تحلیل عملکرد کمیسیون ماده 100 بر زیرساخت های شهری نواحی منطقه 16 تهران
محمد دالوند
1
(
جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات،تهران،ایران.
)
بهمن کارگر
2
(
عضو هیات علمی دانشگاه علوم انتظامی امین و دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی(ره)-شهرری،تهران،ایران.
)
علی توکلان
3
(
استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
)
کلید واژه: شهر تهران, کمیسیون ماده 100, تخلفات ساختمانی, ساخت و ساز, منطقه 16 تهران,
چکیده مقاله :
همواره ضوابط مرتبط با ساخت وسازها بی تردید نقش مؤثری در نیل به اهداف عالی برنامه ریزی شهری دارد و در این زمینه در راستای کنترل تخلفات ساخت و سازهای شهری، مدیریت شهری از طریق انواع برنامه ها و طرح ها و همچنین ابزارهای برنامه ریزی در جهت کنترل این گونه مسائل اقدام می نماید که در این زمینه یکی از عوامل کنترل کننده تخلفات ساخت و سازهای شهری کمیسیون ماده 100 می باشد . با توجه به اهمیت موضوع حاضر و تاثیرات افزایش تخلفات شهری بر زندگی شهروندان در مناطق جنوبی تهران به ویژه منطقه 16 تهران ، پژوهش عملکرد کمیسیون ماده 100 بر زیرساخت های شهر نواحی منطقه 16 تهران را مورد مطالعه قرار می دهد.هدف از پژوهش حاضر سنجش عملکرد کمیسیون ماده 100 بر تمامی جنبه های زیرساخت های شهری منطقه 16 است . این پژوهش با توجه به هدف از نوع کاربردی و با توجه به چگونگی گردآوری داده ها از نوع پیمایشی است و برحسب ماهیت داده ها از نوع پژوهش های کمی است و ابزار اصلی گردآوری داده های میدانی پژوهش، پرسشنامه تاپسیس می باشد کـه برپایـه پیشـینه پژوهش و مطالعات مقدماتی پژوهشگران در زمینه هماهنگ کردن پرسشنامه اصلی با شـرایط و مقتضیات خدمات مدیریت محلی تنظیم شده است.جامعه آماری تحقیق را کلیه کارشناسان و متخصصان حوزه برنامه ریزی شهری تشکیل می دهند که حجم نمونه آن بر اساس فرمول کوکران تعداد 30 نفر تخمین زده شد و در راستای رتبه بندی عملکرد کمیسیون ماده 100 در نواحی منطقه 16 از روش تصمیم گیری چند شاخصه تاپسیس استفاده شده است .نتایج نشان داد ضعیف ترین عملکرد کمیسیون ماده 100 که بر اساس پنج معیار اجتماعی ، شهرسازی ، محیط زیست ، ایمنی و امنیت مورد بررسی قرار گرفته ، مختص به ناحیه 4 ، سپس ناحیه 5 بوده است و عملکرد این کمیسیون در سایر نواحی قابل قبول بوده است .
چکیده انگلیسی :
Rules related to constructions always have an effective role in achieving the high goals of urban planning, and in this context, in order to control violations of urban constructions, urban management through various programs and plans as well as planning tools in the direction of control These kinds of issues act, which in this context is one of the controlling factors of urban construction violations of the Article 100 Commission. Considering the importance of the present issue and the effects of the increase in urban violations on the lives of citizens in the southern areas of Tehran, especially the 16th district of Tehran, the research studies the performance of the Article 100 Commission on the city infrastructures of the 16th district of Tehran. The purpose of the current research is to measure the performance Article 100 commission is on all aspects of the urban infrastructure of the 16th region.According to the purpose of this research, it is of an applied type and according to the method of data collection, it is a survey type, and according to the nature of the data, it is of a quantitative research type, and the main tool for collecting the field data of the research is the TOPSIS questionnaire, which is based on the background of the research and The preliminary studies of the researchers have been prepared in the field of harmonizing the main questionnaire with the conditions and requirements of the local management services. The statistical population of the research consists of all experts and specialists in the field of urban planning, whose sample size was estimated to be 30 people based on Cochran's formula. In order to rank the performance of the Article 100 Commission in the regions of Region 16, the TOPSIS multi-indicator decision-making method has been used.The results showed that the weakest performance of the Article 100 Commission, which was examined based on five social criteria, urban development, environment, safety and security, was specific to District 4, then District 5, and the performance of this commission was acceptable in other districts. Extended Abstract Introduction Violation of urban construction from the rules and standards of quality, technical and urban planning in Iranian cities is a deep-rooted and at the same time widespread reality that is increasing exponentially in line with urban growth and increasing effective demand in the construction industry. (Manouchehri Miandoab et al., 1399, 93). Construction violations due to the pervasive level and its long-term and lasting effects on the profile of cities are among the most important challenges of modern urbanization, which along with increasing effective demand in the construction industry, has faced cities with enormous challenges. The types of construction violations that affect the urban profile are significant in two ways: First; Violation in terms of type of use, area and floors that include aspects of urban planning.Second; Violation in terms of structure, consumables and stability of the building, which includes safety and security aspects.Always in Iranian cities, urban rules and regulations are generally the only document that executive institutions, citizens and the private sector, as urban developers, use and are required to comply with (Sarkhili et al., 2017, 6). The city of Tehran, as the capital of Iran, has about 12% of the total population of the country and the criteria related to construction play an effective role in achieving this city with the highest goals of urban planning, health, welfare, beauty, tranquility and security. he does. In order to achieve the goals and long-term vision of the city, these criteria always formulate a set of restrictions and restrictions for organizing the construction of urban road network, buildings and urban activities, which are mandatory. In Tehran, areas with a high percentage of texture Worn-out is always considered by urban builders, and therefore construction in these areas is more than other areas of Tehran, and the problem is that the high volume of construction violations in these areas and the damage caused by such violations on The physical-socio-economic atmosphere and architecture of the neighborhoods are influential. A comparison of the number of construction violations and cases in Tehran Municipality shows that on average during the years 1390 to 1397, for every 4 square meters of construction permits issued, 2 violations were reported to the Article 100 Commission of the Municipality, which indicates this figure. It is one of the significant volume of construction violations in Tehran. (Tehran Municipality Studies Center, 1398) Among these, many factors cause construction violations in Tehran, the most important of which is the access factor. Also, one of the main problems of unauthorized constructions in the country, non-observance of the standards and criteria of constructions in the studies of urban and rural development plans, accelerated housing due to lack of building permits, generally in small and short order without a plan and Supervisor with low and durable materials, even in unsafe places such as riverbeds and canals and in the vicinity of high voltage power towers, dominance of residential uses over public and service uses, illegal use of water, electricity, gas and telephone, separation Unauthorized housing, etc. In the meantime, urban development planning is considered as the most important legal and technical tool to guide and control the development of cities, and the modification of this tool is certainly effective in improving the methods of urban construction system. (Jami et al., 1999). According to the regulations of the approved plans for urban planning, as in different areas of the city, the type of land use in the region is different from other areas. The percentage of approved occupancy level and building density also differ. (Boroumand Quds, 2016, 63). One of the important authorities to investigate these violations is the Article 100 Municipalities Commission. In this regard, according to Article 100 of the Municipal Law, land and property owners located in the service area must obtain a building permit from the municipalities before construction, and the municipality is obliged by its agents to carry out unlicensed or unlicensed construction operations in Prevent enclosed or unenclosed land. In case of violation of this article, the continuation of the operation will be prevented and will be referred to the Article 100 Commission for consideration. The municipality of District 16 includes 6 districts, which according to the statistics of the Deputy of Urban Planning of Tehran Municipality, after District 18, has the most construction violations among all the southern districts of Tehran. (Tehran Municipality Studies Center, 1399) These constructions have created problems for citizens and urban management over time, part of which is dedicated to the performance of the Article 100 Commission of the 16th District Municipality. In fact, the performance of the Article 100 Commission directly and indirectly affects all aspects of life of the citizens of District 16, and among them, the effects of its performance on urban infrastructure are more than other factors. In this regard, the present study analyzes the performance of the Article Commission 100 studies the urban infrastructure of the 16th district of Tehran. Based on statistics, it can be said that approximately, 1768 more than a thousand building permits are issued annually, for example in 1399, 1768 building permits with 354600 square meters of infrastructure are issued in Yazd, of which 222 building permits in area 1 341 are in Zone 2, 439 are in Zone 3, 323 are in Zone 4, 256 are in Zone 5 and 187 are in Zone 6. The rate of construction violations in Tehran's 16th district and the comparison of the number of cases notified to the Article 100 Commission in 1400 with the last five years show a trend of 22 percent increase in construction violations in relation to unlicensed buildings and construction violations. Unauthorized height and building in excess of construction. However, the change of use is the highest number of cases received by the Article 100 Municipal Commission of District 16. Based on the above, the main question of the present study is how the Article 100 Commission of District 16 has performed and the ranking of District 16 districts What is the basis of performance on urban infrastructure by areas of District 16? Methodology To formulate any management plan, there is a need for criteria and decisions, and decision-making is always one of the important actions of managers and commanders in any organization, whether productive or disciplinary. Nowadays, considering the speed and volume of information and the challenges and problems facing organizations, the need to have criteria for determining the situation and planning based on strengths and weaknesses seems more than ever. The science of operations research has developed several quantitative methods for this purpose, including multi-criteria decision making, and among these models, the topsis model is of particular importance. The topsis algorithm, as a very powerful multi-criteria compensatory decision-making technique, is ideal for prioritizing options by simulating the answer, which has very little sensitivity to the weighting technique and the resulting responses do not change profoundly. In this method, the selected option must have the shortest distance from the ideal answer and the farthest distance from the most inefficient answer. In this study, while introducing the study area, the situation of the areas of District 16, according to the information collected and field studies, then quantitative and qualitative indicators related to social participation are determined. Data and field data were analyzed using the TOPSIS model in 6 stages. Finally, a kind of prioritization has been done in these areas according to the selected criteria and options. Results and Discussion Based on interviews with experts in the fields of urban engineering, urban management and geography and urban planning, five criteria, social, urban planning, environment, safety and security were examined. Since each of the proposed criteria is a qualitative criterion, these criteria are distinguished from the Likert scale: very low, low, medium, high and very high, and positively. Then, in order to convert qualitative indicators into quantitative ones and place them in the evaluation and decision matrix, the bipolar distance scale is used. In this regard, first, in Table 1, each of the items of the studied indicators was compiled. Then, in Table 2, the evaluation and decision-making matrix of the criteria measured by the topsis model in the districts of Tehran's 16th district is shown, and Table 3 shows the evaluation of bipolar distance scales. Meanwhile, District 4 and then District 5 have the weakest performance of the Article 100 Commission in District 16 of Tehran. Finally, in order to rank the options, Zone 1 with 0.627, then Zone 6 with 0.63, then Zone 2 with 0.621, respectively, seems to be the three zones present in terms of urban infrastructure based on the performance of the Article 100 Commission. They have more favorable conditions. After these areas, District 3 with 0.588 also has relatively favorable conditions in this field, then District 5 with 0.41 and finally District 4 with 0.15 have completely unfavorable conditions in terms of the performance of the Article 100 Commission in improving urban infrastructure. Conclusion Construction patterns have always had good results through the production of plans and programs for the development of cities or the organization, improvement and renovation of cities and urban neighborhoods. But in the cities of third world countries with historical background and with features such as having old and worn urban textures, high population density, economic problems, poverty, unemployment, lack of access to services, lack of services, lack of infrastructure, environmental pollution And other economic, cultural and social concerns. In recent years, construction violations have increased the urban problems of third world cities, and one of the most important cities that suffers from crises caused by construction violations is the city of Tehran. District 16 of Tehran, which is one of the southernmost and oldest areas of Tehran, has been faced with extensive worn-out textures, which have been renovated in the last ten years with the encouragement of builders, but a noteworthy point It is an issue that in the renovation of these structures, construction violations have also occurred in abundance in this area. It should be noted that one of the factors in increasing urban violations is the performance of the Article 100 Commission of the district municipality. It also reduces the performance of urban management in District 16. In this regard, the present study, considering the importance of the performance of the Article 100 Commission in different areas of District 16, has studied the analysis of the performance of the Article 100 Commission on urban infrastructure by areas of District 16 of Tehran, which showed the weakest The performance of the Article 100 Commission, which was examined on the basis of five criteria of social, urban planning, environment, safety and security, was specific to District 4, then District 5, and also the results showed that the performance of the Article 100 Commission in the field of urban infrastructure 1, 2, 3 and 6 wereacceptable.
_||_
|
ISSN (Print): 2251-6735 - ISSN (Online): 2423-7051
Research Paper
Analysis of the performance of the Article 100 Commission on urban infrastructure in the 16th district of Tehran
|
Citation: DOI:
|
Abstract Criteria related to construction undoubtedly play an effective role in achieving the high goals of urban planning, health, welfare, beauty, tranquility, safety and security, and in this regard, in order to control violations of urban construction, urban management through various Plans and plans as well as planning tools take action to control such issues. One of the factors controlling urban construction violations is the Article 100 Commission, whose performance directly and indirectly affects urban issues and problems, as well as urban infrastructure. Considering the importance of the present issue and the increase of urban violations in the southern regions of Tehran, especially in the 16th district of Tehran, the present study studies the performance of the Article 100 Commission on the city infrastructure in the 16th district of Tehran with a descriptive-analytical method. The present study consists of all experts in the field of construction, the sample size of which was estimated at 30 people based on the Cochran's formula. The results showed that the weakest performance of the Article 100 Commission, which was examined on the basis of five criteria of social, urban planning, environment, safety and security, was specific to Zone 4, then Zone 5, and the performance of this commission was acceptable in other areas. |
Received: 24 April 2019 Accepted: 27 February 2020 PP:1-17
Use your device to scan and read the article online
Keywords: Construction violations, construction, Article 100 Commission, Tehran, District 16 of Tehran |
Extended Abstract
Introduction
Violation of urban construction from the rules and standards of quality, technical and urban planning in Iranian cities is a deep-rooted and at the same time widespread reality that is increasing exponentially in line with urban growth and increasing effective demand in the construction industry. (Manouchehri Miandoab et al., 1399, 93). Construction violations due to the pervasive level and its long-term and lasting effects on the profile of cities are among the most important challenges of modern urbanization, which along with increasing effective demand in the construction industry, has faced cities with enormous challenges.
The types of construction violations that affect the urban profile are significant in two ways:
First; Violation in terms of type of use, area and floors that include aspects of urban planning.Second; Violation in terms of structure, consumables and stability of the building, which includes safety and security aspects.Always in Iranian cities, urban rules and regulations are generally the only document that executive institutions, citizens and the private sector, as urban developers, use and are required to comply with (Sarkhili et al., 2017, 6). The city of Tehran, as the capital of Iran, has about 12% of the total population of the country and the criteria related to construction play an effective role in achieving this city with the highest goals of urban planning, health, welfare, beauty, tranquility and security. he does. In order to achieve the goals and long-term vision of the city, these criteria always formulate a set of restrictions and restrictions for organizing the construction of urban road network, buildings and urban activities, which are mandatory. In Tehran, areas with a high percentage of texture Worn-out is always considered by urban builders, and therefore construction in these areas is more than other areas of Tehran, and the problem is that the high volume of construction violations in these areas and the damage caused by such violations on The physical-socio-economic atmosphere and architecture of the neighborhoods are influential.
A comparison of the number of construction violations and cases in Tehran Municipality shows that on average during the years 1390 to 1397, for every 4 square meters of construction permits issued, 2 violations were reported to the Article 100 Commission of the Municipality, which indicates this figure. It is one of the significant volume of construction violations in Tehran. (Tehran Municipality Studies Center, 1398)
Among these, many factors cause construction violations in Tehran, the most important of which is the access factor. Also, one of the main problems of unauthorized constructions in the country, non-observance of the standards and criteria of constructions in the studies of urban and rural development plans, accelerated housing due to lack of building permits, generally in small and short order without a plan and Supervisor with low and durable materials, even in unsafe places such as riverbeds and canals and in the vicinity of high voltage power towers, dominance of residential uses over public and service uses, illegal use of water, electricity, gas and telephone, separation Unauthorized housing, etc. In the meantime, urban development planning is considered as the most important legal and technical tool to guide and control the development of cities, and the modification of this tool is certainly effective in improving the methods of urban construction system. (Jami et al., 1999). According to the regulations of the approved plans for urban planning, as in different areas of the city, the type of land use in the region is different from other areas. The percentage of approved occupancy level and building density also differ. (Boroumand Quds, 2016, 63). One of the important authorities to investigate these violations is the Article 100 Municipalities Commission. In this regard, according to Article 100 of the Municipal Law, land and property owners located in the service area must obtain a building permit from the municipalities before construction, and the municipality is obliged by its agents to carry out unlicensed or unlicensed construction operations in Prevent enclosed or unenclosed land. In case of violation of this article, the continuation of the operation will be prevented and will be referred to the Article 100 Commission for consideration. The municipality of District 16 includes 6 districts, which according to the statistics of the Deputy of Urban Planning of Tehran Municipality, after District 18, has the most construction violations among all the southern districts of Tehran. (Tehran Municipality Studies Center, 1399) These constructions have created problems for citizens and urban management over time, part of which is dedicated to the performance of the Article 100 Commission of the 16th District Municipality. In fact, the performance of the Article 100 Commission directly and indirectly affects all aspects of life of the citizens of District 16, and among them, the effects of its performance on urban infrastructure are more than other factors. In this regard, the present study analyzes the performance of the Article Commission 100 studies the urban infrastructure of the 16th district of Tehran.
Based on statistics, it can be said that approximately, 1768 more than a thousand building permits are issued annually, for example in 1399, 1768 building permits with 354600 square meters of infrastructure are issued in Yazd, of which 222 building permits in area 1 341 are in Zone 2, 439 are in Zone 3, 323 are in Zone 4, 256 are in Zone 5 and 187 are in Zone 6. The rate of construction violations in Tehran's 16th district and the comparison of the number of cases notified to the Article 100 Commission in 1400 with the last five years show a trend of 22 percent increase in construction violations in relation to unlicensed buildings and construction violations. Unauthorized height and building in excess of construction. However, the change of use is the highest number of cases received by the Article 100 Municipal Commission of District 16. Based on the above, the main question of the present study is how the Article 100 Commission of District 16 has performed and the ranking of District 16 districts What is the basis of performance on urban infrastructure by areas of District 16?
Methodology
To formulate any management plan, there is a need for criteria and decisions, and decision-making is always one of the important actions of managers and commanders in any organization, whether productive or disciplinary. Nowadays, considering the speed and volume of information and the challenges and problems facing organizations, the need to have criteria for determining the situation and planning based on strengths and weaknesses seems more than ever. The science of operations research has developed several quantitative methods for this purpose, including multi-criteria decision making, and among these models, the topsis model is of particular importance.
The topsis algorithm, as a very powerful multi-criteria compensatory decision-making technique, is ideal for prioritizing options by simulating the answer, which has very little sensitivity to the weighting technique and the resulting responses do not change profoundly. In this method, the selected option must have the shortest distance from the ideal answer and the farthest distance from the most inefficient answer. In this study, while introducing the study area, the situation of the areas of District 16, according to the information collected and field studies, then quantitative and qualitative indicators related to social participation are determined. Data and field data were analyzed using the TOPSIS model in 6 stages. Finally, a kind of prioritization has been done in these areas according to the selected criteria and options.
Results and Discussion
Based on interviews with experts in the fields of urban engineering, urban management and geography and urban planning, five criteria, social, urban planning, environment, safety and security were examined. Since each of the proposed criteria is a qualitative criterion, these criteria are distinguished from the Likert scale: very low, low, medium, high and very high, and positively. Then, in order to convert qualitative indicators into quantitative ones and place them in the evaluation and decision matrix, the bipolar distance scale is used. In this regard, first, in Table 1, each of the items of the studied indicators was compiled. Then, in Table 2, the evaluation and decision-making matrix of the criteria measured by the topsis model in the districts of Tehran's 16th district is shown, and Table 3 shows the evaluation of bipolar distance scales. Meanwhile, District 4 and then District 5 have the weakest performance of the Article 100 Commission in District 16 of Tehran. Finally, in order to rank the options, Zone 1 with 0.627, then Zone 6 with 0.63, then Zone 2 with 0.621, respectively, seems to be the three zones present in terms of urban infrastructure based on the performance of the Article 100 Commission. They have more favorable conditions. After these areas, District 3 with 0.588 also has relatively favorable conditions in this field, then District 5 with 0.41 and finally District 4 with 0.15 have completely unfavorable conditions in terms of the performance of the Article 100 Commission in improving urban infrastructure. .
Conclusion
Construction patterns have always had good results through the production of plans and programs for the development of cities or the organization, improvement and renovation of cities and urban neighborhoods. But in the cities of third world countries with historical background and with features such as having old and worn urban textures, high population density, economic problems, poverty, unemployment, lack of access to services, lack of services, lack of infrastructure, environmental pollution And other economic, cultural and social concerns. In recent years, construction violations have increased the urban problems of third world cities, and one of the most important cities that suffers from crises caused by construction violations is the city of Tehran. District 16 of Tehran, which is one of the southernmost and oldest areas of Tehran, has been faced with extensive worn-out textures, which have been renovated in the last ten years with the encouragement of builders, but a noteworthy point It is an issue that in the renovation of these structures, construction violations have also occurred in abundance in this area. It should be noted that one of the factors in increasing urban violations is the performance of the Article 100 Commission of the district municipality. It also reduces the performance of urban management in District 16. In this regard, the present study, considering the importance of the performance of the Article 100 Commission in different areas of District 16, has studied the analysis of the performance of the Article 100 Commission on urban infrastructure by areas of District 16 of Tehran, which showed the weakest The performance of the Article 100 Commission, which was examined on the basis of five criteria of social, urban planning, environment, safety and security, was specific to District 4, then District 5, and also the results showed that the performance of the Article 100 Commission in the field of urban infrastructure 1, 2, 3 and 6 were acceptable.
|
شاپا چاپی: 6735 -2251 - شاپا الکترونیکی: 7051 -2423
مقاله پژوهشی
تحلیل عملکرد کمیسیون ماده 100 بر زیرساخت های شهری نواحی منطقه 16 تهران
تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات: 1-17
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید
واژههای کلیدی: سیمای شهری ، تخلفات ساختمانی،ساخت و سازهای شهری، مدیریت شهری ، ناحیه 3 منطقه 16 تهران.
|
چکیده ضوابط مربوط به ساخت وساز نيز بي ترديد نقش مؤثري در نيل به اهداف عالي برنامه ريزي شهري، تأمين تندرستي، رفاه، زيبايي، آرامش، ايمني و امنيت دارد و در این زمینه در راستای کنترل تخلفات ساخت و سازهای شهری ، مدیریت شهری از طریق انواع برنامه ها و طرح ها و همچنین ابزارهای برنامه ریزی در جهت کنترل این گونه مسائل اقدام می نماید . یکی از عوامل کنترل کننده تخلفات ساخت و سازهای شهری کمیسیون ماده 100 می باشد که عملکرد آن به طور مستقیم و غیرمستقیم بر مسائل و معضلات شهری و همچنین زیرساخت های شهری تاثیر گذار است . با توجه به اهمیت موضوع حاضر و افزایش تخلفات شهری در مناطق جنوبی تهران به ویژه منطقه 16 تهران ، پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و کمی عملکرد کمیسیون ماده 100 بر زیرساخت های شهر نواحی منطقه 16 تهران را مورد مطالعه قرار می دهد.جامعه آماری تحقیق حاضر را کلیه کارشناسان متخصصان حوزه ساخت و ساز تشکیل می دهند که حجم نمونه آن بر اساس فرمول کوکران تعداد 30 نفر تخمین زده شد و در راستای رتبه بندی عملکرد کمیسیون ماده 100 در نواحی منطقه 16 از روش تصمیم گیری چند شاخصه تاپسیس استفاده شده است .نتایج نشان داد ضعیف ترین عملکرد کمیسیون ماده 100 که بر اساس پنج معیار اجتماعی ، شهرسازی ، محیط زیست ، ایمنی و امنیت مورد بررسی قرار گرفته ، مختص به ناحیه 4 ، سپس ناحیه 5 بوده است و عملکرد این کمیسیون در سایر نواحی قابل قبول بوده است . |
استناد:
مقدمه :
تخلف ساخت و ساز شهري از ضوابط و استانداردهاي كيفي، فني و شهرسازي در شهرهاي ايران واقعيتي است ريشه دار و در عين حال گسترده كه همسو با رشد شهرنشيني و افزايش تقاضاي موثر در صنعت ساخت و ساز، به گونه اي تصاعدي در حال افزايش است . (منوچهری میاندوآب و همکاران ، 1399 ، 93). تخلفات ساختمانی به سبب سطح فراگیر و آثار بلند مدت و پایدار آن در نیمرخ شهرها از مهم ترین چالش هاي شهرنشینی نوین محسوب می شوند که همسو با افزایش تقاضاي موثر در صنعت ساختمان، شهرها را با چالش هاي عظیمی مواجه نموده است.(Bibri & Krogstie,2020,37)
انواع تخلفات ساختمانی که بر نیمرخ شهري اثر می گذارد، از دو جنبه قابل ملاحظه می باشد:
اول؛ تخلف از نقطه نظر نوع کاربري، مساحت و طبقات که جنبه هاي شهرسازي را در بر دارد.
دوم؛ تخلف از نظر سازه، مصالح مصرفى و پایدارى ساختمان که جنبه هاي ایمنی و امنیت را در بر دارد.
همواره در شهرهای ایران ، ضوابط و مقررات شهري، عموماً تنها سندي است که نهادهاي اجرایی، شهروندان و بخش خصوصی به عنوان توسعه دهندگان شهري،مورد استفاده قرار می دهند و ملزم به رعایت آن هستند.(سرخیلی و همکاران ، 1396 ، 6). شهر تهران به عنوان پایتخت ایران ، حدود 12 % از جمعیت کل کشور را در خود جای داده است و ضوابط مربوط به ساخت وساز نقش مؤثري در نیل این شهر به اهداف عالی برنامه ریزي شهري، تأمین تندرستی، رفاه، زیبایی، آرامش و امنیت ایفا می کند. همواره این ضوابط به منظور دستیابی به اهداف و چشم انداز بلند مدت شهر، مجموعه قیود و محدودیت هایی را براي سازماندهی ساخت شبکۀ معابر شهري، ساختمان ها و فعالیت هاي شهري تدوین می کنند که الزام آور است.در شهر تهران مناطق با درصد بالای بافت فرسوده همواره مورد توجه سازندگان شهری قرار دارند و از این رو ساخت و سازها نیز در این مناطق بیش از سایر مناطق شهر تهران می باشد و مساله مورد نظر این است که حجم بالای تخلفات ساختمانی در این مناطق و آسیب های ناشی از این گونه تخلفات بر فضای کالبدی – اجتماعی – اقتصادی و معماری محله ها تاثیر گذار است .
مقایسه ي تعداد تخلفات ساخت و ساز و پرونده هاي موجود در شهرداري تهران نشان می دهد که به طور متوسط طی سال هاي 1390 تا 1397 به ازاي هر 4 مترمربع پروانه ي ساختمانی صادره، 2 خلاف به کمیسیون ماده 100 شهرداري گزارش شده که این رقم حاکی از حجم قابل توجه تخلفات ساخت و ساز در شهر تهران است.(مرکز مطالعات شهرداری تهران ، 1398)
در این میان عوامل زیادی باعث بروز تخلفات ساختمانی در شهر تهران می باشند که از مهمترین آن ها می توان به عامل دسترسی اشاره کرد . همچنین از عمده مشکلات ساخت و سازهای غیر مجاز در کشور، عدم رعایت استانداردها و ضوابط پیش بینی شده ساخت و سازها در مطالعات طرحهای توسعه شهری و روستایی، مسکن سازی شتاب زده(Boateng & Wright,2019) به علت نداشتن پروانه ساختمان عموما به صورت ریزدانه و کوتاه مرتبه بدون نقشه و ناظر با مصالح نازل و کم دوام حتی در مکانهای فاقد ایمنی مانند بستر رودها و مسیلها و در حریم دکل های برق فشار قوی، غلبه کاربری های مسکونی بر کاربری های عمومی و خدماتی، استفاده غیرقانونی از آب، برق،گاز و تلفن، باز تفکیک غیر مجاز مساکن و ... است.در این میان برنامه ریزی های توسعه شهری به منزله مهم ترین ابزار قانونی و فنی هدایت و کنترل توسعه شهرها تلقی می شود(Bibri,2018,25) و اصلاح این ابزار مسلما در بهبود روش های نظام ساخت و ساز شهری مؤثر است. (جامی و همکاران، ۱۳۷۸). مطابق مقررات طرح های مصوب راجع به شهرسازی همانطور که در مناطق مختلف شهر، نوع کاربری زمین در منطقه با سایر مناطق متفاوت است ضابطه درصد سطح اشغال مصوب و تراکم ساختمان نیز تفاوت پیدا می کند. (برومند قدس،1395، 63). یکی از مراجع مهم رسیدگی به این تخلفات ، کمیسیون ماده 100 شهرداری هاست . در این زمینه ، بر اساس ماده 100 قانون شهرداری ها ، مالکان اراضی و املاک واقع در محدوده خدماتی باید پیش از ساخت و ساز ، از شهرداری ها پروانه ساختمان بگیرند و شهرداری موظف است توسط ماموران خود از عملیات ساختمانی بدون پروانه یا خلاف پروانه ، در زمین محصور یا غیر محصور جلوگیری کند . در صورت تخلف از این ماده ، از ادامه عملیات جلوگیری و برای رسیدگی به کمیسیون ماده 100 ارجاع داده می شود. شهرداری منطقه 16 ، شامل 6 ناحیه می باشد که بر طبق آمار معاونت شهرسازی شهرداری تهران ، پس از منطقه 18 دارای بیشترین تخلفات ساخت و ساز در میان تمامی مناطق جنوب شهر تهران می باشد . (مرکز مطالعات شهرداری تهران ، 1399) این ساخت و سازها مشکلاتی را برای شهروندان و مدیریت شهری نیز در گذر زمان به وجود آورده است که بخشی از آن مختص به عملکرد کمیسیون ماده 100 شهرداری منطقه 16 می باشد . در واقع عملکرد کمیسیون ماده 100 به طور مستقیم و غیر مستقیم بر تمامی جنبه های زندگی شهروندان منطقه 16 تاثیر گذار بوده و در این میان تاثیرات عملکرد آن بر زیرساخت های شهری بیش از سایر عوامل می باشد که در این راستا پژوهش حاضر تحلیل عملکرد کمیسیون ماده 100 بر زیرساخت های شهری نواحی منطقه 16 تهران را مورد مطالعه قرار می دهد .
بر اساس آمارها و ارقام می توان گفت به طور تقریبی ، سالانه 1768بیش از هزار پروانه ساختمانی ، به عنوان نمونه در سال 1399 ، 1768 پروانه ساختمانی با زیربنای 354600 متر مربع در شهر یزد صادر می شود که از این تعداد 222 پروانه ساختمانی در ناحیه 1 ، 341 در ناحیه 2 ، 439 پروانه در ناحیه 3 ، 323 پروانه در ناحیه 4 ، 256 پروانه در ناحیه 5 و 187 پروانه در ناحیه 6 می باشد .
میزان تخلفات ساخت وساز در منطقه 16 تهران نیز و مقایسه ي آمار تعداد پرونده هاي ابلاغی به کمیسیون ماده صد در سال 1400 با پنج سال گذشته حاکی از روند افزایش 22 درصدي تخلفات ساخت و ساز در رابطه با ابنیه ي بدون مجوز و تخلفات ساخت و ساز ارتفاع غیرمجاز و بناي مازاد بر ساخت است. اما تغییر کاربري، بیش ترین پرونده هاي واصله به کمیسیون ماده ي 100 شهرداري منطقه 16 است.با توجه به مطالب مذکور ، درصدد پاسخ به این مساله می باشد که عملکرد کمسیسیون ماده 100 شهرداری منطقه 16 چگونه بوده است؟
پیشینه تحقیق و مبانی نظری
تخلف ساختمانی به معنی نقض قوانین و ضوابط شهرسازی، فنی، ایمنی و بهداشتی در احداث ساختمان است (Sundaresan,2019,7)و ابهام در قوانین و مقررات ناظر بر ساخت و ساز از جمله علل تخلف ساختمانی است (Connolly & Wigle,2017,189) و مبنا و مستند رسیدگی به تخلفات ساختمانی در محدوده قانونی و حریم مصوب شهرها ماده صد قانون شهرداریها و تبصره های یازده گانه آن است.(مقیمی ، 1398، 19) کمیسیون ماده ۱۰۰ قانون شهرداری مرجعی است برای رسیدگی به تخلفات ساختمانی از لحاظ ضوابط شهرسازی و ایمنی است. اگر شهروندانی که در ساخت و ساز دست دارند در زمینه ساختمان سازی مرتکب تخلفی شوند، این تخلف در کمیسیون ماده ۱۰۰ مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. ماده ۱۰۰ قانون شهرداریها از ۱۱ تبصره تشکیل شده‌است(نصیری ، 1400).تبصره‌های دو تا شش قانون ماده ۱۰۰ شهرداری که مصوب سال ۱۳۳۴ است، این کمیسیون را مختار کرده که با اخذ جریمه مالی تخلفات ساخت و ساز مانند احداث بنای بدون پروانه، عدم احداث پارکینگ، تراکم اضافی را نادیده بگیرد. تخلفات در ساخت و ساز یکی از منابع درآمدی برای شهرداری‌های ایران است. طریقه وصول این درآمدها از طریق کمیسیون ماده ۱۰۰ قانون شهرداری در شهرداریها است. منافع مادی که در اثر تخلفات ساختمانی و توسط کمیسیون‌های ماده ۱۰۰ عاید شهرداریها می‌شود، روند بروز تخلفات عمدی در ساخت و سازهای شهری را تشدید نموده‌است.اعضای کمیسیون ماده 100 از نماینده دادگستری ، نماینده شورای شهر، نماینده فرمانداری و نماینده شهرداری که فاید حق رای می باشد تشکیل شده است . (مرکز مطالعات شهرداری اصفهان ، 1400) از جمله انواع تخلفات ساختمانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بنای فاقد پروانه: به هرگونه ساخت و سازی که فاقد مجوز کتبی از شهرداری باشد بنای فاقد پروانه گفته می شود حتی اگر مراحل صدور پروانه ساختمانی و پرداخت عوارض نیز توسط مؤدی انجام گرفته باشد لیکن مبادرت به اخذ پروانه ننموده باشد و ساختمان خود را احداث نماید.(برومند قدس،1395، 63).
تخلف اضافه بنا در منطقه مسکونی و تجاری: در مورد اضافه بنا زائد بر مساحت مندرج در پروانه ساختمانی واقع در حوزه استفاده از اراضی مسکونی و تجاری و صنعتی و اداری کمیسیون می تواند در صورت عدم ضرورت قلع اضافه بنا با توجه به موقعیت ملک از نظر مکانی، رأی به اخذ جریمه ای که متناسب با نوع استفاده از فضای ایجاد شده و نوع ساختمان از نظر مصالح مصرفی باشد تعیین می کند . عدم احداث پارکینگ: در صورت عدم احداث پارکینگ یا غیرقابل استفاده بودن پارکینگ احداث شده و عدم امکان اصلاح آن در کمیسیون می تواند با توجه به موقعیت و نوع استفاده از فضای پارکینگ رأی به اخذ جریمه صادر کند مساحت هر پارکینگ با احداث گردش 25 مترمربع است اگر تبدیل مجدد فضا به پارکینگ میسر باشد نمی شود رأی اخذ جریمه صادر نمود. (درویش ، 1395 ، 48)در صورتی که در ساختمان مسکونی پارکینگ لحاظ شود مساحت هر پارکینگ 16 مترمربع کفایت می کند. اخذ پارکینگ و یا عوارض مربوط می بایست صرفاً برای مساحت پارکینگ عمومی توسط شهرداری هزینه گردد.(سمایی ، 1393 ، 36)
تجاوز به معابر شهر و عدم رعایت اصول فنی: در مورد تجاوز به معابر شهری مالکین موظفند درهنگام نوسازی براساس پروانه ساختمان و طرحهای مصوب رعایت برهای اصلاحی را بنماید. در صورتیکه برخلاف پروانه یا بدون پروانه تجاوزی در این مورد انجام گیرد، شهرداری مکلف است از ادامه عملیات جلوگیری و پرونده را به کمیسیون ارسال نماید.
تخلف مهندس ناظر: مهندس ناظر ساختمان مکلفند نسبت به عملیات اجرایی ساختمانی که به مسئولیت آنها احداث می شود از لحاظ انطباق ساختمان با مشخصات مندرج در پروانه و نقشه ها و محاسبه فنی ضمیمه آن مستمراً نظارت کرده و در پایان کار مطابقت ساختمان با پروانه و نقشه و محاسبات فنی را گواهی نمایند. هرگاه مهندس ناظر برخلاف واقع گواهی نماید و یا تخلف را به موقع به شهرداری اعلام نکند و موضوع منتهی به طرح در کمیسیون ماده صد مندرج در تبصره یک ماده صد قانون شهرداری و صدور رأی به جریمه یا تخریب ساختمان گردد، شهرداری مکلف است مراتب را به سازمان نظام مهندسی ساختمانی منعکس نماید. (افضلی و همکاران،1395 ، 35).
احداث ساختمان مغایر با کاربری: شهرداری در شهرهائی که نقشه جامع شهر تهیه شده مکلف است طبق ضوابط نقشه مذکور در پروانه ساختمانی نوع استفاده از ساختمان را قید کند. در صورتیکه برخلاف مندرجات پروانه ساختمانی در منطقه غیر تجاری محل کسب یا پیشه و یا تجارت دائر شود. شهرداری مورد را در کمیسیون مقرر در تبصره 1 ماده 100 قانون شهرداری مطرح می نماید .
تخلف تراکم ساختمانی: تخلف تراکم اضافی اصولاً تحت عنوان تخلف از اصول شهرسازی و بعضاً از ضوابط فنی و یا بهداشتی قابل رسیدگی می باشد. شهرداری بعد از اخذ جریمه می بایست برابر تبصره 4 قانون گواهی پایان ساخت را صادر نماید. (گنج ، 1392 ، 55)
عدم استحکام بنا: در صورتی که نقصان راجع به عدم استحکام بنا از لحاظ فنی قابل رفع باشد کمیسیون رأی به رفع نقص در یک دوره زمانی تعیین شده می دهد.اگر سازه از لحاظ فنی قابل تحکیم و مقاوم سازی نباشد و یا ذینفع در زمان تعیین شده نسبت به مقاوم سازی اقدام ننماید.
احداث بنا خلاف ضابطه به صورت پیشروی طولی: پیشروی طولی به معنای میزان حدود جهت احداث بنا ضربدر طول عرصه است که نسبت به سطح ساختمان معمولاً شصت به چهل است. به این معنی که می توان در 60% طول زمین احداث بنا نمود و الباقی می بایست به عنوان فضای آزاد باز باشد اعم از با پروانه یا بدون پروانه بودن و عدم رعایت این امر تخلف محسوب می گردد.
با توجه به رویکرد پژوهش حاضر که عملکرد کمیسیون ماده 100 بر زیرساخت های شهری نواحی منطقه 16 تهران بر اساس روش تاپسیس را مورد مطالعه قرار می دهد ، در این رابطه عملکردهای کمیسیون ماده 100 در ازای هر یک از زیرساخت های شهری شامل (اجتماعی، شهرسازی،محیط زیست، ایمنی و امنیت)مورد مطالعه قرار می گیرد که از جنبه های نوآوری آن این مساله می باشد که تا کنون در تحقیقات کمیسیون ماده 100 پژوهشگرهای مختلفی عملکرد کمیسیون ماده 100 را در محدوده های مطالعاتی مختلف مورد مطالعه قراردادند اما تاکنون هیچ پژوهشی عملکردهای کمیسیون ماده 100 و تاثیرات آن بر تمامی زیرساخت های شهری را مورد پژوهش قرار نداده است. به عنوان نمونه عملکرد کمیسیون ماده 100 شهرداری منطقه 16 به طور مستقیم می تواند بر جنبه های اجتماعی زیرساخت های شهری نظیر به هم ریختن تعادل منطقه ای ، کاهش دسترسی به خدمات شهری ، اعتماد شهروندان به مدیریت شهری،کاهش سرمایه اجتماعی و.. تاثیرگذار باشد . این مساله از آن جا نشات می گیرد که کمیسیون ماده 100 و آراء آن که به دسته های مختلفی نظیر جریمه ، برائت ، رعایت گذربندی، موکول به بازسازی ، تبدیل و تخریب تقسیم می شود به طور مستقیم بر سیما و منظر شهری و همچنین تمامی مباحث زیرساخت های شهری تاثیر گذار است. همچنین از عوامل دیگر اهمیت این موضوع این مساله می باشد که عملکردهای نادرست این کمیسیون در طی سال های اخیر در منطقه 16 به ویژه در میان سال های 1394-1392 به موضوع افزایش تخلفات ساختمانی ، افزایش ساخت و ساخت های غیرمجاز ، افزایش زمینه های بروز جرائم ، ناکامی طرح های توسعه شهری تهران ، برهم خوردگی ساختار جمعیت شهری،تاثیرگذاری مستقیم بر محیط زیست و کاهش سرانه های خدماتی را در پی داشته است که تمامی این جوانب بر حوزه زیرساخت های شهری منطقه 16 تاثیر گذار بوده است.
در زمینه تحلیل عملکرد کمیسیون ماده 100 بر زیرساخت های شهر نواحی منطقه 16 تهران تحقیقاتی صورت نگرفته است که در این زمینه تحقیقات نزدیک به موضوع حاضر به صورت زیر به استحضار می رسد:
اغلب پژوهش ها مربوط به تخلف ساختمانی در جوامع جهان سوم و کلان شهرهایی با مشکلات حل نشده اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی نظیر ژوهانسبورگ (آفریقای جنوبی) و سائوپائولو (برزیل) (فيو و همکاران، ۲۰۰۴)، بلگراد (یوگسلاوی) (زیگاراک، ۱۹۹۹)، اولد سالت (اردن) (النسور و میتون، ۲۰۰۹)، ایبادان (أريما و ادیگبو، ۲۰۰۰)، بنین (نیجریه) اوگیو، ۱۹۹۹) و پون (هند) (کاپور و بلانک، ۲۰۰۸) انجام گرفته، نشان دهنده شدت بیشتر وقوع تخلفات ساختمانی در جوامع جهان سوم یا مسئله آمیزتر بودن برخورد و کنترل این قبیل ساخت و سازها در این جوامع است؛ برای مثال، زیگاراک (۱۹۹۹) می گوید ساخت و ساز غیر قانونی همواره در طول تاریخ بلگراد به مثابه بخشی از فرایند شهری شدن، زیاد یا کم شده است. فیكید (۲۰۰۰) تصرف غیرقانونی زمین و رعایت نکردن ضوابط ساختمانی و استانداردهای ساختمانی در مسکن را نتیجه ادامه فرایند طبیعی رشد سکونتگاه های بدون ضابطه می داند. کاپور و بلانک (۲۰۰۸) سند مالکیت را از جمله علل روی آوردن و ترجیح مالکان به احداث بنای غیررسمی یا غیر قانونی می دانند.
اداره کل کمیسیون های ماده ۱۰۰ شهرداری تهران در مقاله ای با عنوان «تخلفات ساختمانی در تهران، ویژگی ها و علل» به این نتیجه رسیده که مهم ترین و اصلی ترین دلایل تخلفات ساختمانی رفع نیازهای سکونتی و آشنایی نداشتن به قوانین و مقررات ساخت و ساز است (اداره کل کمیسیون های ماده ۱۰۰ شهرداری تهران ۱۳9۰، ۱۳). باقری ، 1396، شناسایی انواع تخلفات ساختمانی در شهر آباده و عوامل تاثیر گذار بر آن ها و ارائه راهکارهایی جهت کاهش تخلفات ، بر اساس مدل AHP نتایج بیانگر آن است که تخلفات ارتفاعی و احداث رتبه اول، تخلفات پروانه ساختمانی رتبه دوم، تخلفات کاربری های تجاری در رتبه سوم، تخلفات دیدو اشراف در رتبه چهارم، تخلفات اضافه ساخت و درها و پله ها در رتبه پنجم و تخلفات تغیر(تبدیل)کاربری در رتبه آخر واقع شدند. بر اساس پیشنهادات محقق تقویت قدرت اجرایی شهرداری، افزایش نظارت بر ساخت وسازهای شهری، کم کردن تشریفات و مراحل مربوط به صدور پروانه ساختمانی، پیشبینی منابع درآمدی برای شهرداری ها به جای جریمه، آموزش و اطلاع رسانی به شهروندان درمورد عواقب تخلفات ساختمانی، تشدید جرایم و غیره از راهکارهای کاهش تخلفات ساختمانی می باشند. یوسفی، 1396،تحلیل الگوی مکانی - فضایی تخلفات ساختمانی و آسیب شناسی آن از منظر شهرسازی (نمونه موردی: شهر قزوین) ، نتایج به دست آمده نشان داد عوامل اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و الگوی کاربری زمین بر تخلفات ساختمانی تأثیر گذارند و عوامل اقتصادی بیشترین اهمیت و عوامل اجتماعی کم ترین اهمیت را بر بروز تخلفات ساختمانی دارند. عوامل اقتصادی رابطه مستقیم با تعداد تخلف بنای مازاد بر مجوز و مجموع مساحت تخلف احداث مازاد بر سطح و تغییر کاربری و رابطه معکوس با تعداد تخلف بنای بدون مجوز را نشان می دهد. عوامل اجتماعی رابطه مستقیم با تعداد تخلف کسری پارکینگ و مجموع مساحت تخلف کسری پارکینگ و بنای مازاد بر مجوز و رابطه معکوس با تعداد پرونده های تخلف و مجموع مساحت بنای بدون مجوز را نشان می دهند. مهم ترین علل بروز تخلفات ساختمانی بر اساس تحلیل کیفی نیز انگیزه اقتصادی و کسب سود بیشتر و فرایند طولانی و پر هزینه صدور مجوز بوده است. علی بابایی درمنی، 1394، بررسی علل و آثار تخلفات ساختمانی در شهر تهران و ارائه راهبردهای مقابله با آن (نمونه موردی: منطقه 7 تهران)، نتایج تحقیق نشان می‌دهد که مهمترین علل تخلفات ساختمانی نیز تغییر ضوابط طرحهای تفصیلی در شهرداری‌های مناطق و فروش ضوابط و مهمترین آثار تخلفات ساختمانی نیز ناپایداری منابع درآمدی شهرداریها می‌باشند. همچنین می‌توان با آموزش اصول و ضوابط ساخت و ساز به مردم شهر و آموزش استفاده از تکنولوژی‌های نوین در کنترل ساخت وساز شهری به مسولین شهرداری و همچنین آموزش سازندگان، به روزرسانی قانون ماده 100 شهرداریها و استفاده از ضوابط فرم محور در قوانین طرحهای توسعه شهری، تهیه طرحهای توسعه راهبردی و بهبود نظارت شهرداری در کوتاه مدت و میان مدت و با صرف کمترین هزینه‌‌ها به شکل قابل توجهی از میزان تخلفات ساختمانی کاست. شاکری منصور ، 1394،ارزیابی نقش تخلفات ساختمانی در عدم تحقق طرحهای توسعه شهری (نمونه موردی: باقرشهر)،در تحقیق حاضر ، براساس آماره آزمون همبستگی پیرسون به مقدار 878/ تخلفات ساختمانی با عدم تحقق طرح های توسعه شهری رابطه مستقیم و قوی دارد و متغیر وابسته متاثر از متغیر مستقل می باشد و براساس آزمون رگرسوین دو متغیره 38 درصد از واریانس متغیر وابسته را متغیر مستقل تبیین می نماید. براساس داده های به دست آمده نیز می توان گفت که ضعف مالی شهرداری ها و نیاز به منابع مالی و عدم اجرای قوانین از سوی شهرداری ها و بسنده کردن به جریمه های نقدی و ضعف نیروی انسانی شهرداری منجر به افزایش تخلفات ساختمانی شده که خود موجب عدم تحقق طرح های توسعه شهری می شود. در پایان نیز با توجه به مبانی نظری تحقیق و یافته های تجربی پیشنهاداتی کاربردی ارایه شده است.
مواد و روش تحقیق
تحقيق حاضر از نظر ماهیت و روش ، از نوع پژوهش هاي توصيفي-تحليلي و از نظر هدف از نوع کاربردي (عملی) است . به منظور گردآوری داده‌ها و نياز‌های اطلاعاتی این پژوهش از روش کتابخانه ای (کتاب ها، مقاله ها و منابع خبری مرتبط با پژوهش) و روش میدانی (شامل مصاحبه و پرسشنامه) استفاده گردید. جامعه آماري کليه کارشناسان ، صاحب نظران ، کارمندان و مدیران شهری شهرداری منطقه 16 تهران مي باشند که تعداد 35 نفر از آن ها به عنوان حجم نمونه و بر اساس مدل کوکران تعيين شد وتعداد 35 پرسشنامه تکميل گردید. بسته به نوع جامعه آماري مي توان از روش هاي مختلفي براي نمونه گيري استفاده نمود که در تحقيق حاضر از روش نمونه گيري گلوله برفي استفاده گرديد .در این پژوهش در بخش آمار توصیفی از فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و غیره استفاده گردیده است. در بخش آمار استنباطی نیز به دلیل تبدیل نمودن متغیرهای پژوهش به متغیرهای شبه فاصله ای، برای محاسبه میزان اهمیت یا وجود هر ویژگی بر اساس طیف لیکرت (گزینه خیلی زیاد = 5 ، زیاد = 4 ، متوسط = 3 ، کم = 2 ، خیلی کم =1) امتیاز دهی شده است و سپس امتیاز هر گزینه با حاصل ضرب فراوانی در امتیاز هریک از گویه ها محاسبه و سپس با محاسبه مجموع امتیازات گزینه ها، امتیاز هر سوال به دست آمد. با تقسیم جمع امتیازات بر تعداد افرادی که به آن گزینه پاسخ داده اند میانگین امتیازات به دست آمد. با توجه به آن که میانگین امتیاز هر سوال عددی بین 1 تا 5 می باشد، لذا این معیار برای سنجش اهمیت سوال های یا گزینه ها مورد استفاده قرار گرفت. سپس بر اساس نتایج به دست آمده از پرسشنامه،مشاهدات میدانی و اسناد رسمی، به تجزیه و تحلیل یافته ها با استفاده الگوریتم topsis پرداخته شد . این الگو به عنوان يك تكنيك تصميم گيري چند شاخصه جبرانی بسیار قوی ، برای اولویت بندی گزينه ها از طريق شبيه نمودن به جواب ايده آل است،كه به تكنيك وزن دهي حساسيت بسيار كمي داشته و پاسخ هاي حاصل از آن تغيير عميقي نمي كند. در اين روش، گزينه انتخاب شده بايد كوتاه ترين فاصله را از جواب ايده آل و دورترين فاصله را از ناكارآمدترين جواب داشته باشد.در روش topsis ، به اجمال ماتریس n × m که دارای m گزینه و n معیار است ، ارزیابی می گردد.بر این اساس در اين پژوهش ضمن معرفي محدوده ي منطقه مورد مطالعه، وضعيت و موقعيت نواحی منطقه 16 ، با توجه به اطلاعات گردآوري شده و بررسي هاي ميداني مطرح گرديده است، سپس شاخص ها ي كمي و كيفي در ارتباط با مشاركت اجتماعي تعيين مي شود. با استفاده از مدل تاپسیس در 6 مرحله داده ها و اطلاعات میدانی،مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند . در نهایت یک نوع اولویت بندی در این نواحی با توجه به معیارها و گزینه های انتخابی انجام شده است .
محدودۀ مورد مطالعه
ارزیابی منطقه 16 تهران
منطقه ۱۶ شهرداری تهران یکی از مناطق شهری تهران است که در جنوب شرقی این شهر واقع شده‌است.
این منطقه از شمال به خیابان شوش، از جنوب به بزرگراه آزادگان، از شرق به خیابان فدائیان اسلام و از غرب به خیابان بهمن‌یار محدود می‌شود.همچنین این منطقه شامل 6 ناحیه است.
شکل 1. مرزبندی محلات و نواحی منطقه 16 تهران ، ماخذ: شهرداری منطقه 16
در حال حاضر ساختمان های قدیمی ، فاقد ایمنی و .. بیشتر در معرض افزایش تخلفات ساختمانی به منظور نوسازی و بهسازی قراردارند که در این میان بر اساس آمارهای شهرداری منطقه 16 در حال حاضر بیش از 200 ساختمان با قدمت بالای 25-30 سال در سطح شهرداری منطقه وجود دارند که بیشتر آن ها مرتبط با ناحیه 1 و محله جوادیه می باشد . نقشه شماره 1 ، ساختمان های بالای 25 سال در سطح منطقه 16 را به نمایش می گذارند که ممکن است در طی سال های پیش رو با احتمال زیاد به اماکن مشمول تخلفات ساختمانی تبدیل شوند را به نمایش می گذارد .
نقشه شماره 1 – ساختمان های با قدمت بالای 25 سال در سطح منطقه 16 تهران ، ماخذ:نگارنده
همچنین بر اساس داده های شهرداری منطقه 16 تهران ، نتایج در زمینه میزان آراء قطعی و غیر قطعی در سال 1400 به تفکیک نواحی به صورت نقشه شماره 1 ارائه می گردد :
نقشه 1 – آراء کمیسیون ماده 100 صادر شده در طی سال های 1399-1397 ، ماخذ:نگارنده
با توجه به نقشه شماره 1 ، نتایج نشان می دهد که منطقه 16 با تخلفات ساختمانی بسیار زیادی مواجه می باشد که همانطور که در رنگ های قرمز مشخص شده است تعداد محدودی از آن با آراء قطعی کمیسیون ماده 100 مواجه می باشد و بیشتر آن ها با حکم تخریب مواجه می باشند .
بحث و یافتههای تحقیق
1.4. سنجش عملکرد کميسيون ماده 100 بر زيرساخت هاي شهر نواحي منطقه 16 تهران
بر اساس مصاحبه های صورت گرفته با جامعه آماری صاحب نظران حوزه های مهندسی شهرسازی ، مدیریت شهری و جغرافیا و برنامه ریزی شهری در شهرداری منطقه 16 و اساتید دانشگاه مرتبط با موضوع تحقیق ، پنج معیار ، اجتماعی ، شهرسازی ، محیط زیست ، ایمنی و امنیت مورد بررسی قرار گرفت . از آن جایی که معیارهای مطرح شده هرکدام به صورت معیارهای کیفی می باشند ، این معیارها به صورت طیف لیکرت : خیلی کم ، کم ، متوسط ، زیاد و خیلی زیاد و به صورت مثبت از یک دیگر تفکیک می شوند . سپس در راستای تبدیل شاخص های کیفی به کمی و قرار دادن آنان در ماتریس ارزیابی و تصمیم گیری از مقیاس دو قطبی فاصله ای استفاده می گردد.در این راستا ابتدا در جدول شماره 1 ، هر یک از گویه های شاخص های مورد بررسی تدوین گردید ، سپس در جدول شماره 2 ، ماتریس ارزیابی و تصمیم گیری معیارهای مورد سنجش مدل topsis را در سطح نواحی منطقه 16 تهران به نمایش می گذارد و جدول شماره 3 ، ارزش گذاری مقیاس های دوقطبی فاصله ای را نمایش می دهد.
جدول شماره 1. گویه های مورد بررسی هر یک از شاخص های تاثیر عملکرد ماده 100 بر زیرساخت های شهری
اجتماعی | شهرسازی | محیط زیست | ایمنی | امنیت |
کاهش سطح خدمات در سطح محله ها | تنزل کیفیت محیطی | افزایش آلودگی های صوتی | کاهش ایمنی ناشی از توجه به مقررات ملی ساختمان | کاهش بهداشت محیطی |
به هم ریختن تعادل منطقه ای | تنزیل عملکردی با تغییر سرانه ها | افزایش مصرف انرژی از رعایت نکردن مبحث 19 مقررات ساختمان | افزایش خطرات آتش سوزی | کاهش رعایت اصول مدیریت بحران |
کاهش دسترسی به خدمات شهری | کاهش نفوذ پذیری | تخریب و تغییر کاربری ها به ویژه کاربری های سبز و زمین های کشاورزی | افزایش خسارات ناشی از زلزله | کاهش رعایت اصول پدافند غیرعامل |
کاهش اعتماد مردم به شهرداری | به هم ریختن نسبت توده و فضا | ناسازگاری ناشی از همجواری نامناسب کاربری ها | ||
تمایل نداشتن مردم جهت مشارکت | ناهمگونی در خط آسمان | |||
کاهش سرمایه اجتماعی | کاهش کیفیت بصری و عملکردی جداره ها | |||
کاهش نظارت اجتماعی | تضعیف کریدورهای دید و اغتشاشات بصری | |||
ازدحام و ترافیک |
ماخذ: (حکمت نیا ، 1396 ، 401)
جدول شماره 1. ماتریس ارزیابی و تصمیم گیری معیارهای مورد سنجش مدل topsis را در سطح نواحی منطقه 16 تهران
اجتماعی | شهرسازی | محیط زیست | ایمنی | امنیت |
شاخص مرکز |
کم | زیاد | متوسط | خیلی زیاد | خیلی کم | ناحیه 1 |
زیاد | خیلی زیاد | کم | زیاد | کم | ناحیه 2 |
متوسط
| زیاد | متوسط | متوسط | کم | ناحیه 3 |
متوسط | خیلی کم | خیلی کم | زیاد | زیاد | ناحیه 4 |
زیاد | متوسط | کم | خیلی زیاد | زیاد | ناحیه 5 |
خیلی زیاد | کم | زیاد | زیاد | کم | ناحیه 6 |
ماخذ:نگارنده
جدول شماره 2. ارزش گذاری مقیاس دو قطبی فاصله ای
10 | 9 | 8 | 7 | 6 | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 |
| خیلی زیاد |
| زیاد |
| متوسط |
| کم |
| خیلی کم |
|
ماخذ: نگارنده
بر اساس این مقیاس ها ، معیارهای کیفی اندازه گیری و به معیارهای کمی تبدیل گردیدند ، که نتایج آن در جدول 3 ، منعکس شده است. جدول شماره 3 ، ماتریس ارزیابی و تصمیم گیری کمی معیارهای مورد سنجش مدل topsis را در سطح نواحی منطقه 16 تهران به نمایش می گذارد.
جدول شماره 3. ماتریس ارزیابی و تصمیم گیری
ناحیه | اجتماعی | شهرسازی | محیط زیست | ایمنی | امنیت |
ناحیه 1 | 1 | 9 | 5 | 7 | 3 |
ناحیه 2 | 3 | 7 | 3 | 9 | 7 |
ناحیه 3 | 3 | 5 | 5 | 7 | 5 |
ناحیه 4 | 7 | 7 | 1 | 1 | 5 |
ناحیه 5 | 7 | 9 | 3 | 5 | 7 |
ناحیه 6 | 3 | 7 | 7 | 3 | 9 |
ماخذ: نگارنده
پس از ارزیابی ماتریس تصمیم ، مراحل و گام های بعدی روش topsis به شرح زیر انجام می گیرد:
گام اول:بی مقیاس سازی ماتریس تصمیم (N) :
به منظور بی مقیاس سازی ماتریس تصمیم گیری روش های مختلفی وجود دارد ، که یکی از این روش ها بی مقیاس سازی نورم است.
در اين نوع بي مقياس سازي هر عنصر ماتريس تصميم گيري را بر مجذور مجموع مربعات عناصر هر ستون تقسيم مي كنيم، بدين طريق كليه ستون هاي ماتريس تصميم گيري داراي واحد مشابهي مي شوند و مي توان به راحتي آنها را با هم مقايسه كرد.
جدول شماره 4 بی مقیاس سازی ماتریس ارزیابی و تصمیم گیری کمی را به نمایش می گذارد.
جدول 4. بی مقیاس سازی ماتریس ارزیابی و تصمیم گیری کمی
ناحیه | اجتماعی | شهرسازی | محیط زیست | ایمنی | امنیت |
1 | 0.09 | 0.49 | 0.46 | 0.48 | 0.19 |
2 | 0.27 | 0.38 | 0.28 | 0.62 | 0.45 |
3 | 0.27 | 0.27 | 0.46 | 0.48 | 0.32 |
4 | 0.62 | 0.38 | 0.09 | 0.07 | 0.32 |
5 | 0.62 | 0.49 | 0.28 | 0.34 | 0.45 |
6 | 0.27 | 0.38 | 0.64 | 0.21 | 0.58 |
ماخذ:نگارنده
در ادامه گام های بعدی نیز برای به دست آوردن ماتریس بی مقیاس موزون (V) ، برای به دست آوردن مقدار K از رابطه 3 استفاده می نماییم.
جدول شماره 5.محاسبه ماتریس بی مقیاس موزون
| c1 | c2 | c3 | c4 | c5 |
Ej | 1.193 | 1.344 | 1.233 | 1.221 | 1.302 |
Wi | 0.916 | 1.032 | 0.947 | 0.937 | 1.000 |
Dj | 2.193 | 2.344 | 2.233 | 2.221 | 2.302 |
ماخذ:نگارنده
در گام سوم ، اکنون می بایست ایده آل های مثبت و منفی را برای هر شاخص محاسبه نمود . برای شاخص با جنبه مثبت ، ایده آل مثبت بزرگترین مقدار V است و بر عکس برای شاخص با جنبه منفی ایده آل مثبت بزرگترین مقدار ماتریس V است . همچنین ایده آل منفی برای شاخصی با جنبه ایده آل مثبت ، کوچکترین مقدار ماتریس V است و ایده آل منفی برای شاخص منفی نیز بزرگترین مقدار ماتریس V می باشد .
جدول شماره 6.تعیین راه حل ایده آل مثبت و ایده آل منفی
| c1 | c2 | c3 | c4 | c5 |
Max | 0.57 | 0.51 | 0.61 | 0.58 | 0.58 |
Min | 0.08 | 0.28 | 0.09 | 0.06 | 0.19 |
ماخذ:نگارنده
در گام چهارم در راستای به دست آوردن میزان فاصله هر گزینه از ایده آل مثبت و منفی از رابطه های زیر استفاده می شود:
فاصله از ايده آل مثبت :
فاصله از ایده آل منفی:
جدول شماره 7: ارزیابی میزان فاصله هر گزینه تا ایده آل های مثبت و منفی
ID | di+ | di- |
1 | 0.45 | 0.75 |
2 | 0.42 | 0.69 |
3 | 0.44 | 0.63 |
4 | 0.93 | 0.17 |
5 | 0.67 | 0.46 |
6 | 0.43 | 0.75 |
ماخذ:نگارنده
در گام بعد نیز در راستای تعیین نزدیکی نسبی 
(راه حل ایده آل) محاسبه می شود . برای این کار نیز از رابطه زیر استفاده می گردد:
جدول شماره 8.ارزیابی نهایی عملکرد کميسيون ماده 100 بر زيرساخت هاي شهر نواحي منطقه 16 تهران
وضعیت عملکرد | ناحیه |
0.627 | ناحیه 1 |
0.621 | ناحیه 2 |
0.588 | ناحیه 3 |
0.15 | ناحیه 4 |
0.41 | ناحیه 5 |
0.63 | ناحیه 6 |
ماخذ:نگارنده
در زمینه ارزیابی نهایی میزان عملکرد کميسيون ماده 100 بر زيرساخت هاي شهر نواحي منطقه 16 تهران ، نتایج نهایی آن به صورت جدول شماره 8 و نمودار شماره 1 است.
نمودار شماره 1 . ارزیابی نهایی عملکرد کميسيون ماده 100 بر زيرساخت هاي شهر نواحي منطقه 16 تهران، ماخذ:نگارنده
بر اساس نتایج نهایی جدول شماره 8 و نمودار شماره 1 ، این چنین به نظر می رسد که نواحی 1 ، 2 و 6 از میزان عملکرد کمیسیون ماده 100 تقریبا یکسان و بالایی برخوردار می باشند و در این میان ناحیه 4 و پس از آن ناحیه 5 از ضعیف ترین میزان عملکردی کمسیسیون ماده 100 در سطح منطقه 16 تهران برخوردار می باشند . در نهایت در راستای رتبه بندی گزینه ها نیز به ترتیب ناحیه 1 با 0.627 ، پس از آن ناحیه 6 با 0.63 ، پس از آن ناحیه 2 با 0.621 به نظر می رسد سه ناحیه حاضر از نظر زیرساخت های شهری بر اساس عملکرد کمیسیون ماده 100 از شرایط مساعدتری برخوردار هستند . پس از این نواحی ، ناحیه 3 با 0.588 نیز نسبتا از شرایط مساعدی در این زمینه و پس از آن ناحیه 5 با 0.41 و در نهایت ناحیه 4 با 0.15 از شرایط کاملا نامساعدی در زمینه عملکرد کمیسیون ماده 100 در بهبود زیرساخت های شهری برخوردار می باشند.
نتیجهگیری و ارائه پیشنهادها
همواره الگوهای ساخت و ساز دستاوردهای مناسبی را نیز از طریق تولید طرح و برنامه برای توسعه شهرها و یا ساماندهی ، بهسازی و نوسازی شهرها و محله های شهری داشته است . ولیکن در شهرهای کشورهای جهان سوم و با پیشینه تاریخی و با ویژگی هایی نظیر دارا بودن بافت های قدیمی و فرسوده شهری ، تراکم زیاد جمعیت ، مشکلات اقتصادی،فقر،بیکاری، کمبود دسترسی خدمات ، نارسایی خدمات،کمبود زیرساخت ها ، آلودگی های محیط زیستی و سایر دغدغه های اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی مواجه می باشند . در سال های اخیر نیز تخلفات ساختمانی بر افزایش مشکلات و معضلات شهری شهرهای جهان سوم افزوده است و یکی از مهمترین این شهرها که از بحران های ناشی از تخلفات ساختمانی رنج می برد ، شهر تهران است . منطقه 16 شهر تهران نیز که یکی از جنوبی ترین و قدیمی ترین مناطق شهر تهران می باشد با بافت های فرسوده گسترده رو به رو بوده است که در طی ده سال اخیر با تشویق سازندگان ، بخشی از این بافت ها نوسازی شده اند اما نکته قابل توجه این مساله است که همواره در نوسازی این بافت ها ، تخلفات ساختمانی نیز به وفور در این منطقه رخ داده است . لازم به ذکر است یکی از عوامل افزایش تخلفات شهری ، عملکرد کمیسیون ماده 100 شهرداری منطقه می باشد که در این زمینه می بایست اشاره شود که بخشی از بودجه های مدیریت شهری و کمیسیون ماده 100 از طریق افزایش تخلفات ساختمانی تامین می گردد که این مساله خود نیز کاهش عملکردی مدیریت شهری منطقه 16 را نیز در پی دارد . در این راستا پژوهش حاضر با توجه به اهمیت میزان عملکرد کمیسیون ماده 100 در نواحی مختلف منطقه 16 ، تحليل عملکرد کميسيون ماده 100 بر زيرساخت هاي شهری به تفکیک نواحي منطقه 16 تهران را مورد مطالعه قرار داده است که در این زمینه نتایج نشان داد ضعیف ترین عملکرد کمیسیون ماده 100 که بر اساس پنج معیار اجتماعی ، شهرسازی ، محیط زیست ، ایمنی و امنیت مورد بررسی قرار گرفته ، مختص به ناحیه 4 ، سپس ناحیه 5 بوده است و همچنین نتایج نشان داد که عملکرد کمیسیون ماده 100 در زمینه زیرساخت های شهری نواحی 1 ، 2 ، 3 و 6 قابل قبول بوده است .
References
· Afzali, Rasoul, Hamidi, Akbar, Farhadi, Ibrahim, 2016, Investigating and Evaluation of Construction Violations in the Mother of the Mother (Case Study: Sardrood City), Journal of Geographical Thought, No. 15.
· Ajza shokouhi, Mohammad, Samadi Reza, Goodarzi, Nosratollah, Ghanbari, Mohammad, 1395, Analysis and Investigating Causes of Building Violations in Metropolitan Cities, emphasizing the laws and regulations of urban planning (Case Study: Districts Three and Nine City of Mashhad), Geography and Development Quarterly Urban Space, Volume 3, No. 2.
· Bibri, S. E. (2018). Backcasting in futures studies: a synthesized scholarly and planning approach to strategic smart sustainable city development. European Journal of Futures Research, 6(1), 1-27.
· Bibri, S. E. (2018). Backcasting in futures studies: a synthesized scholarly and planning approach to strategic smart sustainable city development. European Journal of Futures Research, 6(1), 1-27.
· Bibri, S. E., & Krogstie, J. (2020). The emerging data–driven Smart City and its innovative applied solutions for sustainability: The cases of London and Barcelona. Energy Informatics, 3(1), 1-42.
· Boateng, F. G., & Wright, R. (2019). A conceptual inquiry into building collapse in cities in developing countries. 43RD AUBEA, 48.
· Boroumand Quds, Nasrin, 2016, Investigating the Impact of Unauthorized Construction on the Quality of Life in Nasim Shahr Residents, M.Sc., Department of Urban Engineering, Faculty of Engineering, Islamic Azad University of Tehran Science and Research Branch.
· Center for Urban Development Studies of District 16, 1399
· Connolly, P., & Wigle, J. (2017). (Re) Constructing informality and “doing regularization” in the conservation zone of Mexico City. Planning Theory & Practice, 18(2), 183-201.
· Darwish, Behrouz, 2016, Strategic -Structural Analysis The Causes of Violations in the Tehran Urban Construction Process and Its Prevention and Control Program, Masters Degree, Geography and Urban Planning, Faculty of Literature and Humanities, Islamic Azad University Tehran Science and Research.
· Directorate General of Article 6 of Tehran Municipality, 2011
· http://www.dadfandadandish.com/articles/178511
· Isfahan Municipality Studies Center, 1400
· Manouchehri Miandoab, Ayoub Abedini, Asghar, Hekmatnia, Hassan, 1398, Investigating and Analyzing of Construction Violations and Explaining Key Factors Influencing (Case Study of Yazd City), Journal of Urban Structure and Function Studies, Volume 6, No. 18.
· Manouchehri Miandoab, Ayoub, Wisdom Nia, Hassan, Mousavi, Miranjaf. (1398). Futures Improved Performance of Article 100 Commission by providing a SWOT-QSPM Scenario-QSPM Scenario (Case Study: Yazd City). Geography and Urban Space Development, 6 (2), 89-108. Doi: 10.22067/gusd.v6i2.80978
· Moghimi, Mohammad Reza, 1398, Analysis of Factors Affecting Urban Construction Violations (District 1 of District 2 Municipality), MSc Thesis, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities, Islamic Azad University of Yadegar Imam Khomeini Branch- Shahrri.
· Mohammadi, Jamal, Mirzaei, Sara, 2015, Explaining the Status and Understanding Factors Affecting Construction Violations in Iranian Metropolitan Cities (Case Study: Fifteen Areas of Isfahan), Journal of Geographical Research, Volume 30, No. 2.
· Nasiri, Fatima, 1400, The nature of Article 100 Commission, the Group of Bar Association,
· Sundaresan, J. (2019). Urban planning in vernacular governance: Land use planning and violations in Bangalore, India. Progress in Planning, 127, 1-23.
· Tehran Municipality Studies Center, 1398