تبیین اثرات استقرار صنایع بر پایداری سکونتگاههای روستائی از دیدگاه صاحبان صنایع و مدیران نهادهای محلی، موردپژوهی: شهرستان مبارکه

محمدرضا شفیعی ¹ ( دانشجو )
بهروز محمدی یگانه ² ( دانشگاه زنجان )
حسین فراهانی ³ ( زنجان )
مهدی چراغی ⁴ ( استاد )

تاریخ ارسال : 1402/01/17 تاریخ تایید : 1402/07/11

کلید واژه: اقتصادی, اجتماعی, کالبدی, استان اصفهان, محیط‌‌زیستی,

چکیده مقاله :

علیرغم شکل‌گیری و استقرار بزرگترین قطب صنعتی کشور در دهه‌های اخیر در منطقه مبارکه و وجود بحثهای شفاهی و غیرمستند گسترده درباره تأثیرات منطقه‌ای آن، بررسی دقیقی درباره این قطب صنعتی به ویژه در ارتباط با نقش آن در پایداری و ناپایداری سکونتگاههای روستائی شهرستان مذکور صورت نپذیرفته است. با عنایت به این خلاء مطالعاتی، هدف پژوهش حاضرشناخت و ارزیابی اثرات استقرار و بارگذاری صنایع بر پایداری سکونتگاههای روستائی منطقه مبارکه از دیدگاه صاحبان صنایع و مدیران نهادهای محلی می‌باشد. اطلاعات و داده‌ها به دو صورت کتابخانه‌ای و میدانی گردآوری شده است. جهت تحلیل اطلاعات از روش کیفی و برای تحلیل مصاحبه ها از نرم افزار مکس کیودا استفاده شده و با تکنیک تحلیل محتوای کیفی(تم) به فرآیند کدگذاری و تم‌سازی پرداخته شده است. نتایج مصاحبه‌ها نشان داد که از نظر صاحبان صنایع، بعد محیط‌زیستی از نظر فراوانی کدهای باز اولیه پررنگ‌تر و جمعا حدود 184 مورد از کدهای باز اولیه را به خود اختصاص داده و با ارزیابی مقوله‌های مورد بررسی، استقرار صنایع موجبات پایداری زیست‌محیطی سکونتگاههای روستائی را در منطقه به ارمغان آورده است. جهت تحلیل پرسشنامه‌های مقایسه زوجی از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی بهره گرفته شده است و داده‌ها با استفاده از نرم افزار اکسپرس چویس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. نتایج حاصله از این تجزیه و تحلیل بیانگر این موضوع است که از نظر مدیران نهادهای محلی، معیار نوسانات جوی و آبی، تخریب محیط، آلودگی، بیماریها و سوانح جاده‌ای با وزن 323/0 به عنوان مهمترین پیامد منفی ناشی از بارگذاری صنایع پیرامونی بر سکونتگاههای روستائی منطقه مورد مطالعه معرفی شده است.

چکیده انگلیسی :

Despite the formation and establishment of the country's largest industrial pole in recent decades in the Mobarakeh region and the existence of extensive oral and undocumented discussions about its regional effects, a detailed investigation about this industrial pole, especially in relation to its role in the stability and instability of settlements the village of the mentioned city has not been done. And the instability of the rural settlements of the mentioned city has taken place. Considering this research gap, the purpose of the present research is recognizing and evaluating of establishment effect and industries loading on rural settlements stability in Mobarakeh region from the point of view industries owners and local managers. This research is practical in terms of type and analytical-Comparative in term of nature. The information and data have been collected in both library and field. In order to analyze the data, qualitative method was used, and for the analysis of the interviews, the Max Kyuda software was used, and the process of coding and creating themes was discussed with the technique of qualitative content analysis(theme). The results of interviews were showed that from the point of view of industries owners, the environmental dimension is more colorful in terms of the frequency of primary open codes and it has a total of about 184 cases of primary open codes and by evaluating the investigated categories, the establishment of industries has brought the environmental sustainability of rural settlements in the region. Hierarchical analysis technique has been used to analyze paired comparison questionnaires and the data has been analyzed using Express Choice software. The results obtained from this analysis show that according to the managers of local institutions, the criteria of atmospheric and water fluctuations, environmental destruction, pollution, diseases and road accidents with a weight of 0.323 are the most important negative consequences caused by the loading of peripheral industries. It has been introduced on the rural settlements of the study area.

متن کامل:



عنوان مقاله:

تبیین اثرات استقرار صنایع بر پایداری سکونتگاههای روستائی از دیدگاه صاحبان صنایع و مدیران نهادهای محلی، موردپژوهی: شهرستان مبارکه

 

Explanation of the effects of establishing industries on the sustainability of rural settlements from the point of view of industrial owners and managers of local institutions, case study: Mobarakeh County

 

چکیده:

 

علیرغم شکل­گیری و استقرار بزرگترین قطب صنعتی کشور در دهه­های اخیر در منطقه مبارکه و وجود بحثهای شفاهی و غیرمستند گسترده درباره تأثیرات منطقه­ای آن، بررسی دقیقی درباره این قطب صنعتی به ویژه در ارتباط با نقش آن در پایداری و ناپایداری سکونتگاههای روستائی شهرستان مذکور صورت نپذیرفته است. با عنایت به این خلاء مطالعاتی، هدف پژوهش حاضرشناخت و ارزیابی اثرات استقرار و بارگذاری صنایع بر پایداری سکونتگاههای روستائی منطقه مبارکه از دیدگاه صاحبان صنایع و مدیران نهادهای محلی می­باشد. اطلاعات و داده­ها به دو صورت کتابخانه­ای و میدانی گردآوری شده است. جهت تحلیل اطلاعات از روش کیفی و برای تحلیل مصاحبه ها از نرم افزار مکس کیودا استفاده شده و با تکنیک تحلیل محتوای کیفی(تم) به فرآیند کدگذاری و تم­سازی پرداخته شده است. نتایج مصاحبه­ها نشان داد که از نظر صاحبان صنایع، بعد محیط­زیستی از نظر فراوانی کدهای باز اولیه پررنگ­تر و جمعا حدود 184 مورد از کدهای باز اولیه را به خود اختصاص داده و با ارزیابی مقوله­های مورد بررسی، استقرار صنایع موجبات پایداری زیست­محیطی سکونتگاههای روستائی را در منطقه به ارمغان آورده است. جهت تحلیل پرسشنامه­های مقایسه زوجی از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی بهره گرفته شده است و داده­ها با استفاده از نرم افزار اکسپرس چویس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته­اند. نتایج حاصله از این تجزیه و تحلیل بیانگر این موضوع است که از نظر مدیران نهادهای محلی، معیار نوسانات جوی و آبی، تخریب محیط، آلودگی، بیماریها و سوانح جاده­ای با وزن 323/0 به عنوان مهمترین پیامد منفی ناشی از بارگذاری صنایع پیرامونی بر سکونتگاههای روستائی منطقه مورد مطالعه معرفی شده است.

 

Abstract:

Despite the formation and establishment of the country's largest industrial pole in recent decades in the Mobarakeh region and the existence of extensive oral and undocumented discussions about its regional effects, a detailed investigation about this industrial pole, especially in relation to its role in the stability and instability of settlements the village of the mentioned city has not been done. And the instability of the rural settlements of the mentioned city has taken place. Considering this research gap, the purpose of the present research is recognizing and evaluating of establishment effect and industries loading on rural settlements stability in Mobarakeh region from the point of view industries owners and local managers. This research is practical in terms of type and analytical-Comparative in term of nature. The information and data have been collected in both library and field. In order to analyze the data, qualitative method was used, and for the analysis of the interviews, the Max Kyuda software was used, and the process of coding and creating themes was discussed with the technique of qualitative content analysis(theme). The results of interviews were showed that from the point of view of industries owners, the environmental dimension is more colorful in terms of the frequency of primary open codes and it has a total of about 184 cases of primary open codes and by evaluating the investigated categories, the establishment of industries has brought the environmental sustainability of rural settlements in the region. Hierarchical analysis technique has been used to analyze paired comparison questionnaires and the data has been analyzed using Express Choice software. The results obtained from this analysis show that according to the managers of local institutions, the criteria of atmospheric and water fluctuations, environmental destruction, pollution, diseases and road accidents with a weight of 0.323 are the most important negative consequences caused by the loading of peripheral industries. It has been introduced on the rural settlements of the study area.

کلید واژه ها: محیط­­زیستی، کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، استان اصفهان

-مقدمه:

زماني كه صنعت به يك منطقه وارد می­شود و محلی را تحت تملک خود قرارمی­دهد به عنوان نیروی پویا قادر به آغاز فرآیندی است که منجر به تغيير و تحولاتی در منطقه می­گردد.

صنعتی­شدن به عنوان یک کاتالیزور در جهت ایجاد اشتغال و افزایش درآمد و آخرین چاره کار برای حل مشکل فقر مناطق روستائی محسوب می گردد(Tahirkhani, 2001:34) و ضمن ایجاد اقتصادی فعال می­تواند دارای اثرات تکاثری باشد بطوری که هرتغییر ساختاری ازاین طریق نه تنها نقش اقتصادی باارزش در مناطق روستائی ایجاد می­کند بلکه منجر به اقتصاد خودرانشی می­شود(Misra  et al,1990: 17).

تاثیرات و نفوذ صنعت در مناطق روستائی می­تواند از طریق ایجاد تنوع و اشتغال و درآمد، افزایش ارزش افزوده، نقش مؤثري در توازن و تعادل شهر و روستا و توسعه نواحی روستایی داشته باشد,2004:101) Rezwani). در حقیقت ورود صنایع به مناطق، می­تواند از طریق افزایش رفاه عمومی و کاهش فقر و ایجاد اثرات تکاثري در دیگر ابعاد توسعه، زمینه ایجاد فضاي زیستی مناسب از نظر محیطی، اجتماعی و فرهنگی را فراهم کند.(Anguitaa et al, 2007:154)

قطب­های صنعتی با نقش­آفرینی و هم­افزائی خود در یک منطقه می­توانند به بهبود وضعیت اقتصادي روستاها و خروج آنها از انزواي جغرافیایی کمک کنند(Sajjadi, 2012:4,) و موجب ایجاد دور تسلسل شوند؛ به این معنا که وجود صنایع مادر در یک منطقه باعث جذب انسانها، ایجاد زیرساخت­ها و زیربناها و پیدایش جاذبه­ها می­گردد و همین عوامل زمینه­های جذب صنایع کوچک و متوسط در مناطق پیرامونی را فراهم می­آورند(.( Mohammadi Yeganeh et al, 2013: 118

در راستای کاهش نابرابری­ها و عدم تعادل­های منطقه­ای، سرمایه گذاری­های صنعتی در سطح مناطق کشور می­تواند یکی از راهبردهای اساسی توسعه باشد و در این راستا ایجاد اشتغال، توزیع درآمد، متنوع نمودن اقتصاد و کاهش نابرابری در توسعه اقتصادی و اجتماعی به طور سنتی از اهداف اولیه سرمایه گذاری­های صنعتی محسوب می­شوند(.(Rokanuddin Eftekhari &Taherkhani,2002:2 به تبعیت از راهبرد سرمایه گذاری درایجاد قطبهای صنعتی، در دهه­های اخیر بخش عمده ای از استان اصفهان و به ویژه شهرستان مبارکه با یک چالش بزرگ روبرو شد. به بیان ساده­تر پارامترهائی نظیر قرار­گیری این شهرستان در منطقه نیمه­بیابانی با متوسط بارندگی سالیانه 152 میلیمتر، خشکی و کم­آبی در سالهای اخیر به خاطر عواملی نظیر مدیریت­ها و تصمیم گیریهای نادرست و غیرمعقول در زمینه استفاده از آب رودخانه زاینده رود، برهم زدن تقسیم­نامه آب مندرج در طومار شیخ بهائی و بازتاب آن در کاهش سهم آب شهرستان مبارکه، شرایط جوی و ناپایداری­های اقلیمی در سالهای اخیر و تاثیر آن درکاهش ذخائر مخازن آبی و افت شدید آبهای زیرزمینی و کاهش آبدهی چاهها و همچنین با تسخیر بخش عمده­ای از منابع آبهای سطحی و زیرزمینی توسط صنایع آب­بر، خشکی وکم­آبی این منطقه دوچندان شد و به همراه آن ساختار اقتصادی، اجتماعی، محیط­زیستی و کالبدی، اکوسیستم سکونتگاههای روستائی این شهرستان به ویژه طی 30 سال اخیر دگرگون شد.

تحقیق حاضر با هدف کلی شناخت و ارزیابی اثرات استقرار و بارگذاری صنایع بر پایداری سکونتگاههای روستائی منطقه مبارکه از دیدگاه صاحبان صنایع و مدیران نهادهای محلی در پی پاسخگوئی به این سوال و فرضیه کلی است که: آیا بارگذاری صنایع در منطقه مبارکه در ابعاد مورد بررسی منجربه پایداری؛ و یا با ایجاد آلودگی، تخریب محیط و شیوع بیماریها و سوانح جاده­ای و افزایش قیمت زمین و مسکن و نابودی کشاورزی موجب ناپایداری سکونتگاههای روستائی شده است؟

-پیشینه و مبانی نظری:

  صنعت و صنعتی شدن پديده­اي است كه از سال 1760 آغاز شد و با وجود اینکه بيش از سه قرن از عمر آن نمي­گذرد، ولي تاثيرات شگرفي بر انسان و محيط زندگي او گذاشته استMatiei Langroudi & Najafi Kani., 2011) ). صنعتی شدن در تمامی کشورها به یک ضرورت تبدیل شده و محور اصلی رشد اقتصادی و به عنوان ابزاری برای توسعه روستائی قلمداد می­شود(Imamul Huda et al., 2018). صنعتی شدن به عنوان عاملی است که اثرات آن در همه بخش­ها به ویژه در بخش اقتصادي احساس شده و باعث تحرك قسمت زیادي ازمنابع مالی در جهت توسعه اقتصادي می­شود(Najafi Kani,2016: 16 & (Matiei Langroudi. . صنعت نه تنها به عنوان مسیری مرسوم برای توسعه می­باشد، بلکه به عنوان یکی از نتایج جهانی­شدن، می تواند شتاب­دهنده مؤثر برای توسعه باشند. در این راستا، امروزه صنعت موجب پویایی و سرزندگی اقتصادی بسیاری از مناطق جهان شده است(رضائی و همکاران، 1395: 45).

از اثرات ورود صنعت در یک منطقه می­توان به بهبود رفاه برای روستاها، ارتفاء سطح زندگی و کیفیت زندگی بهتر، افزایش قدرت اقتصادی، تحول در نظام اجتماعی – اقتصادی((Hualou et al., 2016، بهینه­سازی منابع طبیعی و انسانی، توسعه صنایع وابسته به کشاورزی، تغییر کاربری زمین در راستای توسعه صنایع غیر­کشاورزی، رشد مشاغل غیر­کشاورزی و کاهش نرخ شهرنشینی اشاره کرد(Imamul Huda et al., 2018).

با ورود صنعت به یک منطقه به تدریج روستای کشاورزی به یک دهکده صنعتی تبدیل می­شود(Zhao et al., 2020). با صنعتی­شدن، مناطق روستائی چهره شهری به خود می­گیرد و شاخص­های روستائی کاهش پیدا می­کند(Timo de Vries., 2018) به گونه­ای که ساختار اقتصادی دوگانه شهری-روستایی نمایان شده و عملکرد زمین­های روستایی تغییر پیدا می­کند و با تخریب عملکردهای روستایی از جمله زمین، جمعیت، صنعت و زیرساخت، تغییرات سریعی در تولید، سبک زندگی و معیشت رخ می‌دهد(G Jiang et al., 2016). 

امروزه صنعت نقش مهمی در توسعه کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه ایفا میکند و از این روی مطالعات و تحقیقات ارزشمندی در این زمینه صورت گرفته است. Dawoudian(2021) در مقاله­ای با عنوان "ارزیابی اثرات زیست­محیطی صنایع سیمان با استفاده از روش ماتریس ریاضی: مورد سیمان قاین، خراسان جنوبی" به این نتایج دست یافتند که بیشترین اثر مخرب صنایع سیمان منطقه مربوط به آلودگی آب است. با توجه به اثر متقابل فعالیت‌های پروژه بر مولفه‌های زیست‌محیطی، بیشترین اثر مخرب به حفاری و تغییر شکل زمین و کمترین اثر به سلامت عمومی تعلق دارد.  Nilutpal & Anjan(2017) در پژوهشی با عنوان" تأثیر صنعت بر معیشت مناطق اطراف روستا با مرور برخی از شواهد" به این نتایج رسیدند که صنعت منشاء دستاوردهای حاصل از یک دارایی معیشتی به شمار می­رود و بر سایر اجزای دارایی معیشتی تأثیر مثبت یا منفی می­گذارد.  Krasnoshtanova(2021) در مقاله­ای با عنوان" پروژه­های بزرگ و جوامع کوچک: تأثیر توسعه صنعتی در روستاهای دور افتاده در سیبری شرقی" اذعان کردند که وقوع توسعه فعالیتهای استخراج نفت و گاز و صنعت چوب­بری در روستاهای سیبری شرقی به طور فعال محل زندگی افراد را تغییر داده و توانائی سازگاری آنها را در مقابل فعالیتهای سنتی تحت­تاثیر قرارداده است. Tabatabaei & Mohammadi(2013)در تحقیقی با عنوان" اثرات زیست­محیطی صنایع معدنی در منطقه میمه" اذعان می­کنند صنایع معدنی در منطقه مذکور باعث مشکلات زیست­محیطی شده است. 2017))Latif et al در پژوهشی تحت عنوان" توسعه شاخص پایداری در راستای صنایع تولیدی با استفاده از مدلهای ترکیبی ریاضی" به این نتیجه دست یافتند که با استفاده از یک مدل تعاملی با ترکیبی از شاخص­های بهره­وری انرژی، سلامت و ایمنی کارگران و پتانسیل کاهش زباله بدنبال استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در مراحل تولید از تهیه مواد اولیه تا بازیافت زباله بوده و با کاهش اثرکربن، پایداری تدریجی محیط زیست تضمین شده است. Egbe et al(2019) در مقاله­ای تحت عنوان" بررسی مقدار فلزات سنگین خاک در مجاورت کارخانه سیمان در جنوب نیجریه با استفاده از توابع ریاضی و آماری" به این نتیجه رسیدند که تولید سیمان، انتشار گرد و غبار و فرونشست فلزات سنگین روی خاک سطحی منجر به آلودگی در منطقه مطالعاتی شده است. 2021)) Zenka et alدر تحقیقی با عنوان" نقش صنایع تولیدی در توسعه مناطق روستایی موراوی" به این نتیجه رسیدند که تولید و صادرات محصولات صنعتی منبع درآمد اصلی بوده و باعث پیوندهای اقتصادی محلی می­شود به گونه­ای که نمود آن را می­­توان در ایجاد اشتغال و ارزش افزوده شاهد بود. 2013) ) Pikanpour et alدر مقاله­ای با عنوان" ارزیابی آثار و پیامدهاي محیط­زیستی مجتمع فولاد مبارکه اصفهان با استفاده از ماتریس تلفیقی" به این نتایج دست یافتند که، عمده آلودگی­هاي محیط­زیستی، آلودگی هوا و آب بوده که سعی شده تمهیدات لازم جهت احداث و گسترش فضاي سبز، تعبیه فیلترها و تصفیه خانه در نظر گرفته شود.  Chaman Ro(2012)در تحقیقی درزمینه" تاثیرصنایع بزرگ بر توسعه کارکردهاي منطقه­اي، نمونه موردي: منطقه صنعتی پارس جنوبی و اثرات آن بر کارکردهاي اقتصادي، اجتماعی، کالبدي و زیست­محیطی شهرستان کنگان" به این نتیجه رسید که اگر زیربناهاي توسعه یک مگاپروژه(به عنوان قطب رشد) فراهم باشد، آسیبهاي حوزه نفوذ آن قطب کاهش می­یابد و با برنامه­ریزي جامع در مورد آن مگاپروژه می­توان اثرات پخشایشی آن قطب را بالا برده و از این طریق باعث رشد و توسعه منطقه گردید. 2019)) Heydari et alدر مقاله­ای با عنوان" ارزيابى اثرات زيست­محيطى كارخانه سيمان زاوه با استفاده از ماتريس لئوپولد ايرانى" به این نتایج رسیدند که عمده اثرات منفى زيست­­محيطى کارخانه سیمان زاوه در بخش فيزيكى به ترتيب شامل: آلودگى و فرسايش خاك، آلودگى هوا و آلودگى صوتى؛ و عمده اثرات منفى در بخش بيولوژيكى به ترتيب شامل: تأثير بر تراكم گونه­هاى گياهى و جانورى و كيفيت زيستگاه مى­باشد. 2010)) Jamshidi et alدر مقاله­ای تحت عنوان" ارزیابی اثرات شهرک­های صنعتی بر توسعه روستاهای پیرامون، مطالعه موردی: شهرک صنعتی شباب(شهرستان شیروان و چرداول)" به این نتایج دست یافتند که استقرار شهرک صنعتی مورد نظراز لحاظ اجتماعی و اقتصادی دارای اثرات مثبت بیشتری نسبت به اثرات منفی می­باشد.  Bouzarjamhari et al(2014) در مقاله­ای تحت عنوان" بررسی اثرات اجتماعی و زیست­محیطی شهرکهای صنعتی بر نواحی روستایی مطالعه موردی: شهرک صنعتی چناران"بیان کردند که اثرات مثبت اجتماعي شهرک بر نواحي روستایي پيرامون بوده است و شاغلين روستایي شهرک از وضعيت بهتری نسبت به سایر شاغلين برخوردار بوده­اند. اما در خصوص استنتاج اثرات زیست­محيطي شهرک، وجود آلودگيهای هوا، آب، مواد جامد و زباله و همچنين آلودگيهای صوتي در منطقه توسط روستایيان تأیيد شده است. Sharifzadegan  et al(2015) در مقاله­ای با عنوان" واکاوی اثرات خوشه­های صنعتی بر توسعه منطقه­ای مورد پژوهی: خوشه­های صنعتی سنگ منطقه کالنشهر اصفهان" اذعان کردند که علیرغم وجود پتانسیل تأثیرگذاری خوشه­های صنعتی منتخب بر توسعه منطقه کالنشهری اصفهان، این خوشه­ها در زمینه­های مختلف اقتصادی، اجتماعی و کالبدی هنوز دارای تأثیرگذاری بسیار مطلوب نبوده و این تأثیرگذاری در حد متوسط مانده است. 2011)) Bazarafshan  et alدر تحقیقی با عنوان"تحلیلی بر نقش واحدهای بزرگ صنعتی در توسعه منطقه­ای جنوب فارس(مطالعه موردی: شهرستانهای لامرد و مهر)" به این نتایج رسیدند که احداث واحدهای بزرگ صنعتی موجب افزایش اشتغال، افزایش رفاه، افزایش مهاجرت به منطقه، بهبود و توسعه زیرساخت­های فیزیکی گردیده است. 2014)) Qadiri Masoum et alدر مقاله­ای تحت عنوان" بررسی اثرات اجتماعی و زیست­محیطی شهرکهای صنعتی بر نواحی روستایی مطالعه موردی: شهرک صنعتی چناران" به این نتایج رسیدند که استقرار صنایع موجب توسعه فضایی سبز در روستا، بهبود سیستم دفن زباله و دفع فاضلاب، استفاده بهینه از انرژي و منابع طبیعی، کمک به توسعه پروژه­هاي عمرانی روستا، بهبود روند اجرایی طرحهاي روستایی، ساخت واحدهاي مسکونی مناسب در روستا و فقرزادیی از طریق ایجاد اشتغال و افزایش سطح درآمد شده است.

 

-مواد و روش تحقیق:

 تحقیق حاضر از لحاظ نوع، کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی تحلیلی بوده است. روش گردآوری اطلاعات به دو صورت کتابخانه­ای(فیش­برداری، مروری بر ادبیات و مبانی نظری و تجربی) با بهره­گیری از ابزارهای مشاهده(علنی، غیرمشارکتی و فردی) و مصاحبه(منظم) و پرسشنامه(مقایسه زوجی) انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق حاضر کلیه متخصصان و کارشناسان ذی­ربط صنایع مادر بوده که با استفاده از نمونه­گیری هدفمند و به روش گلوله برفی از بین کارشناسان و متخصصان کلیدی شاغل در کارخانجات و شرکتهای تولیدی منطقه مورد مطالعه، 20 نفر تعیین و حدود 20 مورد مصاحبه در 8 واحد صنعتی مادر برگزار گردید(جدول شماره2) و همچنین کلیه مدیران نهادهای محلی(دهیاران) که پرسشنامه مذکور جهت پاسخگوئی بین تمامی دهیاران(23 سکونتگاه) منطقه مورد مطالعه توزیع گردید. در پرسشنامه مقایسه زوجی، اثرات استقرار صنایع بر پایداری سکونتگاههای روستائی در قالب 8 معیارمورد ارزیابی قرار گرفتند(نمودار شماره 1).

 برای تحلیل مصاحبه­ها از نرم افزار مکس کیودا( MAXQDA) نسخه 2020 استفاده شد. بعد از اینکه فایل­های صوتی و نوشتاری در نرم افزار مذکور بارگذاری شد فرآیند کدگذاری و تم­سازی آغاز گردید و در مجموع با تکنیک تحلیل محتوای کیفی(تم) تعداد 354 کد اولیه از متن مصاحبه­ها استخراج گردید. در مرحله کدگذاری باز 54 مفهوم و تم تحت عنوان گزاره­های کلامی مصاحبه شوندگان(کدهای منتخب)ایجاد شد. مفاهیم به دلیل کثرت به 10 مقوله براساس قرابت معنائی، مفهومی و عملیاتی دسته بندی شدند. نهایتا" اثرات صنایع در 4 بعد به   شرح جداول 4 الی 7 شناسائی و جمع­بندی گردید. جهت تحلیل پرسشنامه­های مقایسه زوجی از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی  بهره گرفته شده است و داده­ها با استفاده از نرم افزار اکسپرس چویس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته­اند(نمودار شماره 1). 

جدول 1. سوالات پژوهش به تفکیک ابعاد و شاخص­های بررسی

ابعاد	شاخص	سوالات مصاحبه
اقتصادی	اشتغالزائی و درآمدزائی	-نظر خودتان را در خصوص تاثیر این صنعت بر افزایش اشتغال، افزایش درآمد حاصل از این صنعت در ناحیه روستائی شهرستان مبارکه بیان فرمائید.
	زنجیره تولید	-این صنعت تا چه اندازه در فرآیند گسترش آثار رو به بالای پیوند(پیوندهای پسین) و آثار رو به پائین(پیوندهای پیشین) در سلسله مراتب زنجیره تولید در بخش­های اقتصادی منطقه مبارکه تاثیرگذار بوده است؟
	کشاورزی	-نظر خودتان را در خصوص تاثیر این صنعت بر کاهش سطح زیرکشت، کیفیت محصولات زراعی و باغی، خروج نیروی کار کشاورز) ناحیه روستائی مبارکه بیان فرمائید.
اجتماعی	نوآوری و سواد و نظام ارزشی و هنجارها	-نظر خودتان را در خصوص تاثیر این صنعت بر شاخص­های توانمندسازی، نوآوری، خلاقیت، بالا رفتن سطح سواد و تخصص، هنجارها و رفتارهای اجتماعی، نظام ارزشی ساکنین نواحی روستائی مبارکه بیان فرمائید.
محیط­­زیستی	منابع آب	-در فرآیند تولید به چه میزان از آب رودخانه زاینده رود استفاده می­کنید؟ و به نظر شما این صنعت چه تاثیری در پائین رفتن سطح آبهای زیرزمینی و سطحی نواحی روستائی منطقه مبارکه گذاشته است؟
	آلودگی و سلامتی	- نظر خودتان را در خصوص تاثیر این صنعت بر آلودگی هوا، آب، خاک، صوت، تخریب پوشش گیاهی و تهدید سلامتی ناحیه روستائی مبارکه بیان فرمائید.
	بهره­وری منابع آب و انرژی	-این صنعت در راستای غلبه بر ناپایداری محیط­­زیستی (به ویژه در زمینه بهره­وری منابع آب و منابع انرژی )چه گامهائی برداشته است؟
	غلبه بر ناپایداری	-این صنعت در راستای غلبه بر ناپایداری محیط­­زیستی  (کاهش آلایندگی آب، هوا و خاک)چه گامهائی برداشته است؟
کالبدی	توسعه و آبادانی	-نظر خودتان را در خصوص تاثیر این صنعت در توسعه و آبادانی روستاها بویژه در زمینه گسترش خدمات زیربنائی، فرهنگی آموزشی، مذهبی و........بیان فرمائید.
	چشم­انداز، کاربری و بافت روستا	- نظر خودتان را در خصوص تاثیر این صنعت بر چشم اندازهای طبیعی، تغییر کاربری اراضی کشاورزی و بافت ناحیه روستائی مبارکه بیان فرمائید.

منبع: برگرفته از ادبیات و مبانی نظری و پیشینه تحقیق و بررسی­های نگارنده، 1401

 

نمودار1. فرآیند مراحل پژوهش و چهارچوب مفهومی تحقیق(منبع: نگارنده)

-محدوده مورد مطالعه:

 

 منطقه مورد مطالعه درجنوب غربی استان اصفهان و در ارتفاع متوسط 1665متری از سطح دریا واقع شده است. از نظر تقسیمات اقلیمی این منطقه دارای آب و هوای نیمه بیابانی بوده و از متوسط بارش 150 میلی متر در سال برخوردار است. این محدوده داراي 23 سکونتگاه روستائی و دو بخش، مرکزي و گرکن جنوبي و مشتمل بر 5 دهستان به نام­هاي گرکن، نورآباد، طالخونچه، ديزيچه و کرکوند و 7 نقطه شهری به نامهاي مبارکه، طالخونچه، کرکوند، ديزيچه، زيباشهر، شهر جديد مجلسي و ده سرخ بوده و در سال 1400 دارای 21396 نفر جمعیت و 6594 خانوار بوده است(شکل شماره1). این منطقه در دهه­های اخیر به دلیل وجود صنایع مادر و همچنین صنایع بالادستی و یک شهرک صنعتی و یک ناحیه صنعتی به یکی از قطب­های صنعتی کشور تبدیل شده و با دارا بودن 419 واحد صنعتی فعال، حدود 31000 نفر شاغل را در خود جای داده است. مجتمع فولاد مبارکه با مساحت 35 کیلومترمربع یکی از بزرگترین واحدهای صنعتی در منطقه خاورمیانه و بزرگترین مجتمع تولید فولاد در ایران در این منطقه واقع شده و از صنایع دیگر منطقه می­توان به شرکت پلی اکریل ایران، شرکت دی ام تی، کارخانه قند نقش جهان، کارخانه سیمان سپاهان، شرکت فرآورده های نسوز ایران، مجتمع فولاد آلیاژی، مجتمع صنایع هفتم تیر، شرکت چینی زرین، شرکت تولید قطعات آبیاری و آبرسانی، شهرک صنعتی سه راهی مبارکه و ناحیه صنعتی ده سرخ اشاره کرد(شکل شماره2).

 

شکل 1. موقعیت شهرستان مبارکه در استان اصفهان(ترسیم: نگارنده، 1402)

-بحث و یافته­های تحقیق:

الف)ویژگیهای مشارکت کنندگان در مصاحبه:

 براساس جدول شماره  2 حدود 95 درصد از مشارکت­کنندگان در امر مصاحبه مرد، حدود 85 درصد دارای مدرک کارشناسی ارشد، حدود 65 درصد کارشناس محیط زیست، ایمنی و بهداشت بودند؛ همچنین مشارکت­کنندگان از میانگین سنی 47سال برخوردار بوده و حدود 21 سال سابقه کار و فعالیت در واحد صنعتی داشته­اند. هر مصاحبه بین 30 تا 90 دقیقه طول کشید و مصاحبه در واحدهای صنعتی مذکور جمعا" حدود 15 ساعت مصاحبه به طول انجامید.

 

جدول 2.  اطلاعات جمعیت شناختی مشارکت کنندگان

ردیف	صنعت	جنسیت	سن	سابقه کار	سمت	تحصیلات	مدت مصاحبه
1	مجتمع فولادمبارکه	مرد	55	25	کارشناس روابط عمومی	فوق لیسانس	90دقیقه
2	مجتمع فولادمبارکه	مرد	44	20	کارشناس توسعه و تکامل منطقه ای	فوق لیسانس	55دقیقه
3	مجتمع فولادمبارکه	مرد	53	21	کارشناس محیط زیست	فوق لیسانس	65دقیقه
4	مجتمع فولادمبارکه	مرد	47	18	کارشناس ایمنی و بهداشت	فوق لیسانس	45دقیقه
5	مجتمع فولاد آلیاژی	مرد	45	19	کارشناس محیط زیست	فوق لیسانس	42دقیقه
6	مجتمع فولاد آلیاژی	مرد	40	17	کارشناس ایمنی و بهداشت	فوق لیسانس	50دقیقه
7	شرکت فرآورده های نسوز ایران	زن	46	22	کارشناس بهداشت محیط	فوق لیسانس	90دقیقه
8	شرکت تولیدات آبیاری و آبرسانی	مرد	33	12	مسئول اموراداری	لیسانس	30دقیقه
9	شرکت تولیدات آبیاری و آبرسانی	مرد	40	18	کارشناس محیط زیست	فوق لیسانس	30دقیقه
10	کارخانه سیمان سپاهان اصفهان	مرد	49	25	کارشناس ایمنی و آتش نشانی	فوق لیسانس	60دقیقه
11	کارخانه سیمان سپاهان اصفهان	مرد	43	17	کارشناس محیط زیست	فوق لیسانس	60دقیقه
12	کارخانه قند نقش جهان اصفهان	مرد	60	28	مسئول واحد تولید	فوق لیسانس	30دقیقه
13	کارخانه قند نقش جهان اصفهان	مرد	58	26	کارشناس بهره برداری	فوق لیسانس	30دقیقه
14	شرکت دی ام تی	مرد	52	23	محیط زیست	لیسانس	75دقیقه
15	شرکت دی ام تی	مرد	47	20	مسئول امور اداری	فوق لیسانس	15دقیقه
16	شرکت دی ام تی	مرد	48	23	کارشناس ایمنی و بهداشت	فوق لیسانس	30دقیقه
17	شرکت پلی اکریل ایران	مرد	59	28	کارشناس تولید	لیسانس	30دقیقه
18	شرکت پلی اکریل ایران	مرد	55	25	کارشناس محیط زیست	فوق لیسانس	30دقیقه
19	شرکت پلی اکریل ایران	مرد	44	20	کارشناس ایمنی و بهداشت	فوق لیسانس	30دقیقه
20	شرکت پلی اکریل ایران	مرد	40	18	کارشناس ایمنی و بهداشت	فوق لیسانس	30دقیقه

منبع: یافته­های تحقیق، 1401

ب)تحلیل اثرات صنایع از دیدگاه صاحبان صنایع با استفاده از تکنیک تحلیل محتوای کیفی(تم):

ب-1)بعد اقتصادی:

 در رابطه با اثرات صنایع بر پایداری اقتصادی سکونتگاههای روستائی از دیدگاه صاحبان صنایع سه سوال کلی طراحی گردید که بیانات و مکالمات در قالب فایل صوتی در نرم افزار مکس کیودا پیاده­سازی شد و از میان آن مکالمات، مفاهیم و تم­های کلامی مستخرج گردید که نتایج آن در جدول شماره 3 درج شده است. بر اساس جدول مذکور در فرآیند کدگذاری باز اولیه جمعا" 67 گزاره کلامی استخراج شد و در مرحله بعدی بخاطر کثرت گزاره­های کلامی و همچنین مشابهت و قرابت آنها باهمدیگر جمعا" 14 کد منتخب مستخرج گردید و به این ترتیب آن دسته از مفاهیم یا تم­های کلامی که رابطه نزدیکی با یکدیگر داشتند در یک مقوله اصلی قرار گرفتند؛ حاصل این مرحله از کدگذاری محوری، فشرده­سازی مفاهیم کلامی استخراجی در 3 مقوله اصلی در بعد اقتصادی بود که عبارتند از: اشتغال­زائی و درآمدزائی، زنجیره تولید و کشاورزی. جدول مذکور نشان می­دهد که اکثر کدهای باز اولیه در بعد اقتصادی بواسطه فاکتورهائی همچون توسعه صنایع کارگاهی وابسته به تولیدات صنایع، توسعه خدمات پشتیبانی موردنیاز صنایع  و ارتباط صنایع منطقه با صنایع بالادستی و پائین دستی در زنجیره تولید و همچنین تامین حدود 30 درصد ازنیروی انسانی شاغل در صنایع منطقه با برخورداری از حقوق و مزایای نسبتا" زیاد، در مقوله اشتغال­زائی و درآمدزائی جای گرفته است و مدلهای مستخرج از آنالیز مصاحبه­ها در نرم افزار مذکور گویای این موضوع است که از دیدگاه ذی­نفعان صنایع، استقرار و بارگذاری صنایع، عمدتا" پایداری اقتصادی سکونتگاههای روستائی منطقه مورد مطالعه را به ارمغان آورده است(نمودار شماره 2). 

جدول3. مفاهیم و مقولالت استخراج شده در بعد اقتصادی

اهم گزاره­های کلامی مصاحبه شوندگان(کدهای منتخب)	فراوانی کدهای باز اولیه	کدگذاری محوری(مقوله ها)
-استقرار این کارخانه باعث ارتقاء سطح درآمد و اشتغالزائی در منطقه شده است -بین 20 تا40 درصد شاغلین این کارخانه از روستاهای منطقه هستند -شعاع تامین کننده نیروی شاغل در صنایع منطقه حدود 70 کیلومتر است - با گسترش خدمات پشتیبانی صنایع، سطح درآمد اهالی منطقه بالا رفته است	39	اشتغال­زائی و درآمدزائی
-فولاد مبارکه و شرکت نسوز در فرآیند زنجیره تولید در منطقه با همدیگر تعامل دارند -مواد اولیه صنایع اکثرا" از خارج منطقه تامین می­شود -این شرکت در فرآیند تولید با صنایع پائین دستی در منطقه در ارتباط است -این کارخانه در راستای تامین خدمات پشتیبانی به منطقه نیازمند است -فولاد مبارکه باعث توسعه صنایع فلزی و ریخته گری در منطقه شده است	15	زنجیره تولید
-این شرکت تاثیری بر خروج نیروی کشاورز از شغل کشاورزی نگذاشته است -این کارخانه تاثیری بر روی کیفیت محصولات و سردرختیها نگذاشته است -با استقرار این کارخانه سطح زیرکشت کاهش پیدا نکرده است -پدیده خشکسالی و تنش آبی باعث کاهش سطح زیرکشت شده است -شاغلین این کارخانه اکثرا" به صورت نیمه وقت به کشاورزی می پردازند	13	کشاورزی

منبع: یافته­های تحقیق، 1401

 

نمودر2. مدل اثرات صنایع بر پایداری اقتصادی سکونتگاههای روستائی منطقه مورد مطالعه(منبع: یافته­های تحقیق،1401)

ب-2) بعد اجتماعی:

 در ارتباط با اثرات صنایع بر پایداری اجتماعی سکونتگاههای روستائی از دیدگاه صاحبان صنایع یک سوال کلی طراحی گردید که بیانات و مکالمات در قالب فایل صوتی در نرم افزار مکس کیودا پیاده­سازی شد و از میان آن مکالمات، مفاهیم و تم­های کلامی مستخرج گردید که نتایج آن در جدول شماره 4 درج شده است. بر اساس جدول مذکور در فرآیند کدگذاری باز اولیه جمعا"39 گزاره کلامی استخراج شد و در مرحله بعدی بخاطر کثرت گزاره­های کلامی و همچنین مشابهت و قرابت آنها با همدیگر جمعا" 5 کد منتخب مستخرج گردید و به این ترتیب آن دسته از مفاهیم یا تم­های کلامی که رابطه نزدیکی با یکدیگر داشتند در یک مقوله اصلی قرار گرفتند؛ حاصل این مرحله از کدگذاری محوری، فشرده­سازی مفاهیم کلامی استخراجی در 1 مقوله اصلی تحت عنوان نوآوری و سواد، نظام ارزشی و هنجارها و تحولات جمعیتی در بعد اجتماعی بود که خروجی مفاهیم و مقولات استخراج شده آن در مدلی که به همین منظور در نرم افزار مکس کیودا  طراحی شده ارائه شده است، همانگونه که از نمودار شماره 3 استنباط می­شود از دیدگاه صاحبان صنایع با استقرار و بارگذاری صنایع مادر در منطقه مورد مطالعه، شرایط جهت ادامه تحصیل جوانان فراهم شده و با برگزاری آموزشهای تخصصی و عمومی ضمن خدمت پرسنل، سطح فرهنگ، سطح سواد و تخصص و نوآوری شاغلین ساکن منطقه ارتقاء پیدا کرده است و همچنین بواسطه فاکتورهائی نظیر مساعدتهای صنایع، پدیده تثبیت جمعیت و کاهش مهاجرفرستی و مهاجرت معکوس، توسعه همه جانبه سکونتگاههای روستائی بیش از پیش فراهم شده است.

 

جدول 4. مفاهیم و مقولالت استخراج شده در بعد اجتماعی

اهم گزاره­های کلامی مصاحبه شوندگان(کدهای منتخب)	فراوانی کدهای باز اولیه	کدگذاری محوری(مقوله­ها)
-پرسنل شاغل در این کارخانه تاثیر منفی بر هنجارها و ارزشهای جامعه محلی نگذاشته است -رویکرد این شرکت ارتقاء سطح فرهنگ و شکوفائی نوآوری منطقه بوده است -این کارخانه در ارتقاء سطح سواد و آموزش و تخصص اهالی تاثیرگذاشته است -استقرار صنایع باعث توسعه شهرنشینی و مهاجرت معکوس شده است -این کارخانه باعث تثبیت جمعیت و کاهش مهاجرفرستی در روستا شده است	39	نوآوری و سواد، نظام ارزشی و هنجارها ، تحولات جمعیتی

منبع: یافته­های تحقیق، 1401

ب-4) بعد کالبدی:

 در ارتباط با اثرات صنایع بر پایداری کالبدی سکونتگاههای روستائی از دیدگاه ذی­نفعان صنایع دو سوال کلی طراحی گردید که بیانات و مکالمات در قالب فایل صوتی در نرم افزار مکس کیودا پیاده­سازی شد و از میان آن مکالمات، مفاهیم و تم­های کلامی مستخرج گردید که نتایج آن در جدول شماره 5 درج شده است. بر اساس جدول مذکور در فرآیند کدگذاری باز اولیه جمعا"29 گزاره کلامی استخراج شد و در مرحله بعدی بخاطر کثرت گزاره­های کلامی و همچنین مشابهت و قرابت آنها با همدیگر جمعا"10 کد منتخب مستخرج گردید و به این ترتیب آن دسته از مفاهیم یا تم­های کلامی که رابطه نزدیکی با یکدیگر داشتند در یک مقوله اصلی قرار گرفتند؛ حاصل این مرحله از کدگذاری محوری، فشرده­سازی مفاهیم کلامی استخراجی در 2 مقوله اصلی تحت عنوان توسعه و آبادانی، تغییر چشم­اندز، کاربری و بافت روستا در بعد کالبدی بود که خروجی مفاهیم و مقولات استخراج شده آن در مدلی که به همین منظور در نرم افزار مکس کیودا طراحی شده، ارائه شده است(نمودار شماره 3) و بیانگر این موضوع است که از نظر صاحبان صنایع استقرار صنایع در منطقه در بعد کالبدی در راستای مسئولیت اجتماعی به واسطه مساعدتهای مالی صنایع در راستای توسعه خدمات رفاهی و زیربنائی و همچنین آبخیزداری، توسعه و آبادانی سکونتگاههای روستائی فراهم شده و پدیده تغییر کاربری اراضی کشاورزی و اختصاص حدود 4300 هکتار از اراضی مرغوب و کمیاب کشاورزی و منابع طبیعی منطقه جهت احداث و توسعه صنایع و همچنین تخریب چشم­اندازهای طبیعی روستا(دامنه های پوشیده از مرتع و درختان جنگلی) پیامدهای منفی را در منطقه به همراه داشته است.

 

جدول 5. مفاهیم و مقولالت استخراج شده در بعد کالبدی

اهم گزاره­های کلامی مصاحبه شوندگان(کدهای منتخب)	فراوانی کدهای باز اولیه	کدگذاری محوری(مقوله­ها)
-از دستاوردهای فولاد مبارکه، احداث استخر و سیل­بند در منطقه است -مساعدت مالی صنایع در خصوص توسعه خدمات آموزشی و فرهنگی درمنطقه -مساعدت مالی صنایع در راستای توسعه خدمات زیربنائی در منطقه -تعامل سازنده فولاد با منطقه پیرامونی در راستای مسئولیت اجتماعی -مساعدت برخی از صنایع در راستای ارائه محصول تولیدی و خدمات به منطقه	17	توسعه و آبادانی
-استقرار این کارخانه و تاثیر آن بر سبک معماری و شبکه معابر روستا -این کارخانه باعث تغییر کاربری اراضی کشاورزی به صنعتی، تجاری و مسکونی و همچنین تخریب چشم انداز طبیعی روستا شده است -استقرار این کارخانه باعث توسعه باغ ویلا در روستا شده است -این کارخانه جزء صنایع سبز بوده و استقرار آن باعث تخریب چشم اندا­زهای طبیعی و تغییرکاربری نشده است -این کارخانه تاثیری بر هارمونی روستا نگذاشته است	12	چشم انداز و کاربری و بافت روستا

منبع: یافته­های تحقیق،1401

 

 

نمودار3. مدل اثرات صنایع بر پایداری اجتماعی و کالبدی سکونتگاههای روستائی منطقه مورد مطالعه(منبع: یافته های تحقیق،1401)

ب-3) بعد محیط­­زیستی:

 در ارتباط با اثرات استقرار و بارگذاری صنایع مادر در پایداری سکونتگاههای روستائی منطقه مورد مطالعه، 4 سوال کلی طراحی شده است.  بعد محیط­زیستی از نظر فراوانی کدهای باز اولیه پررنگ تر و جمعا حدود 184مورد از کدهای باز اولیه را به خود اختصاص داده است؛ به بیان ساده­تر، بعد محیط­­زیستی بیش از 50 درصد از مجموع کدهای باز اولیه را شامل شده که  در مرحله بعدی بخاطر کثرت گزاره­های کلامی و همچنین مشابهت و قرابت آنها با همدیگر جمعا "23 کد منتخب مستخرج گردید و در قالب 4 مقوله اصلی منابع آب، آلودگی و سلامتی، بهره وری منابع آب و انرژی و غلبه بر ناپایداری کدگذاری شده است. بر اساس جدول شماره 6 بیشترین تعداد کدهای باز اولیه در مقوله بهره­وری منابع آب و انرژی جای گرفته است و نشانگر این موضوع است که از دیدگاه ذی­نفعان، صنایع پیرامونی در راستای مصرف منابع آب و انرژی حساس بوده ودر مسیر بهره­وری از منابع مذکور گامهای بلندی را برداشته­اند. در مدلی که به همین منظور در نرم افزار مکس کیودا طراحی شده صنایع مستقر در منطقه مورد مطالعه بجز مجتمع فولاد مبارکه بقیه، منبع تامین کننده آب آنها چاههای عمیق بوده و همه کارخانجات منطقه به ویژه مجتمع فولاد مبارکه مجهز به سیستم بازچرخابی آب در فرآیند تولید بوده و میزان آلاینده­های این کارخانجات پائین­تر از سطح استاندارد جهانی بوده و در راستای ایفای مسئولیت اجتماعی و غلبه بر ناپایداری محیط­زیستی منطقه، گامهای ارزنده­ای را در زمینه کنترل آلودگی و پایش و همچنین توسعه فضای سبز برداشته اند(نمودار شماره 4 ). با توجه به مصاحبه های به عمل آمده ازسوی صاحبان صنایع، میزان آب مصرفی صنایع از رودخانه زاینده رود در سال حدود 2 درصد بوده که بخشی از این آب از طریق عمل تصفیه پساب صنعتی و همچنین سیستم بازچرخابی مجددا" در مسیر تولید قرارگرفته و بخشی دیگر درجهت توسعه فضای سبز مورد استفاده قرار می گیرد.

 

جدول6. مفاهیم و مقولالت استخراج شده در بعد محیط­­زیستی

اهم گزاره­های کلامی مصاحبه شوندگان(کدهای منتخب)	فراوانی کدهای باز اولیه	کدگذاری محوری (مقوله­ها)
-شرکت وابسته به آب زاینده رود نیست و باعث کاهش آب رودخانه نشده است  -آب موردنیاز این کارخانه توسط دو حلقه چاه تامین می شود -این کارخانه باعث کاهش سطح آبهای سطحی و زیرزمینی نشده است  -فولاد مبارکه تنها 1.5 درصد از آب زاینده رود را استفاده می کند -منبع تامین کننده آب فولاد مبارکه پساب فاضلاب شهرهای مجاور است -مدیریت و تصمیمات غلط بالادستی باعث خشک شدن زاینده رود شده است	34	منابع آب
-استقرار فولاد مبارکه بر روی سلامتی و شیوع بیماریها تاثیرگذار بوده است -بجز فولاد مبارکه بقیه کارخانجات تاثیری بر روی سلامتی نگذاشته اند -این کارخانه تاثیری بر آلودگی هوا، آب، خاک و پوشش گیاهی نگذاشته است -این شرکت دارای نشان ایزو 14000 ایمنی و 45001 حفظ محیط زیست است -میزان آلایندهای این شرکت پائینتر از سطح استاندارد جهانی است -شرکت مجهز به غبارگیر و فیلترهای مخصوص آلایندگی است	48	آلودگی و سلامتی
-شرکت مجهز به سیستم بازچرخابی آب و استفاده مجدد از آب است -با عمل تصفیه پساب صنعتی و پساب انسانی، آب وارد چرخه تولید می­شود -گسترش فضای سبز شرکت با استفاده از پساب به روش آبیاری قطره­ای -اجرای فرآیندهای بهبود و بهینه­سازی و نوسازی تجهیزات در چرخه تولید -برق موردنیاز برخی از شرکتها از نیروگاه شرکت تامین می شود	58	بهره­وری منابع آب و انرژی
-کنترل و پایش به موقع آلاینده ها باعث می شود به محیط زیست آسیب نرسد -پایش دوره­ای مواد آلاینده توسط آزمایشگاه شرکت و سازمان محیط زیست -رعایت استانداردهای محیط زیست در خصوص منابع آب و آلودگی صنایع -حدود 25 درصد فضای کارخانه پوشیده از فضای سبز و بالاتر از استاندارد محیط زیست است -میزان آلودگی هوا، آب و خاک کارخانه تحت کنترل می باشد -احساس مسئولیت نیروهای شاغل در صنایع نسبت به حفظ محیط زیست	44	غلبه بر ناپایداری

منبع: یافته­های تحقیق، 1401

 

نمودار4. مدل اثرات صنایع بر پایداری محیط­­زیستی سکونتگاههای روستائی منطقه مورد مطالعه(منبع: یافته­های تحقیق،1401)

 

ب) تحلیل اثرات صنایع پیرامونی بر پایداری سکونتگاههای روستائی از دیدگاه مدیران نهادهای محلی با استفاده از تکنیک AHP:

 در این قسمت جهت غنی­تر شدن این پژوهش از تمامی مدیران نهادهای محلی(دهیاران) سکونتگاههای روستائی منطقه مورد مطالعه در خصوص شناسائی اثرات استقرار و بارگذاری صنایع پیرامونی بر پایداری سکونتگاههای روستائی پرسشگری به عمل آمد. در این مطالعه جهت تجزیه و تحلیل اثرات بارگذاری صنایع از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی(AHP) استفاده شد و 8 معیارکلی در مقام مقایسه زوجی، دو به دو بر اساس طیف 9 قسمتی مورد ارزیابی قرار گرفتند که در این میان 4 معیار جهت ارزیابی اثرات منفی و 4 معیار جهت ارزیابی اثرات مثبت صنایع مدنظر قرار گرفت. افزایش درآمد و اشتغال و نشر ارزش افزوده و حق آلایندگی به روستا، توسعه کشاورزی و سهم صنایع به توسعه روستائی، ارتقاء آموزش و مهارت و تحولات جمعیتی و شهرنشینی، توسعه کالبدی(بهبودی مسکن و گسترش خدمات)، تغییر چشم­اندز و تغییر کاربری، نوسانات جوی و آبی، تخریب محیط، آلودگی، بیماریها و سوانح جاده­ای، افزایش قیمت زمین و مسکن و خروج پس­انداز و سرمایه­های محلی از روستا و اضمحلال کشاورزی، ناامنی و چالشهای اجتماعی به عنوان معیارها جهت مقايسه زوجي در نظر گرفته شدند. در این مطالعه به منظور اولويت بندي میزان اثرات استقرار صنایع پیرامونی بر سکونتگاههای روستائی از نرم افزار Expert Choice استفاده شد. اين نرم افزار قادر است وزن نسبي معيا­رهای در نظر گرفته شده را نسبت به يكديگر و سطوح بلافاصله بالاتر با استعانت از تكنيك بردار ويژه تعيين كند. در نهايت وزن نهايي معیا­رها محاسبه گرديد و اثرات صنایع شناسائی و براساس معيارهاي تعيين شده اولويت­بندي شد. در اینجا تنها به وزن و اهمیت معیارها و نیز نرخ ناسازگاری تصمیمات مدیران نهادهای محلی اشاره می­شود و همچنین در صورت وجود نرخ ناسازگاری بیش از 1/0 در تصمیم مدیران با کمک نرم افزار مذکور مقایسه­های ناسازگار تشخیص داده شد و رفع گردید.

در جدول شماره 7 و نمودار شماره 5 وزن و رتبه اثرات صنایع در قالب معیا­رهای انتخابی از دیدگاه دهیاران نشان داده شده است. براساس جدول مذکور، از نظر مدیران نهادهای محلی، عواملی همچون پائین آمدن سطح آبهای سطحی و زیرزمینی ناشی از اختصاص بخش عمده ای از آب رودخانه زاینده رود به صنایع منطقه و کاهش بارشهای جوی(برف) به واسطه افزایش نسبی درجه حرارت منطقه ناشی از وجود صنایع، نابودی پوشش گیاهی، انتشارگازهای سمی و گرد و غبار و آلودگی زمینهای کشاورزی و منابع آب ناشی از پساب صنایع، شیوع بیماریهای ریوی و MS و انواع سرطانها وهمچنین تصادفات ناشی از ترافیک وسایل حمل بار و مسافر باعث شده است تا معیار نوسانات جوی و آبی، تخریب محیط، آلودگی، بیماریها و سوانح جاده­ای با وزن 323/0 به عنوان مهمترین پیامد منفی ناشی از بارگذاری صنایع پیرامونی بر سکونتگاههای روستائی منطقه مورد مطالعه که باعث ناپایداری ناحیه روستائی گردیده است، معرفی شود.  معیار افزایش درآمد و اشتغال و نشر ارزش افزوده و حق آلایندگی به روستا با وزن 301/0 به عنوان مهمترین اثر ناشی از استقرار صنایع پیرامونی معرفی شده که پایداری ناحیه روستائی مورد مطالعه را به ارمغان آورده است. با توجه به آمار و ارقام موخوذه از دستگاههای ذی­ربط و مصاحبه­های به عمل آمده از صاحبان صنایع، حدود 30 درصد از پرسنل شاغل در صنایع منطقه بومی سکونتگاههای روستائی منطقه مورد مطالعه بوده که درآمد دریافتی آنها ماهانه بین 30-10 میلیون تومان گزارش شده است و در سال 1401 جمعا" حدود 36 میلیارد تومان(360میلیارد ریال) ارزش افزوده و حق آلایندگی از سوی صنایع به سکونتگاههای روستائی منطقه موردمطالعه واریز شده است که با درنظر گرفتن پارامتر جمعیت، در سال مذکور به هر نفر حدود 16825570 ریال ارزش افزوده و حق آلایندگی تعلق گرفته است. 

 

جدول 7. اولویت­بندی اثرات صنایع پیرامونی بر پایداری سکونتگاههای روستائی

معیار	وزن	رتبه
نوسانات جوی و آبی، تخریب محیط، آلودگی، بیماریها و سوانح جاده­ای	323/0	1
افزایش درآمد و اشتغال و نشر ارزش افزوده و حق آلایندگی به روستا	301/0	2
افزایش قیمت زمین و مسکن و خروج پس­انداز و سرمایه های محلی از روستا و اضمحلال کشاورزی	178/0	3
ارتقاء آموزش و مهارت و تحولات جمعیتی و شهرنشینی	077/0	4
توسعه کشاورزی و سهم صنایع به توسعه روستائی	039/0	5
توسعه کالبدی(بهبودی مسکن و گسترش خدمات)	039/0	6
ناامنی و چالشهای اجتماعی	025/0	7
تغییر چشم­اندز و تغییر کاربری	018/0	8

منبع: یافته­های تحقیق، 1401

 

نمودار 5. اولويت­بندي معیارهاي اثرات صنایع پیرامونی بر پایداری سکونتگاههای روستائی در مدل تحلیل سلسله مراتبی(AHP)( منبع: یافته­های تحقیق، 1401)

- جمع­بندی، نتیجه­گیری و ارائه پیشنهادات:

 مفهوم پایداری یا ناپایداری، ریشه در دامنه و شکل روابط و تعامل گروههای اجتماعی با محیط طبیعی خود دارد( حاجی نژاد و همکاران، 1389). در واقع درچارچوب رویکرد توسعه پایدار روستائی حفظ تعادل و پایداری در تحول ساختاری- کارکردی مکان و فضای روستائی نمود پیدا می­کند و در این راستا قطب­های صنعتی مجاور به عنوان مهمترین بخش اقتصادی پویا می­توانند با تاثیرات خود ساختار و کارکرد سکونتگاههای روستائی را متحول سازند.

 استقرار صنایع در منطقه، بیم و امیدهایی را موجب می شود؛ جهت مدیریت این بیم و امیدها، توجه به چهارچوبها یا نظامِ ذهنی و معنایی بومیان ضروری است. به بیان ساده تر استقرار و بارگذاری صنایع بزرگ در یک منطقه در بسیاری از موارد اگرچه منجر به رشد اقتصادی به ویژه در خصوص اشتغال، درآمد و ارزش افزوده می­گردد، اما در کنار آن پیامدهای اجتماعی و زیست محیطی مخربی بر جامعه وارد می­کند؛ تغییرات محیط­­زیستی شدید ناشی از استقرار صنایع اغلب خسارتهای غیر­قابل جبرانی به همراه دارد. بر اساس آنچه آمد، مقالة حاضر نتیجة طراحی و اجرای پژوهشی در باب ارزیابی تأثیرات استقرار و بارگذاری صنایع بر پایداری سکونتگاههای روستائی منطقه مبارکه انجام گرفت. پژوهشی که با رویکرد کیفی و از دو دیدگاه متفاوت ذی­نفعان صنایع و مدیران نهادهای محلی، منطقه مبارکه را بعنوان یکی از بزرگترین قطب­های صنعتی کشور به جهت استقرار و بارگذاری بیش از 400 واحد صنعتی بزرگ و کوچک پایلوت مطالعاتی خود قرار داد.

 نتایج حاصل از بررسی مذکور نشان داد که در پنجاه سال اخیر با بارگذاری و استقرار صنایع پیرامونی در منطقه مبارکه، پیکره ناحیه روستائی مورد مطالعه از زوایای گوناگون دستخوش دگرگونی شده است و آثار این دگرگونی را می توان از روایت­های ذی­نفعان صنایع و مدیران نهادهای محلی در راستای پایداری و ناپایداری سکونتگاههای روستائی شاهد بود؛ به­گونه ای که از یک سو ذی­نفعان صنایع بر این باورند که بارگذاری صنایع در منطقه در تمامی ابعاد، پایداری سکونتگاههای روستائی را به دنبال داشته است و حتی از نظر محیط­زیستی، با اقدامات کنترلی و پایش، آلودگی صنایع در حد استاندارد بوده و از نظر اقتصادی(به ویژه اشتغال­زائی و درآمدزائی با بیشترین فراوانی) و توسعه اجتماعی و کالبدی، روستاها به سمت پایداری سوق پیدا کرده اند؛ که نتایج این پژوهش در زمینه بهره­وری منابع آب و انرژی  و توسعه فضای سبز تا حدودی با یافته­های قدیری معصوم و همکاران هم­خوانی داشته و با یافته­های، طباطبائی و محمدی(2013)، پیکانپور و همکاران(1393)، حیدری و همکاران(1396)، بوذرجمهری و همکاران(1394)، Dawoudian(2021) و Egbe et al(2019)  در تضاد بوده است. نتایج این پژوهش در ارتباط با تحولات جمعیتی(شهرنشینی و مهاجرت معکوس و کاهش مهاجرت) و کالبدی(توسعه و آبادانی روستاها با بیشترین فراوانی) تا حدودی با نتایج پژوهش بذرافشان و همکاران(1391) و قدیری معصوم و همکاران(1391) مطابقت داشته است. درحالی که نتایج یک نظرسنجی مقایسه­ای به عمل آمده از سوی مدیران نهادهای محلی گویای این واقعیت است که بارگذاری صنایع پیرامونی در منطقه مورد مطالعه بجای اینکه بیشتر باعث پایداری سکونتگاههای روستائی شود ناپایداریهائی را به ویژه در بعد محیط­زیستی به همراه داشته است. نتایج حاصل از مصاحبه­های انجام شده با صاحبان صنایع بیانگر این مطلب است که استقرار صنایع پیرامونی در منطقه مذکور در 10 مقوله مورد بررسی نظیر اشتغال­زائی و درآمدزائی، زنجیره تولید و توسعه کشاورزی، نوآوری و سواد، نظام ارزشی و هنجارها ، تحولات جمعیتی، منابع آب، آلودگی و سلامتی، بهره­وری منابع آب و انرژی، توسعه و آبادانی و چشم­انداز و کاربری و بافت روستا عمدتا" موجبات پایداری سکونتگاههای روستائی را در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، محیط­زیستی و کالبدی به همراه داشته است. با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی(AHP)، اثرات بارگذاری صنایع پیرامونی توسط مدیران نهادهای محلی(دهیاران) اولویت­بندی گردید و از دیدگاه مدیران محلی، معیار نوسانات جوی و آبی، تخریب محیط، آلودگی، بیماریها و سوانح جاده­ای با وزن 323/0به عنوان مهمترین پیامد ناشی از بارگذاری صنایع پیرامونی بر سکونتگاههای روستائی منطقه مورد مطالعه که باعث ناپایداری محیط­­زیستی ناحیه روستائی گردیده است، معرفی شد که با یافته­های، طباطبائی و محمدی(2013)، پیکانپور و همکاران(1393)، حیدری و همکاران(1396)، بوذرجمهری و همکاران(1394)، Dawoudian(2021) و Egbe et al(2019)  مطابقت دارد و معیار افزایش درآمد، اشتغال، نشر ارزش افزوده و حق آلایندگی به روستا، در رتبه بعدی و به عنوان مهمترین اثر مثبت ناشی از استقرار صنایع پیرامونی معرفی شده که پایداری اقتصادی ناحیه روستائی مورد مطالعه را به ارمغان آورده است. از نظر صاحبان صنایع و مدیران نهادهای محلی نتایج این پژوهش در خصوص تاثیر صنایع بر افزایش درآمد و اشتغال زائی با یافته های زنکا و همکاران(2021)، بوذرجمهری و همکاران(1394)، بذرافشان و همکاران(1391) و قدیری معصوم و همکاران(1391) مطابقت دارد.

 ارائه پیشنهاداتی در راستای تعدیل یا کاهش ناپایداری ناشی از اثرگذاری صنایع پیرامونی بر سکونتگاههای روستائی منطقه مورد مطالعه از زوایای مورد بررسی:

- استفاده از انرژی­های تجدیدپذیر نظیر انرژی خورشیدی در صنایع به منظور ارتقاء شاخص­های بهره وری انرژی، سلامتی و کاهش ضایعات و اثر کربن با رویکرد پایداری تدریجی محیط زیست منطقه.

- تلاش در جهت دستیابی به حفاظت بهتر از محيط زيست، مديريت درازمدت منابع طبيعي و توجه به اثرات منصفانه‌‌ اجتماعي-اقتصادي نفوذ صنعت در منطقه مورد مطالعه.

- تلاش در جهت جلوگیری از تبدیل نقاط روستائی به شهر و شهرنشینی شتابان ناشی از صنعتی شدن منطقه به خاطر تاثیر نامطلوب بر زمینهای زراعی و مسئله تغییر کاربری اراضی مرغوب و کمیاب کشاورزی به مسکونی.

-با پذیرش این اصل که هزینه­ها و پیامدهای منفی استقرار و بارگذاری صنایع به ویژه در بعد محیط­­زیستی عمدتا" به دوش نواحی پیرامونی است که صنعت در آن واقع شده می­بایستی مزایای قطبهای صنعتی( ارزش افزوده و حق آلایندگی) در راستای مسئولیت اجتماعی صنایع و روش مقبول جامعه محلی، عمدتا" می­بایستی در سطح همان منطقه توزیع شود نه در مناطق دوردست که تهی از پیامدهای منفی صنایع هستند. 

- تجهیز صنایع آلاینده به کنترل و پایش آنلاین میزان آلودگی و همچنین توسعه فضای سبز و گونه­های درختی مقاوم و سازگار در برابر آلایندها جهت تصفیه و فیلتر کردن هوای منطقه.

- قطع وابستگی کامل صنایع منطقه به منابع آب رودخانه زاینده رود و تامین منابع آب این صنایع از طریق انتقال آب از خلیج فارس و بازتاب آن در کاهش تنش­ها و چالشهای اجتماعی

-جلوگیری از خروج مازاد درآمد(پس انداز) و سرمایه­های سرگردان اهالی روستاهای منطقه و هدایت و ساماندهی آنها در راستای توسعه صنایع مرتبط با بخش کشاورزی(زراعت، باغداری، دامداری) با فراهم کردن بسترهائی در قالب اعطای امتیازات، اعتبارات و تخفیفات و معافیتهای مالیاتی از سوی دولت.

- اختصاص 50 درصد از سهمیه استخدامی و بکارگیری نیروی شاغل در صنایع از سکونتگاههای روستائی و شهری منطقه مورد مطالعه.

-اقدام به طرح یکپارچه­سازی اراضی کشاورزی به منظور جلوگیری از فروش یا واگذاری زمین زراعی توسط کشاورزان.

-جلوگیری از توسعه صنایع آب بر در منطقه و تلاش درجهت انتقال این گروه از صنایع در دراز مدت به سمت مناطقی که از آب فراوان برخوردارند.

-هدایت و ساماندهی مساعدتها و کمک­های صنایع منطقه در مسیر توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی و صنایع پاک و سازگار با محیط زیست سکونتگاههای روستائی، تقویت و توسعه زیرساختهای زراعی، آبیاری و توسعه گردشگری.

- با توجه به مسئله خشکسالی های اخیر و همچنین تسخیر منابع آبهای سطحی و زیرزمینی منطقه توسط صنایع، تغییر الگوی کشت به سمت کشتهای کم­آب بر و مقاوم در برابر کم آبی نظیر: کاشت زعفران، نهال پسته و توسعه کشتهای گلخانه­ای در منطقه.

-ایجاد و توسعه صنایع کوچک و کارگاهی در روستاهای منطقه که مواد اولیه آنها را صنایع منطقه تولید می کنند نظیر صنایع ریسندگی و بافندگی، صنایع فلزی(آهن و فولاد)، صنایع ساختمانی( تولید تیرچه و بلوک و آجرنما و موزائیک و....)

- تشکیل کمیته ارتباط صنعت و روستا و ستاد احیای منابع طبیعی(آب و خاک) در منطقه با محوریت مجتمع فولاد مبارکه در راستای خدماتی که صنایع می توانند به روستاها ارائه دهند و خدمات پشتیبانی که روستاها می توانند در اختیار صنایع قرار دهند.

 

References:

1. Akgün, AA., (2015). Rethinking on sustainable rural development, European Planning Studies, 23(4), 92.

2. Amininejad, Gr(2014); Analysis and study of the effects of the South Pars industrial hub on the structure of the villages of Bushehr province (for example, the cities of Asalouye, Kangan, Deir and Jam). Spatial Planning Quarterly (Geography), 5th year, 1st issue, 16 consecutive (in Persian).

3. Anguitaa., P., Alonsob and ءngele., M.,(2007): Environmental economic, political and

ethical integration in a common decision-making framework. Journal of Environmental

Management, Volume 88, Issue 1, July 2008, Pages 154-164.

4. Bazarafshan, C; Brimani, F & Hajizadeh, M. (2011); An analysis of the role of large industrial units in the regional development of southern Fars (case study: Lamard and Mehr cities), Regional Planning Quarterly, second year, number 8, pp 1-11 (in Persian).

 5.Bouzarjamhari, Kh; Shayan, H & Bahrami, K (2014); Investigating the social and environmental effects of industrial towns on rural areas, a case study: Chanaran Industrial Town, Regional Planning Quarterly, first year, number 4, pp 81-96 (in Persian).

6. Krasnoshtanova, N E.(2021); Large projects and small communities: the influence ofindustrial development on remote villages in Eastern Siberia, Sochava Institute of Geography SB RAS, Irkutsk, Russia,p.6

7. Chaman Ro, S (2012); The impact of large industries on the development of regional functions, a case study: South Pars Industrial Zone and its effects on the economic, social, physical and environmental functions of Kangan city, master's thesis, field of geography and urban planning (in Persian).

8. Dawoudian,m, j., Bahaman, s., & Bikwibili Tantoh, h.(2021);  Environmental impact assessment of cement industries using mathematical matrix method: case of Ghayen cement, South Khorasan, Iran, Environmental Science and Pollution Research volume 28, pages 22348–22358

9. Dubey,B & Narayanan, AS(2010); Modelling effects of industrialization, population and pollution on a renewable resource, Nonlinear Analysis: Real World Applications 11 : 2833–2848.

10.Egbe, E. R., Nsonwu-Anyanwu, A. C., Offor, S. J., Usoro, C. A. O. and Etukudo, M. H. (2019) Heavy metal content of the soil in the vicinity of the united cement factory in Southern Nigeria. Journal of Advanced in Environmental Health Research, 7, 122-130.

11. G Jiang, X He., Qu, Y., Zhang, R., & Meng, Y. (2016). Functional evolution of rural housing land: A comparative analysis across four typical areas representing different stages of industrialization in China, Land Use Policy, Volume 57, Pages 645-654, https://doi.org/10.1016/j

12. Heydari, A; Alidadi, H; Sarkhosh, M.; and Sadeghian, M. (2016). Environmental effects of Zaveh cement factory using the Iranian Leopold matrix, Journal of Environmental Health Research Quarterly, 3(1): 93-84 (in Persian).

13. Hualou, L., Shuangshuang, T., Tinghting, L., & Yansui, L. (2016). The allocation and management of critical resources in rural China under restructuring: Problems and prospects, Journal of Rural Studies, Volume 47, Part B, Pages 392-412, https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2016.03.011

14. Imamul Huda, A S., Meidi, S., & Sri, U. (2018). Rural Industrialization and The Impact on Citizens (The Shifting Of Agricultural Land Using In Henri Lefebvre’s Space Perspective), Advances in Social Science, Education and Humanities Research (ASSEHR), volume 313, International Conference on Rural Studies in Asia (ICoRSIA 2018), Pages 285- 289.0

15. Jamshidi, AR; Taqdisi, A; Gholami, AR & Jamshidi, M. (2010); Evaluating the effects of industrial towns on the development of surrounding villages. Case study: Shabab industrial town (Shirvan and Cherdavel cities), Regional Planning Quarterly, first year, number 4, pp 15-27 (in Persian).

16. Latif, HH. Gopalakrishnan, B. Nimbarte, A & Currie, K (2017); Sustainability index development for manufacturing industry. Sustainable Energy Technologies and Assessments.

17. Matiei Langroudi, SH and Najafi Kani, AA(2013); Village development and industrialization (theories, methods and strategies of industrial development), Tehran University Publications (in Persian).

18. Matiei Langroudi, S.H. & Najafi Kani, A.A. (2016); Investigation and evaluation of the effects of towns and industrial areas on the economic and social development of rural areas, a case study of Babol city, Geographical Researches, number 58, pages 147-165.

19. Misra, R. P., & Achyuta, R. N. (1990): Micro-level rural planning: principle, methods and case study, concept publishing company, new dehli. 20.Mohammadi Yeganeh, b.Barani, A.Cheraghi, M and Kerami Dehkordi, A(2013); Analysis of the economic effects of establishing industry in the development of rural areas, case study: Asalouye District, Local Development (Rural-Urban), 5(2):117-32 (in Persian).

21.  Nilutpal,c & Anjan,b(2017); Impact of Industry on Livelihood of Surrounding Rural Areas-A Review of Some Evidences;

22. Pikanpour, P and N., Shammai, A and Dehghan, M(2013); Evaluation of environmental effects and consequences of steel development projects (case study: Mobarake Steel Complex of Isfahan), Steel Symposium (in Persian).

23. Qadiri Masoum, M.; Rostgar, A; Bayat, N; Qanbari Nasab, A & Waqsabi, M. J. (2011); Investigating the environmental effects of setting up industries in rural areas, a case study: Garment production industries in Kashan-Gahroud, Regional Planning Quarterly, second year, number 5, pp 25-35 (in Persian).

24. Rezai, M.R.; Khavarian Garmsir, AR and Ghafoorzadeh, M.. (2015); Industry development in Yazd province using SOAR strategic framework and ANSOFF matrix, Regional Planning Quarterly, year 6, serial number 12, pages 45-56 (in Persian).

25. Rezwani, M. R. (2004); An introduction to rural development planning in Iran, Qoms Publishing House, first edition, Tehran.

26. Rokanuddin Eftekhari, AR & Taherkhani, M. (2002); Establishment of industry in the village and its role in the welfare of rural areas, Modares magazine, number 2, pages 1-21 (in Persian).

27. Sajjadi, SMT(2012); The economic role of industrial areas in rural settlements (case example: Qom province), master's thesis in geography and rural planning, Payam Noor University, Tehran West Branch (in Persian).

28. Sharifzadegan, M. H & Nourai, H. (2015); Analyzing the effects of industrial clusters on the regional development under study: Stone industrial clusters in the Kalanshahr region of Isfahan, Regional Planning Quarterly, 6th year, number 24, pp 27-44 (in Persian).

29. Tabatabaei,j & Mohammadi,f(2013), Environmental Effects of Mining Industries in Meymeh Region, North West of Isfahan, APCBEE Procedia 5 :pp388-393 (in Persian).

30.Tahirkhani, M. (2001); The role of industrial areas in the development of rural areas (case study: rural industrial areas of Central Province), Journal of Geographical Research, No. 40, pages 33-45 (in Persian).

31. Timo de Vries, W. (2018). Revisiting Rural Development: How Can we Make Rural Regions Lucrative and Attractive In A Participatory Manner? Conference: Towards industrialization in the Global South: Making Rural Regions InclusiveAt: Dodoma, Tanzania.

32. Yigang,Y; Yifang, L & Wei, Z(2017); Rural nonfarm sector and rural residents’ income research in China. An empirical study on the township and village enterprises after ownership reform (2000-2013);

33. Yanbo ,Q (2018);Multi-scale analysis on spatial morphology differentiation and formation mechanism of rural residential land: A case study in Shandong Province, China. Habitat International;71:135-46.

34. Zhao, X U., Zhang, W., & Wang, p. (2020). rural development; de facto land use change; specialized village; informal development; furniture industry; Fengzhuang; China, Journals Land  Volume 9 Issue 6. https://doi.org/10.3390/land9060190

35. Zheng, P & Zhang, J (2014); Study on the development of environmental industry in China , Advanced Materials Research Vols 962-965, pp 2076-2079.

36. Zenka, J; Stastna,S & Pavlik, A(2021); The role of manufacturing in the development of rural regions: Evidence from a highly industrialised Moravian region, Moravian Geographical Reports29(1),pp:39-52.

 

 

---