رتبه‌بندی برخورداری از شاخص‌های خدمات شهری با استفاده از مدلهای استورگس و V- PROMETHEE (مورد مطالعه: شهرهای استان همدان)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

علی شجاعیان ¹ , ابوذر مرادی ²

1 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
2 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

تاریخ دریافت : 1393/03/20 تاریخ پذیرش : 1394/11/05 تاریخ انتشار : 1394/11/01

کلید واژه: استان همدان, Visual Promethee, سطح‌بندی خدمات شهری, پرامیتی, استورگس,

چکیده مقاله :

       ایجاد توازن در شاخص‌های توسعه به ویژه در شهرها، از جمله مصادیق بارز توسعه یافتگی بشمار می‌رود. گام اول این مهم، شناخت وضع موجود می‌باشد. از این‌رو تحقیق حاضر با هدف سطح‌بندی شهرهای استان همدان از لحاظ برخورداری از شاخص خدمات شهری در هشت مؤلفه منتخب از زیرگروه خدمات شهری انجام شده است. این پژوهش از لحاظ هدف‌گذاری، کاربردی و از لحاظ روش‌شناسی توصیفی- تحلیلی است که در آن از روش پیمایشی و نظرخواهی از کارشناسان و نیز مطالعات کتابخانه­ای استفاده شده است. جامعه آماری شهرهای چهارده‌گانه استان همدان است که از نظر شاخص‌های خدماتی مانند: تعداد آتش‌نشانی، کتابخانه‌های عمومی، پارک‌های عمومی، بیمارستان‌های عمومی، خودرو حمل زباله، پایانه‌های مسافربری، مراکز آموزش عالی و دفاتر خدمات ارتباطی؛ که با استفاده از پرامیتی و مدل استورگس (در محیط نرم‌افزار ویژوال پرامیتی) مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. نتایج بدست آمده نشان می‌دهدکه: شکاف عمیقی بین شهرهای این استان از لحاظ برخورداری از خدمات شهری وجود دارد؛ به ترتیبی که شهر همدان از نظر برخورداری از خدمات، بیشترین جریان خالص خروجی (1) در مدل‌ پرامیتی و بالاترین امتیاز (332) در مدل استورگس را به خود اختصاص داده است. شهر ازندریان نیز با (0.846-) و (6) امتیاز به ترتیب در مدل‌های پرامیتی و استورگس، محروم‌ترین شهر استان از نظر برخورداری از مؤلفه‌های مورد مطالعه بوده است. از مقایسه دو مدل مذکور همچنین مشخص شد که به جز دو شهر مذکور، رتبه حاصله از مدل پرامیتی برای شهرهای میانی، تناسب بیشتری با جایگاه فعلی این شهرها دارد. به عبارت دیگر رتبه شهرهای استان در پرامیتی به مجموع کمی خدمات هشتگانه مورد مطالعه، نزدیک‌تر است. در حالی­که رتبه‌های حاصله از استورگس انطباق کمتری با مجموع خدمات مورد بررسی را نشان می‌دهد.       

چکیده انگلیسی:

Creation balance between development indicators, especially in cities is considered as one of the best development criteria. Consideration of current status is the first step of reaching this goal. Thus, classifying cities of Hamedan province in terms of access to eight selected factors from civil services subset is the main aim in this research. This descriptive-analytical research has an applicable goal setting approach through serving and experts^’ opinion by using statistical resources, librarian studies and questionnaire. Statistical population is fourteen cities of Hamedan province which in terms of civil services such as: fire station, public libraries, parks, hospitals, waste transport vehicle, traveling terminals, advanced training centers and communication services office evaluating by PROMETHEE and STURGESS models in VISUAL  PROMETHEE environment. According to results, there is a big gap between Hamadan cities in their facilities. In other words, the most inflow of output in terms of possessing civil services in PROMETHE model and the top position in STURGESS model (332) rather than the other province’s cities allocated to Hamedan. In contrast, Azandarian city with (-0.864) and (6) values respectively in PROMETHE and STURGESS models, is the most deprived of eight municipal facilities in the province. Findings of PROMETHE model shows that middle cities except Hamedan and Azandarian are more appropriate to the current position. To summarize, the grade of province cities in Promethee model match more to the eight civil services examined, while the STURGESS model’s ones have less compatibility.

منابع و مأخذ:

1. احمدی، عاطفه؛ موحد، علی و علی شجاعیان (1390): «ارایه الگوی بهینه مکانیابی فضای سبز با استفاده از GIS و روش AHP مورد مطالعه: منطقه 7 اهواز»، مجله آمایش محیط، شماره 15، ملایر، صص 152- 147.


2. اصغری­زاده، علی­اصغر؛ بیطرف، الهام و مهدی اجلی (1390): «ارائه یک مدل ترکیبی با استفاده از PROMETHEE فازی و برنامه ریزی خطی چند هدفه برای برون سپاری خدمات گارانتی»، فصلنامه چشم انداز مدیریت صنعتی، شماره 2، تهران، صص60-43.


3. امیدی، محمد؛ رضوی، حمید و محمدرضا مه‌پیکر (1390): «انتخاب اعضای تیم پروژه بر مبنای معیارهای اثربخشی به روش PROMETHEE»، چشم‌انداز مدیریت صنعتی، شماره 1، تهران، صص 134 -113.


4. افشار کهن، جمال (1386): «توسعه نیافتگی ناگزیر: طرح فرضیه ای پیرامون شرایط جوامع توسعه نیافته»، مجله جامعه شناسی ایران، شماره 2 پیاپی18، تهران، صص 39-58.


5. تقوایی، ناصر و محمد صالحی (1392): «سنجش سطوح توسعه یافتگی شهرستان‌های استان همدان»، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال سوم، شماره 11، مرودشت، صص 16-1.


6. زیاری، کرامت ا...(1387): اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای، چاپ دهم، انتشارات دانشگاه تهران.


7. شیعه، اسماعیل (1386): مبانی برنامه‌ریزی شهری، چاپ بیست و دوم، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.


8. شرف‌آبادی، علی (1392): «ارائه مدل تلفیقی فرایند تحلیل شبکه‌ای و پرومثه برای رتبه‌بندی وبگاه ها براساس معیارهای کاربرد پذیری»، فصلنامه مدیریت فناوری اطلاعات، دوره5 ، شماره 2، تهران، صص 60-49.


9. شجاعیان، علی و نسرین آتش‌افرو ز(1392): «رتبه‌بندی توزیع فضایی شاخص‌های خدمات شهری با کاربرد GIS و زمین آمار (مورد مطالعه شهرهای استان همدان)»، فصلنامه آمایش و مطالعات شهری- منطقه ای، دوره 5، شماره 9، زاهدان، صص 112-93.


10. شجاعیان، علی و ابوذر مرادی (1393): «ارزیابی تناسب اراضی برای ایجاد آرامستان با استفاده از GIS و مدل‌های تصمیم‌گیری FTOPSIS  و PROMETHEE نمونه موردی شهر لیکک»، مجله چشم انداز جغرافیایی زاگرس، بروجرد، صص 88-73.


11. شیخی، حسن و احسان شاهیوندی (1391): «تحلیلی بر توسعه منطقه‌ای و سطح‌بندی»، مجله برنامه‌ریزی فضایی، سال دوم، شماره دوم، اصفهان، صص 46-34.


12. سپهردوست، حسن (1388): «بررسی عملکرد دولت در توسعه اقتصادی اجتماعی روستا های همدان»، نشریه روستا و توسعه سال 12، شماره 2، تهران، صص 83-98.


13. ذاکرحقیقی، کیانوش؛ مسلسل، عبداله و امیر رحمانی (1391): «ارزیابی سطوح توسعه یافتگی مسکن در مناطق جنوبی استان همدان با استفاده از تحلیل خوشه‌ای»، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال 2، شماره 6، مرودشت، صص 79-69.


14. حاتمی نژاد، حسین؛ فرهودی، ‏‎رحمت اله و محمد محمدپور (1387): «تحلیل نابرابری های اجتماعی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری مورد مطالعه: شهر اسفراین»، ‎‏مجله پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، شماره ‎‏۶۵‏‎، تهران.


15. خاکپور، براتعلی و علی باوان پوری (1388): «بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه یافتگی مناطق شهر مشهد»، مجله دانش و توسعه، سال 6، شماره 27، مشهد، صص 144-123.


16. دانش پور، زهره (1385): «تحلیل نابرابری فضایی در محیط های پیرا - شهری کوششی در استفاده از رهیافت برنامه‌ریزی و مدیریت راهبردی در تهران»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 28، تهران، صص 14-5.


17. قنبری، احمد؛ موسوی، مهدی، سعیدآبادی، راضیه، باقری کشکولی، علی و حامد حسینی امینی (1390): «راهکارهای توانمندسازی افزایش درآمد شهرداری ها در شهرهای کوچک مطالعه موردی: شهر زارچ»، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره 22 (پیاپی 42)، اصفهان، صص 58-41.


18. مؤمنی، مهدی و مریم حاتمی (1389): «تحلیل جغرافیایی از نابرابری و عدم تعادل فضایی توسعه در استان یزد»، مجله جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 2 پیاپی4، نجف آباد، صص 25-15.


19. مؤمنی، مهدی و عقیل شریفی سلیم (1391): «مدل‌ها و نرم‌افزارهای تصمیم‌گیری چند شاخصه»، ناشر مؤلفین، چاپ اول، تهران.


20. ﻳﺎﺳﻮری، مجید (1388): «نابرابری؛ چگونگی، علل و پیامدها»، مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 1-2 (پیاپی 266)، موسسه اطلاعات، تهران، صص 218-229.
    
    
    1. Halouani, N, Chabchoub ,H, Martel, J-M ( 2007 ): PROMETHEE – MD – 2T method for project selection,European Journal of Operational, Vol. 195, No. 2009, pp:  841-849.
    
    
    2. RAO, R. V, Rajesh. T. S, ( 2009 ): Software Selection in Manufacturing Industries Using a Fuzzy Multiple Criteria Decision Making Method, PROMETHEE, Intelligent Information Management, Vol. 1 No. 3, 2009, pp: 160. 
    
    
    3. Tomic. V, Marinkovic. Z, Janosevic. D,) 2011):  PROMETHEE Method Implementation With Multi – Criteria Decisions, Mechanical Engineering, Vol. 9, No 2, 2011,pp: 193.