تحلیل اکتشافی داده‌های فضایی اشتغال در سکونتگاه های روستایی (موردپژوهی: نواحی روستایی استان اصفهان)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

بیژن رحمانی ¹ , عبدالرضا رحمانی فضلی ² , حسنعلی فرجی سبکبار ³ , مهرانگیز رضائی ⁴

1 - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2 - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3 - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
4 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1394/06/08 تاریخ پذیرش : 1394/11/05 تاریخ انتشار : 1394/11/01

کلید واژه: اشتغال, اصفهان, نواحی روستایی, ESDA, روند فضایی,

چکیده مقاله :

      امروزه اشتغال یکی از مهم­ترین شاخص‌های توسعه در کشور به شمار می‌رود و توزیع عادلانه آن از الزامات اساسی توسعه پایدار و هماهنگ است. بحث اشتغال و ابعاد آن بخش‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور را تحت تأثیر قرار داده است. در ایران اشتغال و توزیع عادلانه فرصت‌های آن در نواحی شهری و روستایی یکی از مسائل مهم برنامه­ریزان و سیاست­گذاران است. در این راستا پژوهش حاضر در پی کشف الگوی تغییرات و روند فضائی اشتغال و فعالیت در نواحی روستایی استان اصفهان است. روش پژوهش، تحلیل اکتشافی داده‌ها  [1]ESDAاست و از روش میانگین متحرک فضائی برای کشف الگوها و روندهای فضائی استفاده شده است. تعداد واحدهای همسایگی{60و54و42و30و24و12}k= در نظر گرفته شده‌ است که با توجه به مقایسه الگوهای مختلف دو نوع روند عمومی و محلی را در مقیاس­های مختلف می­توان کشف نمود. داده‌های مورد استفاده در این پژوهش بر اساس آمار نفوس و مسکن سال 1390 برای 1357 نقطه روستایی دارای جمعیت استان اصفهان است. نقشه­های محلی نشان‌دهنده نرخ بالای اشتغال در عمده مناطق روستایی است (12K= و24 K=) و با افزایش میزان K به 60، لکه های نرخ اشتغال پایین واضح‌تر شده و روند عمومی‌تری به خود می‌گیرد. این فرایند برای شاخص‌های نرخ بیکاری، جمعیت شاغل 10 ساله و بیشتر و نیز فعالیت‌های بخش کشاورزی، صنعت و خدمات نیز انجام شد. نتایج بیانگر نابرابری­های فضایی شاخص‌ها در مناطق روستایی و تمرکز عمده فعالیت‌های خدمات و صنعت در نواحی روستایی مجاور مرکز شهر اصفهان است.
1.Exploratory Spatial Data Analysis (ESDA)

چکیده انگلیسی:

        Nowadays, employment is one of the important country's development indicators and its fair distribution is one of the basic necessities of coordinated development. Discussions about employment and its dimensions have influenced various economic, social and political sections. Employment and the fair distribution of its opportunities in urban and rural areas are the most important issues for program-planners in Iran. In this regard, this article seeks to explore the spatial pattern of the changes and trends of employment in rural areas of Isfahan province. The research article is Exploratory Spatial Data Analysis (ESDA) and spatial moving average method is used to detect spatial patterns and spatial processes. Number of neighborhoods k = {60, 54, 42, 30, 24, 12} is intended, with regard to comparing various patterns we can find two general and local trends in different scales. The data in this article is used according to the population and housing census from 1357 to 1390 rural points with population in Isfahan province. Local maps indicate a high rate of employment in rural areas (K=12 and K=24) and with increasing K to 60, spots of lower employment rate has been sharper and more general process takes. This process was also performed for indicators of unemployment, the 10-year employed population and more, as well as the activities about agriculture, industry and services. Overall, the results indicate spatial inequalities indicators in rural areas and the main focus of service and industry activities in the rural areas surrounding the Isfahan city center.

منابع و مأخذ:

1. اسماعیل‌نیا، حسین ‌(1383): «توسعه اشتغال در نواحی روستایی (مطالعه موردی: شهرستان لاهیجان)»، فصلنامه پژوهش های جغرافیایی، شماره 48، تهران، صص158-139.


2. فرجی‌سبکبار، حسنعلی (1391): «تحلیل نابرابریهای فضایی سکونتگاههای روستایی ایران»، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال اول، شماره 1، تهران، صص 100-83.


3. فرجی‌سبکبار،‌‌‌ حسنعلی (1393): «تحلیل اختلافات فضایی فعالیت (اشتغال و بیکاری) در نواحی روستایی ایران»، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال دوم، شماره ٤، تهران، صص 24-3.


4. قدیری‌معصوم، مجتبی (1384): «بررسی آماری روند رشد و تحولات اشتغال در نواحی روستایی استان اصفهان»، فصلنامه پژوهش های جغرافیایی، شماره 54، تهران، صص172-153.


5. قدیری معصوم، مجتبی و آئیژ عزمی (1389): «تحولات اشتغال روستایی و بررسی عوامل مؤثر بر آن»، مجله چشم انداز جغرافیایی، سال چهارم، شماره 10، رشت، صص 46-34.


6. محمدی‌یگانه، بهروز و سکینه کرمشاهی (1390): «متنوع سازی فعالیت های اقتصادی با تاکید بر صنایع روستایی به منظور دستیابی به توسعه روستایی»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی جغرافیا و برنامه­ریزی توسعه روستایی، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.


7. مرکز آمار ایران (1390): سرشماری عمومی نفوس و مسکن روستاهای استان اصفهان، تهران.


8. مسیبی، سمانه و احمد تقدیسی (1392): «تحلیل فضایی و سطح های کشور های اشتغال در استان (به کارگیری تحلیل عاملی و خوشه ای)»، مجله آمایش سرزمین، دورة 5، شمارة 2، تهران، صص 383-361.
   
   
   1. Davis, B. winters, P.carletto, G. (2010): A Cross-Country Comparison of Rural Income Generating Activities, world development, Vol. 38, No. 1, pp. 48-63.
   
   
   2. de Figueiredo, E. A. (2010): Dynamics of regional unemployment rates in Brazil: Fractional behavior,structural breaks, and Markov switching. Economic Modelling27.
   
   
   3. de Janvry, A., & Sadoulet, E.(2003): Achieving success in rural development: Toward implementation of an integral approach. In Proceedings of the 25th international conference of agricultural economists, August 16–22, Durban, South Africa.
   
   
   4. Franziska, L. (2012): Regional Unemployment in Germany: a spatial panel data      analysis European Regional Science Association.
   
   
   5. Galiani, S. Lamarche, C. Porto, A. and Sosa-Escudero, W. (2005), Persistence and regional disparities in unemployment (Argentina١٩٨٠–١٩٩٧).Regional Science and Urban  Economics35.
   
   
   6. Kermani,M. (2001): An Analysis and Test of Regional Inequalities of Employment in Provinces of Iran, Modarres Human Sciences; 5(2):1-20.
   
   
   7. Lloyd, C. D .(2007): Local models for spatial analysis. Boca Raton,CRC/Taylor.
   
   
   8. Miranda,J. (1999): Evaluating sustainble agriculture utilizing multicriteria analysis: The case of Guaira. Sp, Brazil, Clark University, United State.
   
   
   9. Patuelli, R. Schanne, N. Griffith, D. A. and Nijkamp, P. (2012): Persistence of Regional Unemployment: Application of a Spatial Filtering Approch to Local  Labor Markets in Germany. Journal of Regional Science52.
   
   
   10. Patrick, R. (2002): Developing sustainbility indicators for rural residential areas:The public transit connection,Simon Fraser University, United State.
   
   
   11. Robson, M. (2009): Structural change, specialization and regional labour market
   
   
   12. evidence for the UK. Applied Economics41.
   
   
   13. Rothman, K. J. (2012:(  Modern epidemiology.
   
   
   14. Schejtman, A., & Berdegue´, J. A. (2004): Desarrollo territorial rural. Debates y temas rurales no. 1.Santiago: RIMISP.
   
   
   15. Wirén, v. (2000): Sustainability in agriculture-an evaluation of principal goal oriented concepts to close the gap between theory and practice,Agriculture, Ecosystems and Environment, 84.
   
   
   16. Yaffee, R. A. and M. McGee. (2000): Introduction to Time Series Analysis and Forecasting: With Applications of SAS and SPSS, Academic Press, Inc.