تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی در سکونتگاه‌های روستایی (نمونه: بخش سیمکان- شهرستان جهرم)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

علی اکبر عنابستانی ¹ , مجتبی روستا ² , سید عبدالرضا محمدی ³ , سجاد رفیعیان ⁴

1 - دانشیار جغرافیا و برنامه‌ ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 - دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
3 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، مدرس دانشگاه پیام نور، جهرم، ایران
4 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، مدرس دانشگاه پیام نور، جهرم، ایران

تاریخ دریافت : 1393/05/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/23 تاریخ انتشار : 1394/03/01

کلید واژه: کیفیت زندگی, نواحی روستایی, بخش سیمکان, جهرم,

چکیده مقاله :

       نیل به جامعه بالنده و برخودار از توسعه اجتماعی پایدار در گرو داشتن جامعه­ای است که کیفیت زندگی آن در مقیاس فردی و جامعه­ای وضعیت مطلوب و قابل قبولی قرار داشته باشد. بی­گمان این مهم هرگز بدون شناخت و تحلیل دقیق، انتقادی و عالمانه از جامعه محقّق نخواهد شد. هدف از تحقیق حاضر، تحلیل فضایی کیفیت زندگی در نواحی روستایی بخش سیمکان شهرستان جهرم، عوامل مؤثر بر آن و میزان رضایت‌مندی روستاییان از کیفیت زندگی است. تحقیق حاضر بر مبنای هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است. برای جمع­آوری اطلاعات نیز از روش­های اسنادی و میدانی بهره گرفته شده است. در همین راستا پرسشنامه­ای در قالب 4 شاخص بر اساس طیف لیکرت تنظیم و به صورت تصادفی بین روستاییان توزیع گردید. جامعه آماری پژوهش 17276 نفر می­باشد؛ که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه برابر با 375 نفر انتخاب شد. تجزیه و تحلیل پرسشنامه با استفاده از روش آمار توصیفی، آزمون تی و رگرسیون چندمتغیره انجام گردیده است. نتایج به دست آمده نشان می­دهد که بین ابعاد چهارگانه (زیست­محیطی، کالبدی، اقتصادی و اجتماعی) و کیفیت زندگی رابطه معنی­داری وجود دارد. بدین معنا که با افزایش کیفیت ابعاد چهارگانه، کیفیت زندگی در روستاهای مورد مطالعه افزایش می­یابد. بعلاوه، مقدار ضریب همبستگیR)) بین متغیرها، 974/0 می­باشد که نشان می­دهد بین مجموعه متغیرهای مستقل و متغیر وابسته همبستگی نسبتاً قوی وجود دارد. متغیرهای ابعاد کالبدی با ضریب رگرسیونی 351/0 و ابعاد زیست محیطی با ضریب رگرسیونی 317/0 بیشترین تأثیر را روی متغیر کیفیت زندگی دارند و متغیرهای ابعاد اقتصادی و ابعاد اجتماعی با ضریب رگرسیونی 341/0 و 257/0 در رتبه بعدی قرار دارند.

چکیده انگلیسی:

Attainment of boast society and sustainable social development depends on having a society which its life quality will be placed in an acceptable and ideal situation in individual and social scale. Undoubted, this serious affair will have not achieved without critical, comprehensive recognition and society analysis. The purpose of this descriptive-analytic study refers to space analysis of life quality in rural regions of Simakan, Jahrom, by considering the effective factors on it and satisfaction level of villagers about life quality. In order to gathering information, field and documentary methods were used. In this regard, a questionnaire in the form of 4 indicators based on Likert spectrum structured and randomly distributed among villagers. Statistical society of the study is 17276 persons, which by using Cochran formula, a sample volume of 375 persons was selected. Analyzing the questionnaire was performed by using descriptive statistic method, T test and multi-variation regression. The results showed that there was a meaningful relationship between the four dimensions (environmental, physical, economic and social) and life quality. This means that with increasing the quality of the four dimensions, the life quality in studied villages would be increased. Also, the value of correlation factor (R) among variations was 0.974 which showed that there was a relatively strong correlation among dependent and independent variations. The variations of physical dimensions with regression factor of 0.351 and environmental dimensions with regression factor of 0.317 had the most effects on life quality, economic dimensions, and social dimensions with regression factors of 0.341 and 0.275, respectively.

منابع و مأخذ:

1. احمدوند، مصطفی؛ هدایتی‌نیا، سعید و خسرو عبدالهی (1391): «بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی مناطق روستایی شهرستان بویراحمد»، مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، سال اول، شماره دوم، مشهد، صص 112-89.


2. استانداری فارس (1392): آخرین تقسیمات کشوری شهرستان جهرم، استانداری فارس، شیراز.


3. اسمیت، دیوید. ام (1381): «کیفیت زندگی: رفاه انسانی و عدالت اجتماعی»، ترجمه حسین حاتمی­نژاد و حکمت­شاهی اردبیلی، مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، سال هفدهم، شماره 186- 185، تهران.


4. اکبریان­رونیزی، سعیدرضا؛ محمدپورجابری، مرتضی و فرخنده سپهوند (1392): «نقش شهرهای کوچک در بهبود کیفیت زندگی روستاهای پیرامون مطالعه موردی: بخش رونیز- شهرستان استهبان»، مجله پژوهش های روستایی، دوره 4، شماره 4، تهران، صص 900-881.


5. بریمانی، فرامرز و عثمان بلوچی (1392): «ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی با استفاده از سامانه های هوشمند (منطق فازی) (مطالعه موردی: دهستان مهبان شهرستان نیک شهر)»، مجله پژوهش­های روستایی، دوره 4، شماره 3، تهران، صص 613-585.


6. پورطاهری، مهدی؛ رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و احدالله فتاحی (1390): «ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مورد مطالعه: دهستان خاوه شمالی، استان لرستان)»، مجله پژوهش­های جغرافیای انسانی، سال 76، شماره 76، تهران، صص 13- 31.


7. جاجرمی، کاظم و ابراهیم کلته (1385): «سنجش وضعیت شاخص­های کیفیت زندگی در شهر از نظر شهروندان مطالعه موردی: گنبد قابوس»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 4، شماره 8، زاهدان، صص 18- 5.  


8. حریرچی، امیرمحمود؛ میرزایی، خلیل و اعظم جهرمی (1388): «چگونگی وضعیت زندگی شهروندان شهر جدید پردیس»، فصلنامه پژوهش اجتماعی، سال دوم، شماره چهارم، تهران، صص 110-89.


9. خوارزمی، شهیندخت (1383): کیفیت زندگی و الزامات عصر دیجیتال در ایران، روزنامة دنیای اقتصاد، تهران.


10. رضوانی، محمدرضا؛ متکان، علی‌اکبر؛ منصوریان، حسین و محمدحسین ستاری (1388): «توسعه و سنجش­ شاخص­های کیفیت زندگی (مطالعه موردی: شهر نورآباد، استان لرستان)»، فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال اول، شماره دوم، اصفهان، صص110- 87.


11. رکن­الدین­افتخاری، عبدالرضا؛ فتاحی، احداله و مجتبی حاجی­پور (1390): «ارزیابی توزیع فضایی کیفیت زندگی در مناطق روستایی؛ مطالعة موردی: بخش مرکزی شهرستان دلفان»، فصلنامة پژوهش­های روستایی، سال دوم، شمارة 2، تهران، صص 94-69.


12. رکن­الدین­افتخاری، عبدالرضا؛ پورطاهری، مهدی و حمدا... سجاسی­قیداری (1389)» «سنجش و ارزیابی معیارهای مؤثر بر عملکرد کشاورزان عادی و موفق روستایی مطالعه موردی: روستاهای شهرستان خدابنده»، فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 72، تهران، صص 16- 1. 


13. ریاحی، وحید و اصغر پاشازاده (1391): «بررسی اثرات شهرک­های صنعتی بر کیفیت زندگی ساکنان روستایی مطالعة موردی: شهرستان گرمی»، مجله پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، سال اول، شماره 2، مشهد، صص 46-29.


14. شاطریان، محسن؛ اشنویی، امیر و محمود گنجی­پور (1391): «سنجش میزان رضایتمندی ساکنان بافت قدیم شهر آران و بیدگل از شاخص­های کیفیت زندگی»، فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال چهارم، شماره سیزدهم، اصفهان، صص 144- 127.


15. علی­زاده، جابر؛ برقی، حمید؛ رحیمی، حمزه و علی افشاری­پور (1392): «سنجش و ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی با استفاده از تکنیک روش تشابه به گزینه ایده­آل فازی مطالعه موردی: دهستان میانده- استان فارس»، مجله پژوهش­های روستایی، دورة 4، شماره 3، تهران، صص 640-615.


16. عنابستانی، علی‌اکبر و زهرا عنابستانی (1391): «تأثیر عملکرد مدیریت شهری بر ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان (مطالعه موردی: شهر جدید گلبهار)»، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، دوره 4، شماره 4، تهران، صص 34-23.


17. عنبری، موسی (1389): «بررسی تحولات کیفیت زندگی در ایران (85- 1365)»، مجله توسعه روستایی، دوره اول، شماره 2، تهران، صص 181- 149.


18. فرهادی، اکرم؛ فروغان، مهشید و فرحناز محمدی (1390): «کیفیت زندگی سالمندان روستایی: مطالعه موردی: شهرستان دشتی استان بوشهر»، مجله سالمندی ایران، سال 6 شماره 20، تهران، صص 71-48.


19. مرکز آمار ایران (1390)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن –شهرستان جهرم، تهران: مرکز آمار ایران.


20. Baldwin, S., Godfrey, C., & Proper, C., (1992): Quality of life: perspective and policies, Routledge.


21. Biderman, A. D., (1974): Social indicators .In Clewett, Robert L. and Olson ,Jerry C Whence and Whither in Social Indicators and Marketing Chicago: American


22. Bruggemann, B. R.; Garlipp, P.; Haltenhof, H. & Seidler, K. P. (2007): Quality of life and social support as outcome characteristics of a psychiatric day hospital, German journal of psychiatry, (10), 58-68.


23. Costanza, R. (2007): Quality of life: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being, Ecological Economics, 61(1-2), 267-276.


24. Futa, W. & Ewuola, M.D., (2010): Introduction to Rural Life, Routledge.


25. Hayati, D.; Karami, E. and Slee, B. (2006): Combining qualitative and quantitative methods in the measurement of rural poverty: The case of Iran, Social indicators research. (75), 361-349.


26. Milbrath, L. W. (1978): Indicators of Environmental Quality. In Indicators of Environmental Quality and Quality of Life. UNESCO Reports and Papers in the Social Sciences, No. 38. Paris: UNESCO.


27. Schuessler, K. F., & Fisher, G. A. (1985): Quality of life research and sociology. Annual Review of Sociology, 129-149.


28. Van Kamp, I., Leidelmeijer, K., Marsman, G., & De Hollander, A. (2003): Urban environmental quality and human well-being: Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study. Landscape and urban planning, 65(1), 5-18.


29. Walker, J., Winkelstein, M., Land, C., Lewis-Boyer, L., Quartey, R., Pham, L., & Butz, A. (2008): Factors that influence quality of life in rural children with asthma and their parents. Journal of Pediatric Health Care, 22(6), 343-350.

24. Das, D.,) 2008(: Urban Quality of Life: A case study of Guwahati, Social Indicators Research, 88.

27. McGillivray, M.,) 2007(: Human Well-Being, Concept and Measurement, New York: Palgrave MacMillan.

29. Pal, A.K. and Kumar, U.C,) 2005( : Quality of Life Concept for the Evaluation of Societal Development of Rural Community in West Bangal, India, Rural Development, Vol. xv, No.