تأثیر درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت بر توسعه کارآفرینی

ابوالفضل شاه آبادی ¹ ( دانشگاه الزهرا )
علی نیکبخت ² ( کارشناسی ارشد مدیریت کارآفرینی، گروه مدیریت کارآفرینی، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، ایران )
ثمینه قاسمی فر ³ ( پژوهشگر پسادکتری دانشگاه الزهرا )

تاریخ ارسال : 1400/11/27 تاریخ تایید : 1401/09/01

کلید واژه: شهرنشینی, کارآفرینی, ساختار سنی جمعیت,

چکیده مقاله :

تأثیر درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت بر توسعه کارآفرینی

چکیده
امروزه، بسیاری از کشورهای جهان به اهمیت نقش کارآفرینی در فرایند دستیابی به رشد و توسعه ‌اقتصادی پی برده اند‌. از این رو، شناسایی عوامل موثر بر کارآفرینی به منظور امکان سیاست گذاری مناسب در جهت رفع موارد بازدارنده و تقویت موارد بسط دهنده آن بسیار مهم و ضروری می‌باشد. از این رو، تحقیق حاضر با استفاده از داده های تجربی دو گروه از کشورهای منتخب در حال توسعه و توسعه یافته طی دوره 2019 - 2015 به بررسی تأثیر درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت بر ‌کارآفرینی پرداخته است. برای این منظور، مدل تحقیق با رهیافت داده های تابلویی و به روش گشتاورهای تعمیم‌یافته به تفکیک دو گروه از کشورهای منتخب برآورد گردیده و براساس نتایج نشان داد درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت ‌بر ‌کارآفرینی در هر دو گروه از کشورهای منتخب تأثیر مثبت و معناداری دارد. اما، ضریب تخمینی آنها در کشورهای توسعه یافته بزرگتر است. به‌علاوه، متغیرهای مستقل غیرهدف شامل حکمرانی ، آموزش و توسعه مالی نیز با ضرایب تخمینی مختلف بر ‌کارآفرینی در هر دو گروه از کشورهای منتخب تأثیر مثبت و معنا داری دارند .
کلید واژه ها : کارآفرینی ، شهرنشینی ، ساختار سنی جمعیت .

امروزه، بسیاری از کشورهای جهان به اهمیت نقش کارآفرینی در فرایند دستیابی به رشد و توسعه ‌اقتصادی پی برده اند‌. از این رو، شناسایی عوامل موثر بر کارآفرینی به منظور امکان سیاست گذاری مناسب در جهت رفع موارد بازدارنده و تقویت موارد بسط دهنده آن بسیار مهم و ضروری می‌باشد.

چکیده انگلیسی :

The Effect of Urbanization Degree and Age Structure of Population on Entrepreneurship Development

Abstract
Today, many countries around the world have realized the importance of the role of entrepreneurship in the process of achieving "economic" growth and development. Therefore, identifying the factors affecting entrepreneurship in order to be able to appropriate policy to address barriers and strengthen its expansion is very important and necessary. Therefore, the present study uses the experimental data of two groups of selected developing and developed countries during the period 2015-2019 to investigate the impact of urbanization and age structure of the population on entrepreneurship. For this purpose, the research model was estimated by panel data approach and generalized moment method separately for the two groups of selected countries. The results showed that the degree of urbanization and age structure of the population had a positive effect on entrepreneurship in both groups of selected countries. It makes sense. However, their estimated coefficient is higher in developed countries. In addition, non-objective independent variables including governance, education and financial development with different estimated coefficients have a positive and significant effect on entrepreneurship in both groups of selected countries.
Keywords : Entrepreneurship , Urbanization, Population Age Structure.

Today, many countries around the world have realized the importance of the role of entrepreneurship in the process of achieving "economic" growth and development . Therefore, identifying the factors affecting entrepreneurship in order to be able to appropriate policy to address barriers and strengthen its expansion is very important and necessary .

متن کامل:



فرم ارزیابی مقالات

1. آیا عنوان و محتوای مقاله با اهداف مجله همخوانی دارد؟ بلی خیر 4

بلی

2. آیا عنوان مقاله با محتوا تطابق دارد؟ بلی خیر
عنوان پیشنهادی: 5

بلی

3. رعایت ساختار شکلی و کیفیت نگارش مقاله (چکیده, مقدمه، مبانی نظری, یافته ها، بحث و نتیجه‏گیری) 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

4. کیفیت مقدمه و بیان مسأله 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

5. مناسب بودن روش تحقیق علمی, مشخص بودن جامعه آماری و استفاده از اطّلاعات صحیح 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

6. کیفیت و مناسب بودن پیشینه و ادبیات نظری تحقیق 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

7. قدرت استدلال علمی در ارائه و تجزیه و تحلیل یافته ها 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

8. دستیابی به اهداف تحقیق 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

9. ارزیابی و ارائه نتیجه گیری 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

10. روان بودن متن و رعایت قواعد نگارش 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

11. نحوه ارائه جداول، نمودارها و کیفیت نقشه ها 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

12. استفاده از منابع معتبر و جدید، صحت ارجاعات داخل متن و انطباق آن ها با منابع ارایه شده در پایان مقاله 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

13. کیفیت چکیده و انطباق چکیده فارسی و انگلیسی 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

14. نوع مقاله:
پژوهشی بنیادی - پژوهشی کاربردی - تحلیلی مقایسه ای - مروری- ترویجی- سایر 6

تحلیلی مقایسه ای

15. آیا مقاله در «روش یا نتایج» حاوی مباحث جدید و دربرگیرنده نوآوری است؟
بلی خیر تاحدودی 3

تا حدودی

16. آیا مقاله قبلا در نشریه دیگری چاپ شده است؟
بلی خیر اطلاع ندارم

اطلاع ندارم

17. چاپ این مقاله در فصلنامه (نظر نهایی داور):

 به همین صورت مناسب و قابل چاپ است.        پس از انجام اصلاحات پیشنهادی قابل چاپ است        پس از انجام اصلاحات نیازمند داوری مجدد است.        مناسب نیست.      

فرم ارزیابی مقالات

1. آیا عنوان و محتوای مقاله با اهداف مجله همخوانی دارد؟ بلی خیر 4

بلی

2. آیا عنوان مقاله با محتوا تطابق دارد؟ بلی خیر
عنوان پیشنهادی: 5

بلی

3. رعایت ساختار شکلی و کیفیت نگارش مقاله (چکیده, مقدمه، مبانی نظری, یافته ها، بحث و نتیجه‏گیری) 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

4. کیفیت مقدمه و بیان مسأله 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

5. مناسب بودن روش تحقیق علمی, مشخص بودن جامعه آماری و استفاده از اطّلاعات صحیح 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

6. کیفیت و مناسب بودن پیشینه و ادبیات نظری تحقیق 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

7. قدرت استدلال علمی در ارائه و تجزیه و تحلیل یافته ها 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

8. دستیابی به اهداف تحقیق 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

9. ارزیابی و ارائه نتیجه گیری 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

10. روان بودن متن و رعایت قواعد نگارش 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

11. نحوه ارائه جداول، نمودارها و کیفیت نقشه ها 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

12. استفاده از منابع معتبر و جدید، صحت ارجاعات داخل متن و انطباق آن ها با منابع ارایه شده در پایان مقاله 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

13. کیفیت چکیده و انطباق چکیده فارسی و انگلیسی 5

 عالی 5        بسیار خوب 4        متوسط 3        ضعیف 2      

14. نوع مقاله:
پژوهشی بنیادی - پژوهشی کاربردی - تحلیلی مقایسه ای - مروری- ترویجی- سایر 6

کاربردی

15. آیا مقاله در «روش یا نتایج» حاوی مباحث جدید و دربرگیرنده نوآوری است؟
بلی خیر تاحدودی 3

تاحدی

16. آیا مقاله قبلا در نشریه دیگری چاپ شده است؟
بلی خیر اطلاع ندارم

خیر

17. چاپ این مقاله در فصلنامه (نظر نهایی داور):

 به همین صورت مناسب و قابل چاپ است.        پس از انجام اصلاحات پیشنهادی قابل چاپ است        پس از انجام اصلاحات نیازمند داوری مجدد است.        مناسب نیست.     

نظرات داوران   داور 1 JZPM-2202-4065  بازنگری جزئی  فرم ارزیابی مقالات           باسلام. لطفا به موارد زیر توجه شود: 1-چکیده فارسی و انگلیسی نیارمند بازنگری و تقویت است. 2- در خصوص مرور پیشینه تحقیق مطالب خوبی گردآوری شده است لیکن مطالب و یافته های تحقیقاتی دیگران به گونه ای باید گزارش شوند که انسجام و پیوند مطلوبی با یکدیگر داشته باشند. در شکل فعلی مطالب دیگران به شکل موزائیکی کنار یکدیگر قرار گرفته اند بدون اینکه تحلیل، تفسیر و ارتباط و انسجام منطقی در بین آنها باشد. 3-لازم است در پایان مرور پیشینه جمع بندی و نتیجه گیری از مطالب صورت پذیرد. 4-چرا این کشورها انتخاب شده اند را شفاف و مستدل بیان کنید. چرا بین سالهای 2115 تا 2019 را هم شفاف و مستدل ذکر کنید.       فایل ارسالی داور:  JZPM-2202-4065-1-2 (AMD).docx                   داور 2 JZPM-2202-4065  بازنگری کلی  فرم ارزیابی مقالات           1- در چکیده ضمن خلاصه نویسی و ارائه بیان مسئله مهم و مرتبط در دو سطر، به ارائه هدف، روش تحقیق و اهم و اخص یافته ها به صورت کمی و کیفی اشاره کنید. 2- بیان مسئلهاه با اهمیت و ضرورت و مقدمه ادغام شود و با استفاده از منابع معتبر و متعدد به صورت خلاصه به تبیین و تشریح مسئله مورد مطالعه تحقیق بپردازید. همچنین سوالات و فرضیه های تحقیق مطرح شود. 3- پیشینه و مبانی نظری ادغام و با استفاده از منابع معتبر جدید و متعدد و مقالات چاپ شده در مجله؛ قوی تر و علمی تر گردد . خلاصه نویسی باید رعایت شود. 4- تمام ابعاد و بخش های مرتبط با یک روش تحقیق علمی رعایت شود. ابزار سنجش و تحلیل داده ها در روش تحقیق مشخص شود و روش تحقیق نیاز به توضیح اضافی ندارد. خلاصه گردد. 5-کلیه نقشه های محدوده مطالعه ادغام و مجدد به صورت رنگی و با کیفیت بهتر ترسیم شود. همچنین تمام اشکال و نقشه های درون مقاله با کیفیت بهتر و به صورت رنگی و برابر با فرمت مجله اصلاح و بازترسیم شود. 6- توضیخات تکمیلی و تشریح موارد جداول و نمودارهای مرتبط با یافته های تحقیق نوشته شود. 7- تحلیل جداول و نمودارها مرتبط با یافته ها ضعیف است. بازنگری علمی و محتوایی شود. سعی شود از مدل استفاده گردد 8- در نتیجه گیری اهم و اخص داده ها اشاره شود و نتایج به صورت تطبیفی با نتایج دیگر تحقیقات ارائه شود و خلاصه شود. 9- منابع درون و پایان متن برابر با فرمت مجله تنظیم و بازنویسی شود و از مقالات چاپ شده در نشریه رفرنس دهید. 10- چکیده لاتین برابر با چکیده فارسی مجدد ترجمه و بازنگری دقیق شود 11-کل مقاله بر اساس فرمت مجله ویرایش علمی و ادبی شود. بازنویسی و حداکثر صفحات نوشتاری کمتر از17 ص رعایت شود.

تأثیر درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت بر توسعه کارآفرینی

 

چکیده

امروزه، بسياري از كشورهای جهان به اهمیت نقش كارآفريني در فرایند دستیابی به رشد و توسعه ‌اقتصادی پي برده­اند‌. از این رو، شناسایی عوامل موثر بر کارآفرینی به منظور امکان سیاست­گذاری مناسب در جهت رفع موارد بازدارنده و تقویت موارد بسط دهنده پیش برنده آن بسیار مهم و ضروری می‌باشد.است. از این رو، تحقیق حاضر با استفاده از داده­های تجربی دو گروه از کشورهای منتخب درحال توسعه و توسعه­یافته طی دوره 2019-2015 به بررسی تأثیر درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت بر ‌کارآفرینی پرداخته است. برای این منظور، مدل تحقیق با رهیافت داده­های تابلویی و به روش گشتاورهای تعمیم­یافته به تفکیک دو گروه از کشورهای منتخب برآورد گردیده و براساس نتایج نشان داد درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت ‌بر ‌کارآفرینی در هر دو گروه از کشورهای منتخب تأثیر مثبت و معناداری دارد. اما، ضریب تخمینی آنها در کشورهای توسعه­یافته بزرگتر است. به­علاوه، متغیرهای مستقل غیرهدف شامل حکمرانی، آموزش و توسعه مالی نیز با ضرایب تخمینی مختلف بر ‌کارآفرینی در هر دو گروه از کشورهای منتخب تأثیر مثبت و معناداری دارند.

 

كليد واژه­ها: کارآفرینی، شهرنشینی، ساختار سنی جمعیت

‌

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

The Effect of Urbanization Degree and Age Structure of Population on Entrepreneurship Development

Abolfazl Shahabadi¹1, Samineh Ghasemifar2, Ali Nikbakht‌3

1. Professor of Economics, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University, Tehran, Iran, [e-mail]

2. Postdoctoral Economics, Departmwnt of Economics, Faculty of Economics and Social Sciences, Alzahra University, Tehran, Iran, [e-mail]

3. MA in Entrepreneurship Management, Department of Entrepreneurship Management Science and Research Branch, Islamic Azad University, Iran

 

Abstract

‌many countries in the world have realized the importance of entrepreneurship and its determinants in achieving economic growth and development. Among the determining factors of entrepreneurship, it is essential to pay attention to the factor of urbanization due to the significant growth of urbanization, especially in developing countries. Therefore, the present research, using the experimental data of two groups of selected developing and developed countries during the period of 2015-2019, investigates the effect of the degree of urbanization and the age structure of the population on entrepreneurship with the help of panel data approach and using the method.The generalized moments are estimated. The results show that the degree of urbanization and the population's age structure has a positive and significant effect on entrepreneurship in both groups of selected countries. However, their estimated coefficient is larger in developed countries.Today, many countries around the world have realized the importance of the role of entrepreneurship in the process of achieving "economic" growth and development. Therefore, identifying the factors affecting entrepreneurship in order to be able to appropriate policy to address barriers and strengthen its expansion is very important and necessary. Therefore, the present study uses the experimental data of two groups of selected developing and developed countries during the period 2015-2019 to investigate the impact of urbanization and age structure of the population on entrepreneurship. For this purpose, the research model was estimated by panel data approach and generalized moment method separately for the two groups of selected countries. The results showed that the degree of urbanization and age structure of the population had a positive effect on entrepreneurship in both groups of selected countries. It makes sense. However, their estimated coefficient is higher in developed countries. In addition, non-objective independent variables including governance, education and financial development with different estimated coefficients have a positive and significant effect on entrepreneurship in both groups of selected countries.

 

Keywords: Entrepreneurship, Urbanization, Population Age Structure.

 

 

 

 

 

 

‌

 

 

---

[1] . Corresponding Author: Abolfazl Shahabadi

Address: Professor of Economics, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University, Tehran, Iran

Tell: 09126991691

Email: [e-mail]

 

 

 

Introduction

Today, entrepreneurship as a process in which a person or a group of people in an organized manner tries to create value and satisfy human needs by identifying business opportunities and carrying out innovation is one of the driving engines of economic growth. It is considered in different countries of the world. On the other hand, during recent decades, the trend of urbanization in the world, especially in developing countries, has been accompanied by significant growth, and this can affect entrepreneurship. Because cities are the locations of knowledge and innovation production centers that strengthen creative and innovative thinking and improve the entrepreneurial abilities of human resources (Hasan, 2019). In addition, the growth of urbanization due to higher population density and economies of scale reduces business costs. Also, the higher demand caused by the high population increases the sales and profitability of entrepreneurial businesses. Or the fact that most cities have developed infrastructures such as transportation infrastructure, technological infrastructure, and easy and cheaper access to financing institutions provides a more favorable environment for the growth of entrepreneurship (Hans and Custer, 2017). Nevertheless, the effect of the degree of urbanization and age structure as two environmental and demographic characteristics of developing countries on their entrepreneurship level with a comparative approach hasn't been researched in other studies. Therefore, the hypotheses of the research have been chosen as follows. The degree of urbanization has a significant effect on the development of entrepreneurship in selected developing countries.

2. The degree of urbanization has a significant effect on the development of entrepreneurship in selected developed countries. 3. The age structure of the population has a significant effect on the development of entrepreneurship in selected developing countries. 4. The age structure of the population has a significant effect on the development of entrepreneurship in selected developed countries. This investigation can lead to a better understanding of the impact of urbanization variables and the age structure of the population on entrepreneurship, and the application of the results in planning and policies in the field of entrepreneurship development and, as a result, economic growth and development provide in developing countries. For this reason, this research tried to investigate and determine this issue using panel data from two groups of selected developing and developed countries between 2015 and 2019. This investigation can lead to a better understanding of the impact of urbanization and the population's age structure variables on entrepreneurship, and the application of the results in planning and policies in the field of entrepreneurship development and, as a result, economic growth and development provide in developing countries. For this reason, this research tried to investigate and determine this issue using panel data from two groups of selected developing and developed countries between 2015 and 2019.

 

Methodology

This research is practical in terms of purpose. It is descriptive-analytical in nature and method. In terms of implementation, multivariate regression analysis has been used to determine the effect of the degree of urbanization and the population's age structure on entrepreneurship. The research model used is also a panel data type, which provides more efficient estimation due to limiting the problem of heterogeneity of variance, reducing collinearity between variables, and increasing the degree of freedom compared to cross-sectional data and time series (Baltaghi, 2005). The model of this research is selected as a dynamic panel type, where the entrepreneurship variables interruption has appeared as an independent variable on the right side of the equation.

 

Results and discussion

Finally, the research model was estimated using the dynamic panel data model in two cases. Of course, the number of cross-sectional variables (N) should be greater than the number of time and years (T) (T < N), it is necessary to pay attention to the fact that in the generalized moment's method (Bond, 2002). Also, two tests had performed to ensure the appropriateness of the generalized moment method. First, Sargan's test has been used to prove the validity condition of over diagnosis. The validity of instrumental variables. A value greater than 5% of the probability of Sargan's statistic showed that the non-correlation of the tools with the disturbance components cannot reject, and the tools used in the model's estimation have the required validity. The second is the residual correlation test of the first order (1) AR and the second order (2) AR, which has conducted to check the validity and accuracy of the instrumental variables. The results of this test showed that the validity of the tested model results is confirmed.

 

Conclusion

The effect of the degree of urbanization on entrepreneurship is positive and significant in both groups of selected countries. According to Table 2, a 1 percent increase in urban population to the total population has improved 0.051 and 0.105 percent of entrepreneurship in selected developing and developed countries, respectively. These results confirm the first and second hypotheses of the research. The effect of population age structure on entrepreneurship in both groups of selected countries is positive and significant. According to Table 2, a 1 percent increase in active population in selected developing and developed countries has led to 0.032 and 0.164 percent improvements in entrepreneurship, respectively. Because the increase in the population's working age had a positive effect on entrepreneurship, from the increase in the probability of entrepreneurial people, the growth of the young workforce, and the supply of human resources needed by entrepreneurial businesses, the increase in per capita income and the growth in demand for the products produced by entrepreneurs. The influence of governance institutions on entrepreneurship in both groups of selected countries is positive and significant. According to Table 2, a 1 percent improvement in the quality of the government institution in the selected developing and developed countries has led to 0.355 and 0.160 percent improvements in entrepreneurship, respectively. The effect of education on entrepreneurship in both groups of the selected countries is positive and significant. Based on this, a 1 percent increase in the level of education in the selected developing and developed countries has improved entrepreneurship by 0.156 and 0.242 percent, respectively. The impact of financial development on entrepreneurship in both groups of the selected countries is positive and significant. 1% more rises in the financial sector have led to 0.041 and 0.114% improvement in entrepreneurship in the selected developing and developed countries, respectively. Because easy and low-cost access to credits and facilities of the financial sector through the channel of helping to finance entrepreneurial activities and solving their liquidity problems has reduced production costs, increased the profitability of entrepreneurial businesses, and made the environment more favorable for entrepreneurship.

 

 

 

‌

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تأثیر درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت برکارآفرینی

ابوالفضل شاه‌آبادي¹، ثمینه قاسمی فر2، علی نیکبخت3

1. استاد گروه اقتصاد دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، ایران [e-mail]

2. پسادکتری اقتصاد، گروه اقتصاد دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، ایران [e-mail]

3. کارشناسی ارشد مدیریت کارآفرینی، گروه مدیریت کارآفرینی، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، ایران

 

 

چکیده

امروزه، بسياري از كشورهای جهان به اهمیت كارآفريني و تعیین­کننده­های آن در فرایند دستیابی به رشد و توسعه ‌اقتصادی پي برده­اند‌. از میان عوامل تعیین­کننده کارآفرینی توجه به عامل شهرنشینی به دلیل رشد چشمگیر شهرنشینی به خصوص در کشورهای درحال توسعه بسیار حائز اهمیت است. از این رو، تحقیق حاضر با استفاده از داده­های تجربی دو گروه از کشورهای منتخب درحال توسعه و توسعه­یافته طی دوره 2019-2015 به بررسی تأثیر درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت بر ‌کارآفرینی به کمک رهیافت داده­های تابلویی و به روش گشتاورهای تعمیم­یافته برآورد شده است. نتایج نشان می­دهد درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت ‌بر ‌کارآفرینی در هر دو گروه از کشورهای منتخب تأثیر مثبت و معناداری دارد. اما، ضریب تخمینی آنها در کشورهای توسعه­یافته بزرگتر است.

 

كليد واژه­ها: کارآفرینی، شهرنشینی، ساختار سنی جمعیت

 

 

 

 

 

 

 

---

[1] . نویسندۀ مسئول: ابوالفضل شاه آبادی

نشانی استاد گروه اقتصاد دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، ایران

تلفن [phone]

پست الکترونیکی  [e-mail]

 

 

 

 

1) مقدمه

امروزه، کارآفرینی¹ به­عنوان فرایندی که طی آن فرد یا گروهی از افراد به صورت سازماندهی شده سعی دارند با شناسایی فرصت­های کسب­وکار و انجام ابداع و نوآوری، خلق ارزش نموده و نیازهای بشر را مرتفع نمایند یکی از موتورهای محرکه رشد اقتصادی در کشورهای مختلف جهان محسوب می­شود. از سویی، توسعه کارآفرینی در گرو ایجاد بستر مناسب و حمایت از کارآفرینان است. از سوی دیگر، طی دهه­های اخیر روند شهرنشینی در جهان و مخصوصاً در کشورهای درحال توسعه با رشد چشمگیری همراه بوده و این می­تواند کارآفرینی را متأثر نماید. زیرا، شهرها محل استقرار مراکز تولید دانش و نوآوری هستند که تفکر خلاقانه و نوآور را تقویت می­کنند و قابليت­هاي كارآفريني منابع انساني را ارتقاء می­بخشد(Hasan, 2019). به­علاوه، رشد شهرنشینی به علت تراکم بیشتر جمعیت و صرفه­های ناشی از مقیاس باعث کاهش هزینه­های کسب­وکار می­شود. همچنین، به علت تقاضای بیشتر ناشی از جمعیت بالا موجب افزایش فروش و سودآوری کسب­وکارهای کارآفرینانه می­گردد. یا این که برخورداری بیشتر شهرها از زیرساخت­های توسعه­یافته مانند زیرساخت­های حمل­ونقل، زیرساخت­های فناوری و دسترسی آسان و کم هزینه­تر به نهادهای تأمین مالی، زمینه مساعدتری برای توسعه ‌کارآفرینی ‌فراهم می­کند (هانس و کاستر²، 2017). در این راستا، تجربه نظام­های اقتصادی و اجتماعی کشورهای پیشرفته و موفق در توسعه ‌کارآفرینی و همچنین ‌نتایج ‌مطالعات (Hasan, 2019)، (Hans & Koster, 2017)حسن (2019 )، هانس و کاستر (2017)، کوملوسی و پاگر³ (2016)(Komlosi & Páger, 2016) ، (Di Addario & Vuri, 2009) و دی اداریو و وری⁴ (2009) ‌نشان داده­ ‌زندگی در شهرهای توسعه‌یافته برخوردار از روش‌های نوین مدیریتی ‌در پیشرفت و ترقی ‌کارآفرینی نقش بسزایی دارد. همچنین، علاوه­بر پدیده شهرنشینی⁵، جمعيت جهان در طول 50 سال گذشته‌ افزايش بي سابقه‌اي ‌را تجربه کرده و امروزه از تغييرات جمعيتي به عنوان يکي از عوامل کليدي ‌توسعه به­طور عام و توسعه کارآفرینی به­طور خاص یاد مي‌شود. مخصوصاً گیلنیک و همکاران‌ (2018) و لیانگ و همکاران⁶ (2018) ‌نشان داده­اند سن ‌یکی از ویژگی­های جمعیت­شناختی موثر بر کارآفرینی است. زیرا، برخورداری از جمعیت ‌جوان با افزایش احتمال وجود نیروهای خلاق به­طور مستقیم و ‌با کمک به تأمین سرمایه انسانی مورد نیاز کارآفرینان به­طور غیرمستقیم می­تواند ‌کسب­وکارهای کارآفرینانه را توسعه دهد. از سویی، نتایج تحقیقات تجربی مختلف نشان داده کارآفرینی از ویژگی­های محیطی و جمعیت­شناختی کشورها تأثیر می­پذیرد.

اما، تعیین تأثیر درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت بر کارآفرینی در سطح منطقه­ای و گروه‌های خاص مانند دهیاران، دانشجویان و زنان با استفاده از داده­های اولیه مورد مطالعه قرار گرفته است. ولی،با این وجود، ‌‌تأثیر درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت به­عنوان دو ویژگی محیطی و جمعیت­شناختی کشورهای درحال توسعه بر سطح کارآفرینی آنها با رویکرد مقایسه­ای و به صورت بین کشوری در مطالعات انجام شده سابقه ندارد. از این­رو فرضیه­های پژوهش به صورت زیر مد نظر قرار گرفته است.

1.       ‌درجه شهرنشینی بر توسعه کارآفرینی ‌در کشورهای منتخب درحال توسعه تأثیر معناداری دارد.

2.       درجه شهرنشینی بر توسعه کارآفرینی ‌در ‌کشورهای منتخب توسعه­یافته تأثیر معناداری دارد.

3.       ساختار سنی جمعیت بر توسعه کارآفرینی ‌در ‌کشورهای منتخب درحال توسعه تأثیر معناداری دارد.

4.       ساختار سنی جمعیت بر توسعه کارآفرینی ‌در ‌کشورهای منتخب توسعه­یافته تأثیر معناداری دارد.

این در صورتی است که بررسی آن می‌تواند به شناخت بهتر از تأثیر متغیرهای شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت بر کارآفرینی منجر شود و کاربرد نتایج حاصله ‌در برنامه­ریزی­ها و سیاست­گذاری­ها زمینه توسعه کارآفرینی و به تبع آن رشد و توسعه اقتصادی ‌در کشورهای درحال توسعه را فراهم نماید. به همین دلیل تحقیق حاضر سعی نمود این موضوع را با رهیافت داده­های تابلویی در دو گروه از کشورهای منتخب درحال توسعه و ‌توسعه­یافته طی دوره 2019-2015 بررسی و تعیین نماید. 

در ادامه، ‌مقاله چنین سازماندهی شده که ابتدا مبانی نظری موضوع بیان و پیشینه تجربی تحقیق مرور شده است. سپس، روش­شناسی تحقیق معرفی و مدل تحقیق برآورد شده است. آنگاه، نتایج برآوردی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و ‌با توجه به جمع­بندی به­عمل آمده ‌چند توصیه سیاستی پیشنهاد شده است.

 

2) ادبیات موضوع و مبنای نظری

در نظريه­هاي اقتصادي، از اخذ ايده­هاي جديد و انباشت دانش فنی به­عنوان عامل موثر بر رشد اقتصادي یاد شده است( Kokkinou,2005)(كوكينو⁷، 2005). البته، شومپيتر⁸ نخستین کسی بود كه بحث نوآوري⁹ را وارد علم اقتصاد کرد و بر نقش فناوری در فرایند رشد اقتصادي تأکید نمود. پس از او، چارچوب نظري تأثیر نوآوري بر كارائي¹⁰ و بهره­وري¹¹ و به تبع آن رشد اقتصادي در چارچوب نظریه­های رشد درون­زا¹² توسط (Solow, Arrow, Romer, Locus) سولو¹³، ارو¹⁴، رومر¹⁵ و لوكاس¹⁶ پی­ریزی و توسعه يافت. منظور از نوآوري نیز دو عمل تحقيق¹⁷ و توسعه¹⁸ است که تحقيق به توليد اطلاعات و توسعه به استفاده از اطلاعات تولید شده جهت ايجاد كالاها و محصولات جديد اشاره دارد. اما، توليد كالاها و خدمات جديد (تجاري­سازي) خود مستلزم وجود بنگاه­های نوآور است که با تركيب دارايي­ها و فناوری؛ اين دانش عمومي (فناوری) را به محصول تبديل نمایند و مزيت رقابتي ایجاد کنند. اینجاست که کارآفرینی و توسعه محیط کارآفرینی اهمیت می­یابد. زیرا، كارآفريني فرآيندي است كه طی آن افراد با انجام نوآوري، فرصت­هاي بلااستفاده موجود در محيط را به موقعيت­های رفع تقاضا تبديل مي­كنند (ابیلی و همکاران، 1389) و با افزایش تولید محصولات جدید، افزایش اشتغال­، تشدید رقابت و رشد بهره­وری عوامل موجب رشد و توسعه اقتصادی می­شوند. بر این اساس، امروزه کامیابی جوامع را به ایجاد ارتباط معنادار بين منابع كمياب و توسعه قابليت­هاي كارآفريني منابع انساني نسبت می­دهند (استویا و همکاران¹⁹، 2020). از این­رو، بررسی عوامل موثر بر توسعه کارآفرینی به­منظور امکان سیاست­گذاری درست در جهت رفع موارد بازدارنده و تقویت عوامل بسط­دهنده کارآفرینی به یکی از دغدغه­های اصلی اقتصاددانان –مخصوصاً در کشورهای درحال توسعه- تبدیل شده است.

از سوی دیگر، طی دهه­های اخیر روند شهرنشینی در جهان و مخصوصاً در کشورهای درحال توسعه با رشد چشمگیری همراه بوده و این می­تواند کارآفرینی را متأثر نماید. زیرا، شهرها محل استقرار مراکز تولید دانش و نوآوری هستند که تفکر خلاقانه و نوآور را تقویت می­کنند و قابليت­هاي كارآفريني منابع انساني را ارتقاء می­بخشد(Hasan, 2019) (حسن²⁰، 2019). به­علاوه، رشد شهرنشینی به علت تراکم بیشتر جمعیت و صرفه­های ناشی از مقیاس باعث کاهش هزینه­های کسب­وکار می­شود. همچنین، به علت تقاضای بیشتر ناشی از جمعیت بالا موجب افزایش فروش و سودآوری کسب­وکارهای کارآفرینانه می­گردد. یا این که برخورداری بیشتر شهرها از زیرساخت­های توسعه­یافته مانند زیرساخت­های حمل­ونقل، زیرساخت­های فناوری و دسترسی آسان و کم هزینه­تر به نهادهای تأمین مالی، زمینه مساعدتری برای توسعه ‌کارآفرینی ‌فراهم می­کند(Hans & Koster, 2017)  (هانس و کاستر²¹، 2017). از طرف دیگر، طی دهه­های اخیر، گسترش بهداشت عمومی و بهبود نسبی تغذیه در کشورهای درحال توسعه باعث شده نرخ مرگ‌ومیر کودکان و نوزادان ‌کاهشی ‌باشد؛ این در حالی است که نرخ زاد و ولد در اغلب این کشورها ثابت بوده است. بنابراین، افزایش نسبت جمعیت جوان و باز شدن پنجره جمعیتی از طریق چندین رابطه هم­افزایانه مانند «افزایش عرضه نیروی کار»، «درآمدزایی و پس­انداز» و «ارتقاء سرمایه­های انسانی» بر چرخه زندگی اقتصادی از جمله کارآفرینی تأثیر گذاشته است. زیرا، افزایش نیروی کار جوان، پرانرژی و خلاق به علت ‌امید بیشتر به زندگی موجب تقویت گرایش، توانایی و اشتیاق به کارآفرینی در جامعه می­شود. هرچند، در مقابل این نظریه برخی معتقدند افزایش جمعیت جوان به علت داشتن تجربه و مهارت کمتر در کسب­وکار (در مقابل افراد مسن) می­تواند به کاهش کارآفرینی نیز منجر شود (گیلنیک و همکاران²²، 2018).

 

3) پیشینه پژوهش

پیش از مرور پیشینه پژوهش باید اشاره شود بررسی تأثیر شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت بر کارآفرینی در سطح کلان (ملی) ‌مغفول مانده و ‌مطالعه حاضر با ‌تعیین تأثیر ‌‌متغیرهای مذکور بر کارآفرینی در دو گروه از کشورهای برخوردار از ویژگی­های محیطی و جمعیت­شناختی متفاوت ضمن ‌پوشش این شکاف تحقیقاتی سعی دارد تصویر جامع­تری از تعیین­کننده‌های کارآفرینی ارائه دهد. مطالعات تجربی اثرات ابعاد مختلف شهرنشینی بر کارآفرینی به دو دسته کیفی و کمی تقسیم می­شود، مطالعات کیفی با رویکرد پرسشنامه­ای صورت گرفته است. مطالعات داخلی که به صورت کیفی به کمک روش پرسشنامه­ای عوامل مؤثر بر کارآفرینی را مورد بررسی قرار می­دهند، این عوامل شامل نقش رفتار سازمانی در ارتقا فرهنگ کارآفرینی (Samadi Miarkolaee & (2021,Samadi Miarkolae که نشان می­دهد همه ابعاد رفتار شهروندی سازمانی با فرهنگ کارآفرینی سازمانی ارتباط مثبت و معنی‌‌داری دارند. مولفه­های نهادی، ساختاری (Nedae et al, 2021 ) عوامل تحمل­پذیری اجتماعی، نقش­پذیری اجتماعی، تصویرسازی اجتماعی، حساس­شدگی اجتماعی، نظم­دهی اجتماعی، هویت­دهی محلی و صریح­سازی دانش به­عنوان عوامل و موانع اجتماعی مؤثر بر توسعه کارآفرینی شهری (Babae et al, 2019) گردشگری شهری و جمعیت شناختی (Ramazaniani et al, 2018; mousavi,2013; Ansari & salmani,2010)

عوامل اقتصادي موثر بر کارآفريني شهري شامل ابزارها و مکانيزم­هاي مالي، اقتصاد هوشمند شهري، مشاغل شهري، تجاري‌سازي ايده­ها و بازارهاي شهري (Babae et al, 2019) هستند. برخی مطالعات پرسشنامه­ای و مصاحبه­ای نشان می­دهند که کلیه مراحل تحولات ساختار سنی جمعیت برای تسهیل چرخه زندگی اقتصادی، توسعه کارآفرینی و جریان­های ثروت بین نسلی و در نهایت توسعه اقتصادی و افزایش رفاه اجتماعی کشور می­تواند یک موهبت باشد Vedadhir et) 2013,al). لازم به ذکر است که در مطالعات داخلی حوزه کارآفرینی، مطالعات معدودی هستند  که به روش­های آماری و کمی به بررسی عوامل اثرگذار بر کارآفرینی پرداخته­اند. از این عوامل می­توان به ویژگی «سن» و تردد به شهرها اشاره داشت که  با روحیه کارآفرینی افراد رابطه معناداری دارد (Aqajani & Abbasqolipour, 2011; Imani& pourrajab,2010)

در این میان مطالعات خارجی به صورت گسترده به بررسی کمی  عوامل مؤثر بر کارآفرینی پرداخته­اند. بنابراین به روش­های اقتصاد سنجی اثر عواملی نظیر سرمایه انسانی(Jafari-Sadeghi et al، 2020 ، عامل شهرنشینی،تراکم شهری و خصوصیات جمعیت شناختی مانند سن ) Hasan 2019 ؛ Hans & Koster،2017 ؛ & Komlosi Páger،  2016؛   &Di Addario   Vuri، .(2010

را مورد بررسی قرار دادند.

مطالعه حاضر به صورت جامع با بهره­گیری از مطالعات پیشین و به روش کمی اثرات عواملی اقتصادی  نظیر حکمرانی، شهرنشینی، آموزش، توسعه مالی و ساختار سنی جمعیت بر کارآفرینی را مورد سنجش قرار داده است که به نظر می­رسد مطالعات پیشین داخلی و خارجی از توجه به این عوامل غافل مانده­اند. همچنین مطالعه  حاضر با هدف تعیین تأثیر دقیق ‌متغیرهای مذکور بر کارآفرینی در دو گروه از کشورهای با ویژگی­های محیطی و جمعیت­شناختی متفاوت انجام شده و از نظر قلمرو مکانی و زمانی دارای نوآوری می­باشد.   

 

صمدی میارکلایی و صمدی میارکلایی (1400) ‌نقش رفتار شهروندی سازمانی را در ارتقاء فرهنگ کارآفرینی سازمانی مورد بررسی قرار داده است. این پژوهش از نظر نحوه‌ گردآوری داده‌ها، توصیفی-پیمایشی و از نظر مقاصد پژوهش، کاربردی بود که جامعه آماری آن شامل 238 نفر از کارکنان بنیاد مسکن استان مازندران بود که 147نفر به ‌عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه‌های استاندارد استفاده شد که روایی آن به روش روایی صوری و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ تأیید و تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها به‌‌وسیله نرم‌افزارهای SPSS و لیزرل انجام ‌شده. نتایج نشان داد، همه ابعاد رفتار شهروندی سازمانی با فرهنگ کارآفرینی سازمانی ارتباط مثبت و معنی‌‌داری دارند.

‌بابایی هزه‌جان و همکاران (1398) عوامل و موانع اجتماعی مؤثر بر توسعه کارآفرینی شهری در تهران را بررسی کرده­اند. برای این منظور، 18 مصاحبه عمیق با خبرگان و متخصصان حوزه جامعه­شناسی و اقتصاد انجام شد و در مرحله کدگذاری باز 45 کد شناسایی شد که در مرحله کدگذاری محوری 7 دسته عامل اصلی شامل تحمل­پذیری اجتماعی، نقش­پذیری اجتماعی، تصویرسازی اجتماعی، حساس­شدگی اجتماعی، نظم­دهی اجتماعی، هویت­دهی محلی و صریح­سازی دانش به­عنوان عوامل و موانع اجتماعی مؤثر بر توسعه کارآفرینی شهری در تهران شناسایی شد. 

فولادی (1398) با روش تحلیلی و اسنادی‌ به بررسی وضعیت ابعاد تحولات جمعیتی ایران پرداخته و پیامدهای کاهش جمعیت را با توجه به فرصت طلایی پنجره جمعیتی واکاوی کرده است. یافته‌های وی نشان داد در پنجره جمعیتی می‌توان با مدیریت صحیح تهدید کاهش جمعیت را به فرصت تبدیل کرد و با توسعه کیفی سرمایه انسانی، افزایش عرضه نیروی کار، افزایش پس‌اندازها و سرمایه‌گذاری‌ در راستای کاهش فقر و مدیریت نوسانات سنی تولید و مصرف اقدام نمود.

رمضانیایی و همکاران (1397) نقش گردشگري شهري در توسعه كارآفریني زنان شهری را بررسی کرده­اند. جامعه آماري این پژوهش از كليه زنان (29-15 ساله) شهر ایلام تشکيل شده بود كه تعداد 983 نفر به روش كوكران به عنوان حجم نمونه انتخاب و پرسشنامه استاندارد به صورت تصادفي ساده بين آنها توزیع شد. تجزیه و تحليل داده­ها با استفاده از آزمون رگرسيون خطي ساده نشان داد گردشگري شهري عامل مهم و مؤثری در توسعه كارآفریني زنان شهری است. همچنين، گردشگري شهري عامل مهم و مؤثری در افزایش ریسک پذیري، افزایش خلاقيت و نوآوري، افزایش اعتماد به نفس و كاهش تقدیرگرایي زنان است. 

بابایی هزه‌جان و همکاران (1395) عوامل ‌موثر بر کارآفريني شهري در ‌تهران ‌را به روش کيفي و ‌انجام مصاحبه­هاي نيمه‌ساختاريافته با 12 نفر از مسوولان شهرداري، اساتيد حوزه شهري و کارآفريني و کارآفرينان شهر تهران ‌بررسی کرده­اند. داده­هاي جمع­آوری شده از طریق مصاحبه­ها با روش تحليل مضمون، تجزيه‌و‌تحليل شدند. در نهايت، عوامل اقتصادي موثر بر کارآفريني شهري در قالب 5 مضمون اصلي ابزارها و مکانيزم­هاي مالي، اقتصاد هوشمند شهري، مشاغل شهري، تجاري‌سازي ايده­ها و بازارهاي شهري شناسايي شدند. 

ودادهیر و همکاران (1393) رابطه بین ساختار سنی و چرخه زندگی اقتصادی و جریان­های ثروت بین نسلی در ایران را در مراحل مختلف انتقال ساختار سنی در طی دوره زمانی 1335 تا 1385 بررسی کرده­اند. نتایج نشان داد کلیه مراحل تحولات ساختار سنی جمعیت برای تسهیل چرخه زندگی اقتصادی، توسعه کارآفرینی و جریان­های ثروت بین نسلی و در نهایت توسعه اقتصادی و افزایش رفاه اجتماعی کشور می­تواند یک موهبت باشد. اما، سود جمعیتی و آثار مثبت آن به خودی خود حاصل نمی­شود و به محیط خط­مشی­گذاری شده با ویژگی­های جمعیت و تنظیم خانواده؛ بهداشت عمومی مناسب، آموزش خوب و با کیفیت بالا، بازار کار و سرمایه آزاد و رقابتی، تجارت آزاد و منصفانه، حکمرانی خوب و مدیریت اقتصادی قوی نیاز دارد.

موسوی (1392) اثر متغیرهای جمعیت‌شناختی بر فرآیند کارآفرینی در نمونه­ای آماری شامل ۱۷۴ نفر از کارآفرینان استان مازندران بررسی کرده است. اطلاعات مورد نیاز برای این منظور با پرسشنامه استاندارد جمع­آوری شد و با استفاده از مدل رگرسیون تحلیل گردید. نتایج نشان داد از بین 6 متغیر مورد مطالعه، متغیر انگیزه اقتصادی بیشترین تأثیر را بر فرآیند کارآفرینی دارد. متغیرهای الگوی نقش، جایگاه اجتماعی، تحصیلات، سن و تجربه کاری نیز به ترتیب اهمیت در درجات بعدی قرار دارند.

انصاری و سلمانی‌زاده (1389) در ‌تحقيقی توصيفي‌-‌پيمايشي ‌و با ابزار پرسشنامه ‌به بررسي وي‍ژگي‌هاي جمعيت‌شناختي كارآفرينان كشور پرداخته‌‌اند. ‌بر مبناي تجزيه‌و‌تحليل توصيفي متغيرهاي مستقل تحقيق، جنسيت مرد، داشتن تحصيلات دانشگاهي، رشته تحصيلي فني- مهندسي، اشتغال آزاد والدين، سن مناسب (بين 25 تا 35 سال) در زمان شروع به فعاليت كارآفرينانه، جايگاه متوسط و مرفه اقتصادي و وجود الگوي نقش (به خصوص در بين نزديكان)، مولفه‌هاي قابل انتساب به كارآفرينان كشور مي‌باشند.

محمدپور و همکاران (1392) ‌به بررسي اثر ساختار سني جمعيت بر رشد اقتصادي كشور طی دوره 1388-1345 پرداخته­اند. در این تحقیق، درآمد سرانه، نرخ رشد جمعيت 64-15 سال، نرخ رشد جمعيت و نرخ تعداد شاغلان با تحصيلات عالي به عنوان متغيرهاي مستقل درنظر گرفته شدند. همچنين ‌از شاخص اميد به زندگي به عنوان متغيري كه مي‌تواند ‌پس‌انداز، بهره‌وري و سرمايه ‌انساني را تحت تأثیر قرار دهد، به‌عنوان يكي ديگر از متغيرهاي مستقل استفاده شد. نتايج حاصل از تخمين مدل تجربي مطابق انتظارات نظری و تجربي نشان داد ‌اثر نرخ رشد كلي جمعيت و نرخ رشد جمعيت فعال بر ‌رشد درآمد سرانه منفي و معني‌دار و اثر سایر ‌متغيرها بر رشد اقتصادي ‌در بلندمدت ‌مثبت و معني‌دار است.

آقاجانی و عباسقلی‌پور (1390) رابطه ویژگی­های زندگینامه­ای و روحیه کارآفرینی را در دانشجویان دانشگاه مازندران بررسی کرده­اند. یافته­ها نشان داد از 7 ویژگی­ زندگینامه­ای (جنس، تأهل، اشتغال، ترتیب تولد، سن، سطح تحصیلات پدر و مادر)، فقط ویژگی­ «سن» با روحیه کارآفرینی دانشجویان رابطه معناداری دارد.

ایمانی جاجرمی و پوررجب میاندوآب (1389) تأثير دو متغير سن و تحصيلات (متغيرهاي زمينه­اي) و مطالعه مطبوعات و تردد به شهر را به صورت تركيب دو متغيره بر كارآفريني دهیاران روستاهاي شهرستان مياندوآب بررسی کرده­اند. نتایج نشان داد متغيرهاي تركيبي سن-تحصيلات، سن-مطالعه مطبوعات، تحصيلات-تردد به شهر و تحصيلات-مطالعه مطبوعات بر كارآفريني تأثیر ندارند. ليكن، متغير ترکیبی سن-تردد به شهر با كارآفريني دهياران رابطه معناداری  دارد.

انصاری و سلمانی‌زاده (1389) در ‌تحقيقی توصيفي‌-‌پيمايشي ‌و با ابزار پرسشنامه ‌به بررسي وي‍ژگي‌هاي جمعيت‌شناختي كارآفرينان كشور پرداخته‌‌اند. ‌بر مبناي تجزيه‌و‌تحليل توصيفي متغيرهاي مستقل تحقيق، جنسيت مرد، داشتن تحصيلات دانشگاهي، رشته تحصيلي فني- مهندسي، اشتغال آزاد والدين، سن مناسب (بين 25 تا 35 سال) در زمان شروع به فعاليت كارآفرينانه، جايگاه متوسط و مرفه اقتصادي و وجود الگوي نقش (به خصوص در بين نزديكان)، مولفه‌هاي قابل انتساب به كارآفرينان كشور مي‌باشند.

‌منساح و همکاران²³ (2021) به بررسی ارتباط بین رفتار شخصی و مهارت‌های شناختی کارآفرینان مستقل و کارآفرینان شرکتی در تصمیم‌گیری در شرایط عدم قطعیت متمرکز پرداخته­اند. ‌یافته‌های ‌پژوهش نشان داد رفتارها و مهارت‌های شناختی افراد در ایجاد انگیزه یا ممانعت از اقدامات کارآفرینانه آنها تأثیر دارد.

جعفری صادقی و همکاران²⁴ (2020) نقش سرمایه انسانی در بین­المللی­سازی کارآفرینی را با تجزیه و تحلیل داده­های 28 کشور اروپایی با استفاده از مدل معادلات ساختاری و روش حداقل مربعات جزئی بررسی کرده­اند. نتیجه تجزیه و تحلیل داده­های تجربی نشان داد اهداف کارآفرینانه افراد غیرکارآفرین تأثیر مثبت و معناداری بر ایجاد مشاغل و بین­المللی شدن آنها دارد. اما، سطح تحصیلات بر آمادگی کارآفرینی تأثیر منفی دارد.

حسن (2019) تأثیر اقتصاد شهری بر کارآفرینی زنان ‌پاکستانی را بررسی کرده است. وی برای آزمون فرضیه تحقیق مبنی بر تسهیل کارآفرینان زن در اقتصاد شهری، از داده­های نیروی کار پاکستان و تحلیل رگرسیون استفاده نمود که نتایج نشان داد پس از کنترل خصوصیات خاص فردی، نسبت کارآفرینان زن در مناطق شهری بیشتر است. علاوه­بر این، زنان کارآفرین در مناطق شهری سود بالاتری کسب می­کنند. در نتیجه، مهاجرت از روستا به شهر منجر به افزایش رفاه کارآفرینان زن می­شود. 

لیانگ و همکاران‌ (2018) با استفاده از داده­های منتشره توسط دیده­بان جهانی کارآفرینی؛ به بررسی رابطه بین خصوصیات جمعیت­شناختی و کارآفرینی در 82 کشور جهان طی دوره 2010-2001 پرداخته­اند. نتایج نشان داد 1 درصد کاهش میانگین سنی یک کشور باعث افزایش 5/2 درصدی مشاغل جدید می­شود. هانس و کاستر (2017) رابطه شهرنشینی و نرخ راه­اندازی شرکت­های نوپا در نقاط جغرافیایی مختلف از سه کشور بلژیک، هلند و سوئد را مورد بررسی قرار داده­اند. نتایج نشان داد افزایش فاصله تا مرکز شهر بر راه­اندازی شرکت­های نوپا تأثیر منفی دارد. این بدان معناست که کسب­وکارها در نقاط مجاور شهرها می­توانند بدون نیاز به پرداخت هزینه از مزایای ارائه شده توسط محیط­های شهری سود ببرند.

 

گیلنیک و همکاران (2018) با استفاده از داده­های طولی تعداد 343 نفر از افراد بزرگسال شاغل در استرالیا در طی 12 ماه به بررسی نقش سن در فرآیند کارآفرینی پرداخته­اند. نتایج نشان داد سازه­های مربوط به سن می­توانند به عنوان عامل بسط­دهنده یا بازدارنده فرایند کارآفرینی عمل کنند.

هانس و کاستر (2017) رابطه شهرنشینی و نرخ راه­اندازی شرکت­های نوپا در نقاط جغرافیایی مختلف از سه کشور بلژیک، هلند و سوئد را مورد بررسی قرار داده­اند. نتایج نشان داد افزایش فاصله تا مرکز شهر بر راه­اندازی شرکت­های نوپا تأثیر منفی دارد. این بدان معناست که کسب­وکارها در نقاط مجاور شهرها می­توانند بدون نیاز به پرداخت هزینه از مزایای ارائه شده توسط محیط­های شهری سود ببرند.

کوملوسی و پاگر (2016) تأثیر تراکم شهری بر رقابت­پذیری ملی و عملکرد کارآفرینی ‌در نمونه­ای آماری شامل 70 کشور جهان بررسی کرده­اند. برای این منظور از شاخص رقابت­پذیری جهانی²⁵ (GCI) و شاخص کارآفرینی جهانی²⁶ (GEDI) به ترتیب به عنوان جایگزین رقابت­پذیری ملی و عملکرد کارآفرینی استفاده شد. همچنین، به منظور دستیابی به درک روابط بین متغیرها از روش همبستگی و تجزیه و تحلیل خوشه­ای استفاد گردید. در نهایت، نتایج حاصل از تحلیل داده­ها نشان داد افزایش تراکم شهری در ابتدا سبب افزایش رقابت­پذیری ملی و بهبود عملکرد کارآفرینی می­شود. اما، در ادامه با سرعت کاهشی این دو به حداکثر می­رسند. سپس، از یک نقطه مشخص به بعد افزایش تراکم شهری موجب کاهش رقابت­پذیری ملی و عملکرد کارآفرینی می­شود. بنابراین، منحنی این رابطه غیرخطی است و نشان می­دهد تراکم بیش از حد؛ یا کمتر از حد جمعیت در یک سیستم شهری لزوماً نتیجه بهتری به همراه ندارد.

دی اداریو و وری²⁷ (2010) اثر تراکم شهری به عنوان شاخص جایگزین اندازه بازار بر فرصت­های کارآفرینی دانش­آموختگان دانشگاهی­ در ایتالیا را 3 سال بعد از فارغ­التحصیلی بررسی کرده­اند. نتایج نشان داد افزایش 100000 نفری جمعیت استان محل کار فرد، احتمال کارآفرینی را 4/2 درصد افزایش می­دهد. همچنین، افزایش 100000 نفری جمعیت استان محل کار کارآفرین موجب افزایش 2/0 درصدی درآمد خالص کارآفرینی می­شود.

 

4) روش­شناسی پژوهش

این تحقیق از نظر هدف کاربردی است. ‌زیرا، به قصد استفاده از یافته­ها در نمونه آماری مورد مطالعه انجام شده است. از نظر ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی است‌ و ارتباط بین متغیرها را با استفاده از آمارهای ثانویه و بدون مداخله و دست­کاری در آنها بررسی کرده است. از نظر اجرایی نیز از تحلیل رگرسیون چند متغیره برای ‌‌تعیین تأثیر درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت ‌بر ‌کارآفرینی استفاده شده است. مدل تحقیق مورد استفاده نیز از نوع داده­های تابلویی²⁸ است که به علت محدود نمودن مشکل ناهمسانی واریانس، کاهش همخطی بین متغیرها، افزایش درجۀ آزادی نسبت به داده­های مقطعی²⁹ و سری زمانی³⁰ برآورد کارآتری انجام می­دهد (Baltaghi  2005,) ).(بالتاجی³¹، 2005). البته، داده­های تابلویی خود شامل دو نوع ایستا³² و پویا³³ است که مدل این تحقیقاین مدل ‌از نوع تابلویی پویا انتخاب شده که وقفه متغيّر ‌‌کارآفرینی ‌به­عنوان متغیر مستقل در سمت راست معادله ظاهر شده است. . زیرا، بسیاری از روابط اقتصادی پویا هستند و عامل زمان در تأثیر متغیرهای توضیحی بر آنها نقش دارد. بنابراین، درنظر گرفتن وقفه شاخص کارآفرینی ‌در مدل نیز به دلیل کندی تعدیل آن انجام شده تا ‌دسته­ای از تغییرات متغیرهای مستقل که به صورت آنی بر آن اثر نمی‌گذارند و اثرگذاری آنها نیازمند زمان است را نمایندگی کند (سوری، 1389). با این توضیحات، بیان ریاضی مدل تحقیق به صورت زیر است:

 

در رابطه بالا، اندیس t معرف زمان است.

اندیس i معرف کشورهای منتخب است.

عبارت ln‌ پیش از علامت اختصاری متغیرها نشانه استفاده از لگاریتم طبیعی آنها است تا تفسیر ضرایب به آسانی صورت پذیرد. زیرا، ‌فرم لگاریتمی درصد تغییر در متغیر وابسته را ‌به ازای درصد تغییر در متغیّر مستقل نشان می­دهد.

 ³⁴ ‌‌کارآفرینی و متغیر وابسته مدل است.

سطح ‌کارآفرینی در کشور i در یک سال قبل (t-1) است‌).  جمله خطا است، ‌UP³⁵ و PA‌³⁶ به ترتیب درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت ‌است که متغیرهای مستقل تحقیق هستند. GOVE‌³⁷ نهاد حکمرانی است که به پیروی از( ,Bastian & Zali,2016;. Aidis et al, 2008; Sobel, 2008; Torrini,2005‌ )در مدل تحقیق لحاظ شده است. EDUC³⁸ آموزش است که به پیروی از (Jiang et al, 2019; Estrin et al, 2016; Baptista et al, 2014; Sinndamar et al, 2012; Tipu & Arain, 2011   ) در مدل تحقیق لحاظ شده است. FDit³⁹ توسعه مالی است که به پیروی از

Shoughi et al  ,2015; moradi et al, 2015) (Farid et al, 2017; در مدل تحقیق منظور شده است. 

 جمله خطا است.

‌UP⁴⁰ و PA‌⁴¹ به ترتیب درجه شهرنشینی و ساختار سنی جمعیت ‌است که متغیرهای مستقل تحقیق هستند و برابر سازوکار بیان شده در فصل دوم، انتظار می­رود شهرنشینی بر ‌کارآفرینی تأثیر مثبت داشته باشند. اما ساختار سنی جمعیت می­تواند تأثیر مثبت یا منفی داشته باشد.

اما، تصریح یک مدل اقتصادسنجی مناسب که تغییر رفتار ‌کارآفرینی را به­نحو حداکثری توضیح دهد، مستلزم درنظر گرفتن سایر عوامل موثر بر آن ‌است که در این تحقیق با توجه به مبانی نظری ‌کارآفرینی و ‌الهام از مطالعات تجربی و همچنین رعایت اصل عدم همخطی بین متغیرهای مستقل، به شرح زیر انتخاب شده­اند.

GOVE‌⁴² نهاد حکمرانی است که به پیروی از باستیان و زالی⁴³ (2016)، آیدیس و همکاران⁴⁴ (2008)، سوبل⁴⁵ (2008) و تورینی⁴⁶(2005) ‌در مدل تحقیق لحاظ شده و انتظار می­رود بر ‌کارآفرینی تأثیر مثبت داشته باشد. زیرا، بهبود ‌نهاد حکمرانی با کاهش نااطمینانی عمومی، کاهش هزینه­های مبادله، تأمین امنیت حقوق مالکیت، کاهش فساد اداری، بسترسازی برای راه­اندازی کسب­وکارهای جدید با صرف زمان و هزینه کم سبب افزایش گرایش، توانایی و اشتیاق افراد به کارآفرینى مى­شود. 

EDUC⁴⁷ آموزش است که به پیروی از جیانگ و همکاران (2019)، استرین و همکاران⁴⁸ (2016)، باپتیستا و همکاران (2014)، ستیندامار و همکاران (2012) و تایپو و آراین⁴⁹ (2011) در مدل تحقیق لحاظ شده و انتظار می­رود بر ‌کارآفرینی تأثیر مثبت داشته باشد. زیرا، نیروی کار ماهر و آموزش­دیده با خلق زنجیره ارزشی فراتر از فرآيندها و محصولات تولیدی ساده و اولیه و درک بهتر فرصت­های کسب­وکار و پاسخگویی بهتر به نیازهای جدید می­تواند ‌کارآفرینی را افزایش دهد.

FDit⁵⁰ توسعه مالی است که به پیروی از فرید و همکاران (2017)، شوقی و همکاران (1394) و مرادی و همکاران (1394) در مدل تحقیق منظور شده و انتظار می­رود بر کارآفرینی ‌تأثیر مثبت داشته باشد. زیرا، ‌توسعه نهادها، بازارها و ابزار مالی مالی دروازه­ای برای استفاده آسان و کم هزینه از خدمات مالی ‌و دسترسی ‌به تسهیلات اعتباری است که ‌ضمن کمک به رفع مشکل کمبود نقدینگی ‌کسب­وکارها و مشاغل کارآفرینانه، سبب تسهیل ‌مبادلات ‌آنها ‌می­شود. 

ضمناً، جامعه آماری ‌تحقیق شامل کلیه کشورهای درحال توسعه و توسعه­یافته جهان است که از این بین تعداد 15 کشور⁵¹ درحال توسعه ‌اسلامی منطقه منا‌ ‌و 18 کشور⁵² توسعه­یافته عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه‌ ‌که داده­های آماری مورد نیاز آنها در دوره مورد مطالعه در دسترس بود به عنوان نمونه آماری انتخاب و مابقی به صورت سیستماتیک حذف شده­اند. داده­های مورد استفاده نیز از نوع آمار ثانویه است و از مراجع زیر جمع­آوری شده­اند. ‌

---

[1] . Entrepreneurship

[2]  

[3] . Komlosi & Páger

[4] . Di Addario & Vuri

[5] . Urbanizationt

[6] . Liang et al

[7] . Kokkinou

[8] . Schumpeter

[9] . Innovation

[10] . Efficiency

[11] . Productivity

[12] . Endogenous Growth Theory

[13] . Solow

[14] . Arrow

[15] . Romer

[16] . Locus

[17] . Research

[18] . Development

[19] . Stoica et al

[20] . Hasan

[21] . Hans & Koster

[22] . Gielnik et al

[23] . Mensah et al

[24] . Jafari-Sadeghi et al

[25] . Global Competitiveness Index

[26] . Global Entrepreneurship Development Institute

[27] . Di Addario & Vuri

[28] . Panel Data

[29] . Cross Section Data

[30] . Time Series

[31] . Baltaghi

[32] . Static Panel Data

[33] . Dynamic Panel Data

[34] . Entrepreneurship

[35] . Urban Population

[36] . Population Ages

[37] . Governance

[38] . Education

[39] . Financial Development

[40] . Urban Population

[41] . Population Ages

[42] . Governance

[43] . Bastian [e-mail]&  Zali

[44] . Aidis et al

[45] . Sobel

[46] . Torrini

[47] . Education

[48] . Estrin et al

[49] . Tipu & Arain

[50] . Financial Development

[51] . اردن، الجزایر، امارات متحده عربی، ایران، بحرین، ‌پاکستان، تونس، عربستان سعودی، عمان، قطر، کویت، لبنان، لیبی، مراکش و مصر.

[52] . آلمان، آمریکا، اتریش، اسپانیا، ‌انگلستان، ایرلند، ایسلند، بلژیک، پرتغال، دانمارک، سوئیس، سوئد، فرانسه، کانادا، لوکزامبورگ، ‌نروژ، هلند و یونان.

 

 

جدول ‌1: مآخذ آماری متغیرهای تحقیق

 

 

 

نوع متغیر	نام متغیر	پایگاه آماری	نشانی اینترنتی
وابسته	‌کارآفرینی	موسسه توسعه و کارآفرینی جهانی	https://knoema.com/GEI2020/global-entrepreneurship-index
مستقل هدف	درجه شهرنشینی	بانک جهانی	http://www.worldbank.org/data
	ساختار سنی جمعیت	بانک جهانی	http://www.worldbank.org/data
مستقل غیرهدف	حکمرانی	موسسه لگاتوم	‌www.prosperity.com‌
	آموزش	موسسه لگاتوم	‌www.prosperity.com‌
	توسعه مالی	صندوق بین‌المللی پول	‌‌https://data.imf.org‌

 

 

 

 

جدول ‌1: مآخذ آماری متغیرهای تحقیق

نوع متغیر	نام متغیر	پایگاه آماری	نشانی اینترنتی
وابسته	‌کارآفرینی	موسسه توسعه و کارآفرینی جهانی	https://knoema.com/GEI2020/global-entrepreneurship-index

 

 

5) برآورد مدل

استفاده از روش­های معمول اقتصادسنجی بر فرض ایستایی متغیرها استوار است و استفاده از داده‌های ناایستا سبب می­شود آزمون­های t، F و استنتاج آماری معتبر نباشد. بنابراین، به منظور پرهیز از تشکیل رگرسیون کاذب، باید ایستایی متغیرها بررسی شود. ‌اما، در این تحقیق به علت قلمرو زمانی کمتر از 10 سال، انجام آزمون ایستایی الزامی نیست (ولدریج¹، 2009).

بعد از این مرحله، با توجه به این که داده­های تابلویی حاصل ترکیب داده­های کشورهای مختلف (مقاطع) در طول زمان (سری زمانی) است. باید مدل مشخص شود که آیا عرض از مبدأ مدل براي مقاطع مختلف يكسان است يا خیر؟ در صورتي كه هیچکدام از اثرات مقطعی یا زمانی مقاطع تفاوت معناداری با یکدیگر نداشته باشند (داراي عرض از مبدأ واحد باشند)، تمامی داده­ها قابل ترکیب بوده و این نوع مدل را رگرسیون ترکیبی² نامند. در غير اين صورت استفاده از روش داده­هاي تابلویی ضرورت دارد (یافی³، 2003). در این تحقیق قابلیت ترکیب داده­های از طریق آزمون F بررسی شد و احتمال برآوردی آماره F در هر دو حالت تخمین کمتر از 05/0 بود که به­معنای رد فرضیه صفر (مساوی بودن عرض از مبدأ همه کشورها) است. به عبارتی، قابلیت تخمین مدل به­صورت داده­های تابلویی تأیید شد. 

در نهایت، مدل تحقیق با استفاده از الگوی داده­های تابلویی پویا در دو حالت برآورد شد. با این توضیح که در مدل داده­های تابلویی پویا به واسطه اضافه شدن متغیر وابستة باوقفه، امکان استفاده از روش­های تخمین معمولی مانند حداقل مربعات معمولی⁴، حداقل مربعات متغیر مجازی⁵ و حداقل مربعات تعمیم­یافته⁶ وجود ندارد. زیرا، جزء اخلال با متغیر وابسته باوقفه همبستگی پیدا نموده و نتایج تخمین دچار تورش می­شود. بنابراین، از روش گشتاورهای تعمیم­یافته⁷ برای برآورد مدل استفاده شد که ضمن رفع مشکل همبستگی متغیر مستقل با جزء اخلال، درون­زایی متغیرها و ناهمسانی واریانس مدل را نیز رفع می­کند. این تخمین­زن در هر دو حالت اثرات ثابت و تصادفی کارایی دارد و به آزمون هاسمن نیاز ندارد. زیرا، در مدل داده­­های تابلویی پویا بین جز اخلال و متغیرهای توضیحی ارتباط وجود دارد (هایاشی⁸، 2000). البته توجه به این نکته ضروریست که در روش گشتاورهای ­تعمیم­یافته باید تعداد متغیرهاي برش مقطعی (N) از تعداد زمان و سال­ها (T) بیشتر باشـد (T <N) که در مقاله حاضر این گونه است و تعداد کشورها از تعداد سال­ها (5) بیشتر است (باند، 2002). همچنین، به منظور اطمينان از مناسب بودن روش گشتاورهای تعمیم­یافته، دو آزمون انجام شده است. نخست، آزمون سارگان که برای اثبات شرط اعتبار تشخیص بیش از حد یعنی اعتبار صحت متغيرهاي ابزاري است. مقدار بزرگتر از 5 درصد احتمال آماره سارگان نشان داد عدم همبستگی ابزارها با اجزای اخلال را نمی­توان رد کرد و ابزارهای مورد استفاده در تخمین مدل از اعتبار لازم برخوردارند. دوم، آزمون همبستگي پسمانده مرتبه اول (1)AR و مرتبه دوم (2)AR است که به منظور بررسی اعتبار و صحت متغیرهای ابزاری انجام شده است. زیرا، آرلانو و بوند (1991) معتقدند در تخمین گشتاورهای تعمیم­یافته، جملات اخلال باید دارای همبستگی سریالی مرتبه اول و فاقد همبستگی سریالی مرتبه دوم باشند. نتایج این آزمون نشان داد صحت اعتبار نتایج مدل­ آزمون شده مورد تأیید است. ‌

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1] . Wooldrige

[2] . Pooled Regression

[3] . Yaffee

[4] . Ordinary Least Squares

[5] . Last Squares Dummy Variable

[6] . Generalized least squares

[7] . Generalized Method of Moments

[8] . Hayashi 

جدول 2: نتایج تخمین مدل به روش گشتاورهای تعمیم­یافته

منبع: یافته­های پژوهش - نشانه­های *، ** و *** به ترتیب سطوح معناداری 1%، 5% و10% را نشان می­دهند.

 

 

 

6) بحث و بررسی نتایج

تأثیر درجه شهرنشینی بر ‌کارآفرینی در هر دو گروه از کشورهای منتخب مثبت و معنادار است که با نتیجه مطالعات (Jiang et al, 2019; Kirshnan & Vang, 2018; Saee & Adambeak, 2017; Shokohi, 2013)

جیانگ و همکاران (2019)، کریشنان و وانگ (2018)، ساعی و آدم بیک (1396) و شکوهی (1392) مطابقت دارد. بر این اساسمطابق نتایج جدول2، 1 درصد افزایش جمعیت شهری به کل جمعیت ‌به ترتیب موجب بهبود 051/0 و 105/0 درصدی ‌کارآفرینی در کشورهای منتخب درحال توسعه و توسعه­یافته شده است. این نتایج فرضیه اول و دوم پژوهش را مورد تأیید قرار می­دهد. زیرا، شهرها به علت برخورداری از ‌‌بازارهاي مصرف ‌بزرگتر سبب افزایش تقاضا برای محصولات کسب­وکارهای کارآفرینانه ‌می‌شود. همچنین، ‌تجمع اغلب فعالیت­های صنعتی در نزدیک شهرها سبب دسترسی آسان و کم هزینه ‌کسب‌وکارهای کارآفرینانه به ‌مواد اولیه شده و این بهره‌وري ‌و ‌سودآوری کارآفرینی ‌را بیشتر نموده است. اما، ضریب تخمینی این متغیر در کشورهای توسعه­یافته بزرگتر است. زیرا، شهرها در این کشورها از زیرساخت­های حمل‌و‌نقل و فناورانه توسعه­یافته­تری برخوردارند. مجتمع­های صنعتی ‌نیز هدفمند­تر جانمایی شده­اند. درنتیجه، شهرنشینی واجد اثرات مثبت بیشتری بر کارآفرینی بوده­ است.

تأثیر ساختار سنی جمعیت بر ‌کارآفرینی در هر دو گروه از کشورهای منتخب مثبت و معنادار است که با نتیجه مطالعات (Jiang et al, 2019; Dehmardeh & Barahoue, 2015; Shoukohi,2013)

جیانگ و همکاران (2019) تیموری (1394)، دهمرده و برآهوئی (1394) و شکوهی (1392) مطابقت دارد و فرضیه سه و چهار پژوهش را مورد تأیید قرار می­دهد. . مطابق نتایج جدول2بر این اساس، 1 درصد افزایش جمعیت فعال در کشورهای منتخب درحال توسعه و توسعه­یافته به ترتیب موجب بهبود 032/0 و 164/0 درصدی ‌کارآفرینی شده است. زیرا، افزایش جمعیت در سن کار از جوانب گوناگون از جمله افزایش احتمال وجود افراد کارآفرین، رشد نیروي کار جوان و تأمین نیروی انسانی مورد نیاز کسب­وکارهای کارآفرینانه، افزایش درآمد سرانه و رشد تقاضا برای محصولات تولیدی کارآفرینان بر کارآفرینی اثر مثبت داشته است. البته، ضریب تخمینی این متغیر در کشورهای توسعه­یافته بزرگتر است که از بهره­گیری مناسب­تر آنها از جمعیت فعال و مستعد در جهت رشد کارآفرینی حکایت دارد.

‌تأثیر نهاد حکمرانی ‌بر ‌کارآفرینی در هر دو گروه از کشورهای منتخب مثبت و معنادار است که با نتیجه مطالعات (; Raghfar et al, 2019 ,Bastian & Zali,2016;. Aidis et al, 2008; Sobel, 2008; Torrini,2005‌ )

باستیان و زالی (2016)، آیدیس و همکاران (2008)، سوبل (2008)، تورینی (2005) و راغفر و همکاران (1398) مطابقت دارد. بر این اساسمطابق با نتایج جدول 2، 1 درصد بهبود کیفیت نهاد حکمرانی در کشورهای منتخب درحال توسعه و توسعه­یافته به ترتیب موجب بهبود 355/0 و 160/0 درصدی ‌کارآفرینی شده است. زیرا، افزایش کیفیت حکمرانی با کاهش نقش مداخله­گرایانه دولت در اقتصاد، بهبود حاکمیت قانون، افزایش صیانت از حقوق مالکیت، آزادی تجارت خارجی، وضع قوانین کارآ و حذف مقررات زائد همراه است و موجب افزایش رقابت، شفافیت و ثبات در محیط اقتصاد کلان و کاهش فساد شده و گرایش به کارآفرینی را افزایش داده است. اما، ضریب تخمینی این متغیر در کشورهای درحال توسعه بزرگتر است. زیرا، کیفیت نهادی این ‌کشورها در سطح پائینی قرار دارد و بهبود آن با آثار مثبت بیشتری بر ‌کارآفرینی همراه بوده است.است.

تأثیر آموزش بر ‌کارآفرینی در هر دو گروه از کشورهای منتخب مثبت و معنادار است که با نتیجه مطالعات (Jiang et al, 2019; Estrin et al, 2016; Baptista et al, 2014; Sinndamar et al, 2012; Tipu & Arain, 2011; Raghfar et al, 2019)

جیانگ و همکاران (2019)، استرین و همکاران (2016)، باپتیستا و همکاران (2014)، ستیندامار و همکاران (2012) و تایپو و آراین (2011) و راغفر و همکاران (1398) مطابقت دارد. بر این اساس، 1 درصد افزایش سطح آموزش ‌در کشورهای منتخب درحال توسعه و توسعه­یافته به ترتیب موجب بهبود 156/0 و 242/0 درصدی ‌کارآفرینی شده است. زیرا، رشد تحصیلات و افزایش سطح دانش و مهارت نیروی کار، احتمال وجود افرادی که فرصت­های کسب­وکار را به خوبی درک کنند افزایش داده است.‌ و ‌به صورت مستقیم موجب افزایش کارآفرینی شده است. هم به پرورش و تأمین نیروی انسانی ماهر و متخصص مورد نیاز در کسب­وکارهای ‌کارآفرینانه کمک نموده است. اما، ضریب تخمینی این متغیر در کشورهای توسعه­یافته بزرگتر است. زیرا، بسط آموزش عالی و ارائه مهارت­های فنی و حرفه­ای در این کشورها ‌مبتنی بر نیاز بازار کار صورت گرفته است. به­علاوه، جذب و استخدام کارکنان در این کشورها بیشتر بر اساس شایستگی­های آنها انجام شده و روابط کمتر دخیل بوده است. ‌

تأثیر توسعه مالی بر ‌کارآفرینی در هر دو گروه از کشورهای منتخب مثبت و معنادار است که با نتیجه مطالعات (Jiang et al, 2019; Kirshnan & Vang, 2018; Saee & Adambeak, 2017;Shokohi, 2013)جیانگ و همکاران (2019)، کریشنان و وانگ (2018)، ساعی و آدم بیک (1396) و شکوهی (1392) مطابقت دارد. بر این اساس، 1 درصد توسعه‌یافتگی بیشتر بخش مالی ‌به ترتیب موجب بهبود 041/0 و 114/0 درصدی ‌کارآفرینی در کشورهای منتخب درحال توسعه و توسعه­یافته شده است. زیرا، دسترسی آسان و کم هزینۀ به اعتبارات و تسهیلات بخش مالی از مجرای کمک به تأمین مالی فعالیت­های کارآفرینی و رفع مشکل نقدینگی آنها سبب کاهش هزینه­های تولید و افزایش سوددهی کسب­وکارهای کارآفرینانه شده و فضا را برای کارآفرینی مساعدتر نموده است. ضمناً، ضریب تخمینی این متغیر در کشورهای توسعه­یافته بزرگتر است. زیرا، بخش مالی ‌‌این کشورها ‌‌در تخصیص بهینه و ‌هدفمندتر منابع مالی به بخش خصوصی واقعی و مولد موفق­تر عمل نموده و کمک بیشتری به بهبود ‌کارآفرینی نموده است.

‌تأثیر متغیر وابسته باوقفه (‌سطح کارآفرینی یک سال قبل) ‌در هر دو گروه از کشورهای منتخب بر ‌کارآفرینی مثبت و معنادار است که با مبانی نظری و نتیجه مطالعه Raghfar et al, 2019)) راغفر و همکاران (1398) نیز همخوانی دارد. زیرا، افزایش ‌کارآفرینی در سال قبل از وجود بستر مناسب ‌این کار حکایت دارد که با تسری این شرایط به سال بعد ‌موجب افزایش بیش از پیش ‌کارآفرینی شده است.

در پایان، با توجه به این که نتایج ‌نشان داد شهرها به علت دارا بودن بازارهای مصرف بزرگتر، تقاضا برای محصولات کارآفرینان را ‌افزایش داده و به علت نزدیکی به مجتمع­های صنعتی سبب کاهش هزینه‌های ‌کارآفرینی ‌و افزایش سودآوری ‌آنها شده است. ‌از این‌­رو پیشنهاد می­شود هنگام ایجاد و توسعه شهرها به گسترش ‌زیرساخت­ها مخصوصاً ‌‌شبکه­هاي حمل و نقل کارآ ‌جاده­ای توجه ویژه شود تا ‌دسترسی آسان و کم هزینه برای کارآفرینان ‌به بازارهای مصرف و ‌مواد اولیه ‌فراهم شود و انگیزه برای توسعه کارآفرینی بیش از پیش فراهم شود.

همچنین با توجه به این که نتایج ‌نشان داد ‌یک جمعیت با سهم بیشتر افراد بالقوه ّفعال، به دلیل پایین بودن نسبت وابستگی و یا ‌بالا ‌بودن نسبت حمایت‌ فرصتی استثنائی برای ‌رشد کارآفرینی است. اما، بهره‌برداری از سود جمعیتی و موهبت‌هایی که جمعیت و تحّولات آن در اختیار جوامع انسانی قرار می‌دهد به خودی خود اتفاق نمی‌افتد. بلکه باید از این موهبت‌ها ‌با خط‌مشی‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب استفاده کرد. در غیر این صورت، غفلت از مدیریت این جمعیت می­تواند عواقب جبران‌ناپذیر اقتصادی و اجتماعی داشته باشد. زیرا ‌ورود این سهم جمعیتی به سن بازنشستگی، ‌جمعیت مصرف‌کننده را افزایش خواهد داد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود با اتخاذ سیاست‌های مالی و اقتصادی ‌درست و زمان‌مند، ‌بستر مناسب برای ‌بهره‌گیری از پنجره فرصت جمعیتی و سودهای جمعیتی در جهت راه­اندازی کسب­وکارهای کارآفرینانه فراهم شود تا زمینه افزایش تولید و هدایت مازاد این تولید ‌به سمت اشتغال‌زایی فراهم شود و از طریق کمک به انباشت سرمایه جهت ارتقاء سطح حمایت در سال‌های بازنشستگی -که فی نفسه با بار اقتصادی و هزینه‌های زیاد بهداشتی بالا همراه است- از عواقب منفی این پدیده جلوگیری گردد. همچنین زمینه مناسب برای ‌‌ورود زنان به فعالیت­های اقتصادی و رهایی آنها ‌از امور صرف مربوط به فرزندزایی و مادری و خانه‌داری فراهم شود تا کارآفرینی آنها ‌تقویت شود.

 

منابع

Adioetomo, S. M., Beninguisse, G., Gultiano, S., ‌Hao, Y., ‌Nacro, K. & Pool, I. (2005). Policy implications of age-structural changes. Committee for International Cooperation in National Research in Demography, Paris.

Aghajani, H, A., Abbasqolipour, M. (2011). Explaining the relationship between biographical characteristics and entrepreneurial spirit of students. Iranian Journal of Management Studies, 5(1): 63-78.

Ahmadpour, D, M., Moghimi, M. (2006). The basics of entrepreneurship. Tehran, Farandish Publications.

Ahn, S. C. & Schmidt, P. (1995). Efficient estimation of models for dynamic panel data. Journal of Econometrics, 68(1): 5–27.

Aidis, R., Estrin, S. & Mickiewicz, T. (2008). Institutions and entrepreneurship development in Russia: A comparative perspective. Journal of Business Venturing, 23(6): 656-672.

Akinyemi, F. & Adejumo, O. (2017). Entrepreneurial motives and challenges of SMEs owners in emerging economies: Nigeria & South Africa. Advances in Economics and Business, 5(11): 624-633. 

Alwani, S, M., Kohanhosh-nejad, R., Safari, S., & Khodamoradi, S. (2012). Identifying and prioritizing organizational factors affecting the implementation of organizational entrepreneurship dimensions by explaining the role of institutionalization of entrepreneurship. Management studies (improvement and transformation), 23(70): 1-24.

Ansari, M.T., Salmanizadeh, A. (2008). Demographic characteristics of the country's entrepreneurs. Economic Research, 7(29): 297-314.

Ardichvilia, A., Cardozob, R. & Rayc, S. (2003). A theory of entrepreneurial opportunity identification and development. Journal of Business Venturing, 18(1): 105-123

Arellano, M. & Bond, S. (1991). Some tests of specification for panel data: Monte Carlo evidence and an application to employment equations. Review of Economic Studies, 58(2): 277-297.

Arellano, M. & Bover, O. (1995). Another look at the instrumental-variable estimation of error-components models. Journal of Econometrics, 68(1): 29-51.

Babaei, H. M., Pirannejad, A., Khodapanah, B., & Lajurdi, Seyedah Rehane. (2018). Development strategies of urban entrepreneurship in the social context of Tehran. Majlis and Strategy, 26(100): 117-87

Babaei, H. M., Pirannejad, A., Mohammadpourzandi, H., & Amiri, M. (2015). Identification of economic factors affecting urban entrepreneurship (case study: Tehran). Urban Economy and Management, 5(1): 83-99.

Baldwin, R. & Forslid, R. (2003). The core-periphery model and endogenous growth: Stabilizing and destabilizing integration. Economica, 67(267): 307-324.

‌Baldwin, R., Forslid, R., Martin, F., Ottaviano, G. & Robert-Nicoud, F. (2001). Economic geography and public policy. Princeton University Press.

Baltagi, B. H. (2005). Econometric analysis of panel data. John Wiley & Sons Inc, 3rd Edition, New York, USA.

Baptista, R., Karaoz, M. & Mendonca, J. (2014). The impact of human capital on the early success of necessity versus opportunity-based entrepreneurs. Published in: Small Business Economics, 42(4): 831-847.

Bastian, B. & Zali, M. R. (2016). The impact of institutional quality on social networks and performance of entrepreneurs. Small Enterprise Research, 23(2): 151-171.

Beheshti, M. B., Ahmadzadeh, Kh. (2007). Investigating the effect of the age structure of the country's population on inflation. Humanities Lecturer, 11(3): 106-85.

Cetindamar, D., Gupta, V. K., Karadeniz, E. E., & Egrican, N. (2012). What the numbers tell: The impact of human, family and financial capital on women and men's entry into entrepreneurship in Turkey? Entrepreneurship and Regional Development, 24(1-2): 29-51.

Dalali, I. R., and Esmailzadeh, R. (2006). Population theory: with a limited institutional perspective. Economic Research Journal, 6(22): 71-96.

Derakhshan, M. (2010). Econometrics Tehran, organization for studying and compiling humanities books of universities (Samt). The seventh edition

Di Addario, S. & Vuri, D. (2010). Entrepreneurship and market size: The case of young college graduates in Italy. Labour Economics, 17(5): 848-858.

Dixit, A. K. & Stiglitz, J. S. (1977). Monopolistic competition and optimum product diversity. The American Economic Review, 67(3): 297-308.

Drucker, P. F. (1985). Innovation and entrepreneurship. New York: Harper.

Egger, P., Pfaffermayr, M. & Winner, H. (2005). An unbalanced spatial panel data approach to US state tax competition. Economics Letters, 88(3): 329–335.

Ellmeier, A. (2003). Cultural entrepreneurialism: On the changing relationship between the arts, culture and employment. International Journal of Cultural Policy, 9(1): 3-16.

Estrin, S., Mickiewicz, T. & Stephan, U. (2016). Human capital in social and commercial entrepreneurship. Journal of Business Venturing, 31(4): 449–467.

Fujita, M. & Thisse, J. F. (2002) Economics of agglomeration cities, industial location, and regional growth. Cambridge University Press, Cambridge.

Ghasemi, M., Jalilzadeh, M. (2012). Examining the determining factors of cooperative entrepreneurship (case study: industrial towns of Mazandaran province). National Conference of Entrepreneur University (Knowledge Industry), Babolsar, Mazandaran University, May 25, 2012.

Gielnik, M. M. Zacher, H. & Wang, M. (2018). Age in the entrepreneurial process: the role of future time perspective and prior entrepreneurial experience. Journal of Applied Psychology, 103(10): 1067-1085.

Greene, W. H. (2000). Econometric analysis. New York University. 4th Edition.

Hans, L. & Koster, S. (2018). Urbanization and start-up rates in different geographies: Belgium, the Netherlands, and Sweden. Small Business Economics, 51(4): 1033-1054.

Hasan, S. (2019). Female entrepreneurship: Do urban centers ease out the challenge? An analysis for Pakistan. In book: Urban Studies and Entrepreneurship, Publisher: Springer.

Hosseini, S. A., Ebrahimzadeh, I., Rafiyan, M., & Modiri, M. (2014). Monitoring the dynamics of urbanization in contemporary Iran using multi-temporal OLS/DMSP images. Geographic Information, 24(96): 21-37.

Imani, J. H., Pourrajb M, P. (2010). Measuring and analyzing the entrepreneurship characteristics of villagers with an emphasis on contextual factors affecting it (Case study: Villagers of Miandoab County). Rural Journal, 1(1): 67-96.

Jafari-Sadeghi, V., Nkongolo-Bakenda, J.‌‌‌ M,. Dana, L. P., Anderson, R. B. & Biancone, P. P. (2020). Home country institutional context and entrepreneurial internationalization: The significance of human capital attributes. Journal of International Entrepreneurship, ‌18: 165–195.

Jiang, L., Tong, A., Hu, Z. & Yifeng, W. (2019). The impact of the inclusive financial development index on farmer entrepreneurship. PLoS One, 14(5): Article e0216466.

Kokkinou, A. (2005). Entrepreneurship, innovation activities and regional growth. ERSA conference papers ersa05p419, European Regional Science Association.

Komlosi, E. & Páger, B. (2015). The impact of urban con centration on countries’ competitiveness and entrepreneurial performance. Regional Statistics, 5(1): 97-120.

Krugman, P. (1991). Increasing returns and economic geography. Journal of Political Economy, 99(3): 483-499.

Liang, J., Wang, H. & Lazear, E. P. (2018). Demographics and entrepreneurship. Journal of Political Economy, 126(1): 140-196.

Malmberg, B. & Sommestad, L. (2000). The hidden pulse of history: Age transition and economic change in Sweden, 1820-2000. Scandinavian Journal of History, 25(1-2): 130-146.

Martin, P. & Ottaviano, G. (2001). Growth and agglomeration. International Economic Review, 42(4): 947-968.

Modigliani, F. & Brumberg, R. H. (1954) Utility analysis and the consumption function: An interpretation of cross-section data. In: Kurihara, K.K., Ed., Post-Keynesian Economics, Rutgers University Press, New Brunswick, 388-436.

Mohammadpour, Gh., Bakhshi, D, R., Jafari, S., & Esnaashari, H. (2012). Investigating the effect of population age structure on Iran's economic growth. Economic Research, 48(2): 201-224.

Mousavi, S, A. (2012). Analysis of the relationship between the demographic characteristics of entrepreneurs on the entrepreneurial process (case study: entrepreneurs of Mazandaran province). National business management conference focusing on: entrepreneurial businesses and knowledge-based economy, Ramsar, https://civilica.com/doc/306764

Mushfeq, M., Mirzaei, M. (2010). Age transition in Iran: (age changes of the population and socio-demographic policies). Population, 71 and 72: 1-22.

Nedai, T, S., Jahanbakhsh, J, R. (2021). Evaluation and assessment of the metropolis of Tehran from the perspective of the principles of creative city. Urban and Regional Development Planning Quarterly 4(11), 29-56.

Noferesti, M. (1999). The root of unit and collective in econometrics. Tehran: Rasa Institute of Cultural Services, first edition.

Omrani, Z., Haghigi, K, M., Kafash, N. (2010). Prioritizing factors affecting social entrepreneurship in Iran from the perspective of social activists. Entrepreneurship Development, 3(2): 11-36.

Qadermarzi, H., Jamshidi, A., Jamini, D., & Nazari, S, H. (2014). Identifying barriers to rural women's entrepreneurship development (case study: Shaleil village - Ardabil city). Scientific-Research Quarterly of Regional Planning, 5 (17), 103-118

Sadeghi, R. (2011). Changes in the age structure and the emergence of a demographic window in Iran: economic consequences and policy requirements. Women's Strategic Studies, 14(55): 95-150.

Samadaqaee, J. (1999). Entrepreneurial organizations. Tehran: Public Management Education Center Publishing Center, first edition.

Samadi, M. H., Samadi, M, H. (2021). Investigating the role of organizational citizenship behavior on the promotion of organizational entrepreneurship culture by designing an experimental study. Cultural Management, 15(3): 63-78.

Samti, M., Fathabadi, M., & Ranjbar, H. (2013). The effects of industrial agglomeration and urbanization on economic growth: Evidence from Iran's markets. Economic Modelling, 8(3): 17-36.

Shoghi, B., Hozouri, M.J. & Delavari, A. (2014). Identification and ranking of factors affecting the development of entrepreneurs' exports in international markets. New Marketing Research, 5 (Special Issue): 111-122.

Sobel, R. S. (2008). Testing Baumol: Institutional quality and the productivity of entrepreneurship. Journal of Business Venturing, 23(6): 641-655.

Stoica, O., Roman, A. & Rusu, V. D. (2020). The nexus between entrepreneurship and economic growth: A comparative analysis on groupsof Countries. Sustainability, 11, 1-19.

Suri, A. (2010). Econometrics along with the use of Evioz software 7. Tehran: Farhan-e-Gazani Publishing House, first edition.

Tipu, S. & Arain, F. M. (2011). Managing success factors in entrepreneurial ventures: A behavioral approach. International Journal of Entrepreneurial Behaviour and Research, 17(5): 534-560.

Torrini, R. (2005). Cross-country differences in self-employment rates: The role of institutions. Labour Economics Journal, 12(5): 661-683.

Vedadhir, A, A., Aini, Z, H., Qazi Tabatabai, M., & Mehri, N. (2013). Studying changes in the age structure of Iran's population and its socio-economic implications. Work and Society, 169: 11-4.

Williamson O. E. (1985). The economic institutions of capitalism. New York: Macmillan.

Yadgar, N., Bazargan, A., & Faqih, N. (2011). The formation process of social entrepreneurial initiatives: a model derived from data-driven theory. Entrepreneurship Developm

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع

آقاجانی.، حسنعلی و عباسقلی پور، محسن. (1390). تبيين رابطه بين ويژگي‌هاي زندگينامه‌اي و روحيه کارآفريني دانشجويان. مجله ایرانی مطالعات مدیریت، 5(1): 78-63.

احمدپور داریانی، محمود و مقیمی، محمد. (1385). مبانی کارآفرینی. تهران، انتشارات فراندیش.

الوانی، سیدمهدي.، کهن هوش­نژاد، رضا.، صفري، سعید و خدامرادي، سعید. (1392). شناسایی و اولویت­بندي عوامل سازمانی موثر بر اجرایی کردن ابعاد کارآفرینی سازمانی با تبیین نقش نهادینه­سازي کارآفرینی. مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)، ‌23(70): ‌24-1.

انصاری.، محمدتقی و سلمانی‌زاده، عباس. (1387). ويژگي‌هاي جمعيت‌شناختي كارآفرينان كشور. تحقیقات اقتصادی، 7(29): 314-297.

ایمانی جاجرمی، حسین و پوررجب میاندوآب، پیمان. (1389). سنجش و تحلیل ویژگی‌های کارآفرینی دهیاران با تأکید بر عوامل زمینه‌ایِ مؤثر بر آن (مطالعه موردی: دهیاران روستاهای شهرستان میاندوآب). پژوهشنامه روستایی، 1(1): 96-67.

بابایی هزه‌جان، مجتبی.، پیران نژاد، علی.، محمدپورزندی، حسین و امیری، مجتبی. (1395). شناسايي عوامل اقتصادي موثر بر کارآفريني شهري (مطالعه موردي: شهر تهران). اقتصاد و مدیریت شهری، 5(1‌): 99-83.

بابایی هزه‌جان، مجتبی.، پیران نژاد، علی.، خداپناه، بهمن و لاجوردی، سیده ریحانه. (1398). راهبردهای توسعه کارآفرینی شهری در بستر اجتماعی شهر تهران. مجلس و راهبرد، 26(100): 117-87.

بهشتی، محمدباقر و احمدزاده، خالد. (1386). بررسي اثر ساخت سني جمعيت کشور روي تورم. مدرس علوم انسانی، 11(3): 106-85.

حسینی، سید احمد.، ابراهیم‌زاده، عیسی.، رفیعیان، مجتبی و مدیری، مهدی. (1394). نظارت بر پویایی شهرنشینی در ایران معاصر با استفاده از تصاویر چند زمانه OLS‌/‌‌DMSP. اطلاعات جغرافیایی، 24(96): 37-21.

درخشان، مسعود. (1389). اقتصادسنجی. تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت). چاپ هفتم.

دلالی اصفهانی، رحیم و اسماعیل­زاده، رضا. (1385). نظریه جمعیت: با نگرش نهادی محدود. پژوهشنامه اقتصادی، 6(22): 96-71.

سامتی، مرتضی.، فتح آبادی، مهدی و رنجبر، همایون. (1393). اثرات صرفه‌هاي تجمع صنعتی و شهرنشینی بر رشد اقتصادي: شواهدی از بازارهاي ایران. مدلسازی اقتصادی، 8(3): 36-17.

سوری، علی. (1389). اقتصادسنجی همراه با کاربرد نرم افزار ایویوز 7. تهران: نشر فرهنگ شناسی، چاپ اول.

شوقی، بهزاد.، حضوری، محمدجواد و دلاوری، عبداله. (1394). شناسایی و رتبه­بندی عوامل مؤثر بر توسعه صادرات کارآفرینان در بازارهای بین­المللی. تحقیقات بازاریابی نوین، 5(ویژه­نامه): 122-111.

صادقی، رسول. (1391). تغييرات ساختار سني و ظهور پنجره­ی جمعيتي در ايران: پيامدهاي اقتصادي و الزامات سياستي. مطالعات راهبردی زنان، 14(55): 150-95.

صمد آقايي، جليل. (1378). سازمان­هاي كارآفرين. تهران: مركز انتشارات مركز آموزش مديريت دولتي، چاپ اول.

صمدی میارکلایی، حسین و صمدی میارکلایی، حمزه. (1400). بررسی نقش رفتار شهروندی سازمانی بر ارتقاء فرهنگِ کارآفرینی سازمانی با طرح یک مطالعه تجربی. مدیریت فرهنگی، 15(‌3): 78-63.

عمرانی، زهرا.، حقیقی کفاش، مهدی و کفاش، نادر. (1389). اولویت‌بندی عوامل اثرگذار بر کارآفرینی اجتماعی در ایران از دیدگاه فعالان اجتماعی. توسعه کارآفرینی، ‌3(2): ‌36-11.

قاسمی، مهدی و جلیل­زاده، میثم. (1392). بررسی عوامل تعیین­کننده کارآفرینی مشارکتی (مطالعه موردی: شهرک­های صنعتی استان مازندران). همایش ملی دانشگاه کارآفرین (صنعت دانش محور)، بابلسر، دانشگاه مازندران، 25 اردیبهشت ماه 1392.

محمدپور.، غلامرضا، بخشی دستجردی، رسول.، جعفری، سمیه و اثنی عشری، هاجر. (1392). بررسی اثر ساختار سنی جمعیت بر رشد اقتصادی ایران. تحقیقات اقتصادی، 48(2): 224-201.

مشفق، محمود و میرزایی، محمد. (1389). انتقال سنی در ایران: (تحولات سنی جمعیت و سیاست‌گذاری‌های اجتماعی – جمعیتی). جمعیت، 71 و72: 22-1.

موسوی، سید عباس. (1392). تحلیل رابطه ویژگی‌های جمعیت‌شناختی کارآفرینان بر فرآیند کارآفرینی (مورد مطالعه: کارآفرینان استان مازندران). همایش ملی مدیریت بازرگانی با محوریت: کسب و کارهای کارآفرینانه و اقتصاد دانش بنیان، رامسر، https://civilica.com/doc/306764.

نوفرستي، محمد. (1378). ريشه واحد و همجمعي در اقتصادسنجي. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگي رسا، چاپ اول.

ودادهیر، ابوعلی.، عینی زیناب، حسن.، قاضی طباطبایی، محمود و مهری، نادر. (1393). مطالعه تحولات ساختار سنی جمعیت ایران و دلالت‌های اقتصادی- اجتماعی آن. کار و جامعه، 169: 11-4. ‌

یادگار، نسیم.، بازرگان، عباس و فقیه، نظام­الدین. (1390). فرایند شکل‌گیری ابتکارات کارآفرینانه‌ی اجتماعی: الگویی برگرفته از نظریه‌ی برخاسته از داده‌ها. توسعه کارآفرینی، 4(3): ‌29-7.

Adioetomo, S. M., Beninguisse, G., Gultiano, S., ‌Hao, Y., ‌Nacro, K. & Pool, I. (2005). Policy implications of age-structural changes. Committee for International Cooperation in National Research in Demography, Paris.

Ahn, S. C. & Schmidt, P. (1995). Efficient estimation of models for dynamic panel data. Journal of Econometrics, 68(1): 5–27.

Aidis, R., Estrin, S. & Mickiewicz, T. (2008). Institutions and entrepreneurship development in Russia: A comparative perspective. Journal of Business Venturing, 23(6): 656-672.

Akinyemi, F. & Adejumo, O. (2017). Entrepreneurial motives and challenges of SMEs owners in emerging economies: Nigeria & South Africa. Advances in Economics and Business, 5(11): 624-633. 

Ardichvilia, A., Cardozob, R. & Rayc, S. (2003). A theory of entrepreneurial opportunity identification and development. Journal of Business Venturing, 18(1): 105-123

Arellano, M. & Bond, S. (1991). Some tests of specification for panel data: Monte Carlo evidence and an application to employment equations. Review of Economic Studies, 58(2): 277-297.

Arellano, M. & Bover, O. (1995). Another look at the instrumental-variable estimation of error-components models. Journal of Econometrics, 68(1): 29-51.

Baldwin, R. & Forslid, R. (2003). The core-periphery model and endogenous growth: Stabilizing and destabilizing integration. Economica, 67(267): 307-324.

‌Baldwin, R., Forslid, R., Martin, F., Ottaviano, G. & Robert-Nicoud, F. (2001). Economic geography and public policy. Princeton University Press.

Baltagi, B. H. (2005). Econometric analysis of panel data. John Wiley & Sons Inc, 3rd Edition, New York, USA.

Baptista, R., Karaoz, M. & Mendonca, J. (2014). The impact of human capital on the early success of necessity versus opportunity-based entrepreneurs. Published in: Small Business Economics, 42(4): 831-847.

Bastian, B. & Zali, M. R. (2016). The impact of institutional quality on social networks and performance of entrepreneurs. Small Enterprise Research, 23(2): 151-171.

Cetindamar, D., Gupta, V. K., Karadeniz, E. E., & Egrican, N. (2012). What the numbers tell: The impact of human, family and financial capital on women and men's entry into entrepreneurship in Turkey? Entrepreneurship and Regional Development, 24(1-2): 29-51.

Di Addario, S. & Vuri, D. (2010). Entrepreneurship and market size: The case of young college graduates in Italy. Labour Economics, 17(5): 848-858.

Dixit, A. K. & Stiglitz, J. S. (1977). Monopolistic competition and optimum product diversity. The American Economic Review, 67(3): 297-308.

Drucker, P. F. (1985). Innovation and entrepreneurship. New York: Harper.

Egger, P., Pfaffermayr, M. & Winner, H. (2005). An unbalanced spatial panel data approach to US state tax competition. Economics Letters, 88(3): 329–335.

Ellmeier, A. (2003). Cultural entrepreneurialism: On the changing relationship between the arts, culture and employment. International Journal of Cultural Policy, 9(1): 3-16.

Estrin, S., Mickiewicz, T. & Stephan, U. (2016). Human capital in social and commercial entrepreneurship. Journal of Business Venturing, 31(4): 449–467.

Fujita, M. & Thisse, J. F. (2002) Economics of agglomeration cities, industial location, and regional growth. Cambridge University Press, Cambridge.

Gielnik, M. M. Zacher, H. & Wang, M. (2018). Age in the entrepreneurial process: the role of future time perspective and prior entrepreneurial experience. Journal of Applied Psychology, 103(10): 1067-1085.

Greene, W. H. (2000). Econometric analysis. New York University. 4th Edition.

Hans, L. & Koster, S. (2018). Urbanization and start-up rates in different geographies: Belgium, the Netherlands, and Sweden. Small Business Economics, 51(4): 1033-1054.

Hasan, S. (2019). Female entrepreneurship: Do urban centers ease out the challenge? An analysis for Pakistan. In book: Urban Studies and Entrepreneurship, Publisher: Springer.

Jafari-Sadeghi, V., Nkongolo-Bakenda, J.‌‌‌ M,. Dana, L. P., Anderson, R. B. & Biancone, P. P. (2020). Home country institutional context and entrepreneurial internationalization: The significance of human capital attributes. Journal of International Entrepreneurship, ‌18: 165–195.

Jiang, L., Tong, A., Hu, Z. & Yifeng, W. (2019). The impact of the inclusive financial development index on farmer entrepreneurship. PLoS One, 14(5): Article e0216466.

Kokkinou, A. (2005). Entrepreneurship, innovation activities and regional growth. ERSA conference papers ersa05p419, European Regional Science Association.

Komlosi, E. & Páger, B. (2015). The impact of urban con centration on countries’ competitiveness and entrepreneurial performance. Regional Statistics, 5(1): 97-120.

Krugman, P. (1991). Increasing returns and economic geography. Journal of Political Economy, 99(3): 483-499.

Liang, J., Wang, H. & Lazear, E. P. (2018). Demographics and entrepreneurship. Journal of Political Economy, 126(1): 140-196.

Malmberg, B. & Sommestad, L. (2000). The hidden pulse of history: Age transition and economic change in Sweden, 1820-2000. Scandinavian Journal of History, 25(1-2): 130-146.

Martin, P. & Ottaviano, G. (2001). Growth and agglomeration. International Economic Review, 42(4): 947-968.

Mensah, E. K., Adu, L. A. & ‌Jafari-Sadeghi, V. (2021). Entrepreneurial opportunity decisions under uncertainty: Recognizing the complementing role of personality traits and cognitive skills. Journal of Entrepreneurship, Management and Innovation, 17(1): 25-55.

Modigliani, F. & Brumberg, R. H. (1954) Utility analysis and the consumption function: An interpretation of cross-section data. In: Kurihara, K.K., Ed., Post-Keynesian Economics, Rutgers University Press, New Brunswick, 388-436.

Sobel, R. S. (2008). Testing Baumol: Institutional quality and the productivity of entrepreneurship. Journal of Business Venturing, 23(6): 641-655.

Stoica, O., Roman, A. & Rusu, V. D. (2020). The nexus between entrepreneurship and economic growth: A comparative analysis on groupsof Countries. Sustainability, 11, 1-19.

Tipu, S. & Arain, F. M. (2011). Managing success factors in entrepreneurial ventures: A behavioral approach. International Journal of Entrepreneurial Behaviour and Research, 17(5): 534-560.

Torrini, R. (2005). Cross-country differences in self-employment rates: The role of institutions. Labour Economics Journal, 12(5): 661-683.

Williamson O. E. (1985). The economic institutions of capitalism. New York: Macmillan.

---