تحلیل فضایی پیوندهای روستا- شهری بر اساس عملکرد حوزه نفوذ خدماتی مراکز شهری (مطالعه موردی: شهرستان کوهدشت)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

حمدالله سجاسی قیداری ¹ , احمد رومیانی ² , خیرالنسا منصوری ³

1 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 - دانشجوی دکترای جغرافیا و آمایش کیفیت مناطق روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

تاریخ دریافت : 1394/02/05 تاریخ پذیرش : 1396/01/31 تاریخ انتشار : 1396/01/01

کلید واژه: خدمات رسانی, جریانات فضایی, رابطه شهر و روستا, حوزه نفوذ, پیوندهای مکانی- فضایی, کوهدشت,

چکیده مقاله :

         مطالعه و بررسی روابطه شهر و روستا از مهم‌ترین مباحث در برنامه‌ریزی‌های فضایی و منطقه‌ای می‌باشد. زیرا جریان‌های روستا- شهری نشان دهنده پیوندهای روستا- شهری در عرصه فضایی بوده و گویای الگوهای رفتاری شهروندان در تأمین نیازها می‌باشد. بر این اساس، هدف مطالعه حاضر بررسی رابطه و پیوندهای روستایی- شهری بر اساس عملکرد جریان‌های حوزه نفوذ در شهرستان کوهدشت می‌باشد. نوع تحقیق کاربردی، روش مورد استفاده توصیفی - تحلیلی و برای گرده آوری داده‌ها از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری کل جمعیت شهرستان کوهدشت که معادل با 218921 نفر در نظر گرفته است، که 322 پرسشنامه به صورتی تصادفی بین مردم شهرستان توزیع گردیده است. جهت تحلیل و تحلیل داده‌ها از آمارهای توصیفی، مدل ویکور و نرم افزار GIS بهره گرفته شده است، به طوری‌که از مدل ویکور برای توسعه‌یافتگی دهستان‌ها و نرم افزار GIS در ترسیم جریانات حوزه نفوذ استفاده شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که در شهر کوهدشت با توجه به وجود بازارهای عمده‌فروشی و خرده‌فروشی، بانک‌ها و مؤسسات مالی، ادارات مختلف، وجود مراکز دانشگاهی و امکانات آموزشی و مراکز درمانی عمومی و تخصصی، سهم عمده‌ای در تأمین خدمات به نقاط روستایی در سطح شهرستان دارد. بطوری‌که حدود 58 درصد پاسخگویان اظهار داشته‌اند که برای دریافت این خدمات به کوهدشت بصورت روزانه، هفتگی و یا ماهانه مراجعه می‌کنند و جریاناتی قوی بین نقاط روستایی و نقاط شهری کوهدشت وجود دارد. در سلسله مراتب شبکه‌ای سطح اول، همه شهرها و مراکز دهستان در دریافت خدمات تابع کانون شهری کوهدشت می‌باشند. همچنین یافته‌های مدل ویکور نشان داد که دهستان کوهدشت شمالی با جنوبی هر کدام با میزان  18/0 و 29/0 و دهستانهای خسروآباد و زیرتنگ با میزان 97/0 و 93/0 به ترتیب کمترین و بیشترین رتبه توسعه یافتگی را در محدوده مورد مطالعه به لحاظ برخورداری از امکانات و خدمات توسعه‌ای دارا می‌باشند.

چکیده انگلیسی:

 
Studying and examination of connection between urban and rural areas is one of the most aspects of spatial and regional planning. Since, the rural - urban flows are indicative of rural-urban connection in spacial arena and representative of the citizens’ behavioral patterns in meeting the needs. Accordingly, the aim of this  study is to investigate the relationship and connection between rural and urban areas based on the function of sphere of influence in Kouhdasht township.The data of this descriptive-analytical study have been collected via field and library study and distribution of questionnaire. Population of the study consists of the entire citizens of Kouhdasht township equivalent to 281921 Persons and 322 questionnaires were distributed randomly among them. Data analysis has been done by using descriptive statistics, VIKOR model and GIS software; VIKOR model is for rural district development, and GIS software is for mapping the sphere of influence. Based on the results, regarding the wholesale and retail markets; banks and financial institutions; offices, academic centers and educational facilities; and public and professional health centers, there is a major contribution on the part of  Kouhdasht in providing  services to rural areas located in this city. Consequently, 0/58 of the respondents stated that for receiving these services, they attend daily, weekly or monthly in Kouhdasht city and there are strong flows between rural and urban areas. In the network hierarchy of the first level, all towns and village centers are dependent on Kouhdasht city. In addition, based on the findings of VIKOR model, it was shown that the Northern District and the Southern District  of Kouhdasht with 0/18 and 0/19 and Khosroabad and Zertang  with 0/93 and 0/79  are on the lowest and the highest-ranking based on availability to facilities and development services, respectively.

منابع و مأخذ:

1. Azami, N. (2005): Planning regional, city capital accumulation. Mashhad, publications Nika.


2. Douglass. M. (1998): A Regional Network Strategy for Reciprocal Rural- urban Linkages. In: TWPR, 20(1), pp.1-33.


3. Housing Foundation of Islamic Revolution (2004): guidance rural plan. The first volume, office planning and coordination of projects. Pp.33-1. (in Persian)


4. Jaston, R. (1374): geography and geographers. Translation Abbas, S., Journal of Geography and Education, Issue 39(10)31-33. (in Persian)


5. Jerve, A, M, (2001): Rural-Urban Lintkages and poverty Analysis. In: Choices for the poor, UNDP, Oslo (Norway), 2001:pp.89-120.


6. Kaur, ravider (1995): Urban-rural relations, a geographical analysis. Anmol Publication pvt. New Delhi.


7. Muid Far, S., Akbar, S. (2007): relations with the city and Village  of effects developmental its, Case Study: township Slavjblagh. Journal of Sciences Geographical, Vol. 6 (8) 75-98. (in Persian).


8. Nazarian, A.(2012):Dynamics system of the urban Iran's, edition fourth , Publishers mobtakaran. (in Persian).


9. Papali Yazdi, M. H., and Ibrahim, M.A. (2011): rural development theory. Tehran, first edition, Ministry of Culture and Islamic Guidance. Publishers samt. (in Persian)


10. Rezvani, A. (2006): Relationship between urban and rural areas, with emphasis on Iran. Publish Payamnour, Volume II. (in Persian)


11. Saeedi, A. (2003): Relations between urban and rural areas and rural-urban (a study of perceptions). Journal of Geography, 1(1) 71-91. (in Persian)


12. Shakuie, H. (2004): perspectives new in geography urban. The first volume, first edition, the publisher samt. (in Persian)


13. Shams alDini, A., Shukur ,A., Rezaee, M.R. (1390): analysis geographical of Flows urban-Village, Case Study: Marvdasht and surrounding villages. Journal Geographical of Planning Environmental, No 4(12)79-100. (in Persian)


14. Shayan, H. (2066):Level system of rural service in the city of Mashhad. Studies Geographical, 38 (58)45-33. (in Persian)


15. Soltani Moghdas, R. (2007): position of investment in rural space, With emphasis on linking rural areas to­, rural-­urban, case study: A rural area Trghbh (Khorasan Razavi). PhD thesis, University of Shahid Beheshti. (in Persian)


16. Taghizadeh, F. (1996): Template for organizing the villages of Fars Province (revised rural collection): Quarterly Poysh Shiraz, Plan and Budget Organization of Fars province, Issue 3(6)45-58. (in Persian)


17. Thaghilo A.A and abdoulahi ,A. (2013): Development of agriculture with emphasis on the relationship between town and country, Case Study:­West Azerbaijan province. Space Quarterly Journal of Economics and Rural Development, Issue 1(3), row 3, (2013)50-29. (in Persian)


18. Ziari, K.l (2009): Principles and methods of regional planning. printing Eighth, Publishers University Tehran. (in Persian).