پهنه بندی آسیب پذیری شبکه فاضلاب شهری در مقابل مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: منطقه یک آبفا شهر تهران)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

رعنا نوروزی ¹ (کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی)
منیژه قهرودی ² (استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی)
خه بات درفشی ³ (دکتری ژئومورفولوژی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی)

تاریخ دریافت : 1396/01/25 تاریخ پذیرش : 1398/04/12 تاریخ انتشار : 1398/04/01

کلید واژه: TOPSIS, سیل, شبکه فاضلاب, منطقه یک آبفا, FUZZY_AHP,

چکیده مقاله :

مراکز شهری بعلت تراکم جمعیتی و به تناسب آن تراکم تأسیسات آبرسانی و گستردگی شبکه جمع­آوری و دفع فاضلاب، برای مقابله با اثرات رویدادهای طبیعی خصوصاً سیل نیازمند مراقبت­ها، مقاوم­سازی­ها و تمهیدات خاص خود می­باشند. منطقه یک آبفا تهران شمالی‌ترین منطقه تهران به شمار می­رود. این در حالیست که مهم‌ترین رودخا‌نه‌هایی که سکونتگاه‌های شهر تهران و شریان‌های حیاتی آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند و همواره یک عامل خطرساز از نظر سیلاب محسوب می‌شوند، رودخانه‌های ﺷﻤﺎل ﺗﻬﺮان می‌باشند، اﻳﻦ رودخانه‌ها علی‌رغم ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ دﺑـﻲ ﻛـﻢ، از ﺟﺮﻳﺎﻧـﺎت ﺳـﻴﻼﺑﻲ نسبتاً ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ می‌تواند ﻋﺎﻣﻞ اﻳﺠﺎد سیلاب‌های ﺷﺪﻳﺪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ پایین‌دست گردند. روش تحقیق بر پایه روش توصیفی- تحلیلی و با انجام مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفت. در مراحل تحقیق، ابتدا زیرمعیارهای مؤثر بر آسیب‌پذیری منطقه تحقیق، تعریف شده و به روش AHP-FUZZY وزن دهی شدند و در نتیجه میزان تأثیر هرکدام برآسیب­پذیری شاخص­های موردنظر مشخص شده و با به کارگیری مدل TOPSISIS توزیع شدند. مدل‌سازی رواناب با استفاده از حداکثر بارش روزانه ایستگاه‌های هواشناسی تهران می‌باشد که جهت برآورد ارتفاع رواناب گستره موردمطالعه از روشArc CN-Runoff استفاده شد. نتایجی که در این پژوهش بدست آمد، روشن ساختند که منطقه یک تهران نسبت به چهارمنطقه دیگر آب و فاضلاب تهران با توجه به تجمع بالای تأسیسات با ارزش اقتصادی بالا (لوله فاضلاب و منهول)، تجمع بالای مراکز خطر (ایستگاه گاز و خطوط انتقال نیرو)، بافت فرسوده، شیب و تراکم جمعیت بالا، شرایط تأسیسات (از لحاظ قطر و عمق کارگزاری) مخصوصاً با توجه به اولویت شاخص هیدرولوژی و وجود چاه­ها مخصوصاً مسیل­های شمال تهران (درکه، دربند، ولنجک، مقصودبیک، جمشیدیه، دارآباد و لارک) که مانعی جهت جاگذاری تأسیسات به صورت مدفون و در عمق زیاد جهت محافظت و امنیت بیشتر می‌باشند و متغیرهای دیگر ریسک قابل‌توجهی دارد که هیچ‌گونه تمهیداتی برای دفع فاضلاب در شرایط بحرانی در کل منطقه یک آبفا حاصل نشده است و از این جهت زنگ خطری برای مسئولان و برنامه­ریزان بلایای طبیعی است.

چکیده انگلیسی:

Zoning sewage network vulnerability against natural hazards
Abstract
Urban centers, due to population density and the density of water supply and wastewater collection and disposal facilities, need to be provided with care, reinforcement and special measures to deal with the effects of natural events, especially floods. The area of aAbfa in Tehran The northernmost region of Tehran is considered.while the main rivers that affect the settlements of Tehran and its vital arteries and are always considered as a risk factor for the flood. The rivers in northern Tehran, despite the average discharge rate, have relatively high flood flows that can cause severe floods in the downstream areas. The research method was based on descriptive-analytical method and conducted by library and field studies. In the research stages, firstly, the effective sub-criteria for the vulnerability of the research area were determined and were weighted by AHP-FUZZY method. As a result, the effect of each of them on the vulnerability of the indicated indicators was determined and distributed using the TOPSISIS model. Runoff modeling was performed using maximum daily rainfall of Tehran's meteorological stations, which was used to estimate the runoff height of the studied area using Arc CN-Runoff method. Overall, the results of sewage vulnerability in the 20-year runoff scenario, Most vulnerable In two categories High and very high (29.27%)In the area of one Tehran was observedWhile the lowest vulnerability was seen in low and very low (94.66%) areas in Zone 6, the results were cleared, Tehran is one of the four other areas of Tehran's water and sewage Due to the high cumulative facilities with high economic value (sewage pipes and manholes), high cumulative risk centers (gas stations and transmission lines), aging texture, gradient, high population density, condition of facilities (in terms of diameter and depth of brokerage Specifically with respect to the Preference index hydrology and wells In particular watercourse north Tehran (Darakeh Darband, Velenjak, maqsud beyk, Jamshideh Darabad and Lark) An obstacle to the placement of the facility buried in deep depth for protection and security are the and other variables , There is a substantial risk that no

منابع و مأخذ:

1. تهذیبی، کامبیز؛ نوری،مهدی؛ مشعوف، بیژن ونصیبی، مهدی، (1394): «ارزیابی آسیب پذیری شبکه های  انتقال آب با استفاده از روش خوشه بندی»، فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت بحران، شماره هفتم،صص97-104.

1. حسن نیا، احد و فکور،زهرا، (1390): «انواع روشهای مقاوم سازی لوله های مدفون، اولین کنفرانس ملی مدیریت بحران، زلزله و آسیب پذیری اماکن و شریانهای حیاتی»، تهران، وزارت کشور، سازمان مدیریت بحران کشور.


2. رادمهر، احمدو عراقی نژاد، شهاب، (1393):«کاربرد روش تصمیم‌گیری چند معیاره مکانی فازی در تعیین مناطق آسیب‌پذیر از سیلاب (مطالعه موردی: حوضه آبخیز شهری تهران)»، نشریه دانش و آب و خاک،ص 115-128.


3. رنگزن،کاظم، منجزی، ناهید. فتقی زاده، ایوب ونیامدپو، ایوب، (1392):« شناسایی مکان های مناسب جهت احداث سدهای زیر زمینی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و تصمیم گیری چند معیاره فازی در دشت بتوند ».استان خوزستان، فصلنامه سنجش از دور، صص1-13.

5. روزبهانی،عباس و تابش، مسعود، (1392): «ارائه مدل خبره ارزیابی ریسک سیستمهای تامین و توزیع آب شهری مبتنی برآسیب پذیری اجزا با قابلیت درنظر گرفتن عدم قطعیت های موجود»، نهمین کنگره بین المللی مهندسی عمران، اصفهان، دانشگاه صنعتی اصفهان.


6. رهگذر، محمدعلی؛ زارع، محمدرضا وهاشمی فشارکی، سید محمد، (1393): «پیشنهاد شبکه هوشمند ارزیابی شاخص آسیب پذیری لرزه ای شبکه جمع آوری فاضلاب در بستر GIS(مطالعه موردی : شهرکرد)»، مجله آب و فاضلاب، دوره 26، شماره 6، ، صفحه 5-15.


7. صادقی،فاطمه؛ سلیمانی هرق، ابراهیم؛ شکری ،صمد و بابائی،جواد، (1392) :«برررسی اثرات سیل های سال 1391 برروی شریان های حیاتی کشور جمهوری اسلامی ایران»،کنفرانس ملی مدیریت بحران و HSE درشریان های حیاتی، صنایع و مدیریت شهری.


8. عنبری، محمدجواد؛ تابش،مسعود، (1394): « محاسبه میزان پیامد وقوع شکست در شبکه های جمع آوری فاضلاب»، دهمین کنگره بین المللی مهندسی عمران.


9. قهرودی تالی، منیژه؛ ثروتی، محمدرضا؛ صرافی، محمد؛ پورموسوی، سیدمحمد و درفشی، خه بات، (1391):« ارزیابی آسیب پذیری ناشی از سیلاب در شهر تهران»، فصلنامه علمی امداد و نجات، شماره 3،صص79-93.


10. نوروزی، رعنا، (1395): « آسیب پذیری و تحلیل ریسک سیلاب در شبکه توزیع آب منطقه یک آب و فاضلاب تهران».استادراهنمادکتر منیژه قهرودی.دانشگاه شهید بهشتی.صص1-221.


11. Norouzi,R ., Ghohroudi Tully,M., Derafshi.K.(2017).  Urban Sewage vulnerability against floods (Case Study: Tehran Metropolitan Region 2). 3rd International Conference on Innovation in Science and Technology Germany, Berlin


12. Xing, L., 2008. “An Efficient Binary-Decision-Diagram-Based Approach for Network Reliability and Sensitivity Analysis”. IEEE TRANSACTIONS ON SYSTEMS, MAN, AND CYBERNETICS—PART A: SYSTEMS AND HUMANS. VOL. 38, NO. 1, JANUARY 2008.


13. Zare, M.R., Wilkinson, S., and Potangaroa, R.T. (2010). “Vulnerability of wastewater treatment plants and wastewater pumping stations to earthquakes.” Disaster Planing and Management Conf. Cobra 2010, Rics and Dauphinek University, Paris, France.


14. Zhan, X and Huang, M. 2004. Arc CN- runoff: ArcGIS tool for generating curve number and runoff maps. Environ. Model Softward, v. 19, p. 875-879