضعیت مدیریت منابع خاک ایران از شیوه توصیفی- تحلیلی بهره گرفته است تا راهکارهای مناسب را بر این اساس ارایه نماید. نتایج نشان می‌دهد؛ ایران از جمله کشورهایی است که میزان تخریب منابع خاک و سایر منابع طبیعی آن، در مقایسه با سایر کشورهای جهان و حتی منطقه، در حد بسیار بالایی قرار دارد. این وضعیت در نتیجۀ عوامل طبیعی نامساعد نظیر؛ شیبِ تند اراضی، بارش‌های نامنظم و رگباری و عوامل انسانی همچون : نظام بهره‌برداری نامناسب، حاکمیت شیوه‌های غیراصولی و غیرعلمی در کشاورزی، روش‌های آبیاری سنتی و مدیریت ضعیف منابع خاک ایجاد شده است. در نهایت فرسایش مداوم و گسترده خاک، مشکلاتی نظیر کاهش شدید مواد آلی و عمق خاک، شوری و قلیایی شدن و در نهایت زمینه گسترش بیابان‌زایی در کشور را فراهم ساخته است.